ISTRAŽIVNJE UTICAJA DODATNOG MATERIJALA NA

KARAKTERISTIKE NAVARA PRI EPP NAVARIVANJU

AN INVESTIGATION OF INFLUENCE FILLER MATERIAL

ON FEATURES METAL DEPOSIT BY SAW SURFACING

Mr SEAD PAŠIĆ, dipl.ing.

Univerzitet “Džemal Bijedić”
Mašinski fakultet - Mostar

Ključne riječi: EPP postupak, navarivanje, dodatni materijal, karakteristike navara

SAŽETAK:

U radu su prezentovani rezultati istraživanja uticaja dodatnog materijala na kvalitet troslojnog

navara izvedenog EPP postupkom. Ocjenjivanje kvaliteta i praćenje promjena karakteristika navarene
površine je izvršeno na osnovu poređenja geometrijskih karakteristika, ispitivanjem površinske
tvrdoće, mikrotvrdoće po poprečnom presjeku, analize hemijskog sastava, te makro i mikrostrukture
na površini navara eksperimentalnih uzoraka. Rezlultati istraživanja omogućuju da se pri izradi
tehnologije reparature EPP postupkom, osim obnavaljanja dimenzija, postignu i tačno definisane
mehaničke osobine navarenog sloja, prvenstveno površinska tvrdoća.

ABSTRACT:

In this paper are presented results an investigation of influence of filler material on layer surface
quality.. The quality estimation and attending of changes features metal deposit is carried out by
comparison geometry characteristics, hardness test,micro hardness on cross section of layer surface,
analysis of chemical composition, macro and microstructure on the three-layer surface experimental
samples.The results of investigation make possibly easier preparing technology of repair by SAW
with obteining dimensional regeneration and exactly definite mechanical characteristics of metal
deposit, in the first place hardness.

1. UVOD

Različiti elementi mašina, izloženi intenzivnom habanju, gube u toku eksploatacije svoju geometriju,
zbog čega nakon određenog vremena postaju neupotrebljivi. Regeneraciju ovakvih dijelova mašina i
njihovo vraćanje u prvobitnu funkciju moguće je vrlo uspješno izvesti postupkom reparaturnog
navarivanja. Reparaturno navarivanje, samo po sebi, nije tehnološki komplikovana operacija.
Međutim, za uspješnu reparaturu potrebno je iznaći optimalnu tehnologiju navarivanja koja će, pored
obnavljanja dimenzija istrošenog dijela, osigurati i postizanje odgovarajućih, tačno definisanih,
mehaničkih osobina, a sve to uz punu tehno-ekonomsku opravdanost postupka. Upravo sa tim ciljem
koncipirana su istraživanja uticaja dodatnog materijala na karakteristike troslojnog navara izvedenog
mehanizovanim EPP postupkom.
 2. PLANIRANJE I IZVOĐENJE EKSPERIMENTA

Jedan od najuticajnijih faktora, koji određuju kvalitet navarene površine, pogotovo kod višeslojnih
navara, je svakako, dodatni materijal. Asortiman dodatnih materijala za EPP navarivanje (žica i
praškova) je relativno velik, tako da je pravilnim kombinovanjem žice i praška, uz adekvatnu
tehnologiju, moguće rješiti i najsloženije probleme reparaturnog navarivanja. Za postupke regeneracije
isrošenih dijelova mašina kod kojih je usljed habanja došlo do promjene geometrije i kod kojih nema
posebnih zahtjeva za nekim određenim specifičnim osobinama navarenog sloja preporučuju se
dodatni materijali prve i druge grupe, prema klasifikaciji dodatnih materijala za navarivanje,
načinjenoj od strane Međunarodnog Instituta za zavarivanje (IIW). To su dodatni materijali na bazi
željeza, koji se uglavnom koriste za obnavljanje dimenzija i oblika istrošenih elemenata, ili kao
podloga za tvrdi navar, kao i legirani materijali na bazi željeza sa manje od ukupno 20 procenata
legirajućih elemenata (pretežno Mn, Cr, Si, Mo), [1], [2].

