EĞİTİM – ÖĞRETİM

TEKNOLOJİSİ

D R . O K TAY K I Z K A PA N
1
Eğitim ve Öğretim
Teknolojileri

Programlı Öğretim
İlkeleri
2
 EĞİTİM NEDİR?

• Eğitim bireyde kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı ve

istendik davranış değişikliği meydan getirme
sürecidir (Ertürk, 1997:12)

3
 ÖĞRETİM NEDİR?

• Öğretim, eğitim kadar geniş alanı kapsamaz.

Öğretim okul, kurs gibi yerlerde gördüğümüz;
zaman, mekân, konu ve alan açısından kısıtlıdır. Bir
programı ve kanunları vardır. Bir sonraki eğitim
programına hazır olmamız amaçlanır.

4
 TEKNOLOJİ NEDİR?

• Bilim ile uygulama arasında köprü görevi yapan bir

disiplindir (Alkan, 1997:17)

5
 EĞİTİM TEKNOLOJİSİ

• Eğitim teknolojisi eğitimle ilgili kuramların öğretmen

ve öğrenci açısından en verimli uygulamalara
dönüştürülmesi için; kuramsal esaslar, hedef, öğrenci,
insan gücü, ortam, yöntem-teknik ve değerlendirme gibi
ögelerden oluşturulmuş uygulamalı bir bilim dalıdır
(Uşun, 2004:6)

6
ÖĞRETİM TEKNOLOJİSİ

• Öğrenmenin gerçekleşmesi için gerekli

ortamların oluşturulmasını içeren, çıkacak
sorunların çözümü için yol gösteren, uygun araç-
gerecin seçimi, tasarlanması ve hazırlanmasını
sağlayan bir süreçtir (Uşun, 2004)

7
8
PROGRAMLI ÖĞRETİM

• Önceden belirlenmiş hedef davranışlara ulaşmak

üzere dikkatlice düzene sokulmuş, sıraya konulmuş,
kontrollü öğrenme yaşantılarından meydana gelen
bir süreçtir.

9
 PROGRAMLı ÖĞRETIMIN
AVANTAJLARı
• Her öğrenci bireysel hızı doğrultusunda ilerler.
• Dikkat ve ilgi odağını öğretimde tutar.
• Anında dönüt sağlar.
• Anlamadığımız ve yetersiz kaldığımız konuyu anında sormamızı sağlar.
• Örgün, yaygın ve formal eğitimlerde kullanılabilir.
• Ekonomiktir.

10
 PROGRAMLı ÖĞRETIMIN
DEZAVANTAJLARı
• İnsanlar arası iletişim sınırlıdır.
• Her yerde kullanılamamaktadır.
• Uzman ve eğitimli kişiler tarafından hazırlanması gerekir.

11
 PROGRAMLI ÖĞRETİMİN TEMEL
İLKELERİ
 Küçük Adımlar İlkesi

 Etkin Katılım İlkesi

 Kademeli İlerleme İlkesi

 Başarı (Pekiştireç) İlkesi

 Anında Düzeltme İlkesi

 Bireysel Hız İlkesi

12
 KÜÇÜK ADIMLAR İLKESİ

• Öğrenilecek bilgi her biri kolaylıkla kavranacak küçük

birimlere ayrılmalıdır.
• Bu bilgi birimleri öğrenciyi adım adım ilerlemeye
yöneltecek biçinde sunulmalı.
• Bu birimler basitten karmaşığa, somuttan soyuta,
bilinenden bilinmeyene doğru aşamalı olarak sunulmalıdır.

13
 ETKİN KATILIM İLKESİ

• Öğrenme işlemi öğrencinin bizzat kendisi tarafından

gerçekleştirilmelidir.
• Sunulan bilgilerin kavranılıp kavranılmadığı sorular
sorarak kontrol edilmeli, öğrenci bu sayede etkin
kılınmalıdır.

14
 BAŞARı (PEKIŞTIREÇ) İLKESI

• Öğrencinin doğru davranışta bulunması için

başarının tattırılması, pekiştireç verilmesidir.

15
 ANINDA DÜZELTME İLKESİ

• Öğrenim programında öğrencinin hatasının tespit

edilip en kısa sürede düzeltilmesidir. (Örn:Vitamin
Eğitim Setlerinde Hata Yapıldığında Konu Anlatımına
Dönülmesi)

16
 BİREYSEL HIZ İLKESİ

• Öğrencinin kendi hızında ilerlemesi ve zaman

yönetiminde otokontrol sağlamasıdır.
• En iyi öğrenme bireyin kendi hızında gerçekleştirdiği
öğrenmedir.

