‫ه ﻨﺪ ﯽ ان‬ ‫دا‬

‫وه ﻨﺪ ﯽ ان‬

‫ﻪ داری‬

‫ﻒو دآوری‬

‫د ﺮ ﮫﺪی ﮔ ﯽ‬
 ‫م ﺪا و ﺪ ﻨﺪه ﺑﺎن‬

‫ﺟﺰوه ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺟﺰوه درس ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮای ﮔﺮوه ﻫﺎی ﻋﻤﺮان‪ ،‬ﻣﻌﻤﺎری‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺪن و ﮐﺸﺎورزی اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎی‬
‫اﺳﺎﺳﯽ ﻫﺮ رﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ اﺻﻮل اوﻟﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﺑﺮای ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﯿﺪ اﺳﺖ در آﯾﻨﺪه ﺑﺮای ﻫﺮ ﯾﮏ رﺷﺘﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ ﯾﮏ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﺧﺎص ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﺟﺰوه ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺲ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ ،‬از ﮐﺘﺐ و ﺟﺰوات ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری و ﻧﯿﺰ از ﮐﺘﺐ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﻫﻨﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎی ﻓﻨﯽ و ﺣﺮﻓﻪ ای اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺧﯿﺮ ﺳﻮﻣﯿﻦ وﯾﺮاﯾﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﺎ دارای اﺷﮑﻼت و ﮐﺎﺳﺘﯽ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﻣﯿﻞ ﻣﻨﺘﻈﺮ درﯾﺎﻓﺖ اﺷﮑﺎﻻت و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬اﺳﺎﺗﯿﺪ و داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن‬
‫ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪١٣٩١‬‬
‫ﻣﻬﺪی ﮔﻠﯽ‬
‫‪Goli@shahroodut.ac.ir‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪١‬‬ ‫‪ ١‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪١‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ‪. . . . . . . . . . .‬‬ ‫‪١.١‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ﻣﻘﯿﺎس ‪. . . . . . . . . .‬‬ ‫‪٢.١‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ارﺗﻔﺎع در ﻧﻘﺸﻪ ‪. . . .‬‬ ‫‪٣.١‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﻓﻨﯽ و ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫‪۴.١‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫روشﻫﺎی ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ‪. . . . .‬‬ ‫‪۵.١‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.۵.١‬ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری زﻣﯿﻨﯽ ‪.‬‬
‫‪٧‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.۵.١‬ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮی ‪. . . .‬‬
‫‪٨‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٣.۵.١‬روش ﻣﺎﻫﻮاره ای ‪. .‬‬

‫‪١٠‬‬ ‫‪ ٢‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫‪١٠‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.٢‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺎﯾﻞ و اﻓﻘﯽ ‪. . . . . .‬‬
‫‪١١‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.٢‬روشﻫﺎی اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل ‪. . .‬‬
‫‪١١‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.٢.٢‬ﻗﺪم اﻧﺴﺎﻧﯽ ‪. . . . .‬‬
‫‪١١‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.٢.٢‬ﭼﺮخ ﻏﻠﺘﺎن ‪. . . . .‬‬
‫‪١١‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٣.٢.٢‬ﻣﺘﺮ ‪. . . . . . . . .‬‬
‫‪١٢‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۴.٢.٢‬روش اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ‪. . .‬‬
‫‪١٣‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۵.٢.٢‬روشﻫﺎی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ‪.‬‬
‫‪١۴‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٣.٢‬ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ‪. . . . . . . . . . .‬‬
‫‪١۵‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۴.٢‬ﺗﺼﺤﯿﺢﻫﺎی ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ‪. . . . .‬‬
‫‪١۵‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۵.٢‬ﻣﻮاﻧﻊ در ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ‪. . . . . . .‬‬
‫‪١۶‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.۵.٢‬دور زدن ﻣﺎﻧﻊ ‪. . . . .‬‬
‫‪١٧‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۶.٢‬ﻣﺎﻧﻊ ﻗﺎﺑﻞ دور زدن ﻧﯿﺴﺖ ‪. . .‬‬
‫‪١٧‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.۶.٢‬ﻣﺎﻧﻊ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻋﺒﻮر و دﯾﺪ‬

