Bayt ul-Hikmah



Shaykh Muhammad ibn al-Habib al-Filali (r.)

(1295 A.H / 1876 A.D. – 1391 / 1971)1

‫ﺑﺴﻢ ﺍﷲ ﺍﻟﺮﲪﺎﻥ ﺍﻟﺮﺣﻴﻢ‬

‫ﺍﻟﻠﻬﻢ ﺻﻞ ﻋﻠﻰ ﺳﻴﺪﻧﺎ ﳏﻤﺪ ﻋﺒﺪﻙ ﻭ ﺭﺳﻮﻟﻚ ﺍﻟﻨﱯ ﺍﻻﻣﻲ ﻭ ﻋﻠﻰ ﺁﻟﻪ ﻭ ﺻﺤﺒﻪ ﻭ ﺳﻠﹼﻢ‬

Dit is de biografie van onze shaykh, sayyidina, Muhammad ibn al-Habib

rahimahullahu ta’ala (moge Allah genade met hem hebben) uit Meknes, Marokko,
één van de grootste, zij het relatief onbekend gebleven, geleerden en Sufi’s van de
afgelopen eeuw. Deze biografie is vertaald uit het Engels en bewerkt aan de hand van
het artikel van Aishah Bewley met enkele toevoegingen.2 3

1
Aishah Bewley vermeldt ten onrechte het jaar 1971 als jaar van overlijden van de shaykh terwijl hij
daadwerkelijk in 1972 is overleden zoals bij zijn graftombe in zijn zawiyah te Meknes te lezen is. De vertaler en
faqir heeft zijn graftombe in december 2010 bezocht.
2
Zie: http://bewley.virtualave.net/habib.html
3
Ook is gebruik gemaakt van het Engelse artikel op Wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Muhammad_ibn_al-
Habib; de biografie van de shaykh is ook te lezen in zijn Diwan die deze vertaler en faqir persoonlijk
overhandigd heeft gekregen van de laatste nog levende vrouw van de shaykh, moge Allah haar beschermen en
nog lang laten leven.
Zijn afkomst:

Hij is de Sufi, sharif, leraar, gids naar Allah en shaykh van de Darqawi tariqah,
sayyidi Muhammad ibn al-Habib ibn as-Siddiq al-Amghari al-Idrisi al-Hasani.

Zijn voorouders waren gevestigd in Marrakech en hij is verwant aan Moulay

'Abdullah Amghar [d.w.z. sidi Husayn], die begraven is in Tamsloht, vlakbij
Marrakech, een afstammeling van een lijn die teruggaat tot 'Ali en Hasan (). Deze
tak van de familie emigreerde naar Tafilelt en vestigde zich daar. Zijn vader
emigreerde naar Fez, vestigde zich daar en zijn afstammelingen wonen daar nog
steeds.

Zijn geboorte en basisonderwijs:

Hij werd geboren in Fez, de wieg van kennis (‘ilm) en fontein van gnosis (ma’rifah),
in 1295 A.H.. Op de daarvoor aangewezen leeftijd ging hij naar de kuttab
(Koranschool) in Qantara Abu ar-Ru'us in de Sharabiliyyin – wijk waar hij met de
faqih en rechtschapen wali, sidi al-Hashimi as-Sanhaji, studeerde en de beginselen
van het lezen en schrijven en recitatie van de Edele Koran leerde. Hij studeerde dat
ook met de faqih sidi Ahmad al-Filali aan de school van Qasba an-Nawwar en
memoriseerde de Koran onder hem.

Zijn vervolgopleiding en onderricht:

Nadat hij zijn doel behaalde aan de Koranschool, verliet hij deze en begon hij de
fijnste ‘nectar’ van betrouwbaar onderwijs en nuttige kennis in te nemen uit haar
zuivere bronnen. Dat was rond 1312 A.H.. In de Abu'l-Junud Moskee in Fez studeerde
hij met de om zijn zuivere recitatie bekendstaande faqih, sidi Mahmad al-Irari, zich
concentrerende op de Ajurumiyyah, de Alfiyyah (beide teksten in grammatica) en as-
Sullam van Bannani en de Eigenschappen van Muhammad (de zgn. Shama’il al-
Muhammadiyyah) van at-Tirmidhi.
Daarna bestudeerde hij in de Qarawiyyin – moskee (te Fez), die wijdverbreide
vermaardheid geniet, de Mukhtasar van al-Khalil (Maliki fiqh) met az-Zurqani,
Bannani en al-Kharashi met de faqih en Shaykh van de Ummah, sidi Ahmad ibn al-
Jilali al-Amghari.

