CHƯƠNG 2

MÔI TRƯỜNG KINH DOANH

QUỐC GIA

1
 Mục tiêu Mục đích chính của Chương 2 là
giúp người học:
chương 2
Xem xét sự khác biệt giữa các quốc gia về
chính trị, luật pháp, kinh tế và văn hoá. Sự
khác biệt này dẫn đến làm nảy sinh nhiều
vấn đề liên quan đến lĩnh vực thương mại và
đầu tư quốc tế, đến chiến lược và hoạt động
của các doanh nghiệp kinh doanh quốc tế.
Chương 2 cũng đề cập đến những vấn đề
đạo lý trong kinh doanh quốc tế phát sinh từ
sự khác biệt về môi trường kinh doanh giữa
các quốc gia.
2
 NỘI DUNG

Môi trường chính trị

và luật pháp

Môi trường kinh tế

Môi trường văn hóa

3
 2.1. MÔI TRƯỜNG CHÍNH TRỊ - LUẬT PHÁP

2.1.1. Các hệ thống chính trị

2.1.2. Rủi ro chính trị trong kinh doanh
quốc tế
2.1.3. Các hệ thống luật pháp chủ yếu
2.1.4. Một số vấn đề luật pháp quốc tế
quan trọng

4
 Hệ thống chính trị là gì?
• Hệ thống chính trị bao gồm những cấu trúc,
các quá trình và những hoạt động mà dựa
vào đó các dân tộc có quyền tự quyết.
• Các loại hệ thống chính trị chủ yếu:
– Chế độ dân chủ: người đứng đầu chính phủ
được bầu cử trực tiếp
– Chế độ chuyên chế: cá nhân thống trị xã hội,
thiếu sự đảm bảo từ hiến pháp, sự tham gia hạn
chế của dân chúng vào hoạt động chính trị.

5
Rủi ro chính trị trong KDQT là gì?

Khi môi trường chính trị của

một quốc gia rơi vào tình trạng
bất ổn, dẫn tới hỗn loạn, hoạt
động kinh doanh quốc tế tại
môi trường đó chịu tác động
tiêu cực – rủi ro chính trị
6
 Bất ổn chính trị

Bất ổn chính trị Kiểm soát bất ổn chính trị

• Khả năng một sự kiện chính trị
bất thường nào đó xảy ra
• Công khai: biểu tình, đình công
• Bí mật: đảo chính, ám sát
• Bất ổn chính trị có tính công
khai/cục bộ: dễ kiểm soát
• Bất ổn chính trị có tính bí
mật/rộng rãi: khó kiểm soát

• Mang tính cục bộ: ít người tham
gia
• Mang tính rộng rãi: nhiều người
tham gia ở nhiều địa điểm
• Khả năng thành công tùy thuộc
vào khả năng và mức độ sẵn
sàng của chính phủ

Bất ổn chính trị có thể có tác động tích cực hoặc không tác động
gì tới hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp kinh doanh quốc
tế không? Ví dụ?
7
 Nguồn gốc rủi ro chính trị

Mâu thuẫn giữa

Hành vi của doanh
các đảng phái,
nghiệp
sắc tộc, tôn giáo

Có sự can thiệp của

Mâu thuẫn giữa các giới quân sự và tôn
nước giáo vào chính trị

Rủi ro Hoạt động của các

Điều hành của chính
tổ chức chính trị xã
phủ chính trị hội

8
 Phân loại rủi ro chính trị
Thay đổi chính
sách của chính
phủ Xung đột, bạo
lực

Theo bản chất

của rủi ro Tước đoạt tài sản
(sung công, tịch thu,
quốc hữu hóa)

Tẩy Khủng bố,

chay bắt cóc

9
 Phân loại rủi ro chính trị

Theo phạm vi tác động Theo khía cạnh doanh nghiệp

Vĩmô Vi mô
• Rủi ro tác • Rủ ro tác Rủi ro
động đến Rủi ro
động đến Rủi ro liên
một ngành liên
tất cả các liên quan
doanh hoặc một quan
vài doanh quan đến
nghiệp đến
nước ngoài nghiệp tại đến sở chuyển
hoạt
hoạt động quốc gia đó hữu giao
động
tại quốc tài sản
gia/khu
vực đó