‫‪١٩‬‬ ‫‪ ٣‬ﻣﺴﺎﺣﯽ‬
‫‪١٩‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.٣‬اﺑﺰار ﻣﺴﺎﺣﯽ ‪. . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪٢٠‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.٣‬ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎی ﻣﺴﺎﺣﯽ ‪. . . . . . . . . .‬‬
‫‪٢١‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.٢.٣‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ ﺑﺎ ﻣﺘﺮ ‪. . . .‬‬
‫‪٢١‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.٢.٣‬اﺧﺮاج ﻋﻤﻮد ‪. . . . . . . . .‬‬
‫‪٢١‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٣.٢.٣‬ﻋﻤﻮد ﮐﺮدن ﺑﺮ ﯾﮏ ﺧﻂ ‪. . . . .‬‬
‫‪٢٢‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۴.٢.٣‬اﯾﺠﺎد ﺧﻄﻮط ﻣﻮازی ‪. . . . . .‬‬
‫‪٢٢‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۵.٢.٣‬اﯾﺠﺎد ﯾﮏ زاوﯾﻪ از ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد ‪. .‬‬
‫‪٢٢‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۶.٢.٣‬ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن اﺷﮑﺎل ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻣﻨﺘﻈﻢ ‪.‬‬
‫‪٢٣‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٣.٣‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪. . . . . . . . . . .‬‬
‫‪٢٣‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.٣.٣‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﺜﻠﺚ ‪. . . . . . . .‬‬
‫‪٢۴‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.٣.٣‬ﻗﺎﻋﺪه ﮔﻮس ‪. . . . . . . . .‬‬
‫‪٢۴‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٣.٣.٣‬ﭘﻼﻧﯿﻤﺘﺮ ‪. . . . . . . . . . .‬‬
‫‪٢۵‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۴.٣‬ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ روش ﺧﻂ ﻫﺎدی ‪. . . . . .‬‬

‫‪٢٨‬‬ ‫‪ ۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬
‫‪٢٨‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.۴‬ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎی ارﺗﻔﺎع ‪. . . .‬‬
‫‪٢٨‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.۴‬اﺻﻮل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ‪. . . . . .‬‬
‫‪٢٩‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٣.۴‬ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ‪. . . . . . . .‬‬
‫‪٢٩‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۴.۴‬روشﻫﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ‪. . . . .‬‬
‫‪٢٩‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.۴.۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎروﻣﺘﺮی ‪.‬‬
‫‪٢٩‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.۴.۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ ‪.‬‬
‫ت‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪٢٩‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٣.۴.۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻫﻨﺪﺳﯽ )ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ( ‪.‬‬
‫‪٣١‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۵.۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ‪. . . . . . . . .‬‬
‫‪٣٢‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۶.۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺷﻌﺎﻋﯽ ‪. . . . . . . . .‬‬
‫‪٣۴‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٧.۴‬ﮐﻨﺘﺮل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ‪. . . . . . . . . .‬‬
‫‪٣۵‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.٧.۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ‪. .‬‬
‫‪٣۵‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.٧.۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ در ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ ‪.‬‬
‫‪٣۶‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٣.٧.۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻌﻠﻮم ‪.‬‬
‫‪٣٧‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٨.۴‬ﺧﻄﺎﻫﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ‪. . . . . . . . .‬‬
‫‪٣٧‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.٨.۴‬ﺧﻄﺎﻫﺎی ﻣﺤﯿﻄﯽ ‪. . . . .‬‬
‫‪٣٨‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.٨.۴‬ﺧﻄﺎﻫﺎی دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ‪. . . .‬‬

‫‪۴٢‬‬ ‫‪ ۵‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ‬

‫‪۴٣‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.۵‬زاوﯾﻪ ﯾﺎب ‪. . . . . . . . . .‬‬
‫‪۴٣‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.١.۵‬زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‬
‫‪۴٣‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.١.۵‬زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی اﭘﺘﯿﮑﯽ ‪.‬‬
‫‪۴۶‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٣.١.۵‬زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل‬
‫‪۴۶‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.۵‬اﺻﻮل اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ ‪. . . .‬‬
‫‪۴٨‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٣.۵‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ ﺑﻪ روش ﮐﻮﭘﻞ ‪.‬‬
‫‪۴٨‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۴.۵‬زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ‪ ،‬ﺷﯿﺐ و ﻧﺎدﯾﺮ ‪. . . .‬‬

