1-Arazi Incelemeleri

ZEMİN MEKANİĞİ -II
1 - ARAZİ DEĞERLENDİRMESİ ve
SAHA İNCELEMESİ
Doç. Dr. Mutluhan AKIN

1
ZEMİN ETÜDÜ ÖNEMLİDİR !
2
PLAN VE KESİTLER
● İnşaat sahasındaki yapılara ait plan görünümü
3
PLAN VE KESİTLER
● Plan : Bir yerin kuşbakışı
görünümünün belirli bir
oranda küçültülerek düzleme
aktarılmasıdır.
● Plan ÖLÇEKLİDİR. Kroki ölçeksizdir.
● Mühendislik projelerinde önemli yer
tutar.
● Projedeki her bir ünite ölçekli olarak
gösterilir.
● Her bir ünitenin inşaat sahasındaki
yeri gösterilmiş olur.
● Plan üzerinde yapıların yanısıra
jeolojik sınırlar/yapılar da
gösterilebilir. 4
PLAN VE KESİTLER
● Kesit (Jeolojik): Jeolojik birimlerin enlemesine
veya boylamasına düşey yöndeki dağılımını
gösterir.
5
PLAN VE KESİTLER
Tünelin geçeceği güzergahın jeolojik kesiti :
● Mühendislik projelerinde kesitlerin düşey

ve yatay yönde ölçekli olması gerekir !
6
PLAN VE KESİTLER
7
PLAN VE KESİTLER
● Mühendislik projeleri kapsamında kesit
hazırlanırken aşağıdaki verilerden faydalanılır...
● Sondaj kuyularına ait veriler
● Jeolojik birimler,
● yeraltısuyu,
● arazi deney sonuçları
● Sondaj kuyusu kotu ve koordinatları
● Yeraltı yapılarının (örn. tünel) tavan ve taban

kotları
8
MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİ HARİTALARI
● Baraj, tünel, yol, bina, yerleşim alanı, doğal
kaynaklar ve çevre planlaması vb. mühendislik
projelerinin temel zemin şartlarını belirlemek
amacıyla hazırlanır.
● İnceleme sahasındaki kaya ve zemin birimlerinin
mühendislik özelliklerini gösterir.
9
10
● Ölçek kavramı
● Mühendislik jeolojisi haritaları ölçeklerine göre:
➢ Büyük ölçekli = 1: 10.000’den daha büyük
➢ Orta ölçekli = 1 : 10.000 – 1 : 100.000 arası
➢ Küçük ölçekli = 1 : 100.000’den daha küçük
● Ölçek mühendislik projesinin boyutuna bağlıdır.
küçük
● Yerleşim alanı seçiminde ..............ölçekli
haritalar
● büyük
Bina türü yapılarda................ölçekli haritalar
✓1:1000 - 1:5000 baraj, tünel, altyapı tesisi gibi 11

projelerde en çok tercih edilen ölçektir.
SAHA İNCELEMESİ (Doğrudan Yöntemler)
● Saha incelemesinin amacı inceleme alanı ve yakın
çevresindeki yeraltı koşullarının belirlenmesidir.
● Büro çalışmaları sonucu elde edilen veriler saha
incelemeleri ile artırılır.
● Olası mühendislik problemleri daha net olarak
ortaya konur.
● Saha incelemesinin kapsamı mühendislik projesinin
önemi ve boyutu ile yeraltı koşullarının
heterojenliğine bağlıdır.
● Saha incelemeleri sonucunda yeraltının 3 boyutlu
modeli ortaya konabilir.
12
● SONDAJ KUYUSU
● Sondaj kuyusu derinliği (veya araştırma derinliği) ve
yerlerinin belirlenmesi için kesin bir kural olmamakla
birlikte iki temel unsura bağlıdır.
● Jeolojik koşullar
● Proje boyutu
● Yüzey üzerinde inşa edilecek yapılar (bina vb.) için

