Professional Documents
Culture Documents
Atatürk İlkeleri VE İnkilap Tarihi Ii Öğr. Gör. Yücel ÇİL: Ünite
Atatürk İlkeleri VE İnkilap Tarihi Ii Öğr. Gör. Yücel ÇİL: Ünite
ÜNİTE
• Lozan Antlaşması’nın Türkiye Cumhuriyeti
Devleti açısından önemini
öğrenebileceksiniz.
2
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
Sakarya’dan Lozan’a Askerî ve Siyasi Gelişmeler
BÜYÜK TAARRUZ VE
BAŞKUMANDANLIK MEYDAN
SAVAŞI
Lozan Antlaşması’nın Bazı
Önemli Hükümleri
MUDANYA MÜTAREKESİ (11
EKİM 1922)
LOZAN KONFERANSI VE
Kapitülasyonlar
SONUÇLARI (24 TEMMUZ 1923)
Boğazlar ve İstanbul’un
Durumu
GİRİŞ
I. ve II. İnönü Savaşlarında istediği amaca ulaşamayan Yunanlılar,
Anadolu’daki kuvvetlerini iki katına çıkararak 10 Temmuz 1921’de iki ayrı
cepheden saldırıya geçtiler. Amaçları henüz yeni kurulan Türk ordusunu yok
ederek bu defa Ankara’ya kadar ilerlemekti. Gerek insan gücü gerekse araç ve
gereç bakımından Türk ordusundan üstün Yunan kuvvetleri Kütahya-Eskişehir
Muharebelerini kazanınca, bu başarılarını bütün dünyaya kesin zafer olarak ilan
ettiler.
Cephelerden gelen olumsuz haberler üzerine 18 Temmuz 1921’de
Karacahisar’da bulunan Batı Cephesi Karargahı’na gelen Mustafa Kemal Paşa,
askerî bir strateji gereği o günkü şartlar altında kuvvetlerimizin daha fazla zayiat
vermesini engelleyip toparlanması için ordunun Sakarya Nehri’nin doğusuna
Sakarya Savaşı’nın çekilmesi emrini verdi. Bu taktik geri çekilme sürecinde millet olarak çok buhranlı
çok önemli siyasi günler geçirildi. Neticede TBMM 5 Ağustos 1921 tarihinde Mustafa Kemal Paşa’ya
ve askerî sonuçları üç ay süreyle TBMM’nin askerî konularda yetkilerini de kullanmak üzere
olmuştur. başkomutanlık görevi verildi.
Mustafa Kemal Paşa Başkomutan olduktan sonra ilk iş olarak, 7-8 Ağustos
1921 tarihinde ordunun temel ihtiyacını gidermek amacıyla, Tekalif-i Milliye
Kararları’nı yayımladı. Ordu bu tedbirlerle kısa sürede toparlandı.
Diğer taraftan Yunanlılar da gerekli hazırlıklarını yaparak Türk ordusuna son
darbeyi vurmak istiyordu. Yunan ordusu 23 Ağustos 1921 günü, Sakarya Nehri’ni
aşıp mevzilerimize taarruz etti. Yirmi iki gün yirmi iki gece devam edecek Sakarya
Savaşı, 100 kilometrelik cephe üzerinde cereyan etmiştir.
Bu savaşta Mustafa Kemal Paşa’nın “Hatt-ı Müdafa yoktur, Sath-ı Müdafa
vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla
sulanmadıkça terk olunamaz...” emri ile savaşan Türk milleti büyük bir zafer
kazanmıştır. Bu savaşın çok önemli askerî ve siyasi sonuçları olmuştur.
Artık düşmanı yurttan tam olarak atmanın zamanı gelmişti.26 Ağustos
1922’de Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı ile başlayan ve Mudanya
Mütarekesi’ne giden bu süreç sonunda, düşman kuvvetleri Anadolu’dan tamamen
temizlendi. Milli Mücadele başarıyla sonuçlandı. Ardından Lozan Antlaşması ile
Türk milletinin tam bağımsızlığı sağlanırken, uluslararası hukukta Türkiye
Cumhuriyeti tescil edildi ve Misak-ı Millî büyük oranda gerçekleştirildi.
