Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Specificnosti Vucnog Proracuna Brzohodnih Gusenicnih Vozila Sa Hidromehanickim Transmisijama

    Uploaded by

    Rastko Rodić
    11 views11 pages

    Original Title

    Specificnosti vucnog proracuna brzohodnih gusenicnih vozila sa hidromehanickim transmisijama

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    11 views11 pages

    Specificnosti Vucnog Proracuna Brzohodnih Gusenicnih Vozila Sa Hidromehanickim Transmisijama

    Uploaded by

    Rastko Rodić

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 11
    Dr Milorad Radetié, ipl int. ‘Vojootehnikt ists Beograd Rezime: SPECIFICNOSTI VUCNOG PRORACUNA BRZOHODNIH GUSENICNIH VOZILA SA HIDROMEHANICKIM TRANSMISIJAMA UDC: 629.115.8 : 66.021.1 Problemima proraéuna vuée brzokodnih gusenitnih vozila posveéen je veliki broj radova, ali se oni, uglavnam, odnose na vozila sa ugradenim mehani¢kim transmisijama, U radu je ukazano na odredene specifi¢nosti proracuna wuée brzohodnth guseniénih vozila sa kidromehanitkom transmisijom, zavisno od ugradenog tipa transmisije i dat komple- tan postupak proraéuna, Rad predstavija odredeni doprinos progirenju teorijskih saznanja iz ove slotene oblasti. Kljuéne reti: brzohodna guseniéna vozila, proraéun vuée, hidromehanitka transmisija. PARTICULARITIES OF TRACTIVE EFFORT CALCULATION OF HIGH-SPEED TRACKED VEHICLES WITH HYDROMECHANICAL TRANSMISSIONS, Summary: A number of papers consider calculation problems of traction of high-speed racked vehicles but they are mostly related to the vehicles with built-in mechanical transmissions. Some particular traction calculation features of high-speed tracked vehicles with hydromechanical transmissions, according to their built-in transmission type, were pointed out in the paper and the complete calculation method was given. The paper represents a contribution ta an extension of theoretical knowledge in this complex field. Key words: high-speed tracked vehicles, calculation of traction, hydromechanical transmission, Uvod Hidromehanitke tansmisije (HMT) ugradivane su u brzohodna gusenitna vo- zila odmah nakon zavréetka Drugog svet- skog rata, ali su masovniju primenu dozi- vele tek krajem sedamdesetih godina proslog veka. Posebnu paznju kod ovih transmisi- ja zasluduje hidrodinami¢ki prenosnik (HDP), koji u zavisnosti od spoljasnjih otpora na gusenicama automatski obez- beduje kontinualnu promenu obrinog momenta i ugaone brzine, odnosno broja obrtaja, i stabilan rad motora pri prome- ni otpora na gusenicama u Sirokim grani- cama, Primena HDP omogucéila je da se u mehani¢kom delu transmisije smanji broj stepeni prenosa, §to pojednostavijuje 160 VOINOTEHNICKI GLASNIK 2/2003, konstrukciona reSenja i olakSava uvode- nje poluautomatske i automatske prome- ne stepena prenosa. Kod HMT sa HDP omoguéeno je startovanje motora i u sluéaju da se me- njaé ne nalazi u neutralnom poloZaju. Primena HDP omogucuje postepe- no povecanje sile vuée na gusenicama, So poveéava prohodnost vozila pri kreta- nju u teSkim terenskim uslovima. Medutim, njegova primena u tran- smisijama ima i odredenih nedostataka u odnosu na mehanitke