Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Двухтысячелетние Фибулы Из Лейдена

    Uploaded by

    Anastasia Konshenko
    10 views9 pages

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    10 views9 pages

    Двухтысячелетние Фибулы Из Лейдена

    Uploaded by

    Anastasia Konshenko

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 9
    Archeologie I N@ COL la eve une 2 Aucissa-fibula, bloedzuigerfibula, distetfibula, kruisboogh- pula, ogenfibula, paukenfibula,schijfhbula traliefbula,20e- paardfibuls...Fibula's zijn spelden waarmee in prehistorie, ‘oudheid en middeleeuwen kleding werd dichtgemaalt, voor- al mantets. Het ziin de bekendste en meest gevonden kleding- accessoires van de archeotogie, alomtegenwoordig in musea enin coltecties van amateurarcheotogen. Heel 2027 toont het, Rijksmuseum van Oudheden in Leiden een Kleine expositie waarin de fibula centraal staat. Fibula (Latin: fibula, Abulae} werden in heel het huidige Europa en Noord Afrika gebruikt vanaf de bronstijd, rond 1000 voor Christus. tot en met de Ottoonse tid, rond 1000 na Christus. Darna namen,in ieder gevaloop het Europese vasteland, kno- ‘pen hun functie over. Sindsdien dragen mensen wel decoratie: ve braches, die soms op oudere fibula’ lijken, maar dfe zijn niet Tweeduizend jaar fibula’s in Leiden Nieuwe tentoonstelling in het RMO ‘meer functioneel, enke! nog decoratief, zodat we ze geen fibula ‘meer noemen. De speiden waren modegevoelig en hun vorm veranderde steeds, zodat elke fibula aan een perlode kan wor- den gekoppeld. Daarom worden ze daor archeologen gebruikt ‘om vindplaatsen te dateren, Fibula's zijn al eeuwenlang ingedeeld in groepen en typen, maar die besloegen meestal maar één vindplaats, regio of tiid- vvak. Find 2016 publiceerden Stijn Heeren en Lourens van der Feljst de nieuwe, paarse ‘Fibula-Bijbel’, waarin ze de in Neder: land gevonden fibula’s opnieuw in negentig hoofdtypes heb: bben opgedeeld. Ze baseren zich daarblj op meer dan 20.000 exemplaren in Nederlandse collecties en hun indeling wordt bbepaald door de constructie van de spelden. Deze nieuwe typo logie was voor het Rijksmuseum van Oudheden een mooie aan {eiding om een tentoonstelling te wijden aan haar omvangriike elgen collectie ibula’s (geschat op tweeduizend stuks), In die expositie ziin de negentig types van Heeren & Van der Feiist in De collectefibula's van het Rijksmuseum van Oudheden ts heel divers en bevat fibula’s in allerteivormen en materiaten, afkomstg uit heel Europa en Noord-Afrila, Nieuwe tentoonstelling in het RMO echeologie in Nedeviané| 2087/2 » Ditmummieportret tit antino@polis in het Louvre (circa sso. ra Christus) wordt “De Europese vrouw ‘genoemd, deels van- wege haar herken- bare fbula met een ‘edelsteen in een ‘ovale vatting. ‘een lange rite zien, en wordt daarnaast aandacht besteed aan ‘de gebruiksaspecten van fibula's: wie droeg wat, waar, wanneer en waarom? Dat wordt getoond aan de hand van tien thema’s: fibula's in de vorm van dieren, soldatenfibula's, damesmode, tekst op fibula’s, portretten op fbula's en fibula’s op portretten, de betekenis van vorm, kleur en materiaal,fbula's wereldwild, technische aspecten, het project PAN (Portable Antiquities of the Netherlands} en fibula’s van nu. In totaal zijn zo'n vierhonderd fibula’ te zien, grotendee!s uit de depots van het RMO afkom- stig en hier en daar gecombineerd met objecten waarop deze spelden worden gedragen. Ook 2ijn fbula'suitgeleend door Museum Het Valkhof in Nijmegen, de Gemeente Nijmegen en cen aantal particuliere collecties. ‘Voor mannen, vrouwen enkinderen De fibula is ontstaan als een functionee! object, bedoeld om kie- ding op zi plaats te houden. Fibula's worden door een breder publiek vaak automatisch met vrouwen