Dzik euroazjatycki

(Przekierowano z Dzik)
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Ten artykuł dotyczy zwierzęcia. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Dzik euroazjatycki
Sus scrofa[1]
Linnaeus, 1758
Ilustracja
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ssaki
Podgromada żyworodne
Infragromada łożyskowce
Rząd Cetartiodactyla
Rodzina świniowate
Rodzaj świnia
Gatunek dzik euroazjatycki
Podgatunki
S. s. algira Loche, 1867
S. s. attila Thomas, 1912
S. s. cristatus Wagner, 1839
S. s. davidi Groves, 1981
S. s. leucomystax Temminck, 1842
S. s. libycus J.E. Gray, 1868
S. s. majori De Beaux & Festa, 1927
S. s. meridionalis Forsyth Major, 1882
S. s. moupinensis Milne-Edwards, 1871
S. s. nigripes Blanford, 1875
S. s. riukiuanus Kuroda, 1924
S. s. scrofa Linnaeus, 1758
S. s. sibiricus Staffe, 1922
S. s. taivanus (Swinhoe, 1863)
S. s. ussuricus Heude, 1888
S. s. vittatus Boie, 1828
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
Status iucn3.1 LC pl.svg
najmniejszej troski
Zasięg występowania
Mapa występowania
zasięg pierwotny

introdukowany

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Dzik euroazjatycki[3], dzik[4] (Sus scrofa) – gatunek dużego, lądowego ssaka
łożyskowego z rodziny świniowatych (Suidae). Sus scrofa jest jedynym
przedstawicielem dziko żyjących świniowatych w Europie. Jest przodkiem świni
domowej[5].

Gatunek inwazyjny poza naturalnym zasięgiem występowania[6].

Dzik jest popularnym zwierzęciem łownym i jako taki doczekał się w języku myśliwych
wielu szczegółowych określeń, pozwalających w krótkich słowach opisać zwierzę i
jego zachowanie. Z czasem część tej terminologii weszła do języka codziennego, a
także języka zoologów[7]. W Polsce dzik jest pospolitym przedstawicielem tzw.
zwierzyny czarnej, od trzeciego sierpnia 2017 nie podlega ochronie sezonowej.
Samica dzika nazywana jest lochą, samiec odyńcem, a młode warchlakami, warchlak o
charakterystycznym paskowym umaszczeniu – pasiakiem.

Spis treści
1 Występowanie i biotop
1.1 Występowanie
1.1.1 Zmiany zasięgu występowania
1.1.2 Obecny obszar występowania
1.2 Środowisko
2 Charakterystyka
2.1 Morfologia
2.2 Zmysły
2.3 Tryb życia
2.4 Pożywienie
2.5 Rozród
3 Podgatunki i mieszańce
4 Znaczenie
4.1 Rola w ekosystemie
4.2 Znaczenie gospodarcze
4.3 Udomowienie
4.4 Chów dzików
5 Zagrożenia i ochrona
6 Ciekawostki
7 Dzik w kulturze
7.1 Religia
7.1.1 Mitologie
7.1.2 Judaizm i chrześcijaństwo
7.2 Historia
7.3 Filatelistyka
8 Zobacz też
9 Przypisy
10 Bibliografia
11 Linki zewnętrzne
Występowanie i biotop
Występowanie
Zmiany zasięgu występowania
Jako zwierzyna dzik został najprawdopodobniej introdukowany przed wiekami przez
człowieka na Sardynii, Korsyce i Andamanach[8].

W Afryce przed kilkoma stuleciami dzik występował licznie na północ od Sahary oraz
w dolinie Nilu, aż po obszary na południe od Chartumu w Sudanie. Dziś gatunek ten
jest w północnej Afryce rzadki. Podgatunki, które żyły niegdyś od południowej
Turcji po Palestynę (Sus scrofa libycus), jak i od Egiptu po Sudan (Sus scrofa
barbarus), uważa się za wymarłe. Na Półwyspie Arabskim dzik występuje jedynie na
skrajnej północy.

