Uck-218 Talaşli İmalat Tekni̇kleri̇ - II

TALAŞLI İMALAT TEKNİKLERİ - II (UCK-218)
TASNİF DIŞI 1
DÖNEM İÇİ DERS PROGRAMI
1. Hafta – Dönem Programı ve Ders Uygulama Metotları Hakkında
Bilgilendirme
2. Hafta – Sac Metal ve Boru Şekillendirme (TUSAŞ Akademi)
3. Hafta – Sac Metal ve Boru Şekillendirme (TUSAŞ Akademi)
4. Hafta – Saha Gezisi ve Saha Uygulamaları (First Cut / B200)
5. Hafta – Saha Gezisi ve Saha Uygulamaları (Sheet Metal / 10 Nolu Bina)
8. Hafta – Vize Haftası
TASNİF DIŞI TTC-XXXX © TUSAŞ Her hakkı saklıdır. Sadece eğitim amaçlıdır. TUSAŞ, TSKGV’nın Bağlı Ortaklığı ve SSB’nın İştirakidir 2
DÖNEM İÇİ DERS PROGRAMI
9. Hafta – Talaşlı İmalat
10. Hafta – Tatil (22.04.2019 – 23.04.2019)
11. Hafta – Talaşlı İmalat
12. Hafta – Saha Gezisi ve Saha Uygulamaları (Talaşlı İmalat / 10 Nolu Bina)
15. Hafta – Dönem Sonu Sınavı
ÜRETİM YÖNTEMLERİ
Giriş
Üretime Hazırlık
Üretim Yöntemleri
• Sac Metal ve Boru Şekillendirme
• Talaşlı İmalat
GİRİŞ
Bir ham maddenin (metal, seramik, plastik, kompozit, ahşap vb.) kullanım
yerine ve amacına uygun geometriye sahip olacak şekilde elde edilmesi
ve/veya işlenmesi olarak tanımlanan üretim (imalat), insanlık tarihinin
başlangıcına dayanmaktadır.
Tanımdan da anlaşılacağı üzere; en kaba hâli ile üretim (imalat), bir parçaya
istenen geometrik özellikleri kazandırmak için elle şekil verme işlemidir.
TASNİF DIŞI TTC-XXXX © TUSAŞ Her hakkı saklıdır. Sadece eğitim amaçlıdır. TUSAŞ, TSKGV’nın Bağlı Ortaklığı ve SSB’nın İştirakidir
GİRİŞ
Teknolojinin gelişmesine paralel olarak, üretim kelimesi sadece elle şekil
verme işlemi olmaktan çıkmış ve gelişen üretim yöntemleri ile farklı bir
boyut kazanmıştır. Çevremizde gördüğümüz ve kullandığımız her türlü alet,
ekipman ve araç bir veya birkaç üretim yöntemi kullanılarak elde edilmiştir.
Bu bakımdan en önemli nokta, üretilmek istenen bir parçanın hangi yöntem
ile işleneceği veya üretileceğidir çünkü üretim yöntemleri kendi arasında
pek çok farklı gruba ayrılmaktadır.
Bu sebepten dolayı, üretim yöntemlerinin sınıflandırılması, talaşlı üretim
yöntemlerinin ve bu yöntemlerde kullanılan tezgâh/ekipmanların tanıtılması
ve üretilecek parça geometrilerinin tanıtılması bu ünitemizin ana amacını
oluşturmaktadır.
ÜRETİM YÖNTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI
ÜRETİM YÖNTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI
Üretim Yöntemleri temel olarak mekanik ve fiziksel-kimyasal olmak üzere iki
ana gruba ayrılmaktadır.
Mekanik yöntemler kendi içerisinde talaşlı ve talaşsız üretim yöntemleri
olmak üzere ikiye ayrılır.
Talaşsız üretim yöntemleri genel olarak; döküm, dövme, haddeleme,
ekstrüzyon, tel çekme, derin çekme, sıvama, bükme, kaynak, lehim,
yapıştırma ve perçinleme olarak sınıflandırılabilir.
Fiziksel- kimyasal yöntemler ise elektroerezyon, tel erezyon, kimyasal,
elektro-kimyasal, lazer, plazma ve su jeti ile işleme gibi işlemleri
kapsamaktadır.
Daha önce de belirtildiği üzere bir parça, bir veya birden fazla üretim
yönteminin uygulanması ile üretilebilir fakat bu ünitemizde sadece talaşlı
üretim yöntemleri tanıtılacaktır.
Giriş
• Sac Metal ve Boru Şekillendirme
• Kompozit İmalatı
SAC METAL ve BORU ŞEKİLLENDİRME (Sheet Metal Working)
Kullanılan sac metaller, kalınlığı ¼ inch (6mm.)’den ince metallerdir.
Hammaddeye belirli bir baskı yaparak istenilen şekil verilir.
Malzemenin kalıcı şekil değiştirme özelliğine sahip olması gerekir.
Sac metal ve boru şekillendirme 4 ana tipte işlemleri barındırır:
• Kesme (Cutting)
• Bükme (Bending)
• Gerdirme ve Büzme (Stretching and Shrinking)
• Çekme (Drawing)
Çoğunlukla oda sıcaklığında yapılan işlemlerdir.
SAC METAL ve BORU ŞEKİLLENDİRME
Başlıca Yöntemler
• Sac Kesme
• Sac Şekillendirme
• Boru Şekillendirme
• Şekillendirilmiş Parçaların Kenar Kesim ve Yüzey İşlemleri
• Sac Kesme
• Sac Kesim Yerleşimi
• Sac Kesme
• CNC Kenar Kesme
• Zımbalama
SAC METAL ve BORU ŞEKİLLENDİRME – SAC KESME (Cutting)
Sac Kesim Yerleşimi (Nesting)
• Sac malzemeden maksimum miktarda parça kesilir.
• Bu yerleşime göre hazırlanan kesim programı kenar kesme ve pres tezgahlarına

