Tεχνικό άρθρο

Ηλεκτρική ασφάλεια κατά τη φόρτιση

των plug-in ηλεκτρικών οχημάτων
Η φόρτιση
ενός ηλεκτρικού
οχήματος διέπεται
από κανόνες ώστε
να πραγματοποιείται
με απόλυτη ασφάλεια.
Το παρόν άρθρο
αναφέρεται
στην ηλεκτρική
ασφάλεια
κατά τη φόρτιση

Τ
α plug-in ηλεκτρικά οχήματα (Plug-in Electric
των plug-in Vehicle [PEV]) συνδέονται μέσω καλωδίου
ηλεκτρικών οχημάτων. σε κάποια πηγή ηλεκτρικής ενέργειας και
αποθηκεύουν την ενέργεια αυτή σε μπαταρίες με
σκοπό να χρησιμοποιηθεί για την κίνησή τους.
Αυτή η κατηγορία οχημάτων περιλαμβάνει δυο
Άρθρο του κ. Θεόδωρου Σκούρα* υποκατηγορίες, τα ηλεκτρικά οχήματα μπαταρί-
ας (Battery Electric Vehicle [BEV]) και τα υβρι-
δικά ηλεκτρικά οχήματα με φόρτιση μέσω κα-
λωδίου (Plug-in Hybrid Electric Vehicle [PHEV]).
Η φόρτιση που γίνεται από το χρήστη, ο οποί-
ος δεν είναι εξειδικευμένος, πρέπει να ολοκλη-
ρωθεί με ασφάλεια, αποφεύγοντας παράγοντες
κινδύνου όπως είναι η συχνή χρήση των βυσμά-
των σύνδεσης, η αποσύνδεση υπό φορτίο, η υ-
παίθρια φόρτιση υπό βροχή και η καταπόνηση
του καλωδίου, στοιχεία που εγκυμονούν κίνδυνο
ηλεκτροπληξίας. Άλλες επικίνδυνες καταστάσεις
είναι η έκλυση αερίων υδρογόνου κατά τη φόρτι-
ση συσσωρευτών έλξης ανοιχτού τύπου, καθώς
και η έλλειψη ηλεκτρομαγνητικής συμβατότη-
τας (Electro-Magnetic Compatibility [EMC]) των
συστημάτων φόρτισης. Η ασφάλεια του χρήστη
ΣΧΗΜΑ 1: είναι εκείνο που λαμβάνεται υπόψη, είτε για να
Φόρτιση AC σχεδιαστεί και να κατασκευαστεί οποιοσδήπο-
mode 1. τε εξοπλισμός, είτε για να δημιουργηθεί κάποιο
πρότυπο τυποποίησης. Βέ-
βαια, τα πρότυπα παρέχουν
απαιτήσεις ασφαλείας, αλ-
λά η τήρηση ακριβούς με-
θόδου για την ικανοποίη-
σή τους εναπόκειται στον
κατασκευαστή. Τα πρότυ-
πα τυποποίησης που αφο-
ρούν τη φόρτιση των ηλε-
κτρικών οχημάτων (Electric
Vehicles [EV]) είναι δυο: το SAE J1772 που χρη-
σιμοποιείται στις ΗΠΑ και το IEC 61851 για την
Ευρώπη και Κίνα. Σε αυτά περιγράφονται οι α-
παιτήσεις των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, καθώς
και των σταθμών φόρτισης, προκειμένου να συν-
δεθούν μεταξύ τους και να επιτευχτεί η ανταλ-
λαγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Πιο συγκεκριμένα, το πρότυπο IEC 61851-1 ανα-
πτύχτηκε από τη Διεθνή Ηλεκτροτεχνική Επιτρο-
πή (International Electrotechnical Commission)
και περιγράφει τους τρόπους φόρτισης ταξινο-
μώντας τους σε τέσσερις κατηγορίες (modes). Η
ταξινόμηση έγινε με κριτήρια: α) την τάση, β) την
ισχύ φόρτισης, γ) την επικοινωνία του ηλεκτρικού
οχήματος με το σταθμό φόρτισης, καθώς και δ)
τον τρόπο γείωσης με τις συσκευές προστασίας.
Φόρτιση AC mode 1: Οικιακή
υποδοχή και καλώδιο προέκτασης
Με την αγορά ενός επαναφορτιζόμενου από
το δίκτυο υβριδικού ηλεκτρικού αυτοκινήτου
(Plug-in Hybrid Electric Vehicle [PHEV]), ο
χρήστης παραλαμβάνει από τον κατασκευα-
στή και ένα απλό καλώδιο φόρτισης.
Το καλώδιο αυτό χρησιμοποιείται στη φόρτι-
ση mode 1 (βλ. σχήμα 1), κατά την οποία το
όχημα συνδέεται σε μονοφασικό οικιακό ρευ-
ματοδότη μέσω τυποποιημένης υποδοχής τύ-
που Schuko που δεν υπερβαίνει τα 16Α. Εάν
η οικία διαθέτει τριφασική παροχή τότε μπο-
ρεί να χρησιμοποιηθεί τριφασικός σύνδεσμος.
Και στις δυο περιπτώσεις τηρούνται τα πρό-
τυπα IEC 60884 -1 και IEC 60309-1, -2. Το άλ-
λο άκρο του καλωδίου είναι συνήθως βύσμα
Type-2 (Mennekes). Ο συνηθισμένος χρόνος