Dziki introdukowane na Florydzie

Obszar występowania zmieniał się w przeciągu stuleci kilkakrotnie, w zależności od
zmian klimatycznych, jak i wpływów antropogenicznych. W ostatnich stuleciach na
wielkość obszaru występowania wpływała przede wszystkim intensyfikacja rolnictwa,
jak i związany z tym wzrost polowań. W Wielkiej Brytanii dzik został wytępiony w
XVII wieku, jednak wiele dzików hodowlanych uciekło z farm i wracają na niektóre
tereny dawnego występowania (Kent, East Sussex, Dorset)[9]. W Danii ostatnie
osobniki upolowano na początku XIX wieku. Do roku 1900 dzik znikł w Tunezji i
Sudanie, do 1940 w wielu regionach Niemiec, Austrii, Szwajcarii i Włoch. Zwierzę
wytępiono również w Szwecji.
Plik:WildschweineImSchnee.ogv
Dziki w śniegu
Jeszcze w początkach XX wieku dzik był w Polsce uważany za szkodnika jako sprawca
szkód w uprawach rolnych. Nie obowiązywały żadne zasady ochrony gatunku, nie
obowiązywały okresy ochronne i nie prowadzono dokarmiania. W latach 30. liczebność
dzika w kraju spadła do zaledwie około 16 tysięcy. Jeszcze w latach 50. dzik prawie
nie występował w centralnej i wschodniej części Polski. Wzrost liczebności
populacji tego gatunku w późniejszych latach związany jest przede wszystkim z
powstaniem upraw wielkołanowych. W roku 2006 liczebność na terenie Polski wynosiła
ok. 177 tys. Powrót do większej populacji dzików pozytywnie wpływa na rozwój
ekosystemu, m.in. poprzez redukcję liczby larw owadzich szkodników zimujących w
ściółce lub spulchnianie gleby, jest jednak ograniczany ze względu na interesy
rolników (dochody z upraw) oraz myśliwych (dochody z łowiectwa)[10].

Obecny obszar występowania

Obecny, naturalny zasięg występowania dzika obejmuje tereny od północnych krańców
Afryki przez środkową i południową Eurazję. Gatunek nie występuje na północy
Półwyspu Skandynawskiego, Finlandii i północnej części Rosji[11]. Na Sachalinie
odkryto jedynie jego kopalne pozostałości. Nie występuje również w suchych
pustyniach Mongolii, wysokich górach Azji Środkowej, jak i na Wyżynie
Tybetańskiej[12].

W Polsce bardzo licznie występuje na terenie całego kraju, w Tatrach nieliczny,

dochodzi do górnej granicy lasu, powyżej 1400 m n.p.m.[13]

Środowisko
Dzik jest eurytopem, unika tylko terenów otwartych i górskich. Zasiedla głównie
obszary o dużej lesistości, ponieważ w lasach znajduje pokarm oraz schronienie.
Idealnym siedliskiem dla niego są lasy liściaste i lasy mieszane, gdzie znajduje
się najwięcej typowego dla niego pokarmu. Optymalnym środowiskiem dla tego gatunku
są prawdopodobnie lasy łęgowe.

Obserwuje się pojawianie dzików, w tym loch z warchlakami, na terenie wielu miast,
gdzie przychodzą, aby żerować w śmietnikach i na wysypiskach.

Charakterystyka
Morfologia

Szkielet

Czaszka
Duży ssak o krępej budowie, z silnie rozwiniętą przednią częścią ciała i wyraźnie
niższym zadem. Przeciętnie osiąga 1,1–1,5 m, a największe osobniki do 2 m długości
ciała bez ogona. Na krótkiej, grubej i muskularnej szyi osadzony jest klinowaty łeb
o małej mózgowioczaszce i dużej trzewioczaszce. Oczodół otwarty – bez pierścienia
kostnego występującego u większości parzystokopytnych[14]. Część przedoczna
wyciągnięta w długi ryj (gwizd). Przednią krawędź ryja tworzy chrzęstna płytka
nosowo-wargowa, tzw. tarcza ryjowa, zwana przez myśliwych tabakierą. Tarcza ryjowa
jest naga, silnie unerwiona i dobrze umięśniona, nawilżana wydzieliną gruczołów
tarczy ryjowej.

