Citytrip Bologna (& Ravenna)

rood
vet &
WIJS
Een op de vier mensen
die je in Bologna op
straat tegenkomt
studeert. Daardoor
weigert de ‘dikke’ zich
naar haar leeftijd te
gedragen. Wel zo
leuk: de middeleeuwen
op All-Stars.
Tekst: Nicolline van der Spek | Fotografie: Margriet Spangenberg

70 |
 Citytrip Bologna (& Ravenna)
‘ze maken er de beste pasta’s van italiË,
tortellini, tortelloni en al die andere ‘oni’s
en ‘ini’s gevuld met room, boter en spek.’
Op Piazza Maggiore – kloppend hart
van Bologna – staan twee studenten
lijnrecht tegenover elkaar, de één met
de San Petronio Basiliek in de rug, de
ander met het Palazzo del Podestá.
Beiden balanceren op een gammel
krukje. Eromheen heeft zich een flinke
kring toehoorders verzameld. Er wordt
fel gedebatteerd, maar verstaan doe ik
weinig. Ik hoor alleen ‘Afghanistan’ en even
later ‘Washington’. Anti-Amerikaans sentiment.
Hoe kan het ook anders. De stad wordt La Rossa
genoemd, naar haar politieke kleur. Van oudsher is
Bologna socialistisch met een sterke naoorlogse
vakbeweging. Laat Berlusconi het maar niet horen,
denk ik, het groepje debaters voorbij lopend en
een klein steegje inslaand. Via Pescherie Vecchie
puilt letterlijk uit van de groentekraampjes en
handgemaakte pasta. La Grassa, zo luidt Bologna’s
tweede bijnaam: de vette. Ze maken er de beste
pasta’s van Italië, tortellini, tortelloni en al die
andere ‘oni’s en ‘ini’s gevuld met room, boter
en spek.
‘Zo vet is de keuken van Bologna niet meer hoor’,
verklapte de dame die naast me in het vliegtuig zat.
Ze heeft nog kookboeken uit de jaren zeventig
thuis, vertelde ze, maar gebruikt nu nog maar de
helft van de hoeveelheden die daarin staan aan-
gegeven voor het maken van de roemruchte sauzen.
De wijze
Foto pagina 70 & 71: La Dotta is Bologna’s derde bijnaam: de geleerde.
Uitzicht over de rode stad Dat heeft natuurlijk alles te maken met het feit dat
vanaf de Asinelli-toren. Bologna de oudste universiteit van Europa huisvest,
gesticht in 1088 met als belangrijkste studies
Foto’s pagina 73: Aan de Geneeskunde en Recht. Dante heeft er gestudeerd,
muren van Via Zamboni u weet wel, die van De Goddelijke Komedie.
wapperen honderden Tachtig kilometer verderop, in Ravenna, ligt de
kamer-gezocht-briefjes. grote dichter begraven. Marconi, de uitvinder van
Een op de vier Bolognesi de draadloze telegrafie, heeft ook in Bologna’s
studeert. Daaronder: collegebankjes gezeten, net als oud-EU-voorzitter
een glas wijn geserveerd Prodi en schrijver Umberto Eco.
met chips en olijven op De van origine Russische Alona studeert vandaag
de Piazza Maggiore: € 5. Farmacie in het ‘Oxford van Italië’, en ze maakt
Bologna telt 37 kilometer ‘s ochtends – als werkstudente – ons ontbijt klaar in
aan porticos: arcades, Casa Ilaria, waar we twee nachten logeren. Deze
soms fraai beschilderd, B&B bevindt zich in het hart van de studentenwijk
en waaronder je zowel met om de hoek Via Zamboni, de straat die aan
verrassende als chique weerszijden wordt geflankeerd door faculteiten.
winkels vindt. Doordeweeks staan hier honderden scooters
72 |
geparkeerd. De Italiaanse student mag dan links
zijn, groen is hij niet. Het fietsen laat hij aan Nibali
over, zelf zit hij op een scooter of liever nog, op de
­trappen van de San Petronio Basiliek met aan zijn
lippen van huis meegenomen bier. De drankjes op
de terrasjes zijn immers veel te duur. Wij betaalden
5 euro voor een glas wijn, geserveerd met chips en
olijven, maar helaas zonder afweergeschut voor de
formatie duiven die op zo’n armzalig bordje afkomt.
Een slimme zet
Ik loop verder, passeer de twee opvallend scheve
torens van Bologna, en loop Via Zamboni in. Aan de
gebladderde muren wapperen honderden briefjes.
De bekende ‘kamer-gezocht’ briefjes. Een eeuwen-
oud probleem. Al vroeg trok Bologna duizenden
studenten. Met 50.000 inwoners behoorde de stad
rond 1300 tot één van de tien grootste steden van
Europa. Om aan de groeiende vraag naar huis-
vesting voor studenten tegemoet te komen, besloot
men om extra woonlagen te bouwen. Dit deed men
op een stevige boogconstructie. Een slimme zet,
want door te kiezen voor arcades hoefde men geen
grondbelasting te betalen. Ook handig, als het
regent, doen de porticos dienst als paraplu. Overal
loop je droog, want Bologna telt maar liefst 37 kilo-
meter aan arcades. UNESCO overweegt ze op haar
werelderfgoedlijst te plaatsen. En terecht. Sommige
plafonds zijn prachtig beschilderd, vooral die in de
buurt van de sjiekere winkelstraten, te vinden rond
Piazza Galvani.
Koekjes van…
Ons ‘ontbijtmeisje’ woont buiten het centrum,
vertelt ze. Alle andere 85.000 studenten daarbinnen,
als je het mij vraagt. Eén op de vier mensen die je
op straat tegenkomt, studeert. De één is trouwens
nog slonziger gekleed dan de ander. Nee, Kerstens,
Kamphuys en Van Binsbergen kom je niet tegen in
La Dotta. De student in Bologna is ‘alto’, zoals dat
heette in ‘mijn’ tijd. Ze lopen nog net niet rond met
buttons van Che Guevara, maar wel met een kop
vol dreads. Daaronder dragen ze een sjaal die aan
de gloriedagen van Arafat herinnert, een strak
zwart leren jasje en dan een skinny jeans vol gaten.
Onder de jeans de bekende gympen. De middel-
eeuwen op All-Stars. Dát is Bologna. Oud en jong
­tegelijk. Relaxt, lijkt me, om hier te studeren.
Alona lacht verlegen. Ze broedt op haar Engels,­
­terwijl ze ondertussen een glazen pot met kaakjes