sondaj derinliği yapının etki derinliğine göre belirlenir.
● Yeraltında inşa edilecek yapılarda sondaj derinliği yapının
yüzeyden itibaren derinliğine göre belirlenir.
● Eski madencilik sahalarındaki boşluklardan veya yüksek
sıkışabilirliğe sahip zeminlerden (örn. Turba)
şüpheleniliyorsa sondaj derinlikleri artırılabilir. 13
● Sondaj derinliği belirleme esasları
14
● Sondaj yerlerinin belirlenmesi için büro çalışmaları,
arazi incelemeleri ve araştırma çukuru
çalışmalarından faydalanılır.
● Jeolojik yapı ne kadar kompleks ise sondaj aralıkları
o kadar kısa olmalıdır (Daha çok sondaj).
● Böylece jeolojik birimlerdeki değişkenlik ortaya
konabilir.
● Geniş sondaj aralıkları ile başlayıp, daha sonra
açılan sondajların aralarını yeni sondajlarla
doldurmak verimli sonuçlar verebilir.
15
● Jeoteknik
sondajlardan
elde edilen
veriler sondaj
loglarına aktarılır.
● Jeolojik yapının
ve buna bağlı
olarak
mühendislik
özelliklerinin ne
şekilde değiştiği
ortaya konur.
16
● Sondaj logunda:
➢ Sondaj numarası
➢ Lokasyonu
➢ Kotu ve koordinatları
➢ Tarih
➢ Sondaj derinliği
➢ Sorumlu mühendis
➢ Başlama ve bitiş
tarihleri
➢ Yeraltısuyu derinliği
➢ İlerleme türü
➢ Örnekleme türü ve
derinliği
➢ Arazi deney sonuçları
➢ Birimlerdeki değişimler
gösterilir....
17
● Kaya sondajlarında
ek olarak
➢ RQD
➢ Bozunma derecesi
➢ Eklem sıklığı
➢ Dayanım
➢ Toplam karot verimi
gibi parametreler de
bulunur.
18
EL BURGUSU (Zeminlerde)
● Kullanılan en basit yöntem EL BURGUSU
● İnce taneli zeminler için idealdir.
● Yeraltısuyu içeren ve kendini tutamayan
zeminler için uygun değildir.
● Araştırma derinliği sınırlıdır (Maks. 7 m).
● Alınan örnek örselenmiştir. Zemin
sınıflaması yapılabilir.
● Küçük boyutlu projelerde kullanılabilir.
● Ülkemizde kullanımı yaygın değildir.
19
ARAŞTIRMA ÇUKURU (AÇ)
(Zeminlerde ve zemin özelliği
kazanmış ileri derecede bozunmuş
kaya birimlerinde)
● En çok tercih edilen yöntemlerden biridir.
● Pratik ve ucuz
● Altyapı hatlarında, güzergah etütlerinde sıklıkla
tercih edilir.
● YAS derinliği gözlenebilir.
● Çukur yan duvarları duraylılığı gözlenebilir.
● Örselenmiş örnek alımı mümkün.
● Bazı durumlarda örselenmemiş örnek alınmaya
da çalışılır.
● Araştırma derinliği sınırlı...(Genellikle 3-4 m,
maks. 6-7 m) 20
ARAŞTIRMA ÇUKURU (AÇ)
● Açılan araştırma çukurları fotoğraflanmalı.
● Geçilen farklı zemin birimlerini, YAS
derinliğini, örnekleme derinliğini gösteren AÇ
logları hazırlanmalı.
● Büyük projelerde AÇ ile tüm proje veriler
elde edilemez.
● Sadece destekleyicidir.
● Güzergah etütlerinde sondaj kuyularının
arasına korelasyon amacı ile açılabilir.
● Bozunmanın egemen olduğu kaya
birimlerinde anakaya derinliği (çok derin
değilse) belirlenebilir. 21
ZEMİNLERDE ÖRNEKLEME
● Örselenmiş ve örselenmemiş (UD) örnek
● Örselenmiş örnek
❖ Elle
❖ El burgusu ile
❖ Standart Penetrasyon Testi ile alınabilir.
● Örselenmemiş örnek (UD)
● Shelby tüpü
● 76 veya 89 mm çap
● Tercihen 89 mm çap UD örnekleyici
● Böylece aynı seviyeden laboratuvarda
makaslama ve konsolidasyon deneyleri için 3
adet örnek alınabilir.
● Arazide örnek alındıktan heme sonra UD
tüpünün iki ucu parafinlenmelidir.
● Pratikte hiçbir örnek tam örselenmemiş
değildir!!! 22
ZEMİNLERDE ÖRNEKLEME
● Örselenmemiş örnek açılan araştırma
çukurlarından da alınmaya çalışılabilir.
● Örselenme miktarı tartışmalıdır ????
● Alınan blok zemin örneği bir bez ile sarılıp
parafinlenir.
● Örnek boyutu yaklaşık 25-30 cm (kübün her
bir kenarı)
● Belirli zonlar analiz edilmek istendiğinde
faydalı olabilir.
● Araştırma derinliği sınırlıdır !
● Çok sık uygulanan bir yöntem değildir.
23
KAYALARDA ÖRNEKLEME
● Kaya kütlelerinden karot örnek alınır.
● Kaya sondajlarından en verimli sondaj
yöntemi dönel-darbeli sondaj makinalarıdır.
● Karot örnek almak için farklı türde matkaplar
kullanılır.
24
KAYA KÜTLELERİNDE HAT ETÜTLERİ
● Kaya kütlelerindeki süreksizlik özellikleri arazide gerçekleştirilen
hat etütleri ile belirlenir.
25
KAYA KÜTLELERİNDE HAT ETÜTLERİ
● Belirlenen özellikler hat etüdü veri formuna işlenir.
26
ARAZİ DENEYLERİ (Zeminlerde)
● Standart Penetrasyon Testi (SPT)
● En çok tercih edilen deney metodu...
● Hızlı, pratik, ucuz...
● Ancak tane boyu 3.5 cm’den büyük zeminlerde
kullanımı uygun değil...
● Nedeni?
27
● Standart Penetrasyon Testi
● Ancak tane boyu 3.5 cm’den büyük zeminlerde (iri çakıl ve
blok) kullanımı uygun değil...
● Çünkü....
28
● Standart Penetrasyon Testi
● Kumlu zeminler için uygun bir yöntem.
● Yumuşak killi birimlerde bu deneyden elde
edilen sonuçlar ile taşıma gücü
hesaplamaları yapılmamalıdır.
● 30 cm ilerlemek için gerekli olan darbe
sayısı (SPT-N30) taşıma gücünün, ani
oturmanın belirlenmesinde, sıvılaşma
analizlerinde yoğun olarak kullanılır.
● Bloklu, çakıllı zeminlerde refü (50 darbeye
rağmen 15 cm ilerleme olmaması) değeri
elde edilir.
29
● Standart Penetrasyon Testi (Yöntem-ASTM D 1586)
● Deney derinliğine kadar 60-200 mm çapında kuyu açılır.
● Sondaj tijlerine bağlı SPT numune alıcı (Ayrık-Yarık Tüp) kuyu