geassocieerd, omdat ze ot de sieraden gerekend worden, maar uit archeoiogisch én keunsthistorisch onderzoek biijkt dat de meeste ooit door man- ‘nen zijn gedragen, vooral door militairen. In de Romeinse tijd droegen met name soldaten één fibula op de schouder, om de soldatenmantel te sluiten. Dit is ook duidelik uit de Romeinse kunst, waar soldaten regelmatig met biivoorbeeld een drie~ ‘knoppenfibula zijn afgebeeld. Vrouwen droegen vaak twee keine fbuta's op de schouders, soms met een ketting ertussen. Een enkele grote fibula op de hals of de borst komt ook voor, ‘om een kralensnoer om de hals te sluiten of een kledingstuk dicht te houden bij de halsopening, Dat is bijvoorbeeld te zien in handschriften ult de Karolingische tijd. Fibula's waren een volwaardig onderdee! van de kleding en arom gevoeltg voor mode en persoonlije smaak. De positie cervan op de schouders of op de borst was ideaal om door an. ‘dere mensen gezien te worden, en daarom om een boodschap ‘over de soctale positie van de drager over te brengen, zoals leet id, sekse,rijkdom of status, Een gewone soldaat droeg een andere fibula dan zijn commandant en een jong meisje droeg, ‘een andere speid dan een getrouwde vrouw. De keuze voor een bepaalde vorm werd mede bepaald door de Klentiteit van de ‘drager en de betekeris van een fibula werd door de omgeving begrepen. Uit grafvondsten en detafls van kunstwerken biifkt n(et alleen welk type fibula geassocieerd werd met welke sekse of status, maar ookhoe ze gedragen werden: namelik met het brede deel (dat wij de kop noemen) naar beneden en het smalle ‘deel met de punt van de speld omhoog. Archeologie van fibula’s In Nederiand zijn in totaal minstens 25.000 fibula’s gevonden. Die zijn niet evenwichtig over ons land verspreid: een kaartje met aantallen geeft duidelik aan dat er enorme concentrates zitten in Nijmegen en het rivierengebied. Uit het Fries-Groningse kustgebied zijn ook vee! fibula-collecties bekend. In Overijssel, ‘Noord-Brabant en West-Nederland zijn veel minder vondsten ‘aan het licht gekomen. Een van de belangrijkste factoren voor ‘4 De aantallen fibula's die in Nederland zijn ‘gevonden. Eris een duidelijke clustering. vvan vondsten te zien in Nijmegen en in het ‘ivierengebied, dus langs de Romeinse rijks- srens, in militaire context. ‘Tweeduizend jaar fibula’s in Leiden Binet mi ee |4. Fibula in de vorm van een rennende haas, 50-3008 Christus, afhomstig uitZuid-Frankriic Dieren ‘Tussen de diverse vormen fibula’s valien de vete dieren op, 20als paarden, honden, roofvogels, eenden, k kkers en zee- paardjes. Ze weerspiegelen de betekenis die bepaalde die- fen voor Romeinse en middejeeuwse mensen hadden en die (00k blift ui afbeeldingen ervan in de kunst Veel dieren heb: ben een symbolische beteken's, ook de dieren die dagelijks in nederzettingen rondliepen.Z0's de hiond symboo! van ‘trouw en waakzaamheid en de pauw token van onsterfelik- held. Fibula’s inde vorm van cicaden en andere insecten Zien eruitalsof er een beest op je Kieren s gaan zitten; dat vvond men blijktaar toen ookgrappg. ‘4 Fibula’s met denamen Aucissa (Links) en Urotix(rechts), ‘gevonden in Cortona en Vechten, 15 voor tot 40 na Christus. Soldaten Een groot deel van de Romeinse fibula’s stamt uit miitaire context de castella (legerkamipen) langs de limes, zoals, Vechten en Alphen aan den Rijn,en Niimegen ais miitair centrum. Bepaaide fibu latypes zijn kenmerkend voor Ro- ‘meinse soidaten. Zo maken zogenoemde Auc'ssa-fibula’s (Soms met de naam van de maker erop) n de legerkampen zon drekwart van de vonasten uit. Netals drieknoppen- of kru Bboogfibula’s waren ze uiting van een militaire eentitert, (Gok kamen in de castella vee! fibula uit het Donaugebied ‘en het Vrije Germanie voor, wat duidt