aktarılır.
Sac Kesme / Giyotin (Shearing)
• Kesilecek iki kenar arasındaki bir doğru boyunca sacın kesilmesi
CNC Kenar Kesme (Stack Routing)
Elle Kenar Kesme (Manual Routing)
Zımbalama ile Boşaltma (Punching or blanking)
• Sac Kesme
• Sac Bükme • Şahmerdan ile Şekillendirme
• Gerdirme Yöntemi ile Şekillendirme • Elle Şekillendirme
• Kauçuk Diyaframlı Hidrolik Pres ile Şekillendirme • Kademelendirme
• Derin Çekme • Silindir Bükme
• Düzeltme
SAC METAL ve BORU ŞEKİLLENDİRME – SAC ŞEKİLLENDİRME (Forming)
Sac Bükme (Bending)
• Genellikle zımba (punch) ve matristen (die) oluşan takımlar kullanılır.
V-büküm (V-bending)
Kenar büküm (Edge bending)
Sac Bükme (Bending)
• V-Bükme
• Abkant Pres (Press brakes) kullanılarak çeşitli açılarda bükülür.
Gerdirme Yöntemi ile Şekillendirme (Stretch forming)
Yükleme
Ön germe Sarma Boşaltma
Gerdirme Yöntemi ile Şekillendirme (Stretch forming)
Ekstrüzyon Gerdirme
Yükleme
Ön germe Sarma Boşaltma
Kauçuk Diyaframlı Hidrolik Pres ile Şekillendirme (Hydroforming)
• Bir kap içine yüzeyi parça şeklinde olan bir kalıp konulur.
• Sac üzerine hidrolik yağ (veya hava basıncı) ile basınç uygulanır. Parça kalıbın
şeklini alır.
Yaklaşma Yarı baskı Tam baskı Basınç yükseltme
• Havacılıkta yaygın olarak kullanılır.

• Düşük takım maliyeti – tek kalıp
• Kısa üretim süresi
• Yüksek ürün kalitesi
• Seri üretime uygun
Derin Çekme (Drawing/Deep Drawing)
• Sacdan yuvarlak bir parça kesilir ve kalıpla çekme işlemi yapılır.
• Ağız kısmında basma gerilmeleri ve bunun sonucu olarak burada buruşma ve
kalınlık artışı meydana gelir; tabana yakın kısımlarda maksimum çekme
gerilmeleri ve bunlara bağlı olarak bu kısımlarda et kalınlığının azalması
meydana gelir.
Şahmerdan ile Şekillendirme (Drop hammer forming)
• Metal ısıtıldıktan sonra veya soğuk iken dövülerek şekil verilir.
• Daha çok kalınlığı fazla metallerin şekillendirilmesinde kullanılır. (Bulk
deformation)
Elle Şekillendirme (Hand forming)
• Parçalarda şekillendirme sonrası oluşan geri yaylanma
nedeniyle, parçanın tam şekil almaması, kimyasal
aşındırma işlemlerinden sonra meydana gelen
deformasyonlar, şekillendirilmiş parçalarda kenar kesme
ve boşaltmalardan dolayı oluşan deformasyonlar ve ayrıca
kaynak işlemlerinden sonra ısı nedeniyle oluşan
deformasyonları gidermek için el ile yapılan şekillendirme
işlemidir.
• Elle ile şekillendirme işlemi için el aletleri ile birlikte
Eckold tezgahları da kullanılmaktadır.
Büzme Gerdirme Şekillendirme Düzeltme Büzme Şekillendirme
Elle Şekillendirme (Hand forming)
Kademelendirme / Kesit Kaydırma (Joggle Forming)
• Sac metal veya ekstrüzyon malzemelerin aynı düzlemlerinin sıcak veya soğuk
kademelendirerek yapılan şekillendirme işlemidir.
Silindir Bükme (Roll forming)
• Parça silindirler arasından geçirilirken üst silindir baskı hareketiyle şekillendirme
işlemi yapılır.
• Büyük radyüslü bükümler için kullanılır.
Düzeltme (Straightening)
• Özellikle ısıl işlem sonrası malzemelerde oluşan deformasyonları ve/veya
düzlem bozukluklarını gidermek için yapılır.
• Parça silindirler arasından geçerken uygulanan homojen ve ayarlanabilir baskı
sistemi parçadaki bozuk bölgeleri düzeltir.
Deforme olmuş parça
• Sac Kesme (Routing)
• Boru Bükme
• Boru Ucu Şekillendirme
SAC METAL ve BORU ŞEKİLLENDİRME – BORU ŞEKİLLENDİRME (Forming)
Boruları şekillendirmek saclara göre daha zordur. Boruyu bükmek
istediğimizde ezilme, kıvrılma, büzülme eğilimi gösterir. Bunun için boru
içine giydirilen esnek mandreller kullanılır veya içleri kumla doldurulur.
Boru bükme takımı