op tafel zet. We worden geacht deze koekjes in onze
koffie te dopen. In de volgende alinea leest u meer
(veel meer) over het tot ver voorbij de ‘laars’
­bejubelde eten in Bologna, maar over het ontbijt
kan ik kort zijn, welk ontbijt?
Enfin, studeren in Bologna is allesbehalve relaxt,
begrijp ik van Alona. Zo zijn er alleen al 500 eerste-
jaars studenten Farmacie. ‘We krijgen les in een
bioscoop’, zegt ze om aan te geven hoe massaal
het is. Onmiddellijk moet ik aan het Anatomisch
Theater denken. In deze bijzondere collegezaal in
de oude universiteit, (Pallazo dell’Archiginnasio),
die voornamelijk uit hout is opgetrokken, kregen
studenten tot 1803 anatomische les. De lijktafel in
het midden, keurig schoongemaakt en uiteraard
niet meer in gebruik, zal menig student hebben
doen gruwelen. Minstens zo creepy en dus ook
fascinerend zijn de twee houten mannenfiguren
naast de lessenaar, beiden tot op het bot gestript.
De ‘inwendige mens’, je zou er honger van krijgen.
…eigen deeg
En komt dat even goed uit. In Bologna kun je de
­lekkerste pasta van Italië eten. Daar denken ze op
Sicilië vast anders over, maar Bologna heeft een erg
goede reputatie als het om pasta gaat. Voldoende
reden om op strooptocht te gaan. Na wat informeren
komen we uit op Via Belle Arti. Bij het restaurant
van Anna Maria, om precies te zijn. Bomvol. Dus dat
de Ragù Bolognese hier inderdaad het lekkerst is,
zal wel kloppen. Lunchen kunnen we alleen ver-
geten. Alle tafeltjes zijn bezet, niet met toeristen,
maar met complete families, de bambino op schoot.
Het is Moederdag, krijgen we uitgelegd. Daarom is
het vandaag extra druk. Bovendien is gisteren de
Madonna naar de stad gekomen. Jaarlijks daalt ze
af van het heiligdom San Luca naar het centrum.
De Mariaprocessie brengt honderden mensen op de
been, moet ik weten. Dan is er nog de Mille Miglia,
de duizend mijl van Italië. Deze klassieke autorally
van Brescia naar Rome en weer terug, deed van-
middag Bologna aan. Jamiroquai kwam voorbij,
maar ook de hoofdredacteur van Bildzeitung. En
onze eigen Chris Zegers niet te vergeten en hare
koninklijke Annette van Oranje (ooit nog veroor-
deeld voor te hard rijden). Zowel Chris als Annette
reden een Porsche 550 Spyder uit 1955. Voor de
liefhebber, Bologna ligt vlakbij Modena, het mekka
voor de auto- en motorliefhebber. Hier rollen ze van
de band, de Ferrari’s, Lamborghini’s, Ducatti’s en
Maserati’s. Maar ik dwaal af. We zaten nog aan
tafel. Althans, we wílden graag aan tafel...
Obers in rode vestjes lopen af en aan. Het is een
heksenketel, zeg maar gerust een chaos, een beetje
zoals het verkeer in Rome. Maar dat verhindert
Citytrip Bologna (& Ravenna)
‘Ik herken een Andrea Bocelli en
‘s avonds denk ik Tom Jones te
zien zitten. Anna Maria kan niet
van hem afblijven.’
Anna Maria niet om met haar vlezige vingers over
mijn wang te strijken. Ze staat naast een jongere