Hij bestudeerde de Tuhfah met het commentaar van shaykh at-Tawudi ibn Sawda en
de Collectie van de Adab van de Leraar en Student van shaykh Khalil met de faqih
sidi Abu Bakr ibn al-'Arabi Bannani.

Hij bestudeerde een deel van de Sahih van Imam al-Bukhari en de Hikam van Ibn
'Ata'illah met de faqih sidi Ahmad ibn al-Khayyat az-Zargari.

Hij bestudeerde az-Zaqqaqiyyah4 met de aantekeningen die de shaykh daarbij

maakte met de faqih sidi 'Abdu's-Salam al-Huwari.

Hij bestudeerde de Alfiyyah met al-Makudi en al-Muwaddih met de faqih sidi Khalil
al-Khalidi.

Hij bestudeerde een deel van de Jam' al-Jawami' (van as-Suyuti) en een deel van de
Musnad van Ahmad ibn Hanbal met de faqih Muhammad ibn Ja'far al-Kittani.

Hij bestudeerde een deel van de Mukhtasar van al-Khalil, een samenvatting van de
Mukhtasar as-Sa'd en een deel van Tawhid al-Murshid met het commentaar van
shaykh at-Tayyib ibn Kiran met de faqih die vaardig in kennis is en een meester van
de wetenschappen, sidi J. Muhammad Fatha Junun.

Van de faqih en ‘Shaykh ul-Islam’, Moulay 'Abdullah ibn Idris al-Badrawi, leerde hij
de Sahih van al-Bukhari, een deel van de Mukhtasar van al-Khalil, al- Isti'ara van
shaykh at-Tayyib ibn Kiran en een deel van de Hamziyyah van al-Busiri met het
commentaar van Ibn Hajar (al-Haythami)5.

Hij leerde een deel van de Mukhtasar al-Khalil, ash-Shifa van Qadi Abu'l-Fadl 'Iyyad
as-Sibti en een deel van (het commentaar op) de bekende basistekst al-Murshid al-
Mu'in (Ash’ari ‘aqidah, Maliki fiqh en tasawwuf overeenkomstig het pad van al-
Junayd) door Mayyarah van de Sufi faqih, sidi Hammad as-Sanhaji.

4
Een didactisch gedicht over Maliki fiqh van al-Tujibi.
5
De titel hiervan is ‘Manh al-Makiyyah’.
Hij leerde al-Murshid al-Mu'in van de faqih sidi Muhammad ibn 'Abdu'r-Rahman al-
Filali.

Daarna stopte hij zijn studies in 1319 A.H. toen hij zijn wens bereikte en zichzelf vulde
met kennis en onderwijs en begon hij kennis te onderwijzen op een vrijwillige basis in
de moskee van Qasba an-Nawwar in Fez, al-Murshid al-Mu'in onderwijzende, de
Mukhtasar van al-Khalil, de Muwatta' van imam Malik, as-Sanusiyyah (in ‘aqidah)
en tafsir. Hij ging door met de taken van zijn opleidende en secundaire werk totdat
hij naar de stad Meknes emigreerde en daarna ging wonen in 1355 A.H.. Daar zette
hij zijn gedistingeerde geleerde activiteit voort door lessen te geven in de Zaytuna
moskee over tafsir en (Maliki) fiqh, ar-Risalah van (Ibn Abi Zayd) al-Qayrawani
(hierbij) gebruikend en inzake tasawwuf de Hikam van Ibn 'Ata'illah en al-Murshid
al-Mu'in en ash-Shifa van Qadi 'Iyyad en as-Sullam van Bannani en de Alfiyyah van
al-Makudi.

Zijn ijazat:

Shaykh sidi Badr ud-Din ad-Dimishqi6 gaf hem een geschreven ijazah in Damascus
en hij kreeg er ook een(tje) van de qadi van Tlemcen, sidi Abu Shu'ayb, en hij had
mondelinge ijazat van de geleerde sidi Ahmad ibn al-Jilali al-Amghari en de faqih sidi
Abu Bakr ibn al-'Arabi Bannani.