tabanına indirilir.
● Halat-Kedibaşı veya otomatik düşürme düzeneğine sahip sistemle

63.5 kg’lık şahmerdan, 76 cm yüksekliğe çıkarılır ve serbest
düşmesine izin verilerek, numune alıcının zemine 45 cm çakılması
için tekrarlar yapılır.
● Her 15 cm’lik ilerlemeye karşı gelen darbe sayısı kayıt edilir.
● 15 cm’lik çakmayı sağlamak için darbe sayısının 50 den fazla veya

toplamda 30 cm’lik son iki penetrasyonda 100 den fazla darbe
gerektirmesi durumunda çakma işlemi durdurulur, ayrıca 10 darbe
işleminde ilerleme olmazsa REFÜ olarak kayıt edilir.
● Son 30 cm’lik ilerleme için elde edilen darbe sayıları toplanarak, 30

SPT-N30 ham darbe sayısı belirlenmiş olur.
● Standart Penetrasyon Testi (Yöntem-ASTM D 1586)
● İlk 15 cm ilerlemede belirlenen darbe sayısı referans amacıyla
kaydedilir. Bu değer, kuyu tabanındaki örselenmelerden ve kuyu
cidarlarından dökülebilecek malzeme etkilerinden korunmak için
hesaplamalarda kullanılmaz.
● SPT numune alıcı tijlerle birlikte kuyudan çekilerek çıkarılır.
● Yarıklı numune alıcı açılarak, içindeki zemin örneği indeks ve

sınıflandırma deneylerinde kullanılmak üzere, laboratuvara
gönderilmek üzere usulüne uygun şekilde saklanır.
● Bir sonraki deney için tekrar delme işlemine geçilir. Deney

derinlikleri, 45 cm’den daha kısa aralıklarda olmamak üzere, işin
özelliğine, zeminin tabakalanma durumuna bağlı olarak değişebilir.
● Uygulamada 1.50 m.’lik aralıklar çok kullanılmaktadır.

31
● Standart Penetrasyon Testi (Düzeltmeler)
● Deney verilerinin düzeltilmesi:
● 1. Yeraltısuyu düzeltmesi
● Su altındaki kohezyonsuz zeminlerin  açısı, kuru durumdaki ortama

göre, %20 - 30 daha azdır.
● Deney derinliğine bağlı olarak N darbe sayısı değerlerinde, kuru
zeminden ıslak zemine geçildiğinde %15-20 arasında bir azalma
görülür.
● Genel olarak, yer altı suyu seviyesi altındaki temellerin taşıma gücü
% 50 oranında azalır.
● Yeraltısuyu altındaki zeminlerde SPT darbe sayılarında N30 > 15
olması durumunda, aşağıdaki bağıntı ile düzeltilmesini önermiştir.
N’ = 15+ 0.5(N30-15) 33
● Deney verilerinin düzeltilmesi: Şahmerdan Türü Şahmerdan Verimi,Er (%)
Donut 45 - 85
● 2. Enerji düzeltmesi (CE) Safety 60 - 73
Otomatik 55 - 60
● Ülkemizde yaygın şekilde “HALKA TİPİ ŞAHMERDAN” kullanılmakta olup,
% 40-45 oranında enerji ilettiği bilinmektedir.
● Ancak literatürde, SPT darbe sayıları ile yapılan hesaplamalarda,

numune alıcıya iletilen enerjinin, % 55, 60 ve 70 olduğu görülmektedir.
● Bu durumda %60 referans enerji değerine göre ENERJİ ORANI

düzeltmesi (CE) yapılması gerekir.
● Örneğin halka tipi şahmerdan kullanıldıysa bu durumda örnekleyiciye

%45 oranında enerji iletilmiştir. CE = ER / 60 = 45 / 60 = 0.75
● Bulunan bu değer ve diğer slaytlarda anlatılacak düzeltme katsayıları