Racice i szpile
Wysoko osadzone, stojące uszy (słuchy) w kształcie trójkąta są silnie owłosione.
Oczy dzika (świece) są małe, brunatne i wysoko położone. Silne, czteropalczaste
nogi (biegi) średniej długości. Palce środkowe (III i IV) są większe i dłuższe,
zakończone racicami, a palce zewnętrzne (II i V) mniejsze i krótsze, zakończone
stosunkowo dużymi raciczkami (szpilami) o półksiężycowatym kształcie. Na twardym
terenie raciczki nie dotykają podłoża, natomiast na miękkim pozostawiają
charakterystyczny trop.

Na końcu stosunkowo długiego ogona znajduje się pęk długich włosów (chwost). Skóra
dzika ma czarny kolor. Pokryta jest okrywą włosową złożoną z twardej, elastycznej
szczeciny (pióra) oraz gęstych włosów wełnistych. Samice mają po 6 par sutków.

Podstawowe dane
Długość ciała 90–200 cm[15]
Wysokość w kłębie 55–110 cm[15]
Długość ogona 15–40 cm[15]
Masa ciała samce 54–320 kg
samice 35–140 kg[15]
Dojrzałość płciowa 8–20 miesięcy[16]
Okres godowy od listopada do stycznia
Ciąża 108–120 dni[11]
Liczba młodych
w miocie zwykle 3–4,
maks. do 12[17]
Długość życia 27 lat[16]
Liczba chromosomów 36–38[15]
Ubarwienie dzika jest zmienne, latem ciemniejsze. Może przechodzić od niemal
czarnego przez brązowoczerwone po płowe. Z powodu zwyczaju tarzania się w błocie
jest zbliżone do barwy gleby występującej w rejonie życia osobnika. Niekiedy sierść
na bokach jest tak pozlepiana żywicą, że tworzy pancerz zwany usmołem. Młode dzika,
warchlaki, do 3–4 miesiąca życia mają wzdłuż tułowia czarne pasy (stąd nazwa
pasiak).

U tego gatunku jest wyraźnie zaznaczony dymorfizm płciowy. Odyniec (samiec) jest
znacznie większy od lochy (samicy), a w starszym wieku bardzo rozrastają mu się
fajki (kły górne). Dolne kły, zwane szablami, krzyżują się z fajkami i tworzą
bardzo groźny oręż tego zwierzęcia. Sus scrofa ma największą spośród lądowych
ssaków łożyskowych liczbę zębów. W uzębieniu występują wszystkie kategorie zębów,
zarówno w łuku górnym, jak i dolnym. Zęby boczne są typu bunodontycznego.

Wzór zębowy I C P M
44 = 3 1 4 3
3 1 4 3
Zmysły
Najczulszym zmysłem dzików jest węch. Mają także bardzo dobrze rozwinięte zmysły
dotyku, smaku i słuchu. Wzrok tych zwierząt jest prawdopodobnie dobry, chociaż
przez rozłożenie oczu po bokach głowy nie widzą dobrze tego, co dzieje się z przodu
ciała[17].

Tryb życia

Babrzysko (kąpielisko) dzików w Lesie Bemowskim

Dziki w błotnistym środowisku

Dziki w środowisku miejskim

Zwierzę stadne, żyjące w grupach rodzinnych nazywanych watahami. W skład gromady
wchodzi od kilku do dwudziestu osobników obu płci: stara locha – przewodniczka –
oraz lochy z warchlakami (młode od dnia urodzenia do mniej więcej dnia 31 marca
roku następnego). Pozostałe osobniki są słabiej związane ze stadem. Odyńce rzadko
wiążą się z grupą, zwykle bytują samotnie. Watahy przebywające na wspólnych
żerowiskach tworzą zgrupowanie liczące do 100 osobników.

Dziki w ciągu dnia odpoczywają w barłogach lub tarzają się w błocie. Wieczorem
osobniki wyruszają na żer i pod osłoną nocy wychodzą z lasu na pola. Mogą być
szkodnikami upraw.

Biegają kłusem, galopem lub skokami. W galop zrywają się rzadko i potrafią nim
przebiec tylko kilkaset metrów. Dobrze pływają, dlatego występują na jeziornych i
rzecznych wyspach.

Dziki czyszczą skórę z pasożytów ocierając się (czochrając się) o pnie drzew.