36 ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ Noέμβριος 2021

ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ Noέμβριος 2021 37
Τεχνικό άρθρο
φόρτισης είναι στις 10-15 ώρες από
οικιακό ρευματοδότη. Η AC mode 1
είναι αργή φόρτιση, και αυτός είναι
ένας λόγος που προτιμάμε να γίνεται
κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Για την προστασία του χρήστη αλλά
και του εξοπλισμού του οχήματος, το
μεταλλικό πλαίσιο συνδέεται με τη γη
μέσω του αγωγού γείωσης που διαθέ-
τει το καλώδιο φόρτισης. Η διαδικασία
αυτή είναι γνωστή vw «γείωση», και
εφαρμόζεται σε όλα τα συστήματα η-
λεκτρικής διανομής που χρησιμοποι-
ούνται σήμερα. Ο σκοπός του γειωμέ-
νου συστήματος είναι στην περίπτωση
που θα παρουσιαστεί κάποιο σφάλμα
διαρροής να κατευθύνει το επικίνδυνο
ρεύμα προς τη γη. Σε αυτό τον τρόπο
φόρτισης, εκτός από τον αγωγό γεί-
ωσης, προστασία από ηλεκτροπληξία
στο χρήστη του ηλεκτρικού οχήματος
προσφέρει η διάταξη διαφορικού ρεύ-
ματος που διαθέτει η ηλεκτρική εγκα-
τάσταση της οικίας και είναι τύπου Α.
Αυτό σημαίνει ότι ανιχνεύει τη διαρ-
ροή εναλλασσόμενου ρεύματος και α-
ντιδρά διακόπτοντας το κύκλωμα, εάν
η τιμή ξεπεράσει τα 30 mA.
Η φόρτιση με τον τρόπο mode 1 έχει
χαμηλό επίπεδο ασφάλειας, και για το
λόγο αυτό δεν χρησιμοποιείται σε αρ-
κετές χώρες, όπως στις ΗΠΑ.
Φόρτιση AC mode 2: Αργή
φόρτιση από μια πρίζα γενικής
χρήσης με μια συσκευή
προστασίας από ηλεκτροπληξία
(RCD) στο καλώδιο
Η φόρτιση mode 2 (βλ. σχήμα 2) μοιά-
ζει με τη φόρτιση mode 1, διότι το ό-
ΣΧΗΜΑ 2:
Φόρτιση AC mode 2.
38 ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ Noέμβριος 2021
χημα συνδέεται σε τυπικό ρευματοδό-
τη για τη παροχή της ηλεκτρικής ενέρ-
γειας. Η διαφορά είναι στο καλώδιο, το
οποίο είναι γνωστό ως “occasional use
cable” ή “καλώδιο περιστασιακής χρή-
σης”, και συνήθως παρέχεται με το η-
λεκτρικό όχημα από τον κατασκευαστή.
Αυτό το καλώδιο παρέχει:
g Διάταξη διαφορικού ρεύματος (RCD).
g Προστασία από υπερβολικό ρεύμα
(Over current protection).
g Προστασία από υπερβολική θερμο-
κρασία (Over temperature protection).
g Ανίχνευση γείωσης προστασίας
Protective Earth detection (from wall
socket).
Στην Ευρώπη το πρότυπο τυποποίησης
που αφορά τη φόρτιση των ηλεκτρικών οχημάτων
είναι το IEC 61851
Η διάταξη διαφορικού ρεύματος περι-
λαμβάνει δυο αντιηλεκτροπληξιακά ρε-
λέ: ένα τύπου A και ένα τύπου Β. Το ρε-
λέ διαρροής τύπου Α ανιχνεύει και πα-
ρέχει προστασία σε διαφορικά ημιτονο-
ειδή εναλλασσόμενα ρεύματα, αλλά και
από ρεύματα παλμικής κυματομορφής.
Οι φορτιστές των μπαταριών που χρησι-
μοποιούνται σε plug-in ηλεκτρικά οχή-
ματα μπορούν να προκαλέσουν υψηλά
επίπεδα αρμονικής παραμόρφωσης. Τα
τυπικά ρελέ τύπου A έχουν σχεδιαστεί
μόνο για χρήση σε συχνότητα των 50Hz
AC. Εάν σε αυτό το ρελέ που είναι σχε-
διασμένο για λειτουργία στα 50Hz πε-
ράσει ρεύμα υψηλής συχνότητας, μπο-
ρεί να προκαλέσει υπερθέρμανση των
εξαρτημάτων και να οδηγήσει σε αστο-
ΣΧΗΜΑ 3:
Φόρτιση AC mode 3.
χία του ρελέ. Ένα άλλο ζήτημα σχετί-