17
 18

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜR EDERİZ
 ADDIE
ÖĞRETIM
TASARıMı
MODELI
 İÇINDEKILER
• ADDIE ÖĞRETİM MODELİ
• ASSURE ÖĞRETİM TASARIM MODELİ
– Tanımı
– Kavram analizi
– Kullanıldığı alanlar o Öğrenenlerin Analizi (A)
• Analiz (Analysis) Aşaması o Hedeflerin Belirlenmesi (S)
– Analiz nedir?
o Ortam ve materyallerin seçimi (S)
– Analiz aşaması nedir?
– Analiz aşaması hangi sorulara cevap o Ortam ve materyallerden yararlanma (U)
arar?
o Öğrencilerin katılımını sağlama (R)
• Tasarım (Design) Aşaması
– Tasarım nedir? o Materyalin değerlendirilmesi (E)
– Tasarım aşaması nedir?
• Geliştirme (Develop) Aşaması
– Geliştirme nedir?
– Geliştirme aşaması nedir?
• Uygulama (Implement) Aşaması
– Uygulama nedir?
– Uygulama aşaması nedir?
– Uygulama hangi sorulara cevap arar?
• Değerlendirme (Evaluate) Aşaması
– Değerlendirme nedir?
– Değerlendirme aşaması nedir?
20
ADDIE ÖĞRETİM TASARIM
MODELİ

ANALYZE
DESİGN
DEVELOP
IMPLEMENT
EVALUATE
ADDIE ÖĞRETIM TASARıM
MODELI
ADDIE Öğretim Modeli birçok kültürde
rahatlıkla kullanılabilmektedir. Birçok alan için
geçerli ve doğru sonuçlar vermektedir. ADDIE
Öğretim Modeli; eğitimi teknolojik açıdan ele
alan araştırmacıların rahatlıkla kullanabileceği bir
öğretim modelidir.

22
ADDIE ÖĞRETİM TASARIM
MODELİ
•Eğitsel dijital oyun geliştirme
•Uzaktan eğitim uygulamaları
•Web tabanlı eğitsel uygulamalar
•Bilgisayar destekli eğitim vb birçok
alanda kullanılmakta ve olumlu-geçerli
sonuçlar alınmaktadır. 23
 ANALIZ (ANALYSIS) AŞAMASı
• Öğrenenler kimlerdir?
• Öğrenenlerin kişilik özellikleri nelerdir?
• Öğrenenlere kazandırılmak istenen davranışlar nelerdir?
• Öğrenmeyi olumsuz etkileyen etmenler var mıdır? Varsa nelerdir?
• Proje ne kadar sürede sonuca ulaşacak?
• Öğrenenlerin başlangıç yetenekleri nelerdir?
• Bir sınırlılık var mıdır? Varsa nelerdir?

24
TASARıM (DESIGN) AŞAMASı

Aynı zamanda bunlar gerçekleşirken sistematik ve belirli

olmalıdır.
Tasarımı gerçekleştirirken eğitim faaliyetleri planlanarak
tasarlanır. Bununla birlikte hedef davranışlarının eğitim
konusuyla aynı olması çok önemlidir.
Bu arada tasarım aşamasında öğrenme için materyal
geliştirilebilir. Bu materyalin etkileşimli olması eğitimi
kalıcı hale getirmek için önemli rol oynar.
25
 TASARıM (DESIGN) MODELI
Örneğin:
• Tüm kaynakların incelenmesi (media, internet,kaynak kitap, uzman ki
vb.) bunlara yönelik hedef davranış ve içerik doğrultusunda öğretim
stratejisi oluşturulmalıdır.
• Etkinliklerin ve materyallerin hazırlanması (interaktif ve sınıf)
• Ölçme değerlendirme araçlarının hazırlanması
• Tasarımın küçük gruplarda denenmesi
• Ders sonrasında elde edilen kazanımlar

26
 GELIŞTIRME (DEVELOP)
AŞAMASı
Eğitimin sürdürülebilmesi ve güncellenmesi için gereken
durumlar geliştirme basamağında yer alır.
Tasarım aşamasında oluşturulan içerik ve konular,
etkinlikler ve alıştırmalar, zamanlama, sınıf düzeni,
materyaller ve ölçme değerlendirme araçları gözden
geçirilerek düzeltmeler yapılır.

27
 GELIŞTIRME (DEVELOP)
AŞAMASı
• Bunların yanı sıra bütün öğretim materyalleri, öğretimde
kullanılacak tüm araçlar ve her tür destek materyalleri geliştirme
aşamasında hazırlanır.
• Uygun öğrenme ortamı yaratılır.
• Ortaya konulan ürün bu aşamada geliştirilir.

28
 UYGULAMA (IMPLEMENT)
AŞAMASı
Uygulama esnasında öğretmen yönelme kitabı ya da materyali,
öğrenci yönergesi geliştirilir ve uygulanır.
Geliştirilen tasarımın ne şekil yapılacağı hakkında öğrencilere
önderlik etmek, eğitime katılacaklara bu eğitimde neleri, ne
şekil hazırlayacaklarına ilişkin yardım etmek gayesidir.

29
 UYGULAMA (IMPLEMENT)
AŞAMASı
Bu kısımda sınıfa inilir. Sınıf eğitimi, saha eğitimi ya da web
tabanlı eğitim olursa şu sorular irdelenir;
• Ne işe yaradı / Ne işe yaramadı ?
• Neleri eklemem veya çıkarmam gerekiyor ?
• Daha başka hangi etkinlikleri kullanabiliriz veya hangi
değerlendirmeleri yapabiliriz ?

