imtiyazları, inhisara alınmış ayrıcalıkları ifade ettiğini görmekteyiz.

Bunun, esnaflık
sistemi dahilinde, o döneme kadar yaşanan bazı yeniliklere uygun olarak ortaya
çıkan ve esnaflar açısından bir takım hakları kendinde ihtiva eden bir müessese
görünümünde gelişim gösterdiğini söyleyebiliriz. 1 Başka bir ifadeyle, kuruluş
devrinden itibaren ahilik mekanizmasıyla şekillenen Osmanlı esnaflık sistemi, 18.
yüzyıla gelindiğinde değişen şartlarla birlikte gedikleşme ve loncalaşma
özelliklerine bürünmüştü.2 Esnaf teşkilatı hiyerarşisini aşağıdan yukarıya doğru
çırak, kalfa, usta, yiğitbaşı, kethüda ve şeyh şeklinde sıralayabiliriz. Bir bakıma
Selçuklu esnaflık sisteminin devamı niteliğinde olan Osmanlı Devleti esnaflık
sisteminin en önemli özelliklerinden biri hiç şüphesiz rekabet esasına göre değil,
“karşılıklı kontrol ve yardımlaşma” prensiplerine göre de önemli bir nedenidir.3

1
Nuran Koyuncu, “Osmanlı Devleti’nde Esnaf Gediklerinin Hukuki Esasları, Gelişimi ve Ilgası”,
Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26/2, (2018), 48.
2
İbrahim Güler, “XVIII. Yüzyıda Osmanlı Esnaf ve Zanaatkârları ve Sorunları Üzerine Gözlemler”,
Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, Cilt:1 Sayı:2, (Güz 2000), 126; Neşet Çağatay, Ahilik Nedir,
Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990, 121-126; Ahmet Kal’a, “Osmanlı Esnafı ve Sanayisi
Üzerine Yapılan Çalışmalarla İlgili Genel Bir Değerlendirme”, Türkiye Araştırmaları Literatür
Dergisi, I/1, (2003), 249-251.
3
Halil E. Akbaş, Serdar Bozkurt ve Kübra Yazıcı, “Osmanlı Devleti’nde Lonca Teşkilatı Yapısı ve
Yönetim Düşüncesi ile Karşılaştırılması”, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, Özel
Sayı (Eylül 2018), 172-173.
Osmanlı Devleti, “belli miktarda esnafın belli sanatları icra edebilme usulü” olarak
da nitelendirebileceğimiz inhisar üsulünü uygulamaya başladığı zaman,
inhisarlaştırılmasına karar kılınan ilk ruhsatlar ilk olarak bu işi evvelki dönemden
beri yapan kişilere verildi. Bunun nedeni onların dükkanlarında olan avadanlıklar
idi ve “âlât-ı lâzime” dediğimiz avadanlıklar sonradan bir işi yapabilme imtiyazının
sembolü

Kal’a, Ahmet, “Esnaf”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XI, İstanbul: Türkiye

Diyanet Vakfı, 1995, 423-430.
Koyuncu, Nuran, “Osmanlı Devleti’nde Esnaf Gediklerinin Hukuki
Esasları, Gelişimi ve Ilgası”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26/2, 2018,
47-76.
Güler, İbrahim, “XVIII. Yüzyıda Osmanlı Esnaf ve Zanaatkârları ve
Sorunları Üzerine Gözlemler”, Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, Cilt:1 Sayı:2, Güz
2000, 121-158.
Akbaş, Halil Emre, Serdar Bozkurt ve Kübra Yazıcı, “Osmanlı
Devleti’nde Lonca Teşkilatı Yapısı ve Yönetim Düşüncesi ile Karşılaştırılması”,
Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı Eylül 2018, 165-202.