13.

Trình bày về ảnh hưởng của chất lượng bề mặt đến những khả năng làm việc
của chi tiết máy, phân tích sự ảnh đó đến tính chống mài mòn của chi tiết máy.
* Ảnh hưởng của chất lượng bề mặt đến những khả năng làm việc của chi tiết
máy:
Kh¶ n¨ng lµm viÖc cña chi tiÕt m¸y ®ưîc quyÕt ®Þnh bëi: tÝnh chèng
mßn, ®é bÒn mái, tÝnh chèng ¨n mßn hãa häc, ®é chÝnh x¸c c¸c mèi l¾p ghÐp.
ChÊt lưîng bÒ mÆt ¶nh hưëng ®¸ng kÓ ®Õn kh¶ n¨ng lµm viÖc cña chi tiÕt
m¸y. Cã thÓ kÓ ra c¸c yÕu tè bÞ ¶nh hưëng bëi chÊt lưîng bÒ mÆt như: HÖ sè
ma s¸t, tÝnh chèng mßn, ®é cøng v÷ng tiÕp xóc, tÝnh dÉn ®iÖn, dÉn nhiÖt, ®é
bÒn mái, ®é bÒn va ®Ëp, tÝnh chèng ¨n mßn... Sau ®©y ta nãi ®Õn c¸c ¶nh
hưëng thưêng gÆp:
* Sự ảnh hưởng của tinh chống mài mòn đến chi tiết may :
- Ảnh hưëng ®Õn ®é nh¸m bÒ mÆt
+ Do bÒ mÆt hai chi tiÕt tiÕp xóc nhau cã nhÊp nh« tÕ vi nªn trong giai ®o¹n
®Çu cña qu¸ tr×nh lµm viÖc, hai bÒ mÆt nµy chØ tiÕp xóc nhau ë mét sè ®Ønh
cao nhÊp nh«; diÖn tÝch tiÕp xóc thùc chØ b»ng mét phÇn cña diÖn tÝch tÝnh
to¸n.
T¹i c¸c ®Ønh tiÕp xóc ®ã, ¸p suÊt rÊt lín,
th ưêng vưît qu¸ giíi h¹n ch¶y, cã khi vưît qu¸ c¶ giíi
h¹n bÒn cña vËt liÖu. ¸p suÊt ®ã lµm cho c¸c
®iÓm tiÕp xóc bÞ nÐn ®µn håi vµ lµm biÕn
d¹ng dÎo c¸c nhÊp nh«, ®ã lµ biÕn d¹ng tiÕp xóc.
Khi hai bÒ mÆt cã chuyÓn ®éng tư¬ng ®èi víi
nhau H×nh 2.3- M« h×nh 2 bÒ mÆt tiÕp xóc sÏ
x¶y ra hiÖn tưîng trưît dÎo ë c¸c ®Ønh nhÊp nh«; c¸c ®Ønh nhÊp nh« bÞ mßn
nhanh lµm khe hë l¾p ghÐp t¨ng lªn. §ã lµ hiÖn tưîng mßn ban ®Çu.
Trong ®iÒu kiÖn lµm viÖc nhÑ vµ võa, mßn ban ®Çu cã thÓ lµm cho chiÒu
cao nhÊp nh« gi¶m 65 ÷ 75%; lóc ®ã diÖn tÝch tiÕp xóc thùc t¨ng lªn vµ ¸p suÊt
tiÕp xóc gi¶m ®i. Sau giai ®o¹n mßn ban ®Çu (ch¹y rµ) nµy, qu¸ tr×nh mµi mßn
trë nªn b×nh thưêng vµ chËm, ®ã lµ giai ®o¹n mßn b×nh thưêng (giai ®o¹n nµy,
chi tiÕt m¸y lµm viÖc tèt nhÊt).
Cuèi cïng lµ giai ®o¹n mßn kÞch liÖt, khi ®ã bÒ mÆt tiÕp xóc bÞ trãc ra,
nghÜa lµ cÊu tróc bÒ mÆt chi tiÕt m¸y bÞ ph¸ háng.
 Mèi quan hÖ gi÷a lưîng mßn vµ thêi gian sö dông cña mét cÆp chi tiÕt ma s¸t
víi nhau tïy theo ®é nh¸m bÒ mÆt ban ®Çu ®ưîc biÓu thÞ như sau:

Do mon c b a
[u]