op soldaten uit die regia's. Bepaaide fibulavormen, zoals een half rond schild (pe ta),bespijkerde schoenzoo| en dubbelti, waren voor bi soldaten popular. ‘4. Ringfibula, zogenaamde ‘pennanular brooch, die wordt ge- draaid nadatde stof ertussen is gestoken, Waarschijnljk uitleriand afkomstig, 700-900 na Christus. Wereldwijd Inde prehistorie zn byla's met name in het Alpengebied en Ocst-Europa tairik term ze in de Rometnse tyjdvan Schot- land tot Sycte voorkomen. In de middeteeuwen zijn fibua’s ‘edragen door Noorse Vikingen, maar aak aan het Byzantijn~ ‘se hof in Constantinopel, Het Ryjksmuseum van Oudheden bezit naast de vele Nederlandse bodemvondsten ook fibu las uit biwoorbeeld lerland, Costenrij, até en Jordanie. ‘Sommige zijn opvallend groot en onhandig in het gebruik, zoals de bloedzuigerfib u's uitde Hallstatt-cultuur(acht- ste-zesde eeuw voor Christus), waarvan de grootste in Lei- ‘den maar liefst 25 centimeter lang is. ‘4 Paarschijfibula's, ingelegd met almandijn, met aon de achterzijde eraan vastgekoeke glazen kralen van het snoer dat tussen de spelden in gedragen werd. Vit roumengraf agin Rhenen, 485-555 na Christus. Damesmode ‘Dames droegen soms net als mannen één fibula, maar meest algebruikten ze meer kledingspelden. Dat blikt met name ult vroeg-middeleeuwse vrouwengraven, waarin sieraden op het lichaam teruggevonden worden, Daaruit afte leiden hoe en waar (en op welk texte) fibula’s gedragen werden, \Vroumen droegen ze vaak in paren op de schouders, met kettingen of kralensnoeren afhangend ertussen. fen grote schijffibula werd middenvoor gedragen om een dikke wollen ‘mantel bijeen te houden, Grote Deugetfibula's worden vaak parallel aan elkaar op het bovenbeen gevonden, waar ze waren gebruikt om de oversiag van een rok of jurk dicht te houden, Nieuwe tentoonstelling in het RMO sucheoiagie in Nederland | 3037 |2 deze spreidingis de diepteligging. In de Betuwe is de grond heel vruchtbaar. Die hoefde niet met mest verrikt te worden en daarom liggen de vindplaatsen daar ondiep: ze worden makke. likkaangeploegd zodat vondsten aan de opperviakte komen. ‘In Friesland en Groningen woonden de mensen eeuwenlang, op terpen: woonheuvels die vanwege overstromingen steeds werden opgehoogd met huisafvai, inclusief kapotte gebruiks- voorwerpen zoals kledingaccessoires. Vanaf de negentiende eeuw werden terpen afgegraven om de vruchtbare grond voor akkerbouw te gebruiken. De voorwerpen werden daardoor ult: -gespreid over de akkers, waar ze makkelijk gevonden werden. Daar komt nog bij dat de conserverende eigenschappen van _grondsoorten uiteenlopen. Bovendien speelt het gebruik van fibula’s een grote rol, vooral bij de grote aantallen Romeinse ‘mantelspeldien. Die waren namelifk niet zozeer prominent in {de Romeinse civiele cultuur, maar wel heel belangrijk voor Ro- ‘meinse militairen. Dat verklaart gratendeels waarom enorme aantalien fibula's in het Nederlandse rivierengebied zijn gevon- ‘den: daar lagen de Romeinse militaire versterkingen, Laatste rustplaats Fibulas hadden een levensloop: 2e werden gemaakt, gecragen, soms gerepareerd of omgesmolten, en ulteindelilk weggegooid of weggelegd, Fibula’s worden regelmatig gebruikt in het doden. riuee.n de vroege middeleeuwen werden met name vrouwen begraven met hun fibula's opgespeld: twee figuurfibula’s op de schouders en twee beugelfibula’s die de zoom van de mantel sloten. In de Romeinse tijd kwam crematie het meeste voor. In- cidentee! wordt tussen de verbrande resten ook (half gesmol- ten metaal gevonden, waaruit likt dat de mensen de spelden meekregen op de brandstapel. Botresten werden vervolgens verzameld en herbegraven, Afen toe ligt er een onverbrande gesloten fibula op de botresten; waarschijnlijk sloot deze speld ‘een