34
ham SPT N30 ile çarpılacaktır.
● Deney verilerinin düzeltilmesi:
● 3. Örtü yükü düzeltmesi (CN)
● Darbe sayılarını etkileyen bir diğer faktör DERİNLİK tir.
● Yüzeye yakın ve daha derinlerde alınan darbe sayılarının

düzeltilmesi için “ÖRTÜ YÜKÜ DÜZELTMESİ” (CN) yapılır.
Çeşitli araştırmacılara göre düzeltmesi (CN)
Araştırmacı (CN) Efektif düşey gerilim (sv) birimi

Tokimatsu ve Yoshimi (1983) CN = 1.7 / (0.7 + s'v ) kg/cm²
Liao ve Whitman (1986) CN = 50 / (10 + s'v ) Psi
Bowles (1988) CN = (95.76 / s'v )0.5 kPa
35
● Deney verilerinin düzeltilmesi: Tij Uzunluğu Düzeltmesi (CR) (Skempton, 1986)
Uzunluk (m) (CR)
● 4. Diğer düzeltmeler > 10

6 - 10
1.00
0.95
4-6 0.85
● Tij uzunluğu düzeltmesi (CR) 3-4 0.75
Kuyu Çapı Düzeltmesi (CB) (Skempton, 1986)

● Kuyu çapı düzeltmesi (CB) Kuyu Çapı (mm) (CB)
65 - 115 1.00
● İç gömlek düzeltmesi (CS) 150 1.05
200 1.15
● N60 = N30 * (Er / 60) * CR * CB * Cs

N'60 = CN * N60
İç Gömlek Düzeltmesi (Cs) (Bowles, 1988)
● (Cs)
İç gömlek kullanılmadığında 1.00
İç gömlek kullanıldığında: sıkı kum,kil 0.80
İç gömlek kullanıldığında: gevşek kum 0.90
36
● Standart Penetrasyon Testi (Korelasyonlar)
● Elastisite Modülünün Belirlenmesi (Kumlarda):
● Mitchell and Gardner (1975):
E = 766 . N30 (kN/m2)
● Kulhawy and Mayne (1990):
● Temiz Kumlar için (SW,SP) o=5000 1=1200
● Siltli Kumlar ve Killi Kumlar (SM,SC) o=2500 1=600

37
● Drenajsız Kayma Dayanımının Belirlenmesi:
● Killerde drenajsız kayma dayanımı
● Stroud (1974)
cu = K.N30
Burada:
K= Sabit bir sayı olup, 0.035 – 0.065 kg/cm2 arasında bir değer olup,
ortalama 0.044 kg/cm2 alınabilir.
38
● İçsel Sürtünme Açısının Belirlenmesi:
39
● Diğer Korelasyonlar:
● RELATİF SIKILIK:
Yoshido (1988); Dr = 25 (s’v)–0.12 (N’60)0.46
● AŞIRI KONSOLİDASYON ORANI:
Mayne ve Kemper (1988); OCR = 0.193 . (N’/s’v)0.689
● HACİMSEL SIKIŞMA KATSAYISI:
mv = 1 / K.N’60
40
● Standart Penetrasyon Testi (Hesaplamalar)
● Taşıma Gücü:
Terzaghi ve Peck (1948-1967)
YAS, temel altından en az B kadar derinde ise, net emniyetli taşıma gücü;
qnem = 11 . N’ (kPa)
Df : Temel derinliği (m)
N : Temel seviyesinden 0,5.B yukarıda ve 2B aşağıdaki SPT N değerlerinin ortalaması
YAS, zemin yüzeyinde ise,
qnem = 0,5 . 11 . N’ (kPa) Yeraltısuyu
düzeltmesi (CW)
YAS (Dw) olmak üzere; 0 < Dw < (Df+B) ise,
qnem = 11 . N’ . [0,5 + 0,5.(Dw/(Df+B))] (kPa)
N’ = N30 . CN
Not: Bu hesaplamalarda 25 mm oturma kriteri esas alınır. İzin verilebilir oturma (Sm)
büyük veya küçükse sonuç (Sm/25 mm) ile çarpılır. Radye temellerde 50 mm 41
oturmaya izin verilir.
qa=11xN’xCw(S/25) kN/m2
● Taşıma Gücü:
Terzaghi ve Peck (1948-1967)
700
Musaade Edilebilir Tasima Basinci, q (kN/m2 )
Cok Siki
600 N=60
a
500 N=50
Grafiksel çözüm 400 N=40
Siki
300 N=30
Orta Siki
200 N=20
100 N=10
Gvsk
N=5
0 1 2 3 4 5 6 42
Temel Genisligi (B) m
● Taşıma Gücü: Burada:
S = İzin verilebilir oturma (mm)
Peck, Hanson, Thornburn (1974) N’ = Düzeltilmiş Darbe sayıları,
(N’=CN x N30 x Cw*)
*Cw= YASS etkisi olması
qa = 0.41x N’ x S (kPa) durumunda kullanılır.
D f / B =1 D f / B =0.5 D f / B =0.25
600
Musaade Edilebilir Tasýma Basinci (q a ) kN/m 2
N'=50 N'=50 N'=50