transmisije, kao Sto su: nizi stepen korisnosti, slozenija konstrukeija, veci gabariti i masa, ve¢a cena i tro8kovi odréavanja itd. Hidrodinamitki prenosnik moze da se nalazi u rednoj vezi kada prenosi celo- kupnu snagu pogonskog motora ili u para- lelnoj vezi kada prenosi samo deo snage. Redimi zajedniékog rada pogonskog motora i hidrodinamickog prenosnika Za proratun vuenih i dinamitkih ka- rakteristika brzohodnog gusenitnog vozi- lasa HMT osnovno je da se odrede rezimi zajednitkog rada motora i HDP, kod red- ne veze motora i HDP, odnosno motora i hidromehanitkog prenosnika, u Cijem se sklopu nalazi HDP, kod paralelne veze. Za transmisije brzohodnih gusenit- nih vozila preporuéuju se HDP sa direkt- nom prozraénoscu. Karakteristike ovog tipa HDP prika- zane su na slici 1. Za njega je karakteri- stitno da pri ubrzavanju vozila omoguéu- je potpuno iskoriSéenje elastitnosti po- gonskog motora, sto doprinosi povecanju Mprmin Sl. 1 ~ Dijagram osnovnih karakteristika HDP ukupnog energetskog prenosnog odnosa pogonske grupe. Obrini moment na pogonskom vrati- lu HDP definisan je sledecim izrazom: Mp = YApn,D” gde je: Y — specifitna teZina radnog fluida HDP, Xp — bezdimenzionalna karakeristika pumpnog kola (momentna karakteristi- ka), n, ~ broj obrtaja pumpnog kola, D - najveti pretnik HDP (aktivni pret- nik kruga cirkulacije). Moment na turbinskom kolu, ukoli- ko je poznat moment na pumpnom kolu, moze se odrediti pomacu izraza: ay My = KyppM yp =Kypp¥Apn D’ (2) ili pomoéu izraza: M, =yA,n}3D° G) gde je: 2q— bezdimenzionaina karakeristika turb- inskog kola (momentna karakteristika), VOINOTEHNICK! GLASNIK 2/2003, 161 Kyop — koeficijent transformacije obri- nog momenta HDP: M, Ki SAME: vor 4, ReZimi zajednitkog rada_ odreduju se primenom graficke metode iz uslova jednakosti momenta pogonskog motora i momenata otpora na pumpnom kolu re- dukovanog na kolenasto vratilo motora. Da bi se primenila grafitka metoda, potrebno je u istom koordinatnom siste- mu nacrtati krivu momenta pogonskog motora i krive momenta opterecenja pumpnog kola, kada je HDP u direktnoj vezi sa pogonskim motorom (slika 2), odnosno krive momenta opterecenja pre- nosnika u @ijem se sklopu nalazi HDP, kada HDP nije u direktnoj vezi sa pogon- skim motorom. Me pe o "p.m Sl, 2~ Dijagram zajedni¢kog rada motora i HDP U prvom slu¢aju, momentne krive optereéenja pumpnog kola crtaju se na osnevu vrednosti proratunatih pomo¢u izraza (1) za viSe vrednosti reciprocnog kinematskog prenosnog odnosa HDP (npr. ioe 0,95), 0, cory Moe = O43 omy noe = Lie gde je: i'ypp = ‘nop Mp gde su iynp — kinematski prenosni odnos HDP, n,— broj obrtaja turbinskog kola. Presekom momentne krive motora i krivih opterecenja pumpnog kola, odre- dene su vrednosti momenata i brojeva obrtaja, koje definisu zajednitki rad (tat- ke A, B, C na slici 2) i predstavijaju po- lazne elemente za dijagram vuce. Zajednitki reZimi rada motora i HDP treba da obezbede racionalno isko- riScenje snage pogonskog motora, visoke prosetne brzine kretanja i visoke maksi- malne brzine, trajno kretanje u najtezim uslovima eksploatacije, rad pogonskog motora na ekonomitnom rezimu u pogle- du