ζεται με τα κυκλώματα ανόρθωσης του
on board φορτιστή και τη διαρροή DC
ρεύματος στο καλώδιο της παροχής υ-
πό συνθήκες βλάβης. Το DC που ρέει
μέσω τυπικών RCD παράγει μαγνητικό
κορεσμό στον σιδερένιο πυρήνα ρελέ
και το καθιστά ανίκανο να ανταποκριθεί
σε μια κατάσταση στην οποία υπάρχει
πραγματικός κίνδυνος ηλεκτροπληξίας.
Για το λόγο αυτό τοποθετείται και ρελέ
τύπου Β, ώστε να υπάρχει μια ολοκλη-
ρωμένη ικανότητα ανίχνευσης για ρεύ-
ματα διαρροής και κατά συνέπεια αυ-
ξημένη ασφάλεια στο χρήστη του ηλε-
κτρικού οχήματος.
Όπως και στο AC mode 1, το όχημα για
τη φόρτισή του συνδέεται στο δίκτυο
με παροχή μονοφασική 230 V AC ή τρι-
φασική 400 V AC με συχνότητα 50-60
Hz, και το ρεύμα μπορεί να φτάσει την
τιμή των 32Α ανά φάση με την κατάλ-
ληλη εγκατάσταση. Έτσι η ισχύς που
παραλαμβάνεται για τη φόρτιση του ο-
χήματος μπορεί να φτάσει τα 22 kW.
Φόρτιση AC mode 3:
Ημιταχεία φόρτιση
από ειδικό φορτιστή
Η φόρτιση AC mode 3 (βλ. σχήμα 3) γί-
νεται από ειδικό εξοπλισμό τροφοδοσί-
ας που είναι γνωστός ως Σταθμός Φόρ-
τισης Ηλεκτρικών Οχημάτων (ΣΦΗΟ) ή
ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ Noέμβριος 2021 39
Τεχνικό άρθρο
Electric Vehicle Charging Station (EVSE).
Το EVSE είναι ειδικός ρευματοδότης για
να παρέχει την ηλεκτρική ενέργεια που
απαιτείται για την επαναφόρτιση ηλε-
κτρικών οχημάτων, και μπορεί να εί-
ναι επίτοιχος (Wall Box) ή επιδαπέδι-
ος (Pentestal).
Υπάρχει επικοινωνία μεταξύ οχήματος και
ρευματοδότη μέσω της γραμμής ελέγ-
χου (πιλότου) και επιτυγχάνονται ταχύ-
τερες φορτίσεις σε σχέση με τα mode 1
και 2, ανάλογα με τη σύνδεση στο δίκτυο
και την ισχύ του φορτιστή του οχήματος. ΣΧΗΜΑ 4:
Διαθέτει προστασία από ηλεκτροπληξία Φόρτιση DC mode 4.
μόνιμα ενσωματωμένη στο ρευματοδό-
τη, όπως στη φόρτιση mode 2 με ρε-
λέ διαρροής τύπου Α και ρελέ τύπου Β. επιτρέπεται η σύνδεση ενεργού αγωγού κτός ακροδέκτης για την επαναφόρτιση
Ο εξοπλισμός τροφοδοσίας EVSE δι- με τη γείωση. Ο μετασχηματιστής που των ηλεκτρικών οχημάτων με τη mode
αθέτει ασφάλεια στην είσοδο της τρο- είναι τοποθετημένος στο σταθμό φόρτι- 4 καθορίζεται από το πρότυπο EN/IEC
φοδοσίας για την προστασία των κυ- σης συνεχούς ρεύματος, αλλά και ο σχε- 62196-3 και είναι το Type 3 (DC Combo
κλωμάτων. Να σημειωθεί ότι δύναται διασμός των ηλεκτρονικών συστημάτων 2). Τέλος, κάθε συσκευή φόρτισης ηλε-
να φέρει ηλεκτρονικά κυκλώματα για φόρτισης, προσφέρουν την ηλεκτρική α- κτρικών οχημάτων πρέπει να διαθέτει
λειτουργίες όπως είναι η μέτρηση ηλε-
κτρικής ενέργειας φόρτισης, η χρέωση
αυτής, καθώς και επικοινωνίες για ε-
Χάρη στα διεθνή πρότυπα ασφαλείας
φαρμογές απομακρυσμένης υπηρεσί- και στις σχετικές οδηγίες,
ας. Επίσης, περιλαμβάνει ηλεκτρονό-
μο για τον έλεγχο του φορτίου. Αποδε- η φόρτιση των οχημάτων είναι ασφαλής
κτός ακροδέκτης για την επαναφόρτιση και ο χρήστης δεν διατρέχει κανέναν απολύτως
των ηλεκτρικών οχημάτων με τη mode
3 καθορίζεται από το πρότυπο EN/IEC κίνδυνο ηλεκτροπληξίας
62196-2 και είναι το Type 2 (Mennekes).