Bükme
• 3 temel bükme yöntemi vardır:
• Gererek Bükme
(Stretch bending)
• Basınç altında bükme

(Draw bending)
• Sıkıştırarak bükme
(Compression)
SAC METAL ve BORU ŞEKİLLENDİRME – BORU ŞEKİLLENDİRME
Boru ucu genişletme ve daraltma
Boru ucu şişirme (Beading)
Havşalama (Flaring & Double Lap Flaring)
Çift Havşalama Havşalama Uç Genişletme Uç Daraltma Şişirme

(Double Flaring) (Flaring) (End expansion) (End Reduction) (Beading)
• Sac Kesme
• 5 eksen Kenar Kesme
• Su-jeti ile Kesim
• Elle Kenar Kesme ve Delik Delme
• Kulak Kesme
• Çapak Alma
• Polisaj
• Bilyalı Dövme
• Kumlama
SAC METAL ve BORU ŞEKİLLENDİRME – KENAR KESİM ve YÜZEY İŞLEMLERİ
Boya öncesi, yarı mamul parçaların net ölçülere traşlanması, deliklerinin
delinmesi ile kenar ve yüzeylerinin çapak alma-çizik giderme işlemleri
yapılmaktadır.
• 5 Eksen Kenar Kesme Tezgahı
• Su Jeti ile Kesme (Water-Jet)