Bu ünitemizde Millî Mücadelemizin silahlı bölümünün hangi şartlarda
yapıldığı ve kesin zafere nasıl ulaşıldığı detaylı olarak anlatılmaktadır.
Tekalif-i Milliye
Kararları ile
ordunun temel
ihtiyaçları giderildi.
Şekil 2.3. 9 Eylül 1922’de İzmir’in Kurtuluşuyla Kadifekale’ye Türk Bayrağının Çekilmesi
Kemal Paşa, bu isteği Meriç Nehri’ne kadar Doğu Trakya’nın bize verilmesi şartıyla
kabul edebileceğini bildirdi.
Sonuçta 3 Ekim 1922’de mütareke görüşmeleri için Türkiye, İngiltere, Fransa
ve İtalya temsilcileri Mudanya’da bir araya geldiler. Görüşmelere Yunanistan’da
temsilci göndermiş; ancak Türkiye’nin itirazları üzerine görüşmelere katılmamıştır.
İngiltere adına General Harrington, Fransa Hükümeti adına General Charpy,
İtalyan Hükümeti adına General Monbelli, TBMM Hükümeti adına ise Batı Cephesi
Komutanı İsmet Paşa başkanlığında bir heyet müzakereleri yürütmüştür.
Çetin görüşmeler sonunda hazırlanan Mudanya Mütarekesi, 11 Ekim
1922’de imzalanmıştır. Buna göre;
• Sözleşmenin yürürlüğe girmesi üzerine Türk-Yunan silahlı kuvvetleri
arasındaki çarpışmalar durdurulacaktır.
• Bu sözleşmenin yürürlüğe girmesinden sonra Yunan kuvvetleri Adalar
Denizi (Ege) ağzından Trakya ile Bulgaristan sınırının kesiştiği yere dek
Meriç’in sol kıyısı gerisine çekilecektir.
• Barış yapılıncaya değin her türlü karışıklığın önlenebilmesi için Karaağaç da
dâhil olmak üzere Meriç’in sağ kıyısında İtilaf Devletleri’nce tespit edilen
yerlere İtilaf Devletleri’nin askerleri yerleştirilecektir.
• Doğu Trakya’nın Yunan askerleri tarafından boşaltılmasına bu
mütarekenin yürürlüğe girişinden itibaren başlanacaktır. Boşaltma yaklaşık
15 gün içinde yapılacaktır.
• Jandarma da dâhil olmak üzere Yunan mülkî memurları ivedi bir biçimde
çekilecek ve çekildikleri yerleri İtilaf Devletleri’nin temsilcilerine, onlar da
vakit geçirmeden TBMM Hükümeti memurlarına terk edecektir. Bu işlem
30 gün içinde tamamlanacaktır.
• TBMM Hükümetine devredilen yerlerin güvenliğini sağlamak için ulusal
jandarma güçleri gönderilecektir. Subaylar da dahil olmak üzere jandarma
Doğu Trakya yeni bir gücü 8.000 kişi olacaktır. Barış antlaşması yapılıncaya değin TBMM
savaşa başvurulmadan Hükümeti Doğu Trakya’ya asker geçirmeyecektir. Barış konferansına kadar
Yeni Türk Devleti’nin hatta konferans süresince Çanakkale ve Kocaeli bölgesinde belirlenen bir
sınırları içine alınmıştır, çizgide duracaktır.
• İtilaf Devletleri askerleri bulundukları yerlerde barış yapılıncaya kadar
kalacaklardır.
• Mütareke 14-15 Ekim 1922 gece yarısı yürürlüğe girecektir.
143 madde, bir ön söz ve beş kısımdan oluşan Lozan Barış Antlaşması Yeni
Türk Devleti ile Batılı devletler arasındaki tüm ilişkileri yeniden düzenlemiştir. Bu
antlaşma metni TBMM’de uzun müzakerelerden sonra 23 Ağustos 1923’te 213
Sınırlar
• Suriye Sınırı: 20 Ekim 1921 tarihinde imzalanmış olan Ankara
Antlaşması’nın hükümlerine göre kabul edildi.
• Irak Sınırı: Musul Meselesi ve Irak sınırı Lozan Konferansı’nda
sonuçlanamadı. Türkiye-İngiltere arasında dokuz ay içinde sonuca
bağlanmak üzere ertelendi.