10
Hậu quả của rủi ro chính trị đối với DN KDQT

11
 Ngăn ngừa, hạn chế rủi ro chính trị

Quản trị rủi ro Ngăn ngừa, hạn

chính trị chế rủi ro chính trị
• Đánh giá các vấn đề
liên quan đến doanh 1. Né tránh
nghiệp 2. Thích ứng
• Đánh giá các sự kiện 3. Tạo sự phụ thuộc
chính trị tiềm năng
4. Thu thập thông tin
• Đánh giá các tác động
có thể có và lựa chọn 5. Vận động hành
biện pháp đối phó lang

12
MÔI TRƯỜNG LUẬT PHÁP TRONG KDQT

Các hệ thống luật pháp

chủ yếu

Một số vấn đề luật pháp

quan trọng

13
 Các hệ thống luật pháp chủ yếu

Thông luật Luật dân sự

(Common Law) (Civil Law) Thần luật

Hệ thống luật
Anh – Mỹ Hệ thống luật dựa
- Dựa trên 3 -Hệ thống luật trên nền tảng các
nhân tố: thành văn (dựa tôn giáo
- Lịch sử trên các quy tắc Điển hình:
- Tiền lệ bằng văn bản) - Luật Đạo Hồi
- Cách sử - Luật Do thái
dụng - Luật đạo Hindu

14
 Các hệ thống luật pháp chủ yếu

Thông luật Luật dân sự

(Civil Law) Thần luật
(Common Law)

Úc Hầu hết các nước Châu Âu

Ireland Các nước Mỹ Latin Các nước Trung Đông
New Zealand Thổ Nhĩ Kỳ
Vương quốc Anh Nhật Bản Các nước Bắc Phi
Canada Mexico
Hoa Kỳ _______________ Một số nước châu Á
Ấn Độ Singapore
Pakistan Philippines
Ghana Thái Lan
Nigeria Việt Nam
Zimbabwe Liên bang Nga
Malaysia Trung quốc

15
 Quyền sở hữu
Quyền sở Bản quyền tác giả công nghiệp
hữu trí tuệ Quyền tự do xuất
Tài sản trí tuệ là gì? bản và quyền quyết • Bằng phát minh
định đối với sản sáng chế
Kết quả do hoạt động trí tuệ của
phẩm của mình • Nhãn hiệu đăng ký
con người tạo ra.
Bao gồm:
Tiểu thuyết
Phần mềm máy tính
Thiết kế
Bí quyết Luật pháp đối với vấn đề bảo vệ
Công thức quyền sở hữu trí tuệ có ảnh
hưởng như thế nào đến các quyết
Về mặt kỹ thuật:
Kết quả của sản phẩm công định và hoạt động kinh doanh
nghiệp, hoặc là phát minh, sáng quốc tế của doanh nghiệp? Ví dụ?
chế, hoặc nhãn hiệu đăng ký,
hoặc bản quyền

16
 An toàn, trách nhiệm sản phẩm

Bảo vệ
người tiêu
dùng

Các quy định của luật pháp liên quan đến vấn đề bảo vệ người tiêu dùng ở Anh có
tác động như thế nào đến hoạt động kinh doanh quốc tế của doanh nghiệp nước
ngoài tại Anh? 17
 Luật chống độc quyền (Antitrust law)
• Bắc Mỹ là nơi đầu tiên trên thế giới ban hành Luật Chống độc quyền
đầy đủ và hiện đại.
Là luật bảo
vệ cạnh • Luật Chống độc quyền của Mỹ có các điều khoản cấm việc hạn chế sự
tranh bằng cạnh tranh, đặc biệt có các điều khoản cho phép giải tán (xoá bỏ) các
cách không độc quyền đã được thiếp lập.
cho phép
• Ở Châu Âu, nhiều nước ban hành Luật Cạnh tranh có thái độ dung hoà
các thông lệ
đối với độc quyền: Không xoá bỏ độc quyền mà chỉ có các điều khoản
độc quyền
ngăn chặn nó, không cho nó lạm dụng các quyền lực của độc quyền.
hoặc chống
cạnh tranh • Canada, Australia và New Zealand : Luật Cạnh Tranh đi theo con đường
nằm giữa Hoa Kỳ và Châu Âu: áp dụng loại hình chính sách cạnh tranh
mạnh hơn Châu Âu, vì họ có mức độ chấp hành Luật của Toà án cao
hơn, đồng thời họ cho phép thực hiện các ngoại lệ đối với Luật Cạnh
tranh trong trường hợp nhất định, nếu công việc đó mang lại lợi ích
cho nền kinh tế hơn là thiệt hại do nó gây ra.