Dzik jest agresywnym zwierzęciem i w niektórych sytuacjach odważnie szarżuje na

wroga. Lochy z potomstwem są szczególnie niebezpieczne.

Pożywienie
Dziki na żerowisku
Plik:Dziki.ogv
Gdańsk Stogi – las koło plaży (luty 2009)

Pomoc
Dzik jest typowym wszystkożercą. Żywi się m.in. żołędziami, orzeszkami buczynowymi.
Jest utrapieniem rolników – ryjąc, potrafi poczynić wielkie szkody, zwłaszcza w
uprawach roślin bulwiastych. W runie znajduje dżdżownice, owady, gryzonie, których
nory odnajduje węchem, kłącza roślin, grzyby. Zjada nawet padlinę. Zdobywa pokarm
głównie przekopując ziemię swym wrażliwym, wydłużonym ryjem (gwizdem).

Rozród

Samica z młodymi

Młody dzik
Okres godowy, zwany u dzików huczką, w strefie klimatu umiarkowanego trwa zimą – od
listopada do stycznia. W cieplejszych regionach gody mogą się odbywać o każdej
porze roku. Odyńce często staczają pomiędzy sobą walki o dostęp do samic.

Faza estrus u samicy trwa 21 dni. Przez 3 kolejne dni locha jest zdolna do
zapłodnienia. Po 16–20 tygodniowej ciąży samica może wydać na świat nawet 12
młodych w jednym miocie. Zwykle rodzi 4–8, przy czym liczebność młodych w miocie
rośnie z wiekiem samicy. Przed porodem locha układa sobie z roślin, ukryte w
bezpiecznym miejscu, legowisko, zwane barłogiem.

Młode dziki rodzą się z otwartymi oczami i przez pewien czas pozostają w barłogu
ogrzewając się wzajemnie ciałami. Młode są bardzo nieodporne na niskie temperatury
i jak na parzystokopytne mocno uzależnione od troskliwej opieki matki. W ciągu
pierwszych dni walczą o miejsce przy sutkach, ale później ustala się już hierarchia
karmienia. Po kilkunastu dniach ruszają za matką i rozpoczynają samodzielne
żerowanie. Okres laktacji trwa przez 3 miesiące. Po 10 miesiącach wyglądają już jak
osobniki dojrzałe. Dziki w niewoli dożywają ponad 20 lat.

Podgatunki i mieszańce
Dotychczas wyróżniono kilkadziesiąt podgatunków dzika. Poniżej przedstawiono
najczęściej akceptowane przez badaczy[18][3], w nawiasach podano orientacyjny
zasięg występowania danego podgatunku:

Sus scrofa scrofa – dzik europejski (Europa)

Sus scrofa algira – dzik berberyjski (zachodnia Afryka)
Sus scrofa attila – dzik huński (południowo-wschodnia Europa po Kaukaz)
Sus scrofa cristatus – dzik indyjski (Indie i Indochiny)
Sus scrofa davidi – dzik grzywiasty (Azja Południowa)
Sus scrofa leucomystax – dzik japoński (Chiny)
Sus scrofa libycus – dzik libijski (Turcja, Palestyna, Uzbekistan i Kazachstan)
Sus scrofa majori – dzik włoski (Włochy)
Sus scrofa meridionalis – dzik sardyński (Andaluzja, Sardynia i Korsyka)
Sus scrofa moupinensis – dzik chiński (południowo-wschodnia Azja)
Sus scrofa nigripes – dzik centralnoazjatycki (Azja Środkowa)
Sus scrofa riukiuanus – dzik rukiuański (Wyspy Nansei)
Sus scrofa sibiricus – dzik syberyjski (Syberia, Mongolia)
Sus scrofa taivanus – dzik tajwański (Tajwan)
Sus scrofa ussuricus – dzik mandżurski (Mandżuria)
Sus scrofa vittatus – świnia paskowana (Indonezja)

Trop na śniegu
Niektórzy autorzy[19][20] proponują uznać tylko cztery z wymienionych podgatunków:

Sus scrofa scrofa (Europa, Afryka Północna i zachodnia Azja)

Sus scrofa cristatus (od Azji Mniejszej do Indii)
Sus scrofa ussuricus (północna Azja i Japonia)
Sus scrofa vittatus (Indonezja i część Azji Południowo-Wschodniej)
Wśród podgatunków dzika często jest wymieniana pod nazwą Sus scrofa domestica lub
Sus domestica – świnia domowa. Świnia domowa jest udomowioną formą dzika, a nie
jego podgatunkiem. Jej naukowa nazwa to Sus scrofa f. domestica, gdzie „f.” jest
skrótem od słowa „forma”.