• Hassas keser.
• Elle Kenar Kesme ve Delik Delme
• Kulak (Tab) Kesme
• Çapak Alma
• Polisaj
SAC METAL ve BORU ŞEKİLLENDİRME – EL İLE DELİK DELME
Bilyalı dövme (Shot peening)
• İşlem görecek metal malzeme ve parçalara küçük küresel ve set bilyaların
kontrollü bir şekilde fırlatılmasıyla yapılan işlemdir. Bu prosesteki amaç, yüzeyin
sıkıştırılması işlemidir. Bu sayede:
• Parça yüzeyinde aşınmaya bağlı çatlaklar olması engellenir.
• Çürüme önlenir.
• Yüzey ve yüzeye yakın katmanlarda ilave basınç gerilimi oluşur.
• Dinamik yüzeylere maruz kalan parçaların ömrü uzar.
• Boya kaplama için uygun yüzey sağlanır.
• Yüzey gerilimi artmadan metaller bükülebilir. (Bilyalı dövme ile şekillendirme - Peen
forming)
• Çok sert çelik parçaların kırılganlığını azaltır.
• Yumuşak yüzeylerin dayanıklılık ve malzeme direncini arttırır.
Kumlama (Blast finishing)
• Köşeli keskin kenarlı yapıda olan alüminyum-oksit aşındırıcıların basınçlı hava
ile yüzeye püskürtülmesi işlemidir.
• Kumlama daha çok kaplama veya boya işlemleri öncesinde yüzeyi
pürüzlendirmek için yapılan işlemdir.
• Islak veya kuru yapılır.
Giriş
• Sac Metal, Ekstrüzyon ve Boru Şekillendirme
TALAŞLI ÜRETİMİN TEMELLERİ
Bir ham maddeyi kesici bir takım yardımıyla talaş kaldırarak istenilen
geometriye getirme işlemine talaşlı üretim (imalat) adı verilir. Talaş kaldırma
belirli bir boyut, şekil ve yüzey kalitesine sahip bir parça meydana getirmek
için ucu keskin bir takım ve güç kullanarak iş parçası (hammadde) üzerinden
tabaka şeklinde malzeme kaldırma işlemidir.
Tanımdan da anlaşılacağı üzere malzemenin işlenmesi sırasında talaş adı
verilen artıklar oluşur, bir diğer deyişle ayrılan malzeme tabakasına talaş
denir. Bu noktada, talaş kaldırma işlemlerinde kullanılan ekipman veya
terimlerin tanıtılması faydalı olacaktır.
Talaşlı üretimin yapıldığı makinalara takım tezgâhı denir. Her farklı talaşlı
üretim yöntemine özel bir takım tezgâhı kullanılmaktadır ve bu tezgâhlar
genel olarak yöntemin adı ile adlandırılırlar.
İşlenecek malzeme boyutları ve türüne göre farklı boyut ve güçlerde
tezgâhlar bulunmaktadır.
Bir takım tezgâhı genel olarak; takımların bağlandığı kısım olan takımlık (iş
arabası), hareket ve kontrol ünitesini içeren (motorlar, kontrol panelleri) ana
gövde ve işlem sırasında parçanın ve takımın soğutulmasını sağlayan
soğutma ünitesinden oluşmaktadır.
Talaşlı üretimde, özellikle parçaların ve takımın ısınması hem takım
aşınmasına sebep olacağından hem de işlem hassasiyetini etkileyeceğinden;
iş parçaları ve takımlar soğutma sıvıları kullanılarak soğutulmaktadır. Bu
soğutma sıvıları özel yağlardan veya kimyasal bileşiklerden
oluşmaktadır.(Soğutma amacıyla en çok kullanılan sıvı, belirli oranda su ile
karıştırılmış bor yağlarıdır.)
Talaş kaldırma işlemlerinde parçanın şekillendirilmesinde kullanılan kesici
uçlara takım denir. Takımlar uygulanacak üretim yöntemine göre özel
geometrilerde ve işlenecek malzeme türüne bağlı olarak farklı
malzemelerden üretilirler.
Takım seçiminde en önemli parametre, daha doğrusu bir malzemeyi işlemek
için gerekli en temel kural, işlemde kullanılacak takımın işlenecek
malzemeden sert olmasıdır. Kullanım yerlerine göre takımlar genellikle,
yüzeyleri sert kaplamalar ile kaplanmış takım çeliklerinden üretilmektedir.
İşlem sırasında oluşan talaşın şekli (kesikli veya sürekli), uygulanan yöntemin
parametre ve özelliklerine (işleme hızı, işlenen malzeme, kesme açısı vs.)
bağlıdır.
TALAŞLI İMALAT (Machining)
Hammaddeye, talaş (chip) denilen malzeme kaldırılarak şekil verilir.
Bir parçanın üzerinden bir malzeme tabakası kaldırılması için, takımın o
malzemeye nüfuz etmesi gerekir. Bu da ancak, takıma uygulanan kuvvetlerin
yeterli ve takım malzemesinin parça malzemesinden daha sert olması
halinde gerçekleşir.
Parçanın iyi işlenmesindeki önemli faktörler:
1. Takım geometrisi 7. Isı oluşumu
2. Talaş geometrisi 8. Aşınma
3. Kesme hızı 9. Takım ömrü
4. İlerleme hızı 10.Takım malzemesi
5. Kesme kuvvetleri 11.Parça malzemesi
6. Kesme gücü 12.Kesme sıvısı
TALAŞLI ÜRETİM YÖNTEMLERİ
Talaş kaldırma işlemleri, uygulanacak işlem veya iş parçasına kazandırılacak
geometri dikkate alındığında kendi içerisinde farklı pek çok gruba ayrılmıştır.
Bir iş parçası şekilde gösterilen bu işlemlerden bir veya birkaçı kullanılarak
istenilen geometriye getirilebilir. Fakat genel olarak her bir yöntem kendi
içerisinde özelleşmiştir.
TALAŞLI İMALAT
Başlıca Yöntemler:
• Kesme
• Tornalama
• Frezeleme
• Delik Delme
• Baralama
• Taşlama
• Honlama
• Elektroerozyon
• Diğer Yöntemler (Broşlama, Honlama ,Lepleme, vs.)
Yöntemlere Göre Yüzey Pürüzlülükleri
TALAŞLI İMALAT
• Kesme
• Tornalama
• Frezeleme
• Delik Delme
• Baralama
• Taşlama
• Honlama
• Elektroerozyon
TALAŞLI İMALAT – KESME (Sawing / First Cut)
Testere şeklindeki takım ile metalin
istenmeyen kısımlarının kesilmesidir.
Çoğunlukla iş parçası sabit dururken
takım ilerleme hareketi ile kesmeyi
yapar.
3 tipte olabilir:
• Kollu testere ile (Hacksawing)
• Şerit testere ile (Bandsawing)
• Daire testere ile (Circular sawing)
TALAŞLI İMALAT
• Kesme
• Tornalama
• Frezeleme
• Delik Delme
• Baralama
• Taşlama
• Honlama
• Elektroerozyon
TALAŞLI İMALAT – TORNALAMA (Turning)
Tornalama genel olarak tek nokta temaslı kesici
takım ile silindirik şekiller yaratır ve çoğu
durumda iş parçası dönerken takım sabittir.
İki hareketin birleşimidir: İş parçasının dönmesi