medewerkster achter de receptie, die ADHD-achtig
in een dik boek bladert. Ik zie haar knikken. Dan
kijkt ze op. Ze lacht. Si! Vanavond is er plek! Ook
krijgen we toestemming om foto’s te maken voor
onze reportage. Graag zelfs. Anna Maria is gek op
foto’s. Waar je kijkt, hangen portretten van haar
illustere gasten. Ik herken een Andrea Bocelli en
‘s avonds denk ik Tom Jones te zien zitten. Anna
Maria kan niet van hem afblijven. Zeventig is ze en
nogal ‘aanrakerig’. Iedereen, man of vrouw, wordt
even over zijn of haar rug gestreeld. Met dezelfde
handen maakt ze haar pasta, fatti a mano – what
else? Wel laat ze haar handgemaakte pasta’s
‘s avonds opwarmen door twee Chinezen, die in
de keuken alles draaiende moeten zien te houden.
In Bologna maken ze hun pasta’s met ei. Daarin
verschilt de noordelijke pasta met die uit Napels,
waar de deeg slechts met water wordt gemengd,
en daarom volgens de Bolognesi niet te vreten is.
De reden, zo leer ik: in het zuiden is het te warm,
deeg met ei was er niet lang houdbaar. Nog zo’n
leermomentje: in Bologna eten ze alles behalve
Spaghetti Bolognese. Spaghetti komt eveneens uit
het ‘sneue’ Napels. In de stad van Umberto Eco eten
ze tortellini, gemodelleerd naar de navel van Venus
en geserveerd met Ragù Bolognese. Vet?
You bet!
Manhattan van de middeleeuwen
Gelukkig wacht ons de volgende dag de Asinelli
­toren: 489 traptreden (!). Halverwege is de antipasta
al verbrand. En eenmaal boven hebben we ook
die allerlaatste olijf eraf gelopen. Ooit stonden er
honderd van dit soort torens in Bologna. Vandaag is
het aantal gereduceerd tot 20, waarvan de Asinelli-
toren met zijn 97 meter de hoogste is. Er vlak naast
staat de veel lagere Garisenda-toren, 3 meter 22 uit
het lood, dus het klopt als u denkt dat beide torens
naar elkaar overhellen. ‘Het is net een verliefd stel’,
lacht de gids. ‘Loop je een paar meter verder, dan
verandert het perspectief, en lijken de torens elkaar Foto’s linkerpagina:
niet aan te trekken maar juist af te stoten.’ Tamara De Asinelli-toren priemt
gaat ons voor naar boven, onderweg luid betreu- boven de rode stad uit.
rend dat de torens moesten wijken voor stupide Onze ober bij Trattoria
stadsvernieuwing aan het begin van de vorige Anna Maria. Via Pescherie
eeuw. Met haar honderd torens was Bologna in de Vecchie puilt uit van de
middeleeuwen het ‘Manhattan van Italië’. Toch kraampjes met groenten
­bekoort ze ook zonder torens. Eenmaal boven en en handgemaakte pasta.
uitgehijgd zie je ook goed hoe rood ze is. Hoewel Een aanrader is de antiek
haar bijnaam in eerste instantie verwijst naar haar & curiosamarkt op de
politieke kleur, wijst Bologna, La Rossa ook op haar Piaza San Stafano, elk
uiterlijk. Zachtrood. Alsof ze bloost. Zo blijft ze tweede weekend van de
­eeuwig jong. ­Bologna, ti amo! maand.
| 75
 Citytrip Bologna (& Ravenna)