potro&nje goriva, racionalno iskori8¢e- nje svereZimskog regulatora u postizanju Zeljene brzine kretanja vozila itd. Vuéni proraéun vozila sa hidromehanitkem transmisijom Za proratun vuce brzchodnog guse- nignog vozila sa HMT sa HDP wu rednoj vezi potrebni su slede¢i parametri i ka- rakteristike: — spoljne brzinske karakteristike po- gonskog motora: Pyq = f (My) i My, = f (Cys — bezdimenzionalne karakteristike HDP: Ap = £ Cupp): Ar= £ yop)» Kyoo™ F @inoe)s Mhpe= f G poe): = stepen korisnosti premotavanja gusenica u funkeiji brzine kretanja vozila (ns — kinematski i energetski prenosni odnos od pogonskog motora do gusenica; — stepen korisnosti prenosa od mo- tora do gusenica. 162 VOINOTEHNICKI GLASNIK 2/2008, Navedene oznake imaju sledece znatenje: P,,~ efektivna snaga motora, tj. sna- gana ulazu u transmisiju, My, — efektivni obrtni moment mo- tora, Ny — broj obrtaja motora, Kupp — koeficijent transformacije obrtnog momenta HDP, Tp — Stepen korisnosti HDP. Ukoliko se HDP nalazi u paralelnoj vezi, pored navedenih potrebni su i poda- ci koji definiSu polozaj HDP i ostvarenu vezu sa mehanitkim prenosnikom; pre- nosni odnos prenosnika, odnosno unutra- Snju karakteristiku (k), ukoliko se radi o planetarmim prenosnicima, Sto je najées¢i sluéaj. Vozila sa hidromehani¢kom transmisijom sa hidrodinami¢kim prenosnikom u rednoj vezi Blok Sema jedne HMT sa HDP wu rednoj vezi prikazana je na slici 3. Tran- smisija sé sastoji od kompleksnog HDP sa spojnicom za blokiranje (S), zupéa- stog prenosnika, menjata, pomoénog po- gona i sumirajucih planetamih prenosni- ka (SPP, i SPP,). a Si, 3 - Blok Sema HMT sa HDP u rednoj vezi Ulazni parametri u mehanitki deo transmisije su ebrini moment (M;) i broj obriaja (n;) turbinskog kola, koji se razli- kuju od istih parametara motora. Kada su poznata ova dva parametra postupak pro- ratuna vuce je isti kao sa mehanitkom transmisijom. Da bi se odredili M; i nm, potrebno je odrediti revime zajedni¢kog rada mo- tora i HDP. Zbog preglednosti postupaka potrebno je na isto) slici jedan pored dru- gog nacrtati dijagrame karakteristika HDP: Ap, Ars Kyipp i Nye U funkeiji od iupe ili broja obrtaja motora (slika 4a) i spoljnu karakteristiku momenta motora (M,.) u funkeiji od broja obrtaja motora (slika 4b). Zatim se za viSe vrednosti Huge Coe = Osi np = 92s =» te 9.5» - os iypp = 0,8, i nop = 0,95) nacrtaju krive (parabole) momenta opterecenja pump- nog kola éije se take odreduju pomocu izraza (1) i unose se u dijagram na slici 4b. Kao preseci ovih parabola i krive momenta motora dobijaju se tatke (A, B, Ci D) koje svojim koordinatama (My i ny, odnosno np) definisu rezime zajed- nigkog rada motora i HDP. Za odgovarajuce vrednosti iy, sa di- jagrama slika 4a odreduju se vrednosti za Kyor pomotu kojeg se mogu izratunati vrednosti momenata na turbinskom kolu; Mry M. = MK upeliyee-0) 10 = M yo K yop i095) Pomoéu brojeva obrtaja motora, ko- ji odgovaraju ovim tatkama (ny, Dg, fe i Np) i odgovarajucih vrednosti 2a i ypp od- reduju se brojevi obrtaja turbinskog kola: Tra = "Al upp=0 ip = Mol nop. YVOINOTEHNICKI GLASNIK 22003. 