ve takımın ilerleme hareketi.
TORNALAMA
TORNALAMA
Tornalamada, yapılacak işleme göre farklı geometrilerde ve her bir işlem için
özel takımlar kullanılmaktadır. Uygun geometrilerde kesici takım seçimi
tamamen işlenecek geometriye bağlıdır.
Tornalamada Kullanılan Kesici Takımlar
TORNALAMA
Tornalama İşlemleri:
(a) alın tornalama

(b) konik tornalama
(c) Tesviye
(d) form verme
(e) pah kırma
(f) Kesme
(g) diş açma
(h) iç tornalama
(i)Delme
(j) tırtıl çekme
TALAŞLI İMALAT – TORNALAMA
TALAŞLI İMALAT – TORNALAMA
TALAŞLI İMALAT
• Kesme
• Tornalama
• Frezeleme
• Delik Delme
• Baralama
• Taşlama
• Honlama
• Elektroerozyon
TALAŞLI İMALAT – FREZELEME (Milling)
Dönen çok kesme kenarlı takımla yapılan metal kesme işlemidir. Bu takım iş
parçasına hemen hemen her yönden temas yapabilir. Frezelemeyi çok yönlü
ve verimli yapan da bu kesme zenginliğidir.
FREZELEME
(a) Yatay ve (b) Düşey Freze Tezgahları
FREZELEME
Frezeleme işlemi çevresel ve alın frezeleme olarak iki temel gruptan
oluşmaktadır. Çevresel frezelemede kesici dişleri takımın yan yüzeyinde
bulunan silindirik freze, alın frezelemede ise frezeleme dişleri takımın alın
yüzeyinde bulunan alın frezeler kullanılmaktadır. Yapılacak işleme göre farklı
tiplerde freze çakıları bulunmaktadır. Bu freze çakıları:
Silindirik (vals) freze çakıları
Kanal ve Testere freze çakıları
Profil freze çakıları
Açı freze çakıları
Parmak freze çakıları
T freze çakıları
(Frezelemede kullanılan kesici takımlara “freze çakısı” denir.)
FREZELEME
(a) Çevresel ve (b) Alın Frezeleme
TALAŞLI İMALAT – FREZELEME (Milling)
TALAŞLI İMALAT – TORNALAMA VE FREZELEME
TALAŞLI İMALAT – FREZELEME
TALAŞLI İMALAT
• Kesme
• Tornalama
• Frezeleme
• Delik Delme
• Baralama
• Taşlama
• Honlama
• Elektroerozyon
DELİK DELME
Matkap denilen takımlarla, takımın kesme ve ilerleme hareketi yapması ile
talaş kaldırma işlemidir. Yöntemde iş parçası genellikle sabit olup, işlem
matkapla yapılır.
Delik delme işlemi; delme, delik genişletme ve raybalama aşamalarından
oluşur. İşlemde öncelikle açılmak istenen deliğin çapına göre, istenen çaptan
daha küçük matkapla delik delinir. Deliğin istenen çapa getirilmesi için bir
veya birkaç kademede daha büyük çaplı matkaplarla delik genişletilir ve son
olarak yüzey kalitesini iyileştirmek için raybalama işlemi uygulanır.
Matkap ile delinen deliklerde yüzey pürüzlülüğü oldukça yüksektir. Deliğin
yüzey pürüzlülüğünü iyileştirmek için rayba denilen takımlar kullanılır. Rayba
takımları hem matkap tezgâhı yardımıyla hem de elle kullanılabilirler.
DELİK DELME
Matkapla delme işleminde, işlenmek istenen delik özellikleri tamamen
kullanıcı ve kullanım yeri ile alakalıdır.
Örnek olarak; eğer küçük çapta bir delik işlenecekse bu işlem tek kademede
yani delik genişletme ve raybalama olmaksızın yapılabilir. Yine benzer
şekilde delik delme işleminden sonra parçanın yüzey pürüzlülüğü kullanım
yerine uygunsa raybalama işlemine ihtiyaç duyulmayabilir.
Matkaplar genel olarak spiral şeklinde kesici kısım ve matkap tezgâhına
bağlanan sap kısmından oluşmaktadır. Uygulama alanına göre normal spiral
matkaplar, delikli matkaplar, küt matkaplar, kademeli matkaplar, genişletme
matkapları vs. olarak sınıflandırılırlar.
DELİK DELME
Matkaplar genel olarak, iş mili, gövde, iş tablası ve kontrol-tahrik sistemi
kısımlarından oluşurlar.
Farklı tip ve ebatlarda pek çok matkap bulunmaktadır. Yapılacak olan işe
göre tezgâh kapasitesi ve gücü değişmektedir.
Matkap tezgâhları kendi içerisinde radyal matkap, sütun matkabı ve
borwerg tezgâhı olarak üçe ayrılırlar.
Bununla birlikte yapılacak işin cinsine göre birden fazla matkabın bağlandığı
çoklu matkap tezgâhları da mevcuttur
DELİK DELME