30
DEĞERLENDIRME (EVALUATE)
AŞAMASı
Değerlendirme Nedir?
Bir ürünün çeşitli yönlerden taşıdığı özellikleri ayırt
edip, çözümleyip ürün hakkında bir yargıya varma
eylemine değerlendirme denir.

31
ADDIE ÖĞRETIM TASARıM
MODELI

32
ADDIE ÖĞRETIM TASARıM
MODELI

33
 İÇERİK
• ASSURE ÖĞRETİM TASARIM MODELİ

• Öğrenenlerin Analizi (A)

• Hedeflerin Belirlenmesi (S)
• Ortam ve materyallerin seçimi (S)
• Ortam ve materyallerden yararlanma (U)
• Öğrencilerin katılımını sağlama (R)
• Materyalin değerlendirilmesi (E)

27.10.2020 Dr. Oktay KIZKAPAN 34

 ASSURE ÖĞRETİM TASARIM MODELİ
Öğrenenlerin Analizi (A):
Bir materyali etkili kullanabilmek için öğrenciler aşağıdaki açılardan analiz edilmelidir
• Öğrencilerin genel özellikleri (Yaş, kültür, öğrenme seviyesi/hızı ve sosyo-ekonomik durumu)
• Ön bilgileri/yeterlikleri
• Öğrenme stilleri
• Duyuşsal etmenler (Kaygı, motivasyon, tutum vs.)
• Psikolojik etmenler (Sıcaklık, gürültü, ışık, cinsiyet farklılığı, sağlık sorunu vs.)

27.10.2020 Dr. Oktay KIZKAPAN 35

 ASSURE ÖĞRETİM TASARIM MODELİ
Hedeflerin Belirlenmesi (S):
Bir materyali etkili kullanabilmek için aşağıdaki hedefler doğrultusunda hareket edilmelidir
• Öğrencilerin seviyesine uygunluk
• Öğrenci katılımını sağlama
• Öğrenciyi kavram yanılgısına düşürmeme
• Doğrudan kazanıma yönelik
• Öğrencileri (hedef hakkında) net bir şekilde bilgilendirme

27.10.2020 Dr. Oktay KIZKAPAN 36

 ASSURE ÖĞRETİM TASARIM MODELİ
Ortam ve materyallerin seçimi (S):
Materyal kullanımında bir ortamı seçerken aşağıdaki durumları göz önünde bulundurunuz
• Bu ortamda öğrenciler rahat davranabilsinler
• Materyalleri kullanabilecekleri ferah bir yer bulabilsinler
• Işık, ses, sıcaklık gibi faktörlerden olumsuz etkilenmesinler
• Etkin olarak katılabilecekleri bir yer bulabilsinler

27.10.2020 Dr. Oktay KIZKAPAN 37

 ASSURE ÖĞRETİM TASARIM MODELİ
Ortam ve materyallerin seçimi (S):
Materyal seçerken aşağıdaki durumları göz önünde bulundurunuz
• Renkli ise renklerine dikkat ediniz
• Yazı kullanılıyorsa yazım diline dikkat ediniz
• Materyalin boyutu önemliyse büyük veya küçük olmasına özen gösteriniz
• Metin resimle desteklenmesi gerekirse bu yönde materyaller seçin
• Hazırda olan zaman ve para açısından sorun çıkarmayacak materyalleri seçin
• Öğrencilerinizin aktif katılımını sağlayacak materyalleri seçin

27.10.2020 Dr. Oktay KIZKAPAN 38

 ASSURE ÖĞRETİM TASARIM MODELİ
Ortam ve materyallerden yararlanma (U):
Ortam ve materyallerin etkin olarak kullanılabilmesi için aşağıdaki durumları göz önünde
bulundurunuz
• Ders öncesi mutlaka ortamınızı (sınıf, laboratuvar vs.) ve materyalinizi gözden geçiriniz
• Materyalinizi gerekiyorsa ders öncesi hazırlayınız
• Öğrencilerinizi hem ortam hem de materyaliniz ile motive edin

27.10.2020 Dr. Oktay KIZKAPAN 39

 ASSURE ÖĞRETİM TASARIM MODELİ
Öğrencilerin katılımını sağlama (R):
• Kazanımlarınızın öğrencilerinizde etkili bir şekilde yerleşmesi ve onlarda anlamlı öğrenme
sağlamak için materyalleri onların kullanmasını sağlayınız
• Tek materyal ise mutlaka materyal üzerinden soru-cevap yapınız
• Materyalde gördüklerini drama olarak canlandırmalarını sağlayınız
• Materyalleri onların yapmasını sağlayınız

27.10.2020 Dr. Oktay KIZKAPAN 40

 ASSURE ÖĞRETİM TASARIM MODELİ
Materyalin değerlendirilmesi (E):
• Materyallerin ders öncesi, esnası ve sonrasında etkili olup olmadığı öğrencilere sorulmalıdır
• Materyalin öğrencinin öğrenimine etkisi olmadığı sonucu çıkarılırsa materyal ya revize edilmeli
ya da bir daha kullanılmamalıdır