• Việt Nam – Luật cạnh tranh 2004

18
 2.2. MÔI TRƯỜNG KINH TẾ

2.2.1. Các hệ thống kinh tế

2.2.2. Đánh giá trình độ phát triển kinh tế
của các quốc gia
2.2.3. Môi trường kinh tế vĩ mô

19
Kinh tế chỉ huy
Kinh tế thị trường

Hệ thống
Kinh tế Kinh tế hỗn hợp
 kinh tế chỉ huy

Nhµ níc së hữu nguån lùc vµ quyÕt ®Þnh mäi

vÊn ®Ò kinh tÕ
NhÊn m¹nh kÕ ho¹ch ph¸p lÖnh, lîi Ých tËp thÓ
Kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ kinh tÕ, thiÕu ®ßn bÈy kÝch
thÝch, thiÕu kh¶ năng c¹nh tranh, kh«ng ®¸p
øng ®îc nhu cÇu tiªu dïng, kh«ng ®¹t ®îc ph¸t
triÓn kinh tÕ bÒn vững
 kinh tế chỉ huy

Kinh tÕ chØ huy = HÖ thèng chØ ®Þnh: lÊy c¸c giao dÞch
chØ ®Þnh lµm nßng cèt; môc tiªu cao nhÊt lµ s¶n xuÊt
®ñ s¶n lîng theo chØ tiªu kÕ ho¹ch, ph©n phèi – lưu
th«ng lµ èng dÉn hµng ho¸ vµ vËt tư tíi tõng ®Þa chØ
theo kÕ ho¹ch; DN kh«ng cã quyÒn tù chñ, vµ kh«ng
còng ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro vÒ tiªu thô; khñng ho¶ng
thiÕu kÐo dµi
C¬ chÕ gi¸ däc: gi¸ thÊp, æn ®Þnh l©u dµi. Nhng c¸i gi¸
ph¶i tr¶ lµ tiªu dïng bÞ h¹n chÕ (chÕ ®é tem phiÕu) vµ
chÊt lưîng hµng ho¸ thÊp!
 kinh tế thị trường

Së hữu tư nh©n, nguån lùc ®îc ph©n bæ dùa trªn

cung cÇu
HiÖu qu¶
Tù do lùa chän, tù do kinh doanh, gi¸ c¶ linh ho¹t
Vai trß cña chÝnh phñ: æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, t¹o
hµnh lang ph¸p lý th«ng tho¸ng, s©n ch¬i bình
®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp
 kinh tế thị trường

Kinh tÕ thÞ trưêng = hÖ thèng tù ®Þnh (kinh doanh –

b¸n hµng – thu håi vèn – t¹o lîi nhuËn); DN cã
quyÒn tù chñ kinh doanh, nhưng ph¶i ®èi mÆt víi
rñi ro vÒ kh¶ năng tiªu thô; rñi ro khñng ho¶ng
thõa tư¬ng ®èi.
C¬ chÕ gi¸ ngang: c¸c lùc lưîng thÞ trưêng (ngưêi
mua-ngưêi b¸n) cã vÞ trÝ ngang b»ng tư¬ng t¸c víi
nhau ®Ó hình thµnh møc gi¸ c©n b»ng
ChuyÓn ®æi sang kinh tÕ thÞ trưêng = qu¸ trình
chuyÓn tõ môc tiªu chÝnh lµ s¶n xuÊt sang kinh
doanh
 kinh tÕ thÞ trêng

C¹nh tranh: ®Æc trng c¬ b¶n cña kinh tÕ thÞ trêng,

trë thµnh mét gi¸ trÞ tù th©n ®îc x· héi vµ c¸c lùc
lîng thÞ trêng mÆc nhiªn c«ng nhËn

C¹nh tranh mang l¹i nhiÒu lîi Ých, nhng lµm …

®au ®Çu c¸c DN!

Consumerism – chñ nghÜa träng tiªu dïng. KhÈu

hiÖu: kh¸ch hµng lµ thîng ®Õ!
 kinh tÕ Hçn hîp

KÕt hîp së hữu t nh©n & së hữu nhµ níc.