Örnek Matkap Tezgâhı
TALAŞLI İMALAT - DELİK DELME (Drilling)
Matkap adını taşıyan takım, hem
dönme şeklinde kesme, hem de
ilerleme hareketini yapar, parça hiçbir
hareket yapmaz.
TALAŞLI İMALAT - DELİK DELME
TALAŞLI İMALAT - DELİK DELME
TALAŞLI İMALAT - RAYBALAMA
TALAŞLI İMALAT
• Kesme
• Tornalama
• Frezeleme
• Delik Delme
• Baralama
• Taşlama
• Honlama
• Elektroerozyon
TALAŞLI İMALAT - BARALAMA
Delik çapı işlemedir.
TALAŞLI İMALAT - BARALAMA
TALAŞLI İMALAT
• Kesme
• Tornalama
• Frezeleme
• Delik Delme
• Baralama
• Taşlama
• Honlama
• Elektroerozyon
TALAŞLI İMALAT – TAŞLAMA (Grinding)
Abrazif bir malzemeden yapılan ve taş adını
taşıyan takımla talaş kaldırma işlemidir.
İmalat ve yüzey kalitesini iyileştirmek için
uygulanan nihai bir işlemdir.
TAŞLAMA
Taşlama işlemi genellikle diğer talaşlı üretim yöntemleri ile işlenen
parçaların yüzey kalitesini artırmak için uygulanır. Ancak bazı durumlarda
bu işlem tek başına da uygulanabilmektedir.
Yöntem düzlemsel ve silindirik taşlama olarak iki gruba ayrılır. Bu yöntemde
kullanılan tezgâhlar diğer takım tezgâhları ile aynı elemanlara sahip olup,
sadece kesici takımın (taş) bağlantı şekli farklıdır.
TAŞLAMA
Taşlama İşlemleri:
(a),(b) düzlemsel
taşlama
(c),(d) silindirik taşlama
TAŞLAMA
Kesici takım olarak kullanılan taşlar; abrazif tanecikler (alüminyum oksit,
silisyum karbür, bor nitrür veya elmas), bağlama maddesi (reçine, seramik,
silikat vs.) ve boşluklardan oluşmaktadır. Yapılacak olan taşlama işlemine
göre düz taşlar, konik taşlar, tümsekli taşlar, bileme taşları ve kupa taşları
kullanılmaktadır.
Taşlama Tezgâhı
TALAŞLI İMALAT – TAŞLAMA (Grinding)
Dış çap taşlama İç çap (Delik) taşlama
TALAŞLI İMALAT – TAŞLAMA
TALAŞLI İMALAT
• Kesme
• Tornalama
• Frezeleme
• Delik Delme
• Baralama
• Taşlama
• Honlama
• Elektroerozyon
TALAŞLI İMALAT – HONLAMA (Honing/Finishing)
Honlama (Honing)
• Toz halinde çok ince taneciklerden oluşan ve
honlama taşı denilen taşla, düşük hızda yapılan talaş
kaldırma işlemidir.
İnce honlama (Superfinishing)
• Honlama taşına benzeyen bir taşla, çok kısa ve çok
çabuk stroklarla yapılan bir talaş kaldırma işlemidir.
• Çok iyi bir yüzey pürüzlülüğü elde edilir, geometrik
hatalar düzeltilir.
TALAŞLI İMALAT – HONLAMA
TALAŞLI İMALAT
• Kesme
• Tornalama
• Frezeleme
• Delik Delme
• Baralama
• Taşlama
• Honlama
• Elektroerozyon
TALAŞLI İMALAT – ELEKTROEROZYON (Electrical Discharge Machining)
İletken olmayan dielektrik sıvı içerisine
tamamen daldırılmış ve birbirine
değmeyecek konumda yerleştirilmiş elektrik
iletken elektrot ile iş parçası arasında oluşan
elektrik kıvılcımlarının iş parçası yüzeyinden
çok küçük kraterleri ergitmesi ve
buharlaştırması esasına dayanır.
Geleneksel imalat yöntemleriyle işlenmesi
çok zor veya imkansız olan sert malzemeleri
ve kompleks geometrik şekillere sahip
parçaları rahatlıkla işleyebilmesinden dolayı
bu işleme yönteminin özellikle kalıp, takım
imalatında, havacılık, uzay ve otomotiv
sanayiinde kullanım alanı hızla
genişlemektedir.
TALAŞLI İMALAT
• Kesme
• Tornalama
• Frezeleme
• Delik Delme
• Baralama
• Taşlama
• Honlama
• Elektroerezyon
BROŞLAMA
Boşaltma işlemi olarak da bilinen broşlama, doğrusal hareket yapan çubuk
şeklinde bir kesici takımla talaş kaldırma işlemidir. Silindirik veya tığ şekilli
broş denen takımlar çekilerek veya basılarak işlem yapılır. Kaba ve ince talaş
kaldırmaya müsaade ettiğinden dolayı broşlama oldukça kullanışlı bir talaş
kaldırma yöntemidir. Broşlama işlemi ile iç ve dış işleme (broşlama) yapmak
mümkündür.
Broşlama tezgâhları genel olarak torna tezgâhlarına benzerler. Ayrıca,
broşlama işlemi torna tezgâhları ile de kısmen yapılabilmektedir.
BROŞLAMA
Broşların dişli kısımları kaba talaş, ince talaş ve boyuta getirme
kısımlarından oluşmaktadır. En fazla talaş kaba talaş kısmında elde edilirken,
boyuta getirme kısmı işlenen parçanın boyutlarına sahiptir.
Broşlama İle Üretilebilen Bazı Parçalar; (a) Dış broşlama, (b) İç broşlama
HONLAMA
İnce tanecikli honlama taşı adı verilen taşla düşük hızlarda talaş kaldırma
işlemidir. İşlemde taş ilerleme ve dönme hareketi yapar. İşlenen yüzeyde
kalan izler çapraz şekillidir. İşlem elle, matkapla, torna ile veya honlama
tezgâhı denen tezgâhlarla yapılabilir. Silindirik yüzeylerin içinden, silindir,
valf ve rulmanların iç kısımlarından talaş kaldırılabilir.
İşlem yapılacak yüzeye honlama taşı yerleştirilir ve genleşme mekanizması
yardımıyla, parçanın yüzeyi kabadan inceye doğru talaş kaldırılarak işlenir.