500
40 40 40
400 Temel
300
30 30 30 genişliği (B),
m
20 20 20
200
15 15 15
10 10 10
100
5 5 5
0 43
0 0.5 1.0 1.5 0 0.5 1.0 1.5 0 0.5 1.0 1.5 2.0
● Ani Oturma Hesabı:
● Burland and Burbridge (1985) Metodu:
● NORMAL KONSOLİDE KUMLAR için:
S= qnet B0.7 Ic fs fd (mm)

qnet: Net Temel Basıncı (kPa)
Ic= Sıkışma İndisi……. Ic= 1.71/N1.4
(N), Temel etki derinliği içindeki (z1) ortalama düzeltilmemiş SPT N30
(Çakıllı zeminlerde N değeri %25 artırılır.)
fs= Şekil faktörü …… fs=[(1.25 . L/B) / (L/B + 0.25)]2
fd= Derinlik düzeltme faktörü……….fd= (Ho / z1)(z- Ho / z1)
z= Temel Derinliği, z1 = Temel etki derinliği, H0= Kum tabakası kalınlığı,

Burada; z1>H0 ise bağıntı kullanılır, z1< H0 ise 1 alınır.
44
● Ani Oturma Hesabı:
● Parry Metodu:
ΔH = [(200 . B . qnet) / Nm] . CD . CT . CW
● ΔH: Ani oturma (mm)
● B: Temel genişliği (m)
● qnet: Net gerilme (MPa)
● CW: Yeraltısuyu düzeltmesi
● CD: Derinlik faktörü
● CT: Sıkışabilir tabaka kalınlığı (T) düzeltmesi
● CW = 1 + [DW / (Df + ¾.B)] ----> 0<Dw<Df

● CW = 1 + [DW / (2.B.{Df + ¾.B})] ----> Df<Dw<2.B
● Dw: Temel derinliğinden itibaren yeraltısuyu seviyesine olan mesafe
● Nm: Temel seviyesinden itibaren ¾.B derinlikteki N30 değerlerinin ortalaması (eğer N30’da
ciddi bir değişim yoksa)
● Değişim varsa: Nm = (3.N1 + 2.N2 + N3) / 6
● N1: 0 - 0.75B derinlikteki N30 ortalaması
● N2: 0.75B – 1.5B derinlikteki N30 ortalaması 45
● N3: 1.5B – 2B derinlikteki N30 ortalaması
● Konik Penetrasyon Testi (CPT)
● İlk olarak 1932 yılında Hollanda’da
kulanılmaya başlandı.
● Konik bir ucun sabit bir baskı hızı ile
zemine batırılması prensibine
dayanmaktadır.
● SPT’de olduğu gibi dinamik bir etki
yoktur.
● Konik ucun zemine batması sırasındaki
sürtünme direnci ve koni uç direnci
belirlenir.
● Donanımının maliyetli olması nedeniyle
SPT’ye oranla daha pahalı bir deney. 46
● Konik uç
● Uç direnci bu kısımda meydana gelir.
● Konik ucun açısı 60
● Konik ucun alanı 10 cm2
● Sürtünme gömleği: Yanal sürtünme direnci

burada ölçülür.
● Sürtünme gömleğinin yüzey alanı
100-150 cm2’dir.
● Örnek almak mümkün değildir.
47
● CPT deneyi sırasında ölçülen parametreler:
● Konik uç direnci (qc): Qc/ Ac
● Sürtünme direnci (fs): Fs / As
● Sürtünme oranı (FR): fs / qc (%)
● Qc: Konik uca etkiyen toplam kuvvet

● Ac: Konik uç yatay alanı
● Fs : Sürtünme gömleğine etkiyen toplam kuvvet
● As: Sürtünme gömleği alanı
● Aynı zamanda bazı konik uçlardaki özel aparatlarla da boşluk suyu