Nhµ níc kiÓm so¸t những lÜnh vùc cã tÊm
quan träng chiÕn lîc ®èi víi quèc gia

Môc tiªu: đ¹t tíi tăng trëng kinh tÕ vững

ch¾c, ph©n phèi c«ng b»ng, thÊt nghiÖp thÊp

VÝ dô: Anh, Thôy ĐiÓn,…

 C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn
kinh tÕ

GNP: Tæng thu nhËp quèc d©n trong mét năm. Lµ chØ tiªu
réng nhÊt vÒ quy m« kinh tÕ cña mét quèc gia
GDP: Tæng s¶n phÈm quèc néi. GNP = GDP + thu nhËp
rßng tõ níc ngoµi
GNP/GDP bi`nh qu©n ®Çu ngêi
Tăng trëng kinh tÕ: tèc ®é tăng trëng thu nhËp quèc d©n.
 ChØ sè ph¸t triÓn con ngêi (HDI)

Chỉ số phát triển con người

(Human Development Index - HDI):

Là chỉ số so sánh, định lượng về mức thu nhập, tỷ

lệ biết chữ, tuổi thọ và một số nhân tố khác của
các quốc gia trên thế giới. HDI giúp tạo ra một cái
nhìn tổng quát về sự phát triển của một quốc gia.
Chỉ số này được một kinh tế gia người Pakistan
là Mahhub ul Haq đưa ra vào năm 1990.
 ChØ sè ph¸t triÓn con ngêi (HDI)

HDI đo thành tựu trung bình của một quốc gia theo
ba tiêu chí sau:

• Sức khỏe: Một cuộc sống dài lâu và khỏe mạnh,

đo bằng tuổi thọ trung bình.

• Tri thức: Được đo bằng tỉ lệ số người lớn biết

chữ và tỉ lệ nhập học các cấp giáo dục (tiểu học,
trung học, đại học).

• Thu nhập: Mức sống đo bằng GDP bình quân

đầu người.
 ChØ sè ph¸t triÓn con ngêi (HDI)

Chỉ số HDI của 10

nước đứng đầu và 6. Thụy Điển 0.956
Việt Nam (2006) 7. Thụy Sĩ 0.955
8. Nhật Bản 0.953
1. Iceland 0.968 9. Hà Lan 0.953
2. Na Uy 0.968 10. Pháp 0.952
3. Australia 0.962 …
4. Canada 0.961 105. Việt Nam 0.733
5. Ireland 0.959
 C¬ cÊu kinh tÕ
Khu vùc 1: N«ng nghiÖp, khai kho¸ng
Khu vùc 2: C«ng nghiÖp (t liÖu s¶n xuÊt, hµng tiªu
dïng, hµng s¬ chÕ)
Khu vùc 3: DÞch vô (ng©n hµng – tµi chÝnh, c«ng
nghÖ th«ng tin, du lÞch)
Qu¸ tri`nh c«ng nghiÖp ho¸: chuyÓn ®æi tõ mét nÒn
kinh tÕ n«ng nghiÖp thµnh nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp
lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo híng gi¶m tû träng
khu vùc truyÒn thèng, gia tăng khu vùc c«ng
nghiÖp vµ dÞch vô
Chu kú kinh tÕ
2.3. MÔI TRƯỜNG VĂN HÓA

2.3.1. Văn hoá trong KDQT là gì?

2.3.2. Các yếu tố cấu thành văn hoá

2.3.3. Văn hoá và kinh doanh quốc tế

33
 Văn hóa trong KDQT là gì?

Văn hóa trong KDQT

là một phạm trù
dùng để chỉ tập hợp
các giá trị, tín
ngưỡng, luật lệ và
thể chế được hình
thành có tính đặc
trưng đối với một
nhóm người nhất
định trong xã hội