Honlama taşları olarak işlenecek malzemeye göre; alüminyum oksit,
silisyum karbür, elmas, bor nitrür vs. kullanılabilir.
Honlama İşlemi
LEPLEME
Taşlanmış yüzeylerde çok iyi yüzey kalitesi elde etmek, hataları gidermek ve
birlikte çalışan iki yüzeyi birbirine alıştırmak için uygulanan talaşlı işleme
yöntemidir. Aşındırıcı (abrazif) bir malzeme ile düşük basınç ve düşük hızda
işlem gerçekleştirilir. Elle ve mekanik lepleme olmak üzere ikiye ayrılır. Elle
leplemede aşındırıcı parçacık ve lepleme sıvısı olarak gres yağı, gaz yağı veya
sabunlu su kullanılarak işlem yapılır. Mekanik leplemede ise taş şeklinde
olan ve birbirine bağlanan takımlar kullanılır. Lepleme ile küresel yüzeyler,
düzlemsel yüzeyler, dış ve iç silindirik yüzeyler işlenebilir
Lepleme İşlemi (Lens Yüzeyinin İşlenmesi)
CNC İLE İŞLEME
Benzer slaytlarda talaşlı üretim yöntemleri anlatılmıştır ve bu yöntemler
sanayide hâlen etkin olarak kullanılmaktadır. Fakat gelişen teknoloji ile bu
yöntemlerin bazı eksiklikleri ortaya çıkmıştır. Bunlar:
Operatörden kaynaklanan ölçüm hataları
Komplike parçaların birden fazla yöntemle işlenecek olması ve bu sebeple
zaman kaybı
Komplike parçaları üretmek için birden fazla tezgâha ihtiyaç duyulması
Küçük boyutlardaki parçaların işlenme zorluğu
Yüzey özellikleri kontrolünün zor olmasıdır.
CNC İLE İŞLEME
Bu sebeplerden dolayı günümüzde klasik takım tezgâhlarının yanı sıra, CNC
(Bilgisayarlı Nümerik Kontrol) tezgâhları ile işlem yapılmaktadır.
1950’nin başlarında klasik takım tezgâhları, NC (Nümerik Kontrol) ile kontrol
edilmeye de başlanmıştır.
Nümerik kontrolün parça işlenmesinde kullanılması ve bilgisayar
teknolojisinin gelişmesiyle birlikte kontrolün tamamen bilgisayarlar
tarafından yapıldığı CNC tezgâhları kullanılmaya başlanmıştır.
CNC İLE İŞLEME
CNC tezgâhlarının en büyük avantajı, bilgisayarda çizilen (üretilmek istenen)
modelin uygun bilgisayar kodları kullanılarak direkt olarak üretilebilmesidir.
Klasik yöntemlerle birden fazla talaşlı imalat yöntemi kullanılarak
üretilebilecek parçalar, CNC tezgâhında tek seferde üretilebilmektedir.
Ayrıca operatör hatası faktörü olmadığından dolayı, işlenen parçaların boyut
ve yüzey hassasiyeti oldukça yüksektir.
CNC ile İşlenmiş Örnek Parçalar
CNC İLE İŞLEME
Bir CNC sistemi genel olarak; kontrol ünitesi, tahrik sistemi, ana gövde, farklı
türde takımların bağlandığı taret ve taretin bağlandığı magazin
kısımlarından oluşmaktadır. CNC ile birden fazla işlemi sırası ile yapmak
mümkündür. Örnek olarak, bir parçaya delik delinmesi, kademeli olarak
işlenmesi, kanal açılması vs. verilebilir. İlk yatırım maliyetleri klasik talaşlı
üretim tezgâhlarına nazaran yüksek olmasına rağmen CNC tezgâhları
günümüzde sanayinin/üretimin pek çok alanında yaygın olarak
kullanılmaktadır.
CNC tezgâhı ve örnek kesici takımlar
ÖZET
Bir ham maddeyi kesici bir takım yardımıyla talaş kaldırarak istenilen
geometriye getirme işlemine talaşlı üretim (imalat) adı verilir. Talaş kaldırma
belirli bir boyut, şekil ve yüzey kalitesine sahip bir parça meydana getirmek
için ucu keskin bir takım ve güç kullanarak, iş parçası (ham madde)
üzerinden tabaka şeklinde malzeme kaldırma işlemidir. Tanımdan da
anlaşılacağı üzere malzemenin işlenmesi sırasında talaş adı verilen artıklar
oluşur, bir diğer deyişle ayrılan malzeme tabakasına talaş denir.
Talaşlı üretimin yapıldığı makinalara takım tezgâhı denir. Bir takım tezgâhı
genel olarak; takımların bağlandığı kısım olan takımlık (iş arabası), hareket
ve kontrol ünitesini içeren (motorlar, kontrol panelleri) ana gövde ve işlem
sırasında parçanın ve takımın soğutulmasını sağlayan soğutma ünitesinden
oluşmaktadır.
Talaşlı üretim yöntemleri genel olarak tornalama, frezeleme, planyalama ve
vargelleme, delik delme, taşlama, broşlama, honlama, lepleme ve kesme
işlemlerinden oluşur.
ÖZET
Her bir talaşlı üretim yöntemi ile farklı geometride parçalar üretilebilir yani
her yöntem kendi içerisinde özelleşmiştir. Bir parça, işlenecek geometri
müsade ettiği sürece, birden fazla yöntem kullanılarak veya yöntemler
birbiri yerine kullanılarak işlenebilir.
Gelişen bilgisayar ve üretim teknolojisi ile klasik takım tezgâhlarının yerine
CNC tezgâhları kullanılmaya başlanmıştır. Bu tezgâhlar, ilk yatırım maliyetleri
yüksek olmasına rağmen; hassas işleme yapabilme, bilgisayar destekli
üretime müsade etme ve seri üretime uygun olma özellikleri sebebiyle
klasik takım tezgâhlarının yerini almaya başlamışlardır.