dock, waarin de botresten waren verzameld. Soms worden complete en gesloten fibula’ aangetroffen in tivieren, Ook complete helmen en zwaarden worden in water ‘8 Ophet uwelenkistje van Projecta(circa 350 na Christus)in het British Museum draagt haar echtgenoot Secundus een opvallen- de drieknoppenfibula, om zijn militaire status te benadeukken. _gevonden. Bij deze vondsten ligt roevallig verles niet voor de hhand. Waarschijniik werden de helmen en de spelden, al dan niet gespeld op een kledingstuk, met opzet in het water gegooid, als offer aan de goden. in enkele gevallen zin fibula’s met op- zet verbogen, maar wel complet. Ten slotte zijn er ook aanwil zingen dat fibula's en ander metaal werden gerecycled. Verras- send veak worden fragmenten gevonden die in stukken zijn ‘gehakt, ook heel dikke. Deze fbula’sIilken met opzet kaporge. ‘maakt, waarschijnlik om de stukken om te kunnen smelten. Op vrijwel elke archeologische vindpiaats uit de Romeinse tid komt dit voor, Hergebruikte spelden kregen zo een nieuw leven, -verwerkt in nieuwe objecten, ‘Tweeduizend jaar fibula’s De oudste in Nederland gevonden fibula's hebben twee grote -n en worden brilfibula genoemd, Ze komen uit Scandina. vig, hebben een draaisluiting en dateren uit de tiende of negen- de eeuw voor Christus. Bekend is het depot van de Westfrisia ‘weg in Medemblik, waar recent drie van dit soort fibula’s bijel- kkaar gevonden zijn. Rond 450 voor Christus verschenen de eer- ste spelden met verende naald, die schaars waren en een sta- tussymbool, Aan het einde van de prehistorie, in de eerste eeuw voor Christus, zijn fibula’s een vast onderdeel van het dagelijks leven geworden. De Nauheim fibula uit deze periode is een een- vvoudlig type speld dat over grote delen van Midden- en West- Europa is verspreid. Exemplaren van dat type zijn bijvoorbeeld teruggevonden in Kessel Lith, waar ze waarschijnlijk in of bij de Maas geofferd waren. Het grote aantal fibula’s in onze streken in bijvoorbeeld de late ijzertijd toont aan dat de mensen in de prehistorie over lange afstanden contacten hadden. “Het is opvallend dat in de Nederlandse Ro- meinse legerplaatsen en nieuwe steden met name spelden uit Gallié worden gevonden” Inde eerste eeuw voor Christus kamen Romeinse legers naar wat nu Nederland is, Zi vestigden zich in eerste instantie Langs zijn en Waal, waar hun legerkampen, kampdorpen en daarmee -geassocieerde helligdommen zin teruggevonden. In het kiel zogvan de legers kwamen handelaars, handwerkslieden en fa miles van soldaten. 2 brachten andere talen, eetgewoonten, religieuze gebruiken en kiedingstilen mee, zodat in onze stre- ken nieuwe fbulatypes verschenen. Het is opvallend datin de ‘Nederlandse legerplaatsen en nieuwe steden met name spel. den ut alle (net huidige Belgie en Frankrik} worden gevon. den, Waarschiinlik bestond een groot deel van het Romeinse Jeger in de vroegste periode uit Galische soldaten. Er zitten ook Britse en Spaanse fibula’stussen de vondsten ult deze tl}, wat wilst op contacten, en mogelikop sldaten uit de provincies inonze streken. ‘Tweeduizend jaar fibula’s in Leiden 4 Booghbula vanas centimeter lang met groot stk door boord barnsteen, waaraan beschermende iwaltteiten werden toegedicht. Barnsteen komt uit het Oostzeegebied, de fibula is gevonden in Hongarije, 700-600 voor Chistus. Betekenis ‘De meesze fibula’s zim gemaakt van brons of messing Zive- ren, gouden of vergulde fbula's komen sporadisch voor en bbenoren tot de mooiste kunstnijverteld ult deze eeuwen, Het metaal is soms gecombineerd met inlegwerk van ge eurd emait of in de middeleeuwen, plakjes granaat. Onder deze rode halfedelsteen werd goud- of ziverfolie gelegd, om de schittering te verhogen, Ook is in Kledingspelden soms