Hoe kom je er? Beste reistijd

Vliegtuig (& trein): lowcost-maatschappij WindJet
vliegt twee maal per week (dinsdag en zaterdag)
naar Rimini vanuit Amsterdam en Brussel
­Zaventem. Rimini ligt aan zee, op iets meer dan
1 uur sporen van Bologna. Zie ook de rubriek
LOWCOST in REIZEN Magazine 3/11.
Auto: tussen Amsterdam en Bologna ligt 1291 km
aan snelweg.
OORDEEL VAN DE AUTEUR
Nicolline van der Spek: ‘Waar ik een openlucht
museum had verwacht, trof ik een stad aan die
barst van de energie. Met dank aan de studen-
ten, die Bologna tot één van de gezelligste ste-
den van Italië maken. De ‘rode, vette & wijze’
Voor- en najaar. Niet te warm (rond 20
graden) en levendig. In de zomer trek-
ken de studenten massaal weg en is
de sfeer heel anders.
Adres voor de nacht/maag
REIZEN Magazine sliep bij Casa Ilaria,
Largo Respighi 8, www.casailaria.com.
2-pk vanaf € 100 per nacht, inclusief
ontbijt. Hartje centrum. Romantische
aankleding. Je kunt hier ook kookles
volgen en zo leren hoe de Bolognesi hun
beroemde pasta maken.
Doen!

stad is véél minder toeristisch dan bijvoorbeeld
Venetië, en minder formeel dan het zakelijke
­Milaan. De sfeer is bijzonder relaxt, ondanks de
scooterherrie.
Of je er inderdaad de lekkerste pasta van Italië
kunt eten, laat ik aan het oordeel over van mijn
culinaire collega’s, maar ik heb er zeker lekker
gegeten. Drie keer Ragù Bolognese. De beste
(en duurste) bij Twinside en de vetste bij Anna
Maria. Om je vingers bij af te likken.’
Reisgids
Dante trouwde Nieuw: ANWB Goud Noord-Italië (2011/432 pag/
met Gemma circa € 19). Gedetailleerde gids met ruim aandacht
Donati, maar voor de provincie Emilia-Romagna en de steden
was zijn leven Bologna en Ravenna.
lang op een andere vrouw Te koop via anwb.nl/webshop
verliefd. Weet u wie? Ga
dan naar www.reizen.nl
5x
• Antiek- & Curiosamarkt. Elk tweede weekend van de maand
op het meest romantische pleintje van Bologna, de Piazza
San Stefano.
• San Petronio Basiliek (Piazza Maggiore). Behalve de grootste zonnewijzer
ter wereld, vind je er een fresco van Giovanni de Modena uit 1410.
De fresco toont een scene uit Dante’s Hel en te zien is o.m. hoe Mohammed
wordt onthoofd door een duivel. In 2002 vormde deze oude afbeelding voor
een aan Al Qaida gelinkte terreurbeweging voldoende aanleiding om te
dreigen met het opblazen van de kerk, wat tot vandaag nog niet is gebeurd.
Wel wordt de basiliek nu extra bewaakt.
• Anatomisch Theater. Prachtige houten collegezaal in het Pallazo dell’
Archiginnasio. Gratis, maar in het weekend gesloten.
• Asinelli-toren. Voor € 3 een onbetaalbaar uitzicht (zie pagina 70 & 71).
Ga vroeg in de ochtend, als de stad zacht wordt verlicht en het nog niet
zo druk is op de 489 treden.
• REIZ&-tip: lach even lief naar de receptioniste van het Best Western Hotel
(Via Zamboni 16) en zoef vervolgens met de lift naar het dakterras voor een
mooi uitzicht over Bologna, inclusief de torens.