Za eksperimentalna istraživanja provedena u ovome radu odabrana su četiri kvaliteta žice: EPP 2, EPP
3, EPP 2 NiMo 2, proizvođača Železarne Jesenice i punjena žica FLUXOCORD 54.6, proizvođača
Oerlikon, Švajcarska, i četiri kvaliteta praška: AB 100, FB TT, AR 18,5 i CS 350, proizvođača
Železarne Jesenice. Karakteristike žica i praškova, kao i mehaničke i hemijske karakteristike čistog
metala navara nekih kombinacija žice i praška prikazani su u tabelama 1 i 2, [3].

Tabela 1.-Karakteristike žica i praškova za EPP navarivanje

Naziv Klasifikacija Prečnik Hemijski sastav u %
žice po DIN 8557 žice u mm C Si Mn Cr Ni Mo
EPP 2 S2 4 0,10 0,15 1,00 - - -
EPP 3 S3 4 0,11 0,20 1,50 - - -
EPP 2 Ni Mo 2 - 4 0,09 0,20 1,00 - 2,0 0,50
FLUXOCORD 54.6 - 4 0,08 0,20 1,20 6,0 - 1,0
Naziv Oznaka po Zrnovitost Karakteristika Osnovni
praška DIN 32522 (Tyler) praška sastav
OP 100 BAB 176 AC 10 8 x 48 Aluminatno-bazični Al2O3, CaO, SiO2
OP 121 TT BFB 155 AC 10 MHP5 8 x 48 Fluoridno-bazični Al2O3, CaO, CaF2
OP 185 BAR 188 AC 10 SKM 8 x 48 Aluminatno-rutilni TiO2, Al2O3, SiO2
OP350 A BCS 397 CCrMoACB 8 x 48 Kalcijum-silikatni MgO, CaO, SiO2

Tabela 2.- Hemijske i mehaničke osobine čistog metala navara za neke kombinacije žica i prahova
Kombinacija Hemijski sastav u % Mehaničke osobine
žica / prašak C Si Mn Cr Mo Rm u N/mm2 A5 u % HB
EPP2 / AB100 0,07 0,45 1,15 - - 500-550 >24 -
EPP3 / AB100 0,07 0,50 1,15 - - 520-570 >24 -
EPP2 / FB TT 0,07 0,20 0,90 - - 450-550 >28 -
EPP3 / FB TT 0,07 0,25 1,25 - - 560-630 >22 -
EPP2NiMo2 / FB TT 0,07 0,25 0,90 - 0,45 650-750 >20 -
EPP2 / AR 18,5 0,07 0,65 1,60 - - 530-630 >22 -
EPP 2 / CS 350 0,20 0,70 1,60 2,8 0,4 - - 450
EPP2 / FLUXOCORD 54.6 0,07 0,17 1,0 6,0 1,15 - - 400

Eksperimentom je obuhvaćeno ispitivanje uticaja dodatnog materijala za šesnaest različitih

kombinacija žice i praha, tabela 3. Ostali parametri EPP navarivanja su tokom čitavog eksperimenta
zadržani na konstantnim vrijednostima:
• jačina struje: I = 500 A • struja: istosmjerna, "+" pol na elektr. žici,
• napon luka: U = 32 V • slobodni kraj elektrodne žice: 35 - 40 mm,
• brzina navarivanja: v = 40 cm/min • nagib elektrodne žice: 90°,
• prečnik elektrodne žice: Φ 4 mm, • broj prolaza: 10.
Tabela 3. - Kombinacije žice i praška za eksperimentalna navarivanja
Oznaka Dodatni materijal Oznaka Dodatni materijal
uzorka žica prašak uzorka žica prašak
1.1 EEP 2 AB 100 3.1 EPP 2 NiMo 2 AB 100
1.2 EPP 2 FB TT 3.2 EPP 2 NiMo 2 FB TT
1.3 EPP 2 AR 18,5 3.3 EPP 2 NiMo 2 AR 18,5
1.4 EPP 2 CS 350 3.4 EPP 2 NiMo 2 CS 350
2.1 EPP 3 AB 100 4.1 FLUXOCORD 54.6 AB 100
2.2 EPP 3 FB TT 4.2 FLUXOCORD 54.6 FB TT
2.3 EPP 3 AR 18,5 4.3 FLUXOCORD 54.6 AR 18,5
2.4 EPP 3 CS 350 4.4 FLUXOCORD 54.6 CS 350