been, parels, schelpkalk, edelsteen, barnsteen of bergkrstal verwerkt. Deze materialen werden niet alleen om hun kleur ‘gewaardeerd, maar zouden ook boze krachten afweren.Blj> zondere vormen zoals kruisen, sterren en swastika's haken- kruisen) werden a's beschermend en gelukbrengend gezien, 4 Muntfibula met een keizer en profil die ook weer een fibu- la draagt op de schouder. Gevonden in Heerewaarden, uit de Maas afkomstig, 00-600 na Christus. Portretten Inde Romeinse en middeleeuwse kunst zijn fibule's te zien ‘op ketzerportretten, van levensgrate standbeetden tot kleine ‘gouden munten. Als Romeinse, Byzantijnse, Karolingische of Ottoonse keizers in militair tenue 2jn afgebeeld, dragen ze ‘een schoudermantei die is vastgezet met een grote schijf- fibula, Op keizerinnen na zijn vrouwen siechts zeiden met fibula's geportretteerd. Andersom bestaen er cok types fibula's met portretten erop, vooral vergulde schijffibula's cen zogeheten muntfibula's.Ze tonen vaakstnjdbare goden ‘Gupiter, Minerva) of keizerkoppen, soms weer mét fibula In de achtste eeuw na Christus verschijnen schitfibula's met portretten van christeljke helligen in kleur ‘4 Verzilverde fibula van Museum Het Valkhnof in de vorm van n biksamschicht met de tiefdesinscripti ‘AVRO DIGHIOR’, ‘Eigentijcben je goud waard!. Gevonden in Kesteren, 70-200 sna Christus. Fibula'smettekst ‘Sommige fibula's hebben iets te zeggen: ze zijn voorzien van ‘een ekst, die door drager en bekijker kan worden gelezen, ‘Soms is deze tekst dee! van de mal en standard voor een type fibula, zoats bi; de speiden met ‘OVS’ Latin voor voor upiter".Soms in ater woorden aangebracht in (etters van Kleine puntjes. De inscripties 211 vaak volijke eansporingen 2oa\s'LIBENTER BIBO’ (drink yijelik'Lof lefesinscripties als AVE VIMP (gegroet, Schone’) en MISCE MF (vermeng je ‘met mij) Ze Wjken op inschiriften op Romeins vaatwerk, 0315 de zogenaamce spreukbekers, die eveneens vaak aanspo ren tot leven, spelen en drinken. 4 Deel van een mal voor een fibula inde vorm van een haken- kris en een loden fibula uit die mal, govonden in Gennep, circa goo na Christus. Gennep is een van de weinige plaat- sen in Nederland waar met zekerheid grootschalige me- ‘taalproductie isvastgesteld. Techniek Fibula’s kunnen zjn gesmeed of gegoten. Smeden gebruik- ten brons, een legering van koper en tin, teil gieters in de Romeinse tyd werkten in messing, een legering van koper fen zink Later werd het zink door lood vervangen. Binnen éentype hebben fbula’s vaak dezelfde metzalsamenstel- ng, wat duidt op strak georganiseerde productie. Deze ljkt snauw met het Romeinse leger verbonden. Productieplaat= sen zoals Gennep worden gekenmerkt door schroot, metaal- baartiesen gietmalien. Eris in Nederland maar een tiental ‘mallen teruggevonden, wat opvallend is gezien de hoeveel- hheid fibulatyges en -varianten, Archeologie in Nederland |2087 2 ‘De midden-Romeinse tid (circa 200-300 na Christus) was een hoogtij voor ieurrjke schijffibula's met email, die vaak symmetrische vormen hebben. De collectie van het RMO bevat ook fibula's in de vorm van schoenzolen, dieren, letters, en middenboven - een peta (halfrond schild). vanaf de late eerste eeuw na Christus werden fibula’s vaak ver- sierd met ematl.inieg, zodat ze een kleurrijkulteriikkregen. ‘Ook worden kieine platte fibula’s gegoten in allerlet vormen, zoals deren of gebruiksvoorwerpen. Deze geémailleerde schijf- ‘bula'sraakten over de Romeinse provincles verspreid en wer- den ook buiten het Romeinse Rijk gewaardeerd. In Nederland, 2ijndeze emailfibula's met name in steden en handejscentra teruggevonden. Op het platteland ziin vooral de eenvoudige ‘bronzen draadiibula’s talrijk. Die worden overigens ook in teger kampen veel gevonden, wat wijst op intensieve