163 2 00 9) 62 03 04 OF GH OT OB OF TH TY See Si. 4 — Retimi zajednithog rada pogonskog motora i HDP ‘ioe nous n0b0 ais abn ase Gaon abo ae ny(min'') Odredivanje zajednitkih rezima ra- da motora i HDP prema izloZenoj metodi velo je slozeno. Praktignije je da se kori- sti grafitka metoda Prokofijeva, koja je zbog op8te prihvacenosti prethodne me- tode skoro zanemarena. Metoda Prokofi- ja zasniva se na izjednatavanju koefici- jenata momenta motora (A,,) i momenta pumpnog kola (Ay = Ap), na osnovu éega se dobija da je: M Ay ea" 4 =F DS (4) Da bi se nacrtala kriva Ay uzima se odredeni broj vrednosti za My i my sa di- jagrama momentne karakteristike moto- Ta, U Opsegu Od Myguin AO Nytnax- Na Osn0- vu nadenih vrednosti prema (4) crta se kriva Yay = f(ny) (slika 4b). Na slici 4a nacrtane su osnovne ka- rakteristike poznatog HDP. Za odredenu 164 vrednost i upp (Np. i upp = 0,6) povlagi se vertikala do preseka sa krivom ‘Ap i do- bija presetna tatka 2. Zatim se iz ove tatke poviati horizontala do preseka sa krivom yA, i dobija tatka 2’. Kroz ovu tatku povlati se vertikala do prescka sa momentnom krivom motora Myq = f(y) i dobija tatka 2” sa apscisom 2”. Tatke 2” i 2” definisu moment i broj obrtaja motora pri reZimu zajedni¢kog rada mo- tora sa HDP, u rednoj vezi, pri preno- snom odnosu i ypp = 0,6. Pri projektovanju HMT uglavnom se raéuna sa veé osvojenim komponenta- ma, pa se moze desiti da raspolozivi HDP svojim karakteristikama ne odgova- ra izlaznim performansama pogonskog motora. U tom sluéaju vrii se prilagoda- vanje izlaznih karakteristika pogonskog motora, odnosno HDP, pomoéu medu- prenosnika. ‘VOINOTEHNICKI GLASNIK 2/2003, Kada je poznat aktivni pretnik rad- nih kola HDP, koji se odreduje prema iz- razu: D (5) 7A, ni, Faure Mr mn, gde je: Momax — Obrtni moment motora pri maksi- malnoj snazi, Ferme — koeficijent momentne karakt- eristike pumpnog kola pri maksimalnom stepenu korisnosti HDP, ty, ~ broj obriaja motora pri maksi- malnoj snazi i bezdimenzionalna karakteriastika HDP, mogu se nacrtati parabole momenta opte- recenja pumpnog kola. Na osnovu njiho- vih presetnih tataka sa momentnom kri- vom motora mode se oceniti da li HDP zadovoljava ili ne. Ako HDP ne zadovo- java, izmedu motora i HDP treba ugradi- ti prenosnik koji moze biti reduktor ili multiplikator, kako bi se HDP prilagodio Karakteristici motora. Polaziste za odredivanje prenosnog odnosa takvog prenosnika (ip) predstavija slededi izraz: M'y = My = Myipttp = aye (6) gde je M’, moment motora redukovan na pumpno kolo. Na osnovu izraza (6) dobija se izraz za proratun prenosnog odnosa medupre- nosnika: @ ili kao odnos aktivaih preénika radnih kola proraéunatog (D) i postojedeg (D’): (8) gde je np stepen korisnosti ugradenog prenosnika. Ukoliko su poznati obrtni momenti i brojevi obrtaja turbinskog Kola, pri rezi- mima zajednitkog rada, nije te3ko odre- diti brzine i specifigne sile vue u pojedi- nim stepenima prenosa, Postupak je isti kao u sluéaju mehanitke transmisije. Br- zine (V,) odreduju se prema izrazu: O37 ty oe ie a specifiéne sile vute (f}): Mytretralle Gry (9) f= (10) Bde je — polupretnik pogonskog totka, x prenosni odnos od turbinskog kola do pogonskih to¢kova, pri ukljutenom