Sus scrofa może krzyżować się ze świnią brodatą (Sus barbatus) i świnią celebeską
(Sus celebensis)[15]. Hybrydy dzika i świni domowej nazywane świniodzikami dają
płodne potomstwo.

Znaczenie
Rola w ekosystemie

Dziki poszukujące pokarmu wśród rozrzuconych przez nie śmieci na skraju Berlina
Dziki odgrywają istotną rolę w ekosystemach leśnych i polnych. W poszukiwaniu
pokarmu zdzierają wierzchnie warstwy gleby, spulchniając ją i mieszając ze ściółką.
Dziki zjadają padlinę, gryzonie oraz larwy i poczwarki owadów, w tym wielu
szkodników lasu, przez co przyczyniają się do przywrócenia równowagi ekologicznej
między światem owadów a drzewostanem. Zjadają również chore ssaki i ptaki,
ograniczając w ten sposób przenoszenie chorób[21]. Młode dziki stanowią pokarm
wielu drapieżników.

Znaczenie gospodarcze

Zbuchtowana (zryta) przez dziki łąka. Las Bemowski

Odłownia na dziki w Lesie Bemowskim, służąca do przesiedlania nadmiaru populacji

Z gospodarczego punktu widzenia dziki wyrządzają sporo szkód w przyleśnych uprawach
rolnych oraz łąkach. W Polsce wyrządzają szkody zwłaszcza w uprawach roślin
okopowych (ziemniak, burak, rzepa i marchew), zbożowych i bobowatych[15]. W lasach
niszczą mrowiska.

Trofeum myśliwskie – oręż dzika, czyli fajki i szable

Dziki są zwierzętami łownymi zaliczanymi do zwierzyny grubej – czyli takiej, do
której strzela się kulą, a nie śrutem – i tzw. zwierzyny czarnej. Poławiane przez
człowieka głównie dla mięsa. Przed wynalezieniem materiałów syntetycznych ze skóry
dzików wykorzystywano szczecinę. Wyprawiona skóra oraz kły dzików – w gwarze
myśliwskiej nazywane orężem – stanowią cenione trofea łowieckie. Kępki włosów
pobierane z grzbietu dzika są wykorzystywane przez myśliwych jako element
dekoracyjny do kapelusza[22].

Udomowienie
Udomowioną formą dzika jest świnia domowa (Sus scrofa f. domestica) opisywana
często pod nazwą Sus domestica, choć nie jest odrębnym gatunkiem.

Świnia domowa z prosiętami

Dokładny czas i miejsce domestykacji dzika nie są znane. Przypuszczalnie, ok. 11
tys. lat temu (9 tys. lat p.n.e.) niezależnie od siebie zostały udomowione dwa jego
podgatunki: europejski i azjatycki. Już Karol Darwin wyróżnił wśród udomowionych
świń dwie podstawowe formy, które traktował jako odrębne gatunki i opisał pod nazwą
Sus scrofa dla formy europejskiej i Sus indicus dla azjatyckiej[23]. Badania
genetyczne sugerują, że udomowienie miało miejsce w Chinach i na Bliskim Wschodzie,
skąd świnie trafiły do Europy. Odkrycia na stanowiskach archeologicznych w Turcji
wskazują na nasilenie relacji pomiędzy ludźmi a dzikami w drugiej połowie IX
tysiąclecia p.n.e. Istnieje przypuszczenie, że w Europie rozwinęły się dwie linie
rozwojowe świń, co może oznaczać, że poza Chinami istniały inne ośrodki
domestykacji[24]. Badacze próbują ustalić, czy udomowione świnie pojawiły się w
jednym miejscu na świecie i zostały szeroko rozprzestrzenione, czy też – na co
wskazują wyniki dotychczasowych badań – wraz z rozwojem cywilizacji
rozprzestrzeniła się „technologia” udomowienia dziko żyjących świniowatych i wiedza
ta została wykorzystana w wielu regionach Europy i Azji[25].