Uck-218 Talaşli İmalat Tekni̇kleri̇ - II

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Uck-218 Talaşli İmalat Tekni̇kleri̇ - II

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TALAŞLI İMALAT TEKNİKLERİ - II (UCK-218)

• Bu yerleşime göre hazırlanan kesim programı kenar kesme ve pres tezgahlarına

Kenar büküm (Edge bending)

Ön germe Sarma Boşaltma

Ön germe Sarma Boşaltma

Yaklaşma Yarı baskı Tam baskı Basınç yükseltme

• Havacılıkta yaygın olarak kullanılır.

Büzme Gerdirme Şekillendirme Düzeltme Büzme Şekillendirme

Deforme olmuş parça

Boru bükme takımı

• Basınç altında bükme

Çift Havşalama Havşalama Uç Genişletme Uç Daraltma Şişirme

• 5 Eksen Kenar Kesme Tezgahı

• Su Jeti ile Kesme (Water-Jet)

• Elle Kenar Kesme ve Delik Delme

• Kulak (Tab) Kesme

İki hareketin birleşimidir: İş parçasının dönmesi

Tornalamada Kullanılan Kesici Takımlar

(a) alın tornalama

(a) Yatay ve (b) Düşey Freze Tezgahları

(Frezelemede kullanılan kesici takımlara “freze çakısı” denir.)

(a) Çevresel ve (b) Alın Frezeleme

Örnek Matkap Tezgâhı

(c),(d) silindirik taşlama

Lepleme İşlemi (Lens Yüzeyinin İşlenmesi)

CNC ile İşlenmiş Örnek Parçalar

CNC tezgâhı ve örnek kesici takımlar

You might also like