i- tom stepenu prenosa: ig, = ir ipp i, —prenosni odnos transmisije, pri uklju- éenom i-tom stepenu prenosa, igp — prenosni odnos boénog prenosnika, Tir, — stepen korisnosti prenosa od tur- binskog kola do pogonskih to¢kova, 1), — stepen korisnosti gusenica: 7, = 0,95 - 0,005V, V, — brzina premotavanja gusenica u knv/h, pri ukljuéenom i-tom stepenu pre- nosa U menjacu, G—masa vozila. Na osnovu proraunatih vrednosti V, if, crta se dijagram vute. Jedan takav VOJNOTEHNICK! GLASNIK 22003, 165 dijagram prikazan je na slici 5 za vozilo mase 55 t sa motorom od 1100 kW i HMT sa HDP u rednoj vezi. 1274 Sl. § = Dijagram vuée brzohodnog guseniénog vozila sa HMT i HDP u rednoj vezi Na istom dijagramu nacrtane su i krive promene stepena korisnosti odrede- ne prema izrazu: 1 = Arar ly gde je Nye — stepen korisnosti botnog prenosnika. Hidromehanitke transmisije sa hidrodinamickim prenosnikom u paralelnoj vezi Osnovni cilj postavijanja HDP u paralelnu vezu jeste da se poveca stepen korisnosti i dobiju manji gabariti tran- smisije. Da bi se to ostvarilo potrebno je da se HDP nalazi u sklopu mehanitkog prenosnika, ¢ineéi hidromehanitki pre- nosnik (HMP), i da prenosi manji deo snage, od ukupne koju prenosi HMP, dok preostalu snagu prenosi mehanitki deo HMP. Ova dva toka treba da se superpo- niraju u jedan tok, Sto omogucuje dife- rencijal. Medutim, pri realizaciji ovakve veze mogu da se jave odredeni konstruk- cioni problemi. Na slici 6 prikazane su dve uopStene blok Seme HMT kojima se mote predsta- viti veliki broj realizovanih transmisija ‘brzohodnih guseniénih vozila. U kombinaciji sa HDP uglavnom se koriste jednostepeni diferencijalni preno- snici sa tri osnovna elementa (centralni zupéanik, nosaé satelita i zupéanik sa unutrasnjim ozubljenjem). NajéeS¢e pri- menjene kombinacije HDP i diferencija- la, kod realizovanih HMT, prikazane su na sl.7. Realizovane HMT mogu da reali- zuju pravolinijsko kretanje na dva naéi- na. Kod prvog, koji je uglavnom zastu- pljen kod najveceg broja realizovanih HMT, elementi pomocnog pogona pri pravolinijskom kretanju su nepokretni, a kod drugog, koji se retko sre¢e, elementi pomoénog pogona pri pravolinijskom kretanju se obréu. U prvom slugaju obrt- ni moment motora se prenosi na HMP i dalje preko menjaéa na botne prenosni- ke, dok se u drugom sluéaju obrini mo- ment motora deli na HMP (veéi deo) i na pomocni pogon (manji deo). Kine- matski gledano to zna¢i da ¢e u prvom sluéaju broj obrtaja centralnog zuptani- ka SPP biti n,, = 0, a u drugom n,, #0 (slika 8). Kod oba slutaja potrebno je odrediti zajednitke reZime rada motora i HDP, samo 3to je to neSto slozenije. U sluéaju kada je n,, = 0, moment HMP treba izraziti u funkciji od momen- ta pumpnog kola HDP (M,) i redukovati ga na vratilo pogonskog motora. Za kinematske Seme (slika 7) odre- deni su izrazi za: redukovane obrtne mo- mente HMP (Mpinip), izlazne momente iz HMP (Mie), kinematske prenosne od- 166 VOJNOTEHNICKI GLASNIK 2/2003, al By POMOCNI by Leonon J mEnat ‘1 motor MENJAC Si. 6 — Blok seme HMT sa HDP u paralelnoj vezi: }sa HDP na wlacu u diferencijal; b) sa HDP na islazu iz diferencijala 9 4 a) Pas ® cid —sa diferencijaiom na ulazu Sl. 7 - Najée8ée kombinacije hidromehanitkog prenosnika: ai b—sa diferencijatom na izlazu; ‘VOINOTEHNICKI GLASNIK 2/2003. 