48
basıncı ölçümü yapılabilir.
● CPT Deneyinde Kullanılan Ekipmanlar
● Hafif kapasiteli makinalar: Kapasitesi genellikle
20-25 kN arasında olup, yüzeye yakın zayıf
tabakaların araştırılmasında kullanılırlar.
● Orta kapasiteli makinalar: Bu takımlar genelde
100 kN, nadir olarak 50 kN itme kapasitesine
sahiptir. Genelde 4 veya 6 kazık ankrajla
sabitlenmiş bir römorkla birlikte kullanılır.
● Ağır kapasiteli makinalar: Ağır makinalar 175-
200 kN’luk bir itme kapasitesine sahip
makinalardır.
49
● CPT Deney Sonuçlarının Kaydedilmesi
● CPT özellikle kohezyonsuz zeminlerin
araştırılmasında, daha uygun.
● CPT verileri, ampirik yaklaşımlarla
● zeminlerin tanımlanmasında
● rölatif yoğunluğun belirlenmesinde,
● makaslama dayanımı parametrelerinin
belirlenmesinde,
● temellerin oturmasının hesaplanmasında,
● kazıkların nihai taşıma gücünün
belirlenmesinde,
● sıvılaşma analizinde kullanılabilmektedir.
50
● CPT deney sonuçlarının doğrudan dizayn
uygulamalarında kullanılabilirliği
51
● Zeminlerin Tanımlanması
ve Zemin Profilinin Belirlenmesi
52
● Makaslama Dayanımı
● Grafik kumlar için hazırlanmıştır.
● Koni direnci (qc) ve efektif düşey gerilime
bağlı olarak içsel sürtünme açısı
belirlenebilir.
● Killerde drenajsız makaslama dayanımı
● Su = (qc-po)/Nk
● Nk koni faktörü sabiti (15-20)
● po örtü basıncı
● Su ise drenajsız makaslama dayanımı
53
● Temellerde Oturma
● Kumlar üzerine inşa edilen temellerinin oturma miktarının
hesaplanmasında CPT verieri kullanılabilir.
54
● Taşıma gücü
● Yüzeysel bir temel için taşıma gücü (qa)

● qa=qc / 10
● Temel boyutları dikkate alınarak daha hassas bir taşıma gücü:

● qa= B/40 (1+Df/B)qc
➢qa: taşıma gücü (kN/m2)

➢qc : koni direnci (kN/m2)
➢B: temel genişliği
55
➢Df : temel derinliği
● CPT’NİN AVANTAJLARI VE SINIRLAMALARI
● CPT, sondaj kuyusu açma, örnek alma ve sonrasında laboratuvar
deneyleri aşamaları düşünüldüğünde, nispeten daha çabuk ve ucuz bir
deneydir. (+)
● Dolaylı da olsa zemin koşullarının sürekli bir kaydını sağlar. (+)
● Sondajlar arasında korelasyonu sağlamak amacıyla hızlı ve ekonomik
olarak kullanılabilir. (+)
● Penetrasyonun derinliği, hem koniye uygulanabilen güvenli yük, hem
de zemine itme için uygulanabilen itme kuvveti ile sınırlanmaktadır. (-)
● İlerleme anında yoğun kum, çakıl veya kayaç bloğuna rastlanıldığında
penetrasyona son vermek zorunda kalınır. (-)
56
● Presiyometre Testi (PMT) Menard Tipi
Presiyometre
57
● Presiyometre Testi (PMT)
● Deney ekipmanı
Kontrol ünitesi
Çift yönlü
boru
Yüzey
Sıkıştırılmış
gaz tüpü
Sonda
58
● Deneyin yapılacağı derinliğe kadar ilerleme sondaj ekipmanı ile
yapılır.
● Presiyometre deneyinde temel fikir, zeminin basınç-deformasyon
ilişkilerini ölçmek için zeminde açılan silindirik bir boşluğun
genişletilmesidir.
● Presiyometre deneyi çok yumuşak ve yumuşak zeminlerden basınç
dayanımı 20000 kPa (20MPa) kadar olan zayıf kayalarda
uygulanabilmektedir.
● Zeminlerde elastisite modülünün, taşıma gücünün, oturmanın
belirlenmesinde kullanılır.
59
● Prob: İstenen deney kotuna yerleştirilen ve radyal olarak
genişleyen silindirik sondadır.
● Değişik çap ve uzunlukta olanları mevcuttur.
● Metalik bir silindirin iç içe geçirilmiş 2 lastik kılıf ile
kaplanmasıyla oluşan prob, iki hücreden oluşur.
● Muhafaza Hücresi olarak adlandırılan dış kısımdaki
koruyucu hücre kuru hava, CO2, nitrojen gazı gibi tüpten
gelen gazlarla dolar (Deney esnasında).
● İç kısımdaki Merkezi Hücre ise su ile dolar.
● Bu iki hücre birbiri ile bağlantılı değildir.
● Hücreler, hacim ölçer (volumeter) ile ayrı ayrı bağlantılı
olup aynı basınç ile yüklenirler.
60
● Deneyin yapılışı
● Genel kural olarak presiyometre deneyi sondaj işleminden hemen sonra
yapılmalıdır.
● Kalibrasyonu daha önce yapılmış olan prob test zonuna yani kuyu içine indirilir
ve basınçlı hava (CO2, vb.) ile şişirilir.
● Probun şişmesi dolayısı ile boşluğun genişlemesini sağlamak için gaz tüpünden
dedantör yardımı ile ölçme hücresine eşit aralıklar ile (1,2,3 bar) arttırılan
basınçlar uygulanır.
● Arttırılan her basınç seviyesinde, sabit bir zaman aralığına kadar (genellikle 1
dakika) beklenilir.
● Belirlenen bu zaman aralığında her basınç artışı (p m) için ölçme hücresindeki
hacim değişimleri (Vm) volumetreden kaydedilir.
● Boşluk hacminde oluşan bu artış kuyunun yalnız radyal olarak genişlemesi
şeklindedir.
● Bir deney zonuna en az 10 kademelik basınç uygulanır. 61
● Deneyin yapılışı
● XY Koordinat sisteminde Y ekseni artırılan basınç kademelerini (bar,kg/cm 2), X
ekseni de bu kademelerde oluşan hacim değişimlerini (cm 3) gösterecek şekilde
basınç-deformasyon eğrisi çizilir.
Kalibrasyon Deney verisi