Bologna
en maak kans op een Internet
ANWB-cadeaucard.
Zie anwb.nl/cadeuacard www.visitemiliaromagna.com, info (in Italiaans, Engels
voor info over deze prijs. & Duits) over beide steden & de rest van de p
­ rovincie.
www.ravennamosaici.it,
meer info over de mozaïeken van R ­ avenna.

5000 kleuren: Ravenna Eten, kijken, kopen

Foto boven: mozaïeken
in de Basilica di San Vitale
in Ravenna, de stad die in
de vijfde en zesde eeuw
een uitzonderlijke bloei-
periode kende.
Foto links: de Piazza del
Popolo, omgeven door
pallazzi. Hoog op twee
zuilen, tussen herder en
kudde, staan de heiligen
Appolinaris en Vitalis.
Tachtig kilometer (= 1 uur sporen) ten oosten van
Bologna ligt Ravenna, de schatkamer van Emilia
Romagna. Het stadje is wereldberoemd om zijn
Byzantijnse mozaïeken. Unesco heeft er acht op
haar werelderfgoedlijst geplaatst. De mooiste vind
je in de Basilica di San Vitale uit 547. De mozaïeken
behoren tot de oudste ter wereld, maar blinken uit
in dynamisch kleurgebruik. Zo zijn voor Justinianus
(de eerste Byzantijnse keizer van Ravenna), zijn
vrouw Theodora, de hovelingen, de apostelen, het
lam Gods, de pauwen, de bloemen, engelen en de
sterren naar schatting 5000 verschillende kleuren
gebruikt. De steentjes zijn recent schoongemaakt,
waardoor ze extra glanzen. In 1903 bracht de
Weense kunstenaar Gustav Klimt een bezoek aan
Ravenna. Zijn latere werk, onder andere De Kus, is
sterk door de Byzantijnse mozaïeken van Ravenna
beïnvloed. De kleine kleurvlakjes en het gebruik
van veel goud in zijn beroemde schilderijen, zijn
duidelijk terug te voeren op zijn bezoek in 1903 aan
het Italiaanse stadje, waar zich ook de laatste rust-
plaats van de banneling Dante Alighieri bevindt.
Elke avond, bij zonsondergang, wordt de klok in
Ravenna geluid. Dertien keer, omdat de grote
dichter op 13 september 1321 is overleden. ‘Gij die
hier binnentreedt, laat alle hoop varen’, schreef
Dante ooit in zijn aan de helpoort gewijde passage
in De Goddelijke K ­ omedie.
Tegenwoordig kun je rond zijn roomwitte tombe
allerhande souvenirs k ­ open en rennen krijsende
schoolkinderen gewapend met iPods in en uit.
Inderdaad: L­ asciate ogni speranza, voi ch’entrate. •
4x
• Twinside, Via de Falegnami 6, www.twinside.net Niet goed-
koop, wel erg lekker en trendy. De parmigiano wordt hier
aan je tafel geraspt, zoals het hoort.
• Trattoria Anna Maria, Via Belle Arti 17, www.trattoriannamaria.com
­Reserveren is een must. Betaalbare Pasta della Mama! Vanaf € 20, i­nclusief
aai over uw bol van Anna Maria zelf.
• Rond Piazza Maggiore vind je veel ‘toeristen-terrassen’, net hierachter zijn
veel leukere cafeetjes, waar studenten komen. Ronduit chic en prettig
mensen kijken kan vanaf het terras van Zanarini (Piazza Galvani 1),
www.caffezanarini.com, met om de hoek Armani, Gucci en Vuitton.
• De lekkerste traiteur vind je in het groente- & fruitstraatje Via Pescherie
Vecchie op nummer 3: La Baita. Voor nostalgische reclameposters en
­politieke affiches ga je naar: Antonio Niero, Via San Vitale 54/G.

76 |