• Bulgaristan Sınırı: Karadeniz kıyısındaki Rezve Deresi ağzından başlayıp,
Türk-Yunan sınırı olan Meriç nehrinin kesiştiği yere kadar olacaktır.
• Yunanistan ve Adalar: Yunanistan ile Meriç Nehri sınır olarak kabul edildi.
Karaağaç savaş tazminatı olarak Türkiye’ye iade edildi. İmroz, Bozcaada ve
Tavşan Adaları Türkiye’de kalacaktı. On iki Ada İtalya’da kaldı. Diğer Ege
adaları Yunanistan’a bırakıldı.
Azınlıklar
Türkiye’de yaşayan gayrimüslim azınlıklara ayrıcalıklar verilmedi. Türk
vatandaşı olan azınlıklar kanun önünde eşit vatandaş olarak kabul edildi. Batı
Trakya Türkleri ile İstanbul Rumları dışında kalan Türkler ve Rumların karşılıklı
mübadelesi esas kabul edildi. Yunanistan ile nüfus mübadelesi uzun yıllar sürdü
[4].
Kapitülasyonlar
Kapitülasyonların her çeşidi (ekonomik, idari, mali, adlî) kaldırıldı [8].
Borçlar
Osmanlı Düyûn-ı Umumiye teşkilatı kaldırıldı. Osmanlı Devleti’nin Kırım
Harbi (1854) sonrası Avrupalı devletlerden almaya başladığı ve devleti iflasa
Kapitülasyonların her götüren dış borçları, Lozan Konferansı’nın en çok tartışılan konularındandı.
çeşidi (ekonomik, idari, Özellikle Türkiye ve Fransa arasında cereyan eden bu konu ileriki yıllarda yapılacak
mali, adlî) kaldırıldı.
olan ikili görüşmelere bırakılmıştı. Bu görüşmelerde de Türk tezi esas alınarak
Türkiye’nin payına düşen miktarın Fransız frangı olarak ödenmesi kabul edildi
(Türkiye kendi payına düşen borçlarını 1954 yılına kadar ödedi.).
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Mustafa Kemal Paşa’nın, Başkomutanlık Yasası’nın kendisine tanıdığı
yetkilerle 7-8 Ağustos 1921’de yayımladığı yükümlülüklerin genel adı
aşağıdakilerden hangisidir?
a) Kuva-yı Milliye
b) Kuva-yı İnzibatiye
c) Tekâlif-i Milliye
d) Takrir-i Sükûn
e) Düyun-ı Umumiye
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Atatürk, M. K. (2000). Nutuk (1919-1927). (Haz. Zeynep Korkmaz). Ankara.
(1964). Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri. Ankara.
Yalçın, E.S. (2008).(Edit.). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi. Ankara.
Eroğlu, H. (1982).Türk İnkılâp Tarihi, İstanbul.
Akşin, Sina. (2007). Kısa Türkiye Tarihi. İstanbul.
Selvi, H., Şahin, E. ve Demir, M. (2005). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi. İstanbul.
Tansel, S. [1991]. Mondros’tan Mudanya’ya Kadar. (2.Baskı). İstanbul.
Akandere, O. (2007).(Edit.). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Ders Kitabı. Konya.
Turan, R. (2009).(Edit.). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi. Ankara.
Alpargu, M. Özçelik, İ. ve Yavuz, N. (2003). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi.
Ankara.
Öztürk, C. (2005). İmparatorluktan Ulus Devlete Türk İnkılâp Tarihi. Ankara.
(2008). Büyük Taarruz, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı
yayınları. Ankara.
(1997). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I/1 Türk İnkılâbının Hazırlık Dönemi ve Türk
İstiklal Savaşı. Ankara.
Mumcu, A. (1997). Tarih Açısından Türk Devriminin Temelleri ve Gelişimi. İstanbul.
Kocatürk, U. (1999). Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri. Ankara.
Sürmeli, S. (1998). Milli Mücadele’de Tekâlif-i Milliye Emirleri. Ankara.
(1973). Türk İstiklal Harbi, T.C. Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi Resmi
Yayınları. Ankara.
Kılınçkaya, M.D. (2006). (Edit.). Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. Ankara.
Armaoğlu, F. (1983). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1980). Ankara.
Atatürk Araştırma Merkezi (2006). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I. Ankara.