27.10.2020 Dr. Oktay KIZKAPAN 41

 Duyuşsal
Alan
Psikomotor
Bilişsel Alan Alan

Öğretim
Materyali
Kullanımında
Öğretmen
Yeterlilikleri
 Öğretmede belli sınıflandırmalara gidilmiştir.
Öğretmenlerde bilgi edinimi, davranışların gelişimi
ve yeteneklerin oluşmasını değerlendirdiği için
davranış taksonomisinden
(sınıflandırmasından) yararlanılır.
1. Bilişsel Boyut: Zihinsel etkinlikleri kapsar. Bu boyut tarih,
matematik, fen bilgisi gibi dersleri içinde barındırır.
2. Duyuşsal Boyut: İnsanın duygularını içeren davranışları ifade
eder. Değerler eğitimi dersi örnek verilebilir.
3. Psikomotor Boyut: Duyu organlarının, zihnin ve kasların birlikte
çalışması sonucu ortaya çıkan davranışları içerir. Beden eğitimi ve
resim dersleri buna örnek olarak gösterilebilir.
Zihinsel aktiviteye dayalı eğitsel amaçların sınıflandırılması yöntemidir. Bu
sınıflandırma alanı Bloom’un Taksonomisi olarak tanınır. Bu alanda en
düşükten en yüksek düşünce düzeyine doğru 6 basamak vardır:
Bilgi
Yorumlama
Uygulama
Analiz
Sentez
Değerlendirme
Bu taksonomide en yüksek olan değerlendirme aşamasının oluşması
ancak en alt düzeydeki bilgi aşamasının gerçekleşmesi ile mümkündür.
 Bloom’un Bilişsel Alan Aşamaları
Öğrenme konusundaki olguları, kelimeleri, Bilimsel yöntemin tanımını yapabilme
Bilgi kavramları ve ilkeleri hatırlama

Konunun anlamını yakalama, benzerlik ve Bilimsel yöntemin önemini açıklayabilme

Kavrama (Anlama) farklılıkları ayırt etme, çevirme ve öteleme

Somut bir durumda ilkeler, kurallar, fikirler ve
Uygulama diğer soyut bilgileri kullanma, yeni durumlara
uygulama
Konuyu; uygun şekilde parçalarına ve bölümlerine
Analiz ayırma, bütünü oluşturan parçaları ayrıştırma
Bilimsel yöntemi kullanarak ödev hazırlayabilme
Bilimsel yöntemin, diğer yöntemlerden farkını
ortaya koyabilme

Ögeler parçalar ya da bölümlerden bütün bir Bilimsel yöntemle ilgili yeni bir yaklaşım
Sentez biçim, yeni bir yapı ya da yeni bir örüntü geliştirebilme
oluşturma
Konuyu kendi içindeki özellikler ve diğer konular Yapılan bilimsel araştırmalardaki bilimsel yöntem
Değerlendirme ile ilişkisi bakımından yargılama (değerlendirme), iç hatalarını eleştirebilme
ve dış ölçütlere göre ürün hakkında karar verme
DUYUŞSAL ALAN BASAMAKLARI
Birey farkında olup ve uyarıcılara Demokratik hayat tarzının farkında
Alma açıksa duyuşsal davranış gerçekleştirir. olabilme.

Gelen uyarıcı üzerinde odaklanma. Demokratik ilkelere uygun davranışlar

Tepkide Bulunma oluşturabilme.

Tutum, inanç ve değer oluşturma veya Demokrasiyle ilgili toplantı, seminer

Değer Verme kabullenme. ve panellere katılmada seçici
davranma.

Değerler sistemine yenilerini Gönüllü olarak demokratik kuruluş ve

Örgütleme ekleyerek var olan değerlerle partilerde görev alma.
sentezleme.

Benimsenen değerlerle tutarlı Toplumda demokratik kişilik ve

Nitelenmişlik davranmadır. tutumlarıyla tanınabilme.
 PSİKOMOTOR ALAN BASAMAKLARI

Dış dünyayı duyu organları yoluyla fark Enstrümanın nasıl çalındığını gözlemler.
etme ve buna tepki oluşturmadaki
Uyarılma hazırlanma sürecini içerir.

Kılavuz Denetiminde Yapma Bu süreçte becerinin daha karmaşık Enstrümanı çalan kişiye bakarak notaları
yapıları üzerine yoğunlaşılır. çalmaya çalışır.

Minimum düzeyde zaman ve enerji Kendi başına bir besteyi çalmayı öğrenir.
harcayarak istenilen nitelikte davranışı
Beceri Halinde Yapma gerçekleştirme.

Bir önceki aşamada kazanılan davranışların Edindiği nota bilgisiyle farklı enstrüman
benzer durumlarda kullanabilme becerisi çalmayı öğrenir.
Duruma Uydurma edinme.
Yeni yetenek ve beceriler ortaya çıkarma Yeni bir beste oluşturur.
aşaması.
Yaratma
Davranışı sınıflandırabilmek ve bunu uygulayabilmek eğitim
için önemlidir. Biz eğitimcilerin öğrencileri aktif hale
getirmede davranışların sınıflandırılmasını kullanabilmemiz
Türk Eğitim Sistemi’nin hedeflerini gerçekleştirmede büyük
öneme sahiptir.
ÖĞRETİM ORTAMLARININ
ORGANİZASYONLARI
VE
YERLEŞİM BİÇİMLERİ

51
 İÇERİK

• 1-Öğretim ortamlarının organizasyonları ve yerleşim biçimleri.