Navarivanje eksperimentalnih uzoraka izvršeno je urađajem za EPP zavarivanje ESAB - 750LA,

zavarivačka glava oznake A2, proizvođač ESAB Švedska, na ravnim pločama izrađenim iz materijala
klase CK 45 dimenzija 300 x 500 x 15 mm, u tri sloja sa ukupno deset prolaza. Položaj gorionika, način
polaganja slojeva i elementi za dimenzionu kontrolu navara prikazani su na slici 1[4].

3. ISPITIVANJE EKSPERIMENTALNIH UZORAKA I ANALIZA REZULTATA

Shodno postavljenom cilju - utvrđivanje uticaja dodatnog materijala na kvalitet troslojnog navara,
izvršeno je ispitivanje navarenih uzoraka i analiza rezultata. Za ispitivanje uticaja dodatnog materijala
na kvalitet troslojnog navara odabrane su sljedeće metode ispitivanja:
• vizuelna i dimenziona kontrola navara,
• ispitivanje tvrdoće navara,
• ispitivanje hemijskog sastava na površini troslojnog navara,
• metalografska, mikro i makro, analiza navara.

Vizuelna kontrola je izvršena golim okom i uz pomoć lupe sa povećanjem pet puta. Ovom kontrolom
je konstatovano da površinskih grešaka tipa poroznosti, pukotina, zareza i nenavarenih mjesta nema,
da su navari pravilno preklopljeni i uglavnom ravni i glatki.

Slika 1.- Način polaganja slojeva i elementi za dimenzionu kontrolu navara

Dimenziona kontrola navara obuhvatila je mjerenje širine navara u prvom sloju (b1), širine navara u
trećem sloju (b3), visine troslojnog navara (h3) i površine poprečnog presjeka navara (A10), slika 1.
Širine i visina troslojnog navara mjerene su na svakom uzorku na tri mjesta, a veličina poprečnog
presjeka navarenog depozita na oba kraja izrezanog uzorka. Vrijednosti prikazane u tabeli 4.
predstavljaju srednje vrijednosti izmjerenih veličina [5].
Tabela 4.- Rezultati dimenzione kontrole troslojnih navara
Oznaka Dimenzije navara u mm Oznaka Dimenzije navara u mm
uzorka h3 b1 b3 A10 uzorka h3 b1 b3 A10
1.1 8,0 50,0 37,0 270 3.1 8,75 53,0 38,5 305
1.2 8,25 49,0 39,5 251 3.2 7,50 53,5 34,5 228
1.3 8,25 47,0 39,5 277 3.3 8,50 49,0 35,5 302
1.4 8,50 50,0 39,0 260 3.4 7,50 55,0 39,0 275
2.1 9,25 44,5 38,0 307 4.1 6,25 54,5 40,5 220
2.2 8,25 49,0 39,5 278 4.2 6,50 52,0 43,5 241
2.3 8,0 47,5 42,5 262 4.3 6,50 52,0 42,0 237
2.4 8,75 50,0 38,0 327 4.4 8,25 50,0 42,0 327

Dimenzionom kontrolom je konstatovano da promjena kvaliteta dodatnog materijala ne utiče

značajno na geometriju navara, izuzev kod punjene žice, koja pri identičnim uslovima navarivanja,
daje niže i šire navare, a veličina depozita je za cca 10 % manja, što se može tumačiti manjim učešćem
metalne komponente punjene žice u odnosu na žicu punog presjeka.