34
Tảng băng văn hóa

35
 Các thành tố của văn hóa

Thẩm
Giáo mỹ
dục Giá trị

Ngôn
ngữ Văn
hóa Thái độ

Phong tục
Tôn giáo Cấu trúc tập quán
xã hội

36
 Thẩm mỹ, giá trị và thái độ
• Thẩm mỹ: Sở thích, thị hiếu, sự cảm nhận về cái hay cái đẹp của nghệ
thuật (âm nhạc, hội họa, kịch); về ý nghĩa tượng trưng của màu sắc,
hình dáng, âm thanh
• Giá trị (values) là những gì (có tính trừu tượng) mà một nhóm người
nào đó cho rằng là tốt, là đúng và mong muốn đạt được.
• Chuẩn mực (norms): những quy tắc, hướng dẫn xã hội về hành vi phù
hợp trong bối cảnh cụ thể.
• Thái độ: Là những đánh giá, tình cảm và khuynh hướng tích cực hay
tiêu cực của con người đối với một khái niệm hay một đối tượng nào
đó.
– Thái độ đối với thời gian và khoảng không gian
– Thái độ đối với công việc và sự thành công
– Thái độ đối với sự thay đổi văn hóa 37
 Phong tục tập quán và cấu trúc xã hội

• Cấu trúc xã hội: Thể hiện cấu

• Phong tục: khi thói quen tạo nền tảng của một nền văn
hoặc cách cư xử trong hóa, bao gồm các nhóm xã hội,
những trường hợp cụ các thể chế, hệ thống địa vị xã
thể được truyền bá qua hội, mối quan hệ giữa các địa
nhiều thế hệ, nó trở vị này và quá trình qua đó các
thành phong tục. nguồn lực xã hội được phân
bổ.
• Tập quán: cách cư xử, – Các nhóm xã hội: gia đình
nói năng và ăn mặc thích và giới tính
hợp trong một nền văn
– Địa vị xã hội
hóa.
– Tính linh hoạt của xã hội
38
 Tôn giáo
Thiªn chóa gi¸o: h¬n 2 tû tÝn ®å. §îc
coi lµ nguyªn nh©n quan träng dÉn
®Õn sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n
ph¬ng T©y §¹o Håi: 1,2 tû tÝn ®å. Cã
• Đạo Thiên chúa ¶nh hëng ®¸ng kÓ ®Õn kinh doanh
• Đạo Hồi §¹o Hin®u: 860 tr. tÝn ®å. T¸c ®éng
• Đạo Hindu tiªu cùc ®Õn kinh doanh
• Đạo Phật §¹o PhËt: 360 tr. tÝn ®å.
• Đạo Khổng
§¹o Khæng: 150 tr. tÝn ®å. VÒ thùc
• Đạo Do Thái chÊt bao gåm c¸c gi¸o huÊn. NhÊn
• Đạo Shinto m¹nh sù trung thµnh, nghÜa vô, lßng
trung thùc. T¸c ®éng tÝch cùc ®Õn
kinh doanh. 39

Ngôn ngữ không lời
- Cử chỉ, điệu bộ, ánh mắt,
nét mặt, tư thế…
Ngôn ngữ
Ngôn ngữ thành lời (lời nói/chữ viết)
• Thu thập và đánh giá thông tin
• Tiếp cận và hòa nhập cộng đồng địa
phương
• Thực hiện giao tiếp nội bộ công ty va
giao tiếp với khách hàng
• Giải thích bối cảnh
=> Có sự đa dạng về ý nghĩa: ngôn từ có thể
có nội dung, hàm ý khác nhau trong các
bối cảnh khác nhau
40
 Giáo dục
§ãng vai trß then chèt trong
viÖc truyÒn b¸ vµ chia sÎ c¸c gi¸
trÞ vµ chuÈn mùc. Lµ ph¬ng tiÖn Tr×nh ®é gi¸o dôc (phæ th«ng,
®Ó con ngêi giao tiÕp, tiÕp nhËn ®¹i häc, trªn ®¹i häc)
ng«n ng÷ vµ c¸c kü n¨ng cÇn
thiÕt cho cuéc sèng vµ c«ng viÖc

Gi¸o dôc chÝnh thøc (nhµ trêng)

vµ kh«ng chÝnh thøc (gia ®×nh, YÕu tè quan träng quy ®Þnh lîi
x· héi) thÕ c¹nh tranh quèc gia

41
Văn hóa và Kinh doanh quốc tế

42
Văn hóa và Kinh doanh quốc tế

43
 Văn hóa và Kinh doanh quốc tế

 Hiểu văn hóa o Văn hóa và giao tiếp

đa quốc gia
o Văn hóa và đàm phán
 Tránh quan
điểm vị chủng o Văn hóa tặng quà
o Văn hóa và hoạt động marketing
o Văn hóa và vấn đề lựa chọn địa
điểm kinh doanh
o Văn hóa và quản trị nhân lực

44
END OF CHAPTER 2

45