• 2-Bir materyali, hangi yerleşim şeklinde nasıl kullanacağınız üzerine örnek uygulama.
• 3-E.Dale’ye göre (Yaşantı Konisi) öğretim materyallerinin öğretim ortamındaki önemi ve
işlevi.
• 4-Örnek bir materyalin, Dale’nin yaşantı konisi açısından kullanımının değerlendirilmesi.

52
 Öğretim ortamlarının fiziki açıdan
düzenlenmesi öğrencilerin başarısı anlamında
fazlasıyla önemlidir.
-Sınıftaki öğrenci sayısı
-Sınıfın temizliği
-Yerleşim biçimi Öğrencilerin başarısını
-Sınıfın aydınlatması direkt olarak etkiler.
-Öğretim materyallerinn
yeterliliği
-Sınıfın sıcaklığı
-Sınıfın rengi

53
ÖĞRETİM ORTAMLARI

54
• Öğretim ortamları kavramını ilk düşündüğümüzde bize
yalnızca sınıfları anımsatır. Fakat eğitim veren
kurumlardaki;
-kütüphaneler,
-laboratuvarlar,
-resim sınıfları,
-müzik sınıfları,
-spor salonları,
-konferans salonları gibi eğitim verilen bölümler de
55
YERLEŞİM ŞEKİLLERİ

56
 U ŞEKLİNDE YERLEŞİM

• Bu yerleşim şeklinde ortada boş bir alan bulunur. Bu

alanda hızlı hareket etme imkanı sağlanır. Böylelikle
daha hızlı çalışma kağıdı veya öğretim materyalleri
dağıtılabilir. Grupların çalışması yakında takip
edilebilir.
• Öğrenciler öğretmeni ve tahtayı kolaylıkla görme
imkanı bulur.
• Öğrenciler birbirleriyle daha rahat iletişim
kurabilir.
• Sınıfın tamamı tek bir grupta toplanabilir.

57
 DAİRE ŞEKLİNDE
YERLEŞİM
• Genelde masa olmadan sandalyelerle daire
oluşturulur. Gerektiğinde masa da kullanılabilir.
• Hızlı ve kolay bir şekilde oluşturulabilir.
• Öğrenciler birbirlerini rahatlıkla görür.
• Etkileşim sağlamak kolaydır.
• Grup tartışmalarında idealdir.

58
 ÇALIŞMA İSTASYONU
YERLEŞİM ŞEKLİ
• Her masa çevresine 2 öğrenci yerleştirilir.
• Laboratuvar çalışmaları için uygundur.
• Öğrenciler işbirliği yapar ve daha rahat iletişim
kurabilir.

59
 EKİP ÇALIŞMASI
YERLEŞİM ŞEKLİ
• Öğrenciler karşılıklı oturur ve birbirini görür.
• Ekip çalışmasını kolaylaştırır.
• Gerektiğinde sandalyelerin yönü değiştirilebilir.

60
 KONFERANS MASASI ŞEKLİNDE
YERLEŞİM ŞEKLİ
• Bu yerleşmede öğretmenin önemi azalır sınıf ön
plana çıkar.
• Öğretmen masanın bir ucunda oturursa daha resmi
bir iletişim ortamı yaratılmış olur.
• Öğretmen masanın ortasında oturursa öğretmen ve
öğrenci etkileşimi artar.
• Öğretmen oturacağı yeri konunun amacına göre
belirler.

61
 KLASİK SINIF YERLEŞİM ŞEKLİ
• Eğer diğer yerleşim şekilleri sınıftaki bazı nedenlerden dolayı
(sınıfın büyüklüğü, kişi sayısı vs .) uygulanamıyorsa klasik sınıf
şekli uygulanır.
• Klasik sınıf şekli ülkemizde çok yaygındır.
• Bu yerleşim şeklini kullanırken dikkat edilmesi gereken bazı
hususlar vardır:
• Öğrenciler tek kişilik sabit olmayan sandalyelerde oturmalı

62
• Sıralara ikiden fazla kişi oturmamalı
• Sıralar arasında uygun boşluk bırakılmalı ve öğrenciler gerektiğinde birbirleriyle
iletişim kurabilmelidir.
• Öğrenciler tahtayı görebilecek şekilde oturmalıdır.
• Boya göre oturulduğu zaman uzun boylular hep arkada kaldığı için öğretmenin
planlamayı en iyi şekilde yapması gerekir.
• Bu yerleşim şeklinde etkileşim tek yönlüdür. Öğrenci öğretmen arasındaki
etkileşim azdır.

63
 PROJE VEYA ÖZEL ÇALIŞMA GRUPLARI
YERLEŞİM ŞEKLİ

• Bu yerleşim oldukça büyük alanı bulunan

sınıflar için veya toplantı salonlarında
uygulanabilecek bir yerleşimdir.
• Ders dışı etkinlikler için de kullanılabilir.
• Grup projelerinin hazırlanarak tartışmaya
açılacağı çalışmalar için ideal bir yerleşimdir.