Jedan od vrlo važnih pokazatelja kvaliteta navara je površinska tvrdoća. Zbog toga je izvršeno
mjerenje tvrdoće na svim navarenim uzorcima, te mjerenje mikrotvrdoće po poprečnom presjeku,
polazeći od osnovnog materijala do vrha troslojnog navara na jednom karakterističnom uzorku.

Za spitivanje površinske tvrdoće navara korištene su epruvete dimenzija 15 x 25 x 100 mm, a mjerenja
tvrdoće su vršena po metodi Vikers, sa po pet mjerenja na svakoj epruveti. Prosječne vrijednosti
izmjerenih rezultata, u zavisnosti od odabrane kombinacije žice i praška, prikazani su na dijagramu,
slika 2. Za razliku od geometrije navara, očigledno je da promjena kvaliteta dodatnog materijala ima
bitan uticaj na površinsku tvrdoću troslojnog navara. Zavisno od odabrane kombinacije žice i praška,
tvrdoća navara može da se kreće u vrlo širokim granicama. U konkretnom slučaju, kombinovanjem
tačno definisanog kvaliteta žice i praška, moguće je postići površinske tvrdoće troslojnog navara u
opsegu od 160 do 550 HV. Na osnovu ovih rezultata, može se konstatovati, da je, pravilnim izborom
dodatnog materijala (žice i praha), moguće postići željenu tvrdoću navara, što je veoma značajno pri
reparaturi različitih tipova mašinskih elemenata, gdje je tvrdoće, često, osnovni pokazatelj kvaliteta
[5].

600

500

400
TVRDOĆA U HV

300
FLUXOCORD 54.6 / CS 350
FLUXOCODR54.6 / AR 18,5
FLUXOCORD54.6 / AB 100

FLUXOCORD54.6 / FB TT
EPP2NiMo2 / AR 18,5

EPP2NiMo2 / CS 350
EPP2NiMo2 / AB 100

200
EPP2NiMo2 / FB TT

EPP2 / AR 18,5

EPP2 / CS 350

EPP3 / CS 350
EPP3 / AR 18,5
EPP3 / FB TT

EPP2 / AB 100

EPP3 / AB 100
EPP2 / FB TT

100

Slika 2.- Površinska tvrdoća troslojnog navara u zavisnosti od odabrane kombinacije žice i praška
Promjenom kvaliteta dodatnog materijala mijenja se i hemijski sastav metala navara, pa samim tim
dolazi i do promjene strukturnih i mehaničkih karakteristika navara. Ispitivanje hemijskog sastava na
površini troslojnog navara izvršeno je na optičkom emisionom kvantometru, oznake ARL 34 000,
Švajcarska. Neposredno prije ispitivanja uređaj za ispitivanje je prekontrolisan i baždaren
odgovarajućim etalonima. Rezultati analize hemijskog sastava, odnosno promjena koncentracije
glavnih legirajućih elemenata u zavisnosti od odabrane kombinacije žice i praška, prikazani su na
dijagramu, slika 3.
o z n a k a u z o ra k a re s p e k t ivn o p re m a ra s t u ć o j t vrd o ć i
1 .2 2 .2 1 .1 2 .1 3 .2 3 .1 1 .3 2 .3 3 .3 4 .1 4 .2 4 .3 3 .4 1 .4 2 .4 4 .4
0 ,5
5
sadržaj Cr i Mn u %

sadržaj C u %
C
Cr 0 ,4
4
Mn

3
0 ,3

2
0 ,2
1

0 ,1
0
C

Slika 3.- Promjena koncentracije glavnih legirajućih elemenata u zavisnosti

od odabrane kombinacije žice i praška za EPP navarivanje

Poređenjem rezultata mjerenja površinske tvrdoće (slika 3) i analize hemijskog sastava metala navara
(slika 4) može se konstatovati da površinska tvrdoća troslojnog navara u najvećoj mjeri zavisi od
promjene hemijskog sastava metala navara. Sa dijagrama je uočljivo da do bitnog porasta tvrdoće
navara dolazi sa porastom sadržaja C i Cr u metalu navara, uzorci 1.4., 2.4., 3.4. i 4.1. do 4.4. Pri
relativno niskom sadržaju C i Cr u metalu navara, do izvjesnog povećanja tvrdoće dolazi sa
povećanjem sadržaja Mn, uzorci 1.3., 2.3. i 3.3., ali je taj porast znatno slabije izražen nego pri
promjeni sadržaja C i Cr [5].