Φόρτιση DC mode 4:
Γρήγορη φόρτιση με
εξωτερικό φορτιστή παροχής DC
Στη φόρτιση DC mode 4 (βλ. σχήμα 4) ο
ειδικός εξοπλισμός τροφοδοσίας (EVSE)
χρησιμοποιεί ένα off-board φορτιστή ο
οποίος διαθέτει μετατροπέα AC σε DC.
Εδώ το όχημα επαναφορτίζεται σε χρο-
νικό διάστημα λιγότερο από μια ώρα, με
παροχή συνεχούς ρεύματος με μέγιστη
τιμή που μπορεί να φτάσει τα 400 Α.
Το όχημα επικοινωνεί με τον εξωτερικό
φορτιστή και του οχήματος για τον πλήρη
έλεγχο της φόρτισης με ένα κατάλληλο
πρωτόκολλο επικοινωνίας, καθώς και
για προστασία από ηλεκτροπληξία. Η
γρήγορη φόρτιση είναι χρήσιμη για να
αποκατασταθεί γρήγορα η κατάσταση
φόρτισης (SOC - state of charge) με-
ρικώς ή πλήρως κατά τη διάρκεια της
ημέρας, για να ολοκληρωθεί π.χ. ένα
ταξίδι που είναι μεγαλύτερο από τη μέ-
γιστη δυνατότητα οδήγησης (AER - All
electric range) του οχήματος.
Οι σταθμοί φόρτισης DC mode 4 σχε-
διάζονται ως συστήματα ΙΤ, δηλαδή δεν
πομόνωση που απαιτείται, και κατά συ- πιστοποίηση CE, που βεβαιώνει ότι πλη-
νέπεια παρέχεται ασφάλεια στο χρήστη. ρούνται όλες οι σχετικές απαιτήσεις για
Το σημαντικό πλεονέκτημα εδώ είναι ότι την ασφάλεια και την προστασία της υ-
η τάση επαφής στην περίπτωση σφάλ- γείας του χρήστη.
ματος είναι περίπου 0 V. Ως αποτέλεσμα,
ένας πιθανός κίνδυνος που οφείλεται Συμπέρασμα
στη ροή ρεύματος μέσω του σώματος,
μπορεί σχεδόν να αποκλειστεί. Αυτό εί- Όπως σε κάθε σύνδεση ηλεκτρικής *Ο κ.
ναι πολύ σημαντικό, εάν σκεφτούμε ότι συσκευής με το δίκτυο ηλεκτρικής ε- Θεόδωρος
η χρήση σταθμών φόρτισης γίνεται από νέργειας, έτσι και η φόρτιση ενός η- Σκούρας
άτομα χωρίς ηλεκτρική γνώση. Ο εξο- λεκτρικού αυτοκίνητου διέπεται από είναι
πλισμός φόρτισης περιλαμβάνει ηλε- κανόνες και πρέπει να πληροί αυστη- ηλεκτρολόγος
κτρονόμο φορτίου, ασφάλεια στην έξοδο ρές φόρμες ασφαλείας. Καταλήγουμε, μηχανικός,
του μετατροπέα, καθώς και ηλεκτρονικά λοιπόν, ότι χάρη στα διεθνή πρότυ- και από το 1997
κυκλώματα για την επικοινωνία ανθρώ- πα ασφαλείας και στις σχετικές οδη- είναι
που - φορτιστή, χρέωση φόρτισης και γίες, η φόρτιση των οχημάτων είναι εκπαιδευτής
διασύνδεση των σταθμών μεταξύ τους, ασφαλής και ο χρήστης δεν διατρέ- ηλεκτρολόγων
όπως και με τον πάροχο για τη διαθε- χει κανέναν απολύτως κίνδυνο ηλε- σε τεχνικές
σιμότητα ηλεκτρικής ενέργειας. Αποδε- κτροπληξίας. σχολές.
Μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο
και να δείτε όλη τη σχετική βιβλιογραφία στο website:
www.electrologos.gr

40 ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ Noέμβριος 2021