Sem 8 câu 3: lấy ví dụ minh hoạ bệnh di truyền phân tử do đột biến phân tử protein cấu tạo

1 Bệnh của hemoglobin

- Mỗi phân tử Hb cấu tạo bởi 4 chuỗi globin và 4 phân tử Hem. Tuỳ vào từng giai đoạn
phát triển của cơ thể mà globin gồm các chuỗi polypeptid khác nhau

1) Bệnh Hb S (bệnh hồng cầu hình liềm)

Cơ chế: Thay thế ở aa thứ 6 của chuỗi beta từ Glu thành Val
ở dạng đồng hợp tử (SS): bệnh nhân thiếu máu nặng, hồng cầu không có khả năng
gắn oxi. Hb trong hồng cầu kết tụ lại thành dạng tinh thể gây biến dạng tb hồng cầu trở
thành hình liềm, những hồng cầu này trở nên cứng, mất linh hoạt, khó di chuyển ở mạch nhỏ
 tắc mạch, gây tổn thương các cơ quan. Ngừoi bệnh thường chết trước tuổi trưởng thành
ở dạng dị hợp tử (AS): thường không có biểu hiện triệu chứng. Ngừoi bệnh dạng dị
hợp tăng sức đề kháng với kí sinh trùng sốt rét
2) Bệnh Hb C
Cơ chế: thay thế aa thứ 6 của chuỗi bêta từ Glu (tích điện âm) thay thành Lys (tích điện
dương)  trong điện trường HbC di chuyển chậm hơn
ở dạng đồng hợp (CC): thiếu máu tan huyết nhẹ, lách to, trong máu nhiêù hồng cầu
hình bia và một ít hồng cầu nhỏ
ở dạng dị hợp (AC): không biểu hiện triệu chứng lâm sàng
3) Bệnh Hb E
Cơ chế: thay thế aa thứ 26 của chuỗi beta từ Glu thành Lys
Đồng hợp tử (EE): không có biểu hiện lâm sàng, đôi khi có thiếu máu nhẹ. Trong
máu có nhiều hồng cầu nhỏ nhưng số lượng lớn
Dị hợp tử (AE): không có biểu hiện lâm sàng

4) Chứng Methemoglobin:
- trong cơ thể luôn có khuynh hướng biến đổi chuyển Hb thành dạng MetHb, gây cản
trở sự kiên kết oxy. Ngừoi bình thường có enzym methemoglobin reductase xúc tác
chuyển đổi MetHb thành Hb
Chứng MetHb có thể do thiếu enzym đặc hiệu này và còn do biến đổi cấu trúc phân tử của
Hb:
Histidin ở vị trí 58 của chuổi alpha bị thay thế bởi Tyr, hình thành HbM Boston;
His ở vị trí 63 của chuỗi beta bị thay thế bởi Tyr, hình thành HbM Saskatoon.
Bình thường, His liên kết với sắt  khi aa này bị thay thế, mối lk giữa Hb với nguyên tố sắt
bị rối loạn, ảnh hưởng đến khả năng vch oxy của Hb
Val ở vị trí 67 của chuỗi beta bị thay thế bởi Glu, sự thay thế cản trở sự tiếp nhận điện
tử của nguyên tố sắt và ảnh hưởng đến khả năng vận chuyển oxy của Hb
 5) dị hợp tử kép: trong hồng cầu chứa cả hai loại Hb bất thường. Tính chất của bệnh
và biểu hiện lâm sàng thay đổi tuỳ thuộc với mức độ Hb bất thường trong hồng
cầu

2 đột biến gây rối loạn các yếu tố đông máu

- đông máu là quá trình phức tạp gồm hơn 12 yếu tố đông máu tham gia, chủ yếu là
protein, khi thiếu 1 trong các yếu tố đông máu sẽ gây rối loạn đông máu, trong trường
hợp nặng sẽ biểu hiện thành bệnh
- một số bệnh di truyền lq đến yếu tố đông máu:
1) Hemophilia A (bệnh ưa chảy máu A)
Phổ biến nhất trong các dạng bệnh máu khó đông
Do thiếu hoặc không có yếu tố VIII (là yếu tố tham gia biến đổi prothrombin thành thrombin,
biến đổi fibrinogen thành fibrin thành phần chính của quá trình đông máu). Người bệnh đột
biến gen, dẫn đến bị biến đổi cấu trúc của yếu tố VIII hoặc không tổng hợp được yto VIII,
gây mất chức năng của yếu tố này
2) Hemophilia B (bệnh Christmas)
Do không tổng hợp được hoặc mất chức năng của yếu tố IX (protein có vai trò quan trọng
trong quá trình đông máu)
Khi tham gia vào quá trình đông máu, yếu tố IX biến đổi thành yếu tố IXa ở trạng thái hoạt
động, sau đó kết hợp với yếu tố VIII làm biến đổi yếu tố X thành Xa rồi qua các phản ứng
tiếp theo làm biến đổi fibrinogen thành fibrin