600

500
tvrdoća u HV

400

300

200

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
položaj mjerih tačaka u mmpo visini navara

Slika 3.- Promjena tvrdoće po visini navara

Mjerenje mikrotvrdoće po poprečnom presjeku, od osnovnog materijala do površine trećeg sloja

navara, vršeno je na uzorku pripremljenom za metalografsku mikro analizu, oznake 1.4, po metodi
Vikers, u četrnaest mjernih tačaka, sa korakom od 1,5 mm. Rezultati mjerenja su prikazani
dijagramski, slika 3. Na dijagramu se jasno može uočiti očekivani skok tvrdoće na prelazu sa
osnovnog materijala na tvrdi navar, te dalji porast tvrdoće od prvog do trećeg sloja navara [5].
Obzirom da vizuelna kontrola, ispitivanje tvrdoće
tvrdo e i hemijskog sastava navara mogu da pruže samo
ograničeni
eni broj informacija, provededena su i metalogr
metalografska
afska ispitivanja, koja su imala za cilj da pruže
dodatni niz podataka o homogenosti navara, obliku i dimenzijama pojedinih prolaza u navaru, širini
zone uticaja toplote i strukturi u pojedinim zonama, na osnovu čega se može mnogo lakše donijeti
precizan sud o kvalitetu navarene površine. Metalografska makro i mikro ispitivanja su izvršena po
poprečnom
nom presjeku troslojnog navara na jednom eksperimentalnom uzorku, a mikroanaliza površine
navara trećeg sloja na četiri
etiri eksperimentalna uzorka. Izbor uzoraka zzaa metalografsku mikroanalizu
površine troslojnog navara je izvršen na osnovu postignute tvrdoće.
tvrdo

Svi odabrani uzorci za metalografska ispitivanja izrezani su pripremljeni po uobičajenom

uobi postupku:
odsjecanje na brusnom disku uz intenzivno hlađenje,
hla grubo brušenje
ušenje na brusilici, takođe
tako uz hlađenje,
fino brušenje brusnim papirima, poliranje čohom različitih
itih kvaliteta, te nagrizanje polirane površine
odgovarajućim
im sredstvima radi otkrivanja strukture.

Slika 4.- Analiza makro i mikro strukture po porečnom

pore nom presjek
presjeku

Analiza makro i mikro strukture po poprečnom

popre nom presjeku vršena je vizuelno, uz pove
povećanje od pet puta,
odnosno, na metalograf-skom
skom mikroskopu sa povećanjem
pove anjem od dvije stotine puta, na eksperimen-talnom
eksperimen
uzorku oznake 1.4, slika 4. Analiza makrostrukture pokazuje
pokazuje da je spoj osnovnog i dodatnog
materijala uglavnom homogen, bez prisustva pukotina, pora, uključaka
uklju aka troske, nespojenih mjesta i
drugih grešaka navarivanja makroskopske veličine.
veli