contacten tus- sen soldaten en de plaatseliike bevolking. Inde laat-Romeinse tijd werden steeds minder fibula’s gebruikt ‘en nam ook de variatie sterk af. Er bleven in principe twee groe pen over. Enerzijds waren er Romeinse legerfibula's, zoals de ‘aware drieknoppentfibula, die aan hogere officieren werden uit. ‘gereikt en daarom in de laat Romeinse kunst als symbool van ‘militaire status functioneert. Anderziids kwamen grote aantal- len fibula’s van Germaans model in onze Romeinse provincle, die grotendeels buiten het Romeinse Rijk waren gemaakt. Deze ‘Germaanse productie en mode wordt vaak verbonden met bin. nenvallende barbaren. Ze kunnen echter ook worden verklaard ‘Merovingische fibula in de vorm van een ruter te paard, met (00g van almandijn,500-ss0 na Christus. In deze periode waren paarden een geliefd symbol. Gevonden in 2014 in ‘Ophemert door Cees Ouwehiand met een metaaldetector. {met najaar van 2036 isn Nederland cen project gestart ‘metals doe! het in kaart breny n van alle metaalvondsten, metname die gevonden door particulieren met een metaal- detector. Het is gemodelleerd naar het succesvolle Portable Antiquities Scheme (PAS) in Groot-Br Portable Antiquities of the Netherlands (PAN) gedoopt Het Brtse voorbeetd leert dat de metaalvondsten in deze privé lecties ons beeld van het voorkamen en deversoreiding van allerie types voorwerpen behoorlijk kunnen verenderen, Dat geldt2eker cok voor lbula's, want die worden veel ge- vonden:elke detectoramateur heeft ze, en sommigen van hen bouden enorme fie uia-collecties op. De tentoonstelting ‘Fibula's'in het Rijksmuseum van Oudheden en ntien themavitnnes. ‘Moderne broche van Galerie Marzee, getiteld Two sides oflife.,ontworpen door Tabea Reulecke (198:).De houten ‘roche is geémailleerd en bevat koperen granaaties. Hi heeft de vorm van een rennende haas en is aan één kant beschilderd met een vos in een landschap. Ine late micdeleeuwen (c2, 2000-1500) kwemen broches en 'nsignes met een speld nog wel voor,zowel in edelmetaal als. cen tin-loodlegering. Ze waren echter niet meer construc tet, maar alleen voor de siex. in vorr, mater jalen ook con- structie tonen ze wel overeenkomsten met de oudere spel den, Broches zijn heden ten dage nog altiié onderdeel van }ral voor dames, en kunnen cok nu nog status Straten, door hun vormen en de gebruikte naterialen. in de tentoonstelling zijn ‘moderne fibula's van Galerie Marzee ut N jmegen te bewonderen, metsoms ‘ude’ vormen en materialen, 2081s de kleurrjke broches van Tabea Reulecke in de vorm van hazen, ‘toontzo'n vierhonderdfibula's in een lange tijdbalk vanuithandelsstromen en de aanwezigheld van veel Germaanse rekruten in het Romeinse leger, de hun familie meebrachten ‘en hun eigen spelden droegen. Inde vroege middeleeuwen komen fibula's met inleg van almandin een rode halfedelsteen) in de mode. Uit de Merovin- gische periode, tot 751 na Christus, iin vee! fibula’s bekend. Ze 2in grotendeels opgegraven in grafvelden, zoals dat van Rhenen, en siammen merendeels uit viouwengraven. Het gaat om diver- se types, waaronder beugeltibula’s, vogelfibula', S-en zeepaard- fibula en allerlei schifffibula's, die vaak in paren worden ge- ‘vonden. in de aanstuitende Karotingische periode zijn fibul vondsten veel zeldzamer, wat deels komt omdat er nauwelijks srafgiten meer worden gevonden. Er zijn wel opvallende fibu- la's ut Dorestad, waaronder natuurlik de grote fibula, maar ‘00k zogenaamde pseudo-cameesn en typisch Scandinavische Aibula's Vanaf deze periode tot in de Ottoonse tijd circuleren ‘00k kine schilffibula's met kruisvormen of bustes van heiligen ineral. Die schiffbula's zien we ook terug.in de vroegmiddel ‘eeuwse kunst, gedragen door zowel keizers en hun entourage

    You might also like