64
E. DALE – YAŞANTI KONİSİ

65
• Edgar Dale, bireylerin yaşantıları ve öğrenmeleri arasındaki bağlantıyı göstermek
için bir “ yaşantı konisi" oluşturmuştur. Burada amaç en çok duyu organına hitap
ederek öğrenmeyi kalıcı hale getirmektir. Örneğin; derste anlatılan soyut
konular, öğretim materyalleri kullanılarak somutlaştırılır ve anlaşılıp öğrenilmesi
kolay hale gelir.

66
67
 KAYNAKLAR

• http://www.geocities.ws/mlokurs/dosyalar/ogrkuram/04egitimortam.htm[13:
• https://www.bilgiustam.com/egitim-ortami-nerelerdir-egitim-ortamlarini-planlama-sekilleri-
nelerdir/
• http://muteferel.blogspot.com/2010/01/sinif-yonetimi.html?m=1
• https://mmbogretimtasarimi.wordpress.com/2011/03/23/dale-yasanti-konisi/
• http://docs.neu.edu.tr/staff/erinc.ercag/Hafta2_2.pdf
• https://addieogrtas.wordpress.com/2010/03/23/ogrenme-ortamlarini-duzenleme/

68
 MATERYAL
HAZIRLAMA
SÜRECİNDE
DİKK AT EDİLECEK
HUSUSLAR İLKELER
 İÇİNDEKİLER
A)MATERYALİN SEÇİMİ KULLANIMI VE HAZIRLAMA İLKELERİ
• Gelişim Sırasına Göre Araç Materyaller
• Duyu Organlarına Hitap Eden Materyaller
• Materyallerin Yeri ve Önemi
• Materyal Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Özellikler
• Materyalin kullanacak Öğretmende olması gereken nitelikler
B)GÖRSEL TASARIM ÖĞELERİ
• 1)ŞEKİL
• 2)ALAN
• 3)BOYUT
• 4)DOKU
• 5)RENK
• 6)ÇİZGİ
C) GÖRSEL TASARIM İLKELERİ
• BÜTÜNLÜK
• DENGE
• VURGU
• ORAN
• YAKINLIK
GÖRSEL TASARIM ÖĞELERİ

1)ŞEKİL
2)ALAN
3)BOYUT
4)DOKU
5)RENK
6)ÇİZGİ
 1) ŞEKİL

-Herhangi bir yüzey üzerine yaratılan iki boyutlu

biçimler şekil olarak adlandırılır.
-Farklı şekilleri bir araya getirerek anlamlı bir bütün
oluşturabilmek de mümkündür.
 2) ALAN

• Görsel materyalde alan kullanımı materyalin anlaşılabilir

düzeyde olmasına katkı sağlar. Materyalde kullandığımız
resimleri, metinleri vb. araç gereçler uygun yerlerde
kullanmalıdır. Bu sayede aradığımız şeyi rahatça bulabilir,
alanı uygun olarak kullanmış oluruz.
 3) BOYUT

– Cisim diğer cisimlerle birlikte de kullanıldığında

boyut açısından bir anlam ifade eder.
– Materyal de kullanacağımız nesnelerin boyutuna
dikkat etmemiz görsellik açısından materyali
zenginleştirir ve amaca uygun anlamlı bir materyal
hazırlanmış olur.
 4) DOKU

• Doku, görselin hem daha gerçekçi

gözükmesine hem de zeminle cisim
arasında oluşan farklılık sayesinde daha
rahat algılanmasına yardımcı olur.
• Görsel tasarım öğelerinden bu ilke
kullanılarak nesnelerin daha gerçekçi ve
dikkat çekici olması sağlanır.
 5) RENK
• Görsel ,materyalde önemli bir unsur olmakla birlikte
etkililiğin bilinçli kullanılmasına bağlıdır.
• Bir renk kendisini çevreleyen renkler dikkate
alınmadıkça doğru olarak değerlendirmez.
• Renkler ana ve ara renkler olarak ikiye ayrılır. Ana
renkler çevremizde daha etkindir.
 6) ÇİZGİ

• Çizgi, dikkatli belirli bir noktaya çekebildiği gibi belirli

bir yolun izlenmesini de sağlayabilir.
• Çizgiler yönü ve hareketi gösterebildiği gibi şekilleri
ayırma ve birleştirme işlevinde de etkin rol alırlar.
• Görsel tasarım öğelerinde sıkça başvurulan
yöntemlerin arasında yer alır.
GÖRSEL TASARIM İLKELERİ

• BÜTÜNLÜK
• DENGE
• VURGU
• ORAN
• YAKINLIK
 BÜTÜNLÜK
• Bütünlük, her bir parçanın tek tek değil bütünsel bir
anlam kazanmasıdır.
• Bütünlük tasarım ilkelerinin en önemli olanıdır, ancak
çoğunlukla en zor anlaşılanıdır.
• Tasarımını başarılı sayılabilmesindeki önemli unsurlar
arasında bütünlük olmazsa olmazlardan bir tanesidir.
 DENGE