Chów dzików

Dzik z hodowli w Białobrzegach

Walory mięsa z dzika oraz łatwość jego utrzymania na terenie zamkniętym skłania
ludzi do prowadzenia chowu dzików niezależnie od chowu wielu ras świni domowej. W
Polsce do prowadzenia chowu dzików wymagana jest zgoda ministra właściwego do spraw
środowiska[26].

Zagrożenia i ochrona
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i
Jej Zasobów Sus scrofa został zaliczony do kategorii LC (least concern – niskiego
ryzyka)[27], a występujący na japońskich Wyspach Nansei (Riukiu) podgatunek S. s.
riukiuanus w kategorii VU (vulnerable – narażony na wyginięcie)[28].

Na dziki poluje wiele drapieżników, m.in. wilki, niedźwiedzie, duże koty,

krokodyle, węże, jednak największym zagrożeniem pozostaje człowiek[17]. Większość
spośród zwierząt polujących na dziki atakuje tylko warchlaki, ponieważ dorosły dzik
jest bardzo niebezpiecznym zwierzęciem; odnotowano nawet przypadki, w których dzik
zmuszony do samoobrony zabił niedźwiedzia. Wpływ drapieżników innych niż człowiek
na populację dzika jest pomijalny[29].

W polskim prawie łowieckim dzik nie jest objęty ochroną sezonową. Od 3 sierpnia
2017 Minister Środowiska zniósł całkowicie okres ochronny (również na lochy)
umożliwiając polowania na dziki (wszystkie) przez cały rok, wywołując oburzenie
myśliwych i grup broniących praw zwierząt. Polowania zbiorowe na dziki można
prowadzić w terminie od 1 października do 15 stycznia (rozporządzenie Ministra
Środowiska). Liczebność polskiej populacji dzika szacowana była w roku 2018 na 87,9
tys. osobników, a w roku 2019 na 71,8 tys. osobników. Stanowi to znaczący spadek
względem lat wcześniejszych - średnia wielkość populacji w latach 2009-2017
wynosiła bowiem 232,5 tys. dzików.[30]

Polskie Ministerstwo Środowiska zaplanowało na pierwsze dwa miesiące 2019 roku

akcję depopulacji dzików z powodu epidemii afrykańskiego pomoru świń. Polska
Akademia Nauk gruntownie skrytykowała to ostateczne rozwiązanie. Z przyrodniczego
punktu widzenia, wytępienie dzików nie jest w stanie zatrzymać rozprzestrzeniania
ASF wśród trzody chlewnej. Co więcej, wskutek zaburzenia równowagi ekosystemu
doprowadzi pośrednio do gwałtownego wzrostu zachorowań wśród ludzi na ciężkie
choroby przenoszone przez drobne zwierzęta leśne – mogą to być, między innymi:
borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu, wścieklizna, gorączka krwotoczna HFRS. List
protestacyjny do premiera Mateusza Morawieckiego do dziesiątego stycznia 2019
został podpisany przez ponad 800 uczonych[31].

Ze względu na ryzyko zarażenia ciężką chorobą pasożytniczą, jaką jest włośnica,

mięso z dzika należy przed spożyciem poddawać badaniu weterynaryjnemu[32].

Dziki są podatne na zakażenie wirusem ASF. Są nosicielami herpeswirusa świń,

wywołującego u nich chorobę Aujeszkyego[33].

Ciekawostki

Stado dzików na grudziądzkim osiedlu Strzemięcin (2007)

Jedną z bardziej znanych legendarnych mistyfikacji jest tzw. Hogzilla –
monstrualnych rozmiarów dzik. W rzeczywistości mierzył on 2,25–2,4 m, a nie jak
przypuszczano 3,60 m, i ważył ok. 360 kg, a nie ok. 450 kg. Został upolowany 17
czerwca 2004 przez amerykańskiego myśliwego Chrisa Griffina. Hogzilli został
poświęcony film dokumentalny wyemitowany w 2005 r. w kanale telewizyjnym National
Geographic.