0 t3 t2 t1 T3 T2 T1
H×nh 2.4- Qu¸ tr×nh mµi mßn cña mét cÆp chi tiÕt.
C¸c ®ưêng ®Æc trưng a, b, c øng víi ba ®é nh¸m ban ®Çu kh¸c nhau cña c¸c bÒ
mÆt tiÕp xóc. §ưêng ®Æc trưng c, cÆp chi tiÕt cã ®é nh½n bãng bÒ mÆt ban
®Çu kÐm nhÊt nªn giai ®o¹n mßn ban ®Çu x¶y ra nhanh nhÊt, cưêng ®é mßn
lín nhÊt ë giai ®o¹n mßn ban ®Çu.
Thùc nghiÖm chøng tá r»ng, nÕu gi¶m hoÆc t¨ng ®é nh¸m tíi trÞ sè tèi ưu,
øng víi ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña chi tiÕt m¸y th× sÏ ®¹t ®ưîc lưîng mßn ban
®Çu Ýt nhÊt, qua ®ã, kÐo dµi tuæi thä cña chi tiÕt m¸y.
§é mßn
ban ®Çu u (§ưêng 1 øng víi ®iÒu kiÖn lµm viÖc
nhÑ. §ưêng 2 øng víi ®iÒu kiÖn
2
lµm viÖc nÆng).
Lưîng mßn ban ®Çu Ýt nhÊt øng víi
u2 gi¸ trÞ cña Ra t¹i c¸c ®iÓm Ra1, Ra2;
®ã lµ gi¸ trÞ tèi ưu cña Ra. NÕu gi¸
1 trÞ cña Ra nhá h¬n trÞ sè tèi ưu Ra1,
u1 Ra2 th× sÏ bÞ mßn kÞch liÖt v× c¸c
phÊn tö kim lo¹i dÔ khuÕch t¸n.
0 Ra1 Ra2 Ra Ngưîc l¹i, gi¸ trÞ cña Ra lín h¬n trÞ sè
tèi ưu Ra1,
H×nh 2.5- Quan hÖ gi÷a lưîng mßn ban Ra2 th× lưîng mßn t¨ng lªn v×
®Çu u vµ sai lÖch profin trung c¸c nhÊp nh« bÞ ph¸ vì vµ c¾t
b×nh céng Ra ®øt.
- ¶nh hưëng cña líp biÕn cøng bÒ mÆt :
+ Líp biÕn cøng bÒ mÆt cña chi tiÕt m¸y cã t¸c dông n©ng cao tÝnh chèng
mßn. BiÕn cøng bÒ mÆt lµm h¹n chÕ sù khuÕch t¸n «xy trong kh«ng khÝ vµo
bÒ mÆt chi tiÕt m¸y ®Ó t¹o thµnh c¸c «xyt kim lo¹i g©y ra ¨n mßn kim lo¹i.
Ngoµi ra, biÕn cøng cßn h¹n chÕ qu¸ tr×nh biÕn d¹ng dÎo toµn phÇn cña chi tiÕt
m¸y, qua ®ã h¹n chÕ hiÖn tưîng ch¶y vµ hiÖn tưîng mµi mßn.
+ Ngoµi phư¬ng ph¸p gia c«ng c¾t gät, ngưêi ta dïng c¸c phư¬ng ph¸p gia c«ng
biÕn d¹ng dÎo ®Ó biÕn cøng bÒ mÆt: phun bi, l¨n bi, nong Ðp ...
- ¶nh hưëng cña øng suÊt dư trong líp bÒ mÆt :

+ Ứng suÊt dư ë líp bÒ mÆt chi tiÕt m¸y nãi chung kh«ng cã ¶nh hưëng
®¸ng kÓ tíi tÝnh chèng mßn nÕu chi tiÕt m¸y lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn ma s¸t
b×nh thưêng.

1.4. Thế nào là độ chính xác gia công cơ. Để đánh giá sai số gia công người ta
dùng các dạng sai số nào, nội dung các dạng sai số.

* §é chÝnh x¸c gia c«ng cña chi tiÕt m¸y lµ møc ®é gièng nhau vÒ h×nh häc, vÒ
tÝnh chÊt c¬ lý líp bÒ mÆt cña chi tiÕt m¸y ®ưîc gia c«ng so víi chi tiÕt m¸y lý
tưëng trªn b¶n vÏ thiÕt kÕ.
* Để đánh giá sai số gia công người ta dùng tới 3 dạng sai số :
- Sai sè xuÊt hiÖn trªn tõng chi tiÕt cña c¶ lo¹t ®Òu cã gi¸ trÞ kh«ng ®æi gäi lµ
sai sè hÖ thèng kh«ng ®æi.
- Sai sè xuÊt hiÖn trªn tõng chi tiÕt cña c¶ lo¹t cã gi¸ trÞ thay ®æi nhưng theo
mét quy luËt nhÊt ®Þnh, sai sè nµy gäi lµ sai sè hÖ thèng thay ®æi.
- Cã mét sai sè kh¸c mµ gi¸ trÞ cña chóng xuÊt hiÖn trªn mçi chi tiÕt kh«ng theo
mét quy luËt nµo c¶, nh÷ng sai sè nµy gäi lµ sai sè ngÉu nhiªn.
C¸c nguyªn nh©n sinh ra sai sè hÖ thèng kh«ng ®æi:
- Sai sè lý thuyÕt cña phư¬ng ph¸p c¾t.
- Sai sè chÕ t¹o cña dông cô c¾t, ®é chÝnh x¸c vµ mßn cña m¸y, ®å g¸,.
- §é biÕn d¹ng cña chi tiÕt gia c«ng.
C¸c nguyªn nh©n sinh ra sai sè hÖ thèng thay ®æi:
- Dông cô c¾t bÞ mßn theo thêi gian.
- BiÕn d¹ng v× nhiÖt cña m¸y, ®å g¸, dông cô c¾t.
C¸c nguyªn nh©n sinh ra sai sè ngÉu nhiªn:
- TÝnh chÊt vËt liÖu (®é cøng) kh«ng ®ång nhÊt.
- Lưîng dư gia c«ng kh«ng ®Òu (do sai sè cña ph«i).
- VÞ trÝ cña ph«i trong ®å g¸ thay ®æi (sai sè g¸ ®Æt)
- Do g¸ dao nhiÒu lÇn.
- Sự thay đổi của ứng suất dư
- Do mµi dao nhiÒu lÇn
- Do thay ®æi nhiÒu m¸y ®Ó gia c«ng mét lo¹t chi tiÕt.
- Do dao ®éng nhiÖt cña chÕ ®é c¾t gät.