• Denge bir tasarımdaki görsel ağırlığın eğit olarak

dağıtılmasıdır .
• Bir tasarımda denge unsuru varsa, o tasarım kendisiyle
“barışık” demektir.
• Görsel denge dikey eksen etrafında oluşur ve gözler
eksenin her iki tarafında da görsel ağırlığın eşit dağıtılmış
olmasına ihtiyaç duyar.
 VURGU
• Vurgu bir tasarımda odak noktası yaratır, en önemli olana
nasıl dikkatleri çekeceğimiz konusunda işlev görür.
• Vurgu olmaksızın, gören kişinin resme bakışını değiştirerek
dikkat çekerek iletişim gerçekleştirilir .
• Ön plana çıkması gereken unsur ile ikinci planda kalması
gereken unsur arasında gerçekleştirilen yön, biçim, doku,
renk, ton ya da çizgi kontrastı ile sağlanabilir.
 ORAN
• Hizalama, görsel materyallerin daha kolay algılanmasında,
öğeler arasında kurulan ilişkilerin daha rahat anlaşılmasında
önemli rol oynar.
• Materyal içinde düzenli bir şekilde yerleştirilmiş öğeler
öğrenmede de kolaylık sağlar.
• Materyalde hizalama kullanımı sırasında, öğeler arası
hizalamanın yanı sıra tüm öğelerin materyale göre
hizalanmasına da özen gösterilmelidir.
• Bilginin hizalanarak veya hiyerarşik biçimde sunulması
öğrencinin daha iyi öğrenmesine katkı sağlar.
 YAKINLIK

• Eğitim materyallerinde belirli bir kavramı

ifade edebilmek, mesajı iletebilmek için
birden fazla öğe kullanılabilir.
• Bu öğelerin arasındaki ilişkiyi öğelerin
birbirleri arasındaki uzaklıkları ve yakınlıkları
belirler.
• Birbirleri ile yakın öğeler ilişkili uzak olan
öğeler ise ilişkisiz olarak anlamlandırılırlar.
• Yakınlık ve uzaklık kavramı sayesinde anlamlı
ya da anlamsız şekiller kullanılarak anlamlı bir
bütün oluşturarak materyal hazırlamada
kullanılır.
 ÖĞRETİM
MATERYALİ
HAZIRLAMA
İLKELERİ

84
Anlamlılık
•Bir araç gereç, malzeme ne kadar anlamlı
ise öğrenilmesi o kadar kolaydır.
•Araç gereçler öğretimi desteklemek
amacıyla kullanılır. Öğrenme-öğretime
etkinlikleri sırasında öğrencinin öğrenmesi
ve öğretmenin etkin bir öğretim
sağlayabilmesi için araç gereç kullanımı
önemlidir.
Örnek: Çocuklara ülkelerin kültürlerini
anlatırken ülkelerin konumlarını dünya
haritasında gösterebiliriz.

85
Tamamlama İlkesi
•Bazen bir olay,durum veya nesnenin tümünü
değil bir kısmını vermek yeterli olabilir.
•Gestalt kuramının ilkelerinden biri olan
tamamlama ilkesine göre organizma
tamamlanmamış etkinlikleri,şekilleri,sesleri
tamamlayarak algılama eğilimindedir.
Örnek:Eksik çizgiler zihnimizde
tamamlanarak daire olarak algılanır.

86
Derinlik
•Doğadaki nesneler bize yakın
olduğunda gerçek boyutuyla
görünürken bizden uzaklaştıkça
küçülür ve renkleri soluyor gibi
olur.Buna ‘derinlik’ denir.
•Materyallerde derinliğe dikkat
edilmelidir.

87
Bilinenden başlama
•Bilgiyi öğretmek için önce basitten
başlanmalıdır. İçeriğin somuttan
soyuta, basitten karmaşiğa,
bilinenden bilinmeyene belli bir aşama
şeklinde düzenlenmesi gerekir.
Örnek: çocuklara işlemleri öğretirken
önce sayıları sonra toplama sonra
çıkarma işlemi öğretiyoruz yani adım
adım ilerliyoruz .

88
FONUN ANLAMLILIĞI
• Görsel ya da işitsel olsun
öğretim materyali
düzenlerken iletilmek istenen
mesaja uygun olarak figüre
anlam katacak fonlara yer
verilmesi gereklidir.

89
Yenilik
• Dikkat genellikle yeni olan şeylere
yönelir. Öğretim materyallerinde
yeni elemanlar kullanılmalıdır .
• Örnek ;şekiller konusunun işleniş
biçimi.daire şeklini anlatırken
sadece daire hakkında düz bir bilgi
vermektense çocuklara bunun
özelliklerini şarkı ve dans yoluyla
anlatabiliriz.