Mikroanalizom uzorka konstatovano je da je u zoni uticaja toplote osnovnog osnovnog materijala došlo do
djelomične normalizacije, čijaija je posljedica usitnjavanje prvobitnog zrna osnovnog materijala, slike 4.-
4.
a i b. Granica izmeđuu zone uticaja toplote i prvog sloja je jasno odre
određena.
ena. U prvom sloju navara se
pojavljuju dendriti, orijenti
ti sani okomito na površinu uzorka, što je posebno jasno izraženo na slici 4.-
4.
c, koja je snimljena na mjestu gdje nije došlo do normalizacije usljed unosa toplote od drugog sloja
navara. Nastala struktura u području
podru izraženih dendrita je, pretežno, feritno-perlitna
perlitna uz određene
odre
količine
ine neravnotežnih struktura, tipa beinita i martenzita. O tome se može suditi i na osnovu mjerenja
tvrdoće, koja je porasla u odnosu na tvrdoću
tvrdo u osnovnog materijala i zonu uticaja toplote, ali nije
dostigla maksimalne vrijednostii kao na površini uzorka. Ovo se objašnjava time da je u ovom sloju
najizraženije miješanje osnovnog i dodatnog materijala. U drugom sloju navara, slika 4.-d, 4. prikazana
je struktura na mjestu gdje je došlo do prekristalizacije pod dejstvom toplote trećeg
tre
treć sloja. Tvrdoća je
porasla u odnosu na prvi sloj navara. Pri većim
ve povećanjima,
anjima, koja nisu prikazana na slici, može se
utvrditi fino igličasta struktura, vjerovatno, kao smjesa ferita, perlita i neravnotežnih struktura. U
trećem
em sloju navara formirana je dendritna
dendritna struktura, se može konstatovati već i na makro snimku.
Ovu dendritnu strukturu pri većim
već povećanjima (200 puta) prikazuje slika 4.-e, e, na kojoj se, pored
oblikovanja kristala u obliku dendrita, uočava
uo struktura sa malom količinom
inom ferita i pretežnom
količinom
inom neravnotežnih struktura, kao i veoma sitni karbidi u obliku malih bijelih tačkica.
ta Ovakva
struktura, radi prisustva dispergovanih karbida kroma, odnosno, specijalnih karbida, te beinitno- beinitno
martenzitne strukture, mora pokazivati znatno veće ve tvrdoće od uobičajenih.
ajenih. Detaljna analiza, pri
velikim povećanjima
anjima (više od 1000 puta) ili na elektronskom mikroskopu, nije ra rađena jer prevazilazi
potrebe ovoga rada.

Slika 5.- Struktura trećeg

tre sloja navara povećanje 200 puta:
a) uzorka oznake 2.1., b) uzorak oznake 3.3., c) uzorak oznake 4.2.,
4.2., d) uzorak oznake 1.4.,

Metalografsko ispitivanje mikro-strukture

mikro površine trećeg
eg sloja navara izvršeno je na četiri
karakteristična
na uzorka, oznaka 2.1 (200 HV), 3.3 (310 HV), 4.2 (420 HV) i 1.4 (525 HV). Analizom
strukture tretiranih uzoraka konstatovano je da je, u metalu navara došlo do formiranja različitih
razli
struktura, slika 5, što je, vjerovatno, uslovljeno različitim
razli m hemijskim sastavom primjenjenih
kombinacija dodatnog materijala i praha, pri identičnim
identi nim svim ostalim parametrima navarivanja.

Tako, uzorak sa oznakom 2.1. ima strukturu acikularnog ferita sa perlitom i poligonalnog ferita po
granicama prvobitnih austenitnih zrna, slika 5.-a.
5. a. Kod uzorka sa oznakom 3.3. utvrđena
utvr je sitnozrnasta
struktura sa tragovima granica
ranica prvobitnih austenitnih zrna. Do usitnjenja zrna je došlo, prvenstveno,
radi prisustva nikla, koji ima sposobnost da daje finozrnastu strukturu, koja je sastavljena pretežno od
acikularnog ferita i manje količine
čine perlita, dok se koli
količine neravnotežnih
žnih struktura nisu mogle odrediti
pri korištenim povećanjima.
anjima. Ovakva struktura, slika 5. 5.-b.,
b., treba da ima dobre mehaničke
mehani osobine ali
ista nije konstatovana po cijeloj površini trećeg
tre eg sloja. Na uzorku sa oznakom 4.2. konstatovana je
bitno drugačija struktura
ktura od prethodnih jer se pojavljuju neravnotežne strukture, pretežno, gornjeg
beinita uz određenu količinu inu martenzita, slika 5.5.-c. Radi veće količine
ine kroma, koji uz povećanu
pove
količinu ugljika omogućava ava tvorbu karbida, postignuta tvrdo
tvrdoćaa je dosta visoka. Uzorak sa oznakom
1.4. ima izrazitu dendritnu strukturu. Hemijski sastav materijala - legiranje sa kromom i molibdenom
uz povećanu količinu ugljika i mangana, kao i provedeni termički zavarivački ciklus, uslovili su
stvaranje finoigličaste martenzitne strukture, što je vidljivo sa slike 5-d, te izvjesne količine specijalnih
karbida, koji su doprinijeli postizanju vrlo visoke tvrdoće ovoga uzorka [5].