eğrisi
Hacim değişimi (cm3)
✓ Limit basınç(PL) hacim

artışlarının sonsuza vardığı
noktadır ve zeminin teorik
olarak “Nihai taşıma gücünü”
ifade eder.
62
Basınç (kPa)
● Emniyetli Taşıma Gücü
● σ z = k.PL
● σem=σz / GS
● PL : Limit basınç
● k : taşıma katsayısı faktörü
● Kohezyonlu zeminler için..........k=(1,0+0,4(2R/L)
● Sıkı olmayan taneli zeminler k=(1,1+0,45(2R/L)
● Sıkı taneli zeminler k=(1,2+0,8(2R/L)
(R=B/2)’dir. B=temel genişliği, L=temel uzunluğu
63
● Oturma (S)
64
● Vane (Kanatlı Kesici) Deneyi
(Arazi)
● Yumuşak kil ve yumuşak silt gibi çok duyarlı
kohezyonlu zeminlerin kayma direncini yerinde
ölçmek amacıyla kullanılmaktadır.
● Bu deneyin yapılabilmesi ve deney
sonuçlarının değerlendirilebilmesi için zemin
hakkında ön bilgi sahibi olmak gerekmektedir.
● Bu yöntemde yumuşak kil gibi çok duyarlı
kohezyonlu zeminler içine sokularak
döndürülen kanatlı kesicinin (veyn) kanatlarına
zeminin uyguladığı direncin ölçülmesi
amaçlanır.
● Böylece örselenmemiş zemine doğru ittirilen
haç şeklindeki kanatlı kesiciyi döndürmek için
gerekli olan tork değerini belirlemek suretiyle
yumuşak kohezyonlu zeminlerde yerinde
makaslama dayanımı hesaplanır. 65
● Vane Deneyi (Arazi)
● 4 tane kesici bıçak vardır ve bıçaklarda yüksekliğin
çapa oranı 2 olmalıdır.
● Yumuşak zeminlerde daha büyük çaplı, sert zeminlerde
ise daha küçük çaplı kanatlı kesiciler kullanılmaktadır.
● Kesici bıçakların yüksekliği normal olarak 100-150 mm
arasındadır.
● 50 kPa’a kadar makaslama dayanımına sahip zeminler
için yaklaşık 150 mm uzunluğunda ve 75 mm
genişliğinde kanatlı kesiciler uygundur.
● Kanatlı kesicinin tasarımı, deney için zemine
yerleştirildiğinde mümkün olduğu kadar az örselenme
oluşturacak şekilde yapılmalıdır.
● Kanatlı kesiciyi zemine doğru ittirme hareketi sırasında
örselenme olabileceğinden ve bu durumda drenajsız
makaslama dayanımı değişeceğinden, kanatlı kesicinin 66
mümkün olduğu kadar ince olmasına dikkat edilmelidir.
ARAZİ DENEYLERİ
(Zeminlerde)
● Tork Uygulayıcı ve Tork Ölçüm
Cihazı
● Tork uygulayıcı (tansiyon başlığı), kanatlı
kesicinin zemin içerisinde döndürülmesi
için gerekli olan kuvvetin oluşturulmasını
sağlar.
● Uygulanan torka bağlı olarak zeminin
gösterdiği maksimum direnç tork ölçüm
cihazından okunur.
● Kanatlı kesici, maksimum tork
kaydedilinceye kadar sabit bir hızda
döndürülmelidir. BSI (1990)’a göre bu hız
değeri 6 ile 12 °/dakika arasındadır.
67
● Kanatlı Kesici Deneyi İle Saptanan Özellikler ve
Parametreler
● Kanatlı kesicinin döndürülmesi sırasında zeminin gösterdiği
makaslama dayanımı, uygulanan tork değerinden dolaylı
olarak bulunabilmektedir.
H/D=2 ise
eşitlik bu
şekilde
sadeleşir...
68
● Vane Deneyinin Kullanım Alanları
● Kohezyonlu ve makaslama dayanımı yaklaşık 100 kN/m2 olan
zeminlerde yapılabilir.
● Bu deney drene olabilen veya olması muhtemel ve deney sırasında
şişebilme özelliklerine sahip; kumlu, siltli veya çakıl ve fosil
kavkılarının bulunduğu zeminlerde yapılmamalıdır.
● Sert killi zeminlerden elde edilen sonuçların doğruluğu ise
tartışılabilir niteliktedir.
● Killi bir zeminin araştırılması için kanatlı kesici makaslama deneyi tek
başına yeterli olmaz.
● Ancak aynı noktada veya yakınında yapılan
farklı deney sonuçları ile karşılaştırılması uygun olur.
69
● Plaka Yükleme Deneyi
● Etki derinliği çok sığ (Plaka çapına bağlı).
● Son yıllarda kullanımı azalmıştır.
● Plaka üzerine uygulanan yüke bağlı olarak zemindeki oturma miktarı
kaydedilir.
● Deney yüzeyde yapılmak zorunda!!!
70
SAHA İNCELEMESİ (Dolaylı Yöntemler)
Jeofizik Yöntemler
● Sismik Yöntemler
● Sismik kırılma
● Sismik yansıma
● Rezistivite Yöntemi
● Manyetik Yöntemler
● Gravite Yöntemi
● Kuyu içi yöntemler
71