90
Çok örnek
• Kavram ilke ve genellemeler çok sayıda
örnek sunulmalıdır .
Örnek : çocuklara mevsimleri anlatırken 4
mevsim var bunlar ilkbahar yaz sonbahar kış
demekle kalmamalıyız . Kavram haritası
oluşturabiliriz.Mesimlere yönelik oyunlar
oynatabiliriz.Sanat etkinlikleri
düzenleyebiliriz.O mevsimi bize çağrıştıran
meyveleri tanıtabiliriz.Bu çok örnekliliğe
örnektir.
91
Kapalılık
• Şekiller belirli olmalı,açık ve yarım
bırakılmamalıdır.Özellikle iki boyutlu
figürler için şekil tam yapılmalıdır.
Örneğin:Sunduğun materyali öyle bir
hazırlayacaksın ki çocuğun kafasında soru
kalmayacak.Vermek istediğin mesajı net bir
şekilde vereceksin.

92
Basitlik
• Materyaller sadece öğretmenin
kullanabileceği türden değil
öğrencilerinde kullanabileceği
şekilde basit olmalıdır.

93
Görelik

Resimler ve şekiller herkes tarafından

ortak bir yargı oluşturacak şekilde
seçilmelidir.
Örnek:Elimizde bir üçgen modeli var
herkes onun üçgen olduğunuüç
kenarının olduğu konusunda hem
fikirdir.

94
Birleştiricilik
• Resimler ve şekiller birbirine ne kadar
benzer olursa akılda kalması hatırlanması
daha kolay olur.
• Örnek:Çocuğa dünyanın şeklini öğretmek
istiyorsak daha kolay anlayabilmesi ve
hatırlaması için dünyayı topa
benzetebiliriz.

95
Hedef Ve Davranış
• Hazırlanan materyal öğrenciyi dersin
içeriğine ulaştıracak nitelikte olmalıdır.
• Örnek
• Hedef:Çocuklara sayılara öğretmek.
• Davranış:Daha kolay ve rahat
anlayabilmeleri için abaküs yapmak.

96
• Seçicilik
• Materyalin algıda seçici olmasına dikkat edilmelidir.Önemli noktalar
daha çok dikkat çekecek şekilde materyale yerleştirilmelidir.
Örneğin:
1)Farklı renk kullanma
2)Büyük harflerle yazma
3)Farklı şeklin içinde gösterme
4)Önemli noktaların üzerine sembol koyma

97
• Değişmezlik
• Daha önceden tanıdığımız nesneleri
algılama sürecinde çoğu özelliklerini
sürdürmesine algısal değişmezlik
denir.
• Bu sebeble nesneler bilinen
özelliklerine göre verilmelidir

98
• Öğrenciye uygunluk
• Kullanılan materyal öğrencilerin
özelliklerine (yaş,zeka ve
hazırbulunuşluğuna)uygun olmalıdır.
• Örneğin: okul öncesi dönemde sıralı
saymayı öğretirken integral ve
türev gibi işlemler okul öncesi
öğrencilerinin yaş zeka ve
hazırbulunuşluklarına uygun
olmadığı için öğretilmez.

99
1)Hazırlanan materyal öğrenciyi dersin içeriğine
ulaştıracak şekilde olmalıdır.
Yukarıda belirtilen açıklama hangi öğretim materyali
hazırlama ilkesine aittir?
A)Anlamlılık
B)Bilinenden Başlama
C)Hedef ve Davranış
D)Kapalılık
E)Derinlik

100
KAYNAKÇA

• http://grsltrsm.blogspot.com/2015/11/gorsel-tasarim-ogeleri.html
• https://prezi.com/_sfyhdubp5vl/ogretim-materyallerinin-secimi-ve-dikkat-edilmesi-gereken-il/
• http://fehimtu.blogcu.com/materyal-tasarimi-hazirlama-ilkeleri/10586224
• https://www.slideshare.net/knightkib/materyal-hazirlarken-dikkat-edilmesi-gerekenler
• http://grupendless.blogcu.com/arac-gereclerin-secimi-ve-materyal-hazirlama-ilkeleri/6800986
 ÖĞRETİM
M AT E RYA L İ
DEĞERLENDİRME
FORMLARI

102
NEDEN DEĞERLENDIRME FORMU
KULLANıRıZ ?

103
ÖĞRETİM MATERYALİDEĞERLENDİRME
FORMU A (GENEL)

10
 ÖĞREİM MATERYALİ
DEĞERLENDİRME FORMU B (GENEL)

11
DERS KİTABI GENEL DEĞERLENDİRME
FORMU

12
SLAYTLAR VE FİLM ŞERİTLERİNİ
DEĞERLENDİRME FORMU

13
GERÇEK EŞYALAR VE MODELLERİ
DEĞERLENDİRME FORMU

14
DERS SUNUMU DEĞERLENDİRME
FORMU

15
 KAYNAKÇA:
• Küçükoğlu, A., ve arkadaşları, (2008). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı,
Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tatlı, Z (editör) (2017). Kavram öğretiminde Web 2.0. Ankara: Pegem Akademi.
• Uşun, S. (2012). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, 2. Baskı: Ankara: Nobel
Yayıncılık
• Yanpar Yelken, T.(2014). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, 12. Baskı,
Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yalın, H. İ.(2006). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, 25. Baskı, Ankara:
Nobel Yayıncılık.

110