Dzik w kulturze
Religia
Mitologie
Dzik był obecny w większości mitologii powstałych na terenie jego występowania. W
Babilonii był przedstawiony jako posłaniec bogów, a jego mięso było objęte w
określonych dniach zakazem spożywania. U ludów celtyckich zwierzę to symbolizowało
druidów, szanowano je za to, że żywiło się żołędziami świętego dębu i stworzonymi
przez pioruny truflami. Jego mitologicznym przeciwnikiem był niedźwiedź. Z powodu
odstającej szczeciny przypominającej promienie, dzik był kojarzony ze Słońcem i
towarzyszącymi mu bóstwami (np. Apollem), ale i z mrokiem, zimą (Set).

W mitologii skandynawskiej bóg płodności Freyr związany był z dzikiem. Posiadał on

przedstawiciela tego gatunku, odyńca stworzonego przez karły ze złota, zwanego
Gullinbursti. W Walhalli bohaterowie skandynawscy jedli mięso dzika Sahrimnira, by
posiąść jego siłę.

W mitologii greckiej, poza Apollem, dzik symbolizuje Aresa, Artemidę, Hermesa,

Posejdona. Zabicie dzika erymantejskiego było jedną z prac Heraklesa, greccy herosi
polowali także na dzika kalidońskiego. Dziki były też uosabiane z uczciwością. W
Iliadzie Agamemnon przysięga nad ciałem ofiarowanego bogom dzika[34].

Dzik w wielu mitologiach był też przyczyną śmierci bóstw i bohaterów, m.in.
Ozyrysa, Adonisa, Zeusa kreteńskiego, Ankajosa, Diarmuida.

W hinduizmie w dzika wciela się Wisznu.

U Słowian połabskich istniał mit o olbrzymim, straszliwym odyńcu, jego tarzanie się
w kałuży zwiastowało wojnę[35].

Totemiczną rolę dzika podkreśla duża liczba jego wotywnych brązowych przedstawień z
różnych części Europy.

Dzik występuje także w legendzie o powstaniu Kielc. Według tej legendy Kielce swą
nazwę wywodzą od dorodnych kłów jakiegoś wielkiego stworzenia – najprawdopodobniej
dzika. W sercu Kielc na pamiątkę tego wydarzenia znajduje się pomnik dzika o
wdzięcznej nazwie „Kiełek”.

Dzik w czasach antyku posiadał cechy walecznego wojownika, jak i potwora, budzącego
grozę. Określano go takimi słowami jak np. acer (gwałtowny), ferox (zapalczywy),
ferus (dziki), fremens (warczący), fulmineus (piorunujący), rubicundus (porywczy),
suevus (wściekły), spumans (toczący pianę), torvus (groźny), videntus (brutalny).

Judaizm i chrześcijaństwo
W judaizmie dzik jest symbolem wrogów Izraelitów. W Starym Testamencie jest
przedstawiony jako niszczyciel winnicy bożej (Zrył ją dzik z lasu, a odyniec spasł
ją[36]). Podejście to kontynuuje tradycja chrześcijańska, uosabiając dzika z
diabłem[37].

Historia
Już pierwsze okręty bojowe miały na dziobach wyrzeźbiony wizerunek dzika, ponieważ
zwierzę to ryje ziemię, tak jak statek fale. Zwierzę to było symbolem króla
Ryszarda III. Na znak gościnności umieszczano jego łeb nad drzwiami oberży.

Zdarzało się także, że zmieniano starsze podania i mity, jak np. opowieść o królu
Arturze, który w pierwotnej wersji ściga białą lochę, natomiast od XII w., według
powieści Chretiena de Troyes, poluje już na białego jelenia.

Filatelistyka
Sylwetka dzika została uwidoczniona na polskich znaczkach pocztowych oznaczonych
numerami 1491, 2107 – seria Zwierzyna i 2603[38].

Informacje w projektach siostrzanych

Commons-logo.svg Multimedia w Wikimedia Commons
Wikiquote-logo.svg Cytaty w Wikicytatach
WiktionaryPl nodesc.svg Definicje słownikowe w Wikisłowniku
Wikispecies-logo.svg Systematyka w Wikispecies
Zobacz też
buchtowisko
ssaki Polski