1-Arazi Incelemeleri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1-Arazi Incelemeleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ZEMİN MEKANİĞİ -II

Doç. Dr. Mutluhan AKIN

● Mühendislik projelerinde kesitlerin düşey

● Yeraltı yapılarının (örn. tünel) tavan ve taban

✓1:1000 - 1:5000 baraj, tünel, altyapı tesisi gibi 11

● Yüzey üzerinde inşa edilecek yapılar (bina vb.) için

● Sondaj tijlerine bağlı SPT numune alıcı (Ayrık-Yarık Tüp) kuyu

● Halat-Kedibaşı veya otomatik düşürme düzeneğine sahip sistemle

● Her 15 cm’lik ilerlemeye karşı gelen darbe sayısı kayıt edilir.

● 15 cm’lik çakmayı sağlamak için darbe sayısının 50 den fazla veya

● Son 30 cm’lik ilerleme için elde edilen darbe sayıları toplanarak, 30

● SPT numune alıcı tijlerle birlikte kuyudan çekilerek çıkarılır.

● Yarıklı numune alıcı açılarak, içindeki zemin örneği indeks ve

● Bir sonraki deney için tekrar delme işlemine geçilir. Deney

● Uygulamada 1.50 m.’lik aralıklar çok kullanılmaktadır.

● Su altındaki kohezyonsuz zeminlerin  açısı, kuru durumdaki ortama

● Ancak literatürde, SPT darbe sayıları ile yapılan hesaplamalarda,

● Bu durumda %60 referans enerji değerine göre ENERJİ ORANI

● Örneğin halka tipi şahmerdan kullanıldıysa bu durumda örnekleyiciye

● Bulunan bu değer ve diğer slaytlarda anlatılacak düzeltme katsayıları

● 3. Örtü yükü düzeltmesi (CN)

● Darbe sayılarını etkileyen bir diğer faktör DERİNLİK tir.

● Yüzeye yakın ve daha derinlerde alınan darbe sayılarının

Çeşitli araştırmacılara göre düzeltmesi (CN)

Araştırmacı (CN) Efektif düşey gerilim (sv) birimi

● 4. Diğer düzeltmeler > 10

Kuyu Çapı Düzeltmesi (CB) (Skempton, 1986)

● N60 = N30 * (Er / 60) * CR * CB * Cs

● Mitchell and Gardner (1975):

E = 766 . N30 (kN/m2)

● Kulhawy and Mayne (1990):

● Temiz Kumlar için (SW,SP) o=5000 1=1200

● Siltli Kumlar ve Killi Kumlar (SM,SC) o=2500 1=600

● Drenajsız Kayma Dayanımının Belirlenmesi:

● Killerde drenajsız kayma dayanımı

Yoshido (1988); Dr = 25 (s’v)–0.12 (N’60)0.46

● AŞIRI KONSOLİDASYON ORANI:

Mayne ve Kemper (1988); OCR = 0.193 . (N’/s’v)0.689

● HACİMSEL SIKIŞMA KATSAYISI:

Musaade Edilebilir Tasima Basinci, q (kN/m2 )

Grafiksel çözüm 400 N=40

N'=50 N'=50 N'=50

S= qnet B0.7 Ic fs fd (mm)

Ic= Sıkışma İndisi……. Ic= 1.71/N1.4

fs= Şekil faktörü …… fs=[(1.25 . L/B) / (L/B + 0.25)]2

fd= Derinlik düzeltme faktörü……….fd= (Ho / z1)(z- Ho / z1)

z= Temel Derinliği, z1 = Temel etki derinliği, H0= Kum tabakası kalınlığı,

● CW = 1 + [DW / (Df + ¾.B)] ----> 0<Dw<Df

● Sürtünme gömleği: Yanal sürtünme direnci

● Qc: Konik uca etkiyen toplam kuvvet

● Aynı zamanda bazı konik uçlardaki özel aparatlarla da boşluk suyu

● Yüzeysel bir temel için taşıma gücü (qa)

● Temel boyutları dikkate alınarak daha hassas bir taşıma gücü:

➢qa: taşıma gücü (kN/m2)

Kalibrasyon Deney verisi

✓ Limit basınç(PL) hacim

● Kuyu içi yöntemler

You might also like