4. ZAKLJUČAK

Provedena eksperimentalna navarivanja, ispitivanje uzoraka i analiza dobijenih rezultata,

omogućili su da se definiše uticaj dodatnog materijala pri navarivanju EPP postupkom na geometriju,
hemijske, strukturne i mehaničke karakteristike troslojnog navara.
Na osnovu tih istraživanja može se zaključiti da uticaj osnovnog materijala, iz klase nisko i
srednje ugljeničnih čelika, na geometriju, strukturu i površinsku tvrdoću troslojnog navara, ima veoma
slab uticaj, a uočene promjene navedenih osobina su, prvenstveno, posljedica promjene dodatnog
materijala. Ovo omogućava da se adekvatnim izborom kombinacije žice i praha može postići
površinska tvrdoća i druge mehaničke karakteristike troslojnog navara u relativno širokom opsegu i na
zahtjevanom nivou kvaliteta.
Dakle, na osnovu provedenih istraživanja mogu se donijeti i neki kkonkretni zaključci, koji će
biti skroman doprinos rješavanju problema regeneracije elemenata mašinske opreme reparaturnim
navarivanje EPP postupkom:
1. Pri reparaturnom navarivanju tretirane kategorije elemenata mašinske opreme EPP postupkom,
troslojni navar je najčešće dovoljan da nadoknadi uobičajenu visinu pohabanog sloja pri kojoj se
ovi elementi smatraju neupotrebljivim.
2. Uticaj osnovnog materijala, klase nisko i srednje ugljeničnog čelika, na strukturu, mehaničke i
hemijske karakteristike reparirane površine, u trećem sloju navara se skoro potpuno gubi.
3. Zahtijevane radne karakteristike, prvenstveno površinska tvrdoća, se uz adekvatnu tehnologiju,
mogu postići troslojnim navarivanjem odgovarajućom kobinacijom žice i praha, u veoma širokim
granicama. U konkretnom istraživanju, odabrane kombinacije žice i praha obezbijedile su
dijapazon tvrdoća troslojnog navara od 160 do 550 HV, što je, u svakom slučaju, dovoljno za
rješavanje velikog broja problema regeneracije istrošenih dijelova mašinske opreme postupkom
reparaturnog navarivanja EPP postupkom.

5. LITERATURA

[1] O. Pašić: “ Primjena tehnologije navarivanja u reparaturi rudarske opreme”, XVI savjetovanje
proizvodnog mašinstva, Mostar, 1982. godine,
[2] F. Guyot: “ Fils et fluks pour le soudage a l’arc submerge”, Revue de la soudre, 3/1987
[3] “Dodajni materiali za varjenje”, katalog proizvoda, Slovenske Železarne, “Fi Prom”,
[4] S. Đurić, P. Dašić: “Analiza izbora matematičkog modela u oblasti zavarivanja EPP
postupkom”, Zavarivač, 1/1988 godine,
[5] S. Pašić: “Optimizacija navarivanja habajućih površina na rotirajućim dijelovima rudarske
opreme mehanizovanim EPP postupkom”, magistarski rad, Mostar, 1991 godine