167 Panoz eae M0708) Si. 8 - Blok Sema HMT sa sumirajucim diferencijalima: Asa nosatem satelita kao izlaznim elementom; Bsa zupéanikom sa unutragnjlm ozubljenjem kao izlaznim elementom nose od motora do pumpnog kola (ixy.p), ukupni kinematski prenosni odnos HMP (iyyie) i energetski prenosni odnos HMP (ume): — za sluéaj prikazan na slici 7a: k Mom = Mp+7) a) M yup = M exaeotinae ine = k (12) Mj(—+ Kyop) ” = L+i, iy (13) 1+ki; Bagpp Se tte 14 ‘ume +k) (a4) noe +E fue =— (5) l+= ~ za sluéaj prikazan na slici 7b: L Mowe = Mel47 7) (16) £. M ame HM Kyo (+o) (17) mT +k 18 np = (1s) +k Foe ee ag ie Tage + 8) : 1+ Kyopk — (20) fine = 020) — za slutaj prikazan na slici 7e: KK yop M page = M p(1+ 2) ey "7 k M gap = M pKgop( +) (2) iyp =} 23) l+k i =—_ 24) ae I+ Kipp ) k 145 fae = (25) +t Kuop 11 ~za sluéaj prikazan na slici 7d: kn+ K, M eee =, ae) 26) k+l M nap = M pK ype — 7 ) @ iy.p =! (28) lt+k i =—_— (29° "NT Nae 9) a tk ge = G0) 1+ n Kop ede je: 7 — stepen korisnosti unutrasnjeg prenosa diferencijala, 168 VOINOTEHNICKI GLASNIK 22003. i‘ ap — energetski prenosni odnos HMP, Tame — Stepen korisnosti HMP. Na osnovu izraza za redukovani moment crtaju se krive opterecenja HMP u funkciji od Mp, np i Ap , za odredeni broj vrednosti reciproténog kinematskog Pprenosnog odnosa (yop) Broj obrtaja pumpnog kola odreduje se prema izrazu: p= Ty Age gde je iy,» prenosni odnos od motora do pumpnog kola. Tatke koje odgovaraju rezimima za- jednitkog rada motora i HMP dobijaju se kao preseci momenme krive motora i pa- rabola optereéenja, koje su definisane slede¢im izrazima: — za sluéaj sa izlaznim SPP tip A (slika 8): n,, #0 inept Mig = Muy (1 +-isecintln G1 ee ippkonth ny, =0 = Mame (32) —za sludaj sa izlaznim SPP tipa B (slika 8): a, #0 Ege ons Ms 33 ippNpp A + ky, 5 C = Mame G4) gde je: i,;— prenosni odnos u menjacu, Nm — stepen korisnosti menjata, ipp — prenosni odnos pomoénog pogona, ‘Tipp — Stepen korisnosti pomocnog pogona, k, = unutranji prenosni odnos izlaznog SPP, 1, — stepen korisnosti izlaznog SPP. Tzrazi Za Myyap i i ump, Zavisno od usvojene kinematske Seme HMP, odre- duju se prema izrazima (11), (16), (21), (26) (15), (20), (25) i 30). Na osnovu izraza za M',,, za odredene vrednosti "typ i Mp ( Mp = my ‘iyyp), ertaju se krive optere¢enja HMP. U preseku ovih krivih sa momentnom krivom motora do- bijaju se tatke koje odgovaraju rezimima zajednikog rada motora i HMP. Da bi se nacrtao dijagram vute po- trebno je odrediti braine kretanja vozila u pojedinim stepenima prenosa i sile vute ili specifiene sile vute. Brzine se odreduju prema izrazu: V, =0377 ry (35) gde je: —za slutaj sa izlaznim SPP tip A (slika 8): n=O k =ny ————— 36) nH Geta +8) eo ny, #9 inom + Kipp ny Sy 7) ‘rsinadpeday (L + K) — za sluéaj sa izlaznim SPP tipa B (slika 8): ny =0 +k Ny = ay ze (38) dguaptnitpk n,, #0 (14 Wie ~ tras = ae aE G9) ” isuaplautpphnpk Sile vuée na pogonskim totkovima na osnovu sledecih izraza: — zasluéaj sa izlaznim SPP tipa A (slika 8): n,,=0 Fy

    You might also like