Zijn reizen:

In 1350 A.D. reisde hij naar de heilige landen om de gezegende verplichting van de
hajj te verrichten en ging hij naar het land van Kinana. Hij ontmoette enkele van haar
geleerden, inclusief shaykh Bakhit al-Muti'i en shaykh as-Simaluti. Hij reisde naar
Syrië en ontmoette enkele van haar geleerden, inclusief Tawfiq al-Ayyubi en shaykh
Badr ud-Din ad-Dimishqi. Hij ging ook naar Algiers daarna en ontmoette enkele van
van de geleerden aldaar. Onder hen in Blida ontmoette hij shaykh sidi Muhammad
ibn Jalul en sidi Ahmad en naar Fagig in het gebied van Oujda en ontmoette haar
6
Dit is de grote muhaddith Badr ud-Din al-Hasani uit Damascus.
geleerden, inclusief de ‘Shaykh ul-Islam’, sidi Muhammad al-Qadi, en qadi sidi Jalul.
Hij gaf daar lessen over de Sahih van al-Bukhari en al-Murshid al-Mu'in met het
commentaar van shaykh at-Tayyib ibn Kiran.

Daarna reisde hij naar de Hijaz en verrichtte wederom hajj naar het Heilige Huis van
Allah rond 1360 A.H..

Daarna vertrok hij naar de Isma'ili hoofdstad, Meknes, in het gezelschap van zijn
echtgenotes, zich voorbereidende op de zuivere landen om een derde hajj naar het
Heilige Huis van Allah te verrichten in 1391A.H., maar hij overleed onderweg voor
zijn gewenste doel te bereiken. Dus de woorden van Allah de Almachtige die
ondubbelzinnig duidelijk zijn, zijn op hem van toepassing: “En wie zijn huis verlaat
als een uitwijker naar Allah en Zijn Boodschapper, en de dood treft hem dan:
waarlijk, zijn beloning is bij Allah. En Allah is vergevingsgezind, Meest
Barmhartig.” (Koran 4:100) De Profeet () zei in een edele hadith: "Wie op deze
manier vertrekt voor hajj of ‘umrah en onderweg sterft zal niet worden ondervraagd
en hoeft geen rekenschap af te leggen en zal gezegd worden het Paradijs te betreden."

Zijn intellectuele erfgoed:

Hij schreef een diwan (dichtbundel) die "Bughyat ul-Muridin as-Sa’irin wa

Tuhfatu’s-Salikin al-‘Arifin" genoemd wordt. Deze is (minstens) twee keer
gepubliceerd in Marokko.7 Hij schreef een commentaar op de Hafidhah van de
shaykh sidi Muhammad al-'Arabi al-'Alawi al-Madghari dat smeekbeden voor de
Profeet () bevat, verzen van de Koran en enkele (van de) -bekende- Shadhili
ahzab. Hij schreef ook een commentaar op de Salat al-Mashishiyyah (van Ibn
Mashish).

7
Hiervan is een Engelse vertaling verkrijgbaar, uitgegeven door Madinah Press, en o.a. te koop online bij Bahr
Press: http://www.bahrpress.com/catalogue/
Zijn geleerde positie

Hij was een geleerde en faqih met groot inzicht. Hij was bekend met vele
wetenschappen, terwijl hij in het bijzonder vaardig was in tafsir en tasawwuf.

Zijn poëzie

Hij dompelde een emmer in de bron van poëzie toen zijn talent verscheidene qasidas
voortbracht over tasawwuf, goed karakter, prijzing van Allah, prijzing van de Profeet
() en religieuze vermaningen.

Zijn overlijden en begrafenis:

Hij bewoog zich voort naar zijn Heer met zijn gezicht gericht naar de heilige landen
om hajj te verrichten naar het Heilige Huis van Allah in de stad Blida, Algerije, op
maandag, 23 Dhu'l-Qa'dah, 1391 A.H. Hij werd dezelfde dag begraven in de Darqawi
zawiyah die pas gebouwd was en die hij zelf had ingewijd. Die was in de Belqasim al-
Wizri – Straat te Blida. Daarna werd hij van deze begraafplaats verplaatst naar zijn
tweede thuis, de stad Meknes, en werd hij opnieuw werd begraven na (salat) al-‘Asr
op maandag 14 Dhu'l-Hijjah van hetzelfde jaar in zijn zawiyah op de plek waar hij
bevolen had begraven te worden, in Darb al-Pasha, vlakbij de Zaytuna moskee (in de
oude medina).

Moge Allah zijn zonden vergeven en zijn fouten bedekken en hem aanvaarden met eer
en een mooie bedekking en hem doen huisvesten in het hoogste deel van 'Illiyyin in
het gezelschap van de Profeten, de waarachtigen (siddiqin), martelaren (shuhada) en
rechtschapenen (salihin). Amin.