‫‪۵١‬‬ ‫‪ ۶‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع‬

‫‪۵٢‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.۶‬روش اﺳﺘﺎدﯾﻤﺘﺮی ‪. . . . . . . . . . .‬‬
‫‪۵۴‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.۶‬ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ ‪. . . .‬‬
‫‪۵۴‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.٢.۶‬ﻧﻘﻄﻪ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس اﺳﺖ ‪. . . .‬‬
‫‪۵۵‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.٢.۶‬ﻫﺪف ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس اﺳﺖ ‪. .‬‬

‫‪۵٨‬‬ ‫‪ ٧‬اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫‪۶٠‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.٧‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی و اﻧﺘﻘﺎل ژﯾﺰﻣﺎن ‪. .‬‬
‫‪۶٢‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.٧‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺨﺘﺼﺎت ‪. . . . . . .‬‬
‫‪۶٢‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٣.٧‬اﯾﺠﺎد ﺷﺒﮑﻪ ﻧﻘﺎط ﮐﻨﺘﺮل ‪. . . .‬‬
‫‪۶٣‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۴.٧‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ‪. . . . . .‬‬
‫‪۶۶‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ١.۴.٧‬ﺷﺮط زاوﯾﻪ ای ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ‪.‬‬
‫‪۶۶‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ٢.۴.٧‬ﺷﺮط ﺿﻠﻌﯽ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ‪. .‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪١‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻧﻘﺸﻪ‬ ‫‪١.١‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ‪ ١‬ﯾﮑﯽ از اﺟﺰای ﻣﻬﻢ ﻫﺮ ﭘﺮوژه ﻋﻤﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﺑﯿﻦ اﺟﺰا و ﻋﻮارض ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺎم ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﻋﻠﻢ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻧﻘﺸﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ اﺻﻄﻼﺣﺎت اوﻟﯿﻪ ﻧﻈﯿﺮ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری‪ ،‬ﻣﻘﯿﺎس و ‪ ...‬ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ روشﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻘﺸﻪ و دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪی ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮﻫﺎی‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﻘﯿﺎس و ﻧﻮع ﮐﺎرﺑﺮی را از ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﺬراﻧﯿﻢ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ‪ ٢‬ﻋﻠﻢ و ﻓﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻧﻘﺎط اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﺎط در روی ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ و ﯾﺎ در ﺑﺎﻻی آن در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬اﻧﺘﺨﺎب و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت‬
‫ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮد و ﻣﻘﯿﺎس اﻧﺠﺎم ﮐﺎر دارد‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻗﺎﺋﻢ ﻋﻮارض ﺑﺮ ﯾﮏ ﺳﻄﺢ اﻓﻘﯽ اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ .(١.١‬در ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس وﺿﻌﯿﺖ دﺳﺘﻪ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎ و ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ‬
‫دو ﻧﻮع ﺗﺼﻮﯾﺮ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻮازی‪ :‬در اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻫﻤﻪ دﺳﺘﻪ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻮازی ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪)٢.١‬آ((‪ .‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻗﺎﺋﻢ ﯾﮏ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺻﯽ از ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻮازی اﺳﺖ و زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ‬
‫دﺳﺘﻪ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎ ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﻤﻮد اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪)٢.١‬ب((‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺮﮐﺰی‪ :‬در اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ دﺳﺘﻪ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎ از ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻨﺎم ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪)٢.١‬ج((‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﯾﮏ ﻋﮑﺲ اﺷﺎره‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺗﻤﺎﻣﯽ دﺳﺘﻪ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎ از ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻨﺎم ﮐﺎﻧﻮن )ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺼﻮﯾﺮ( ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎوت اﺻﻠﯽ ﺑﯿﻦ ﻧﻘﺸﻪ و ﻋﮑﺲ ﻧﺤﻮه ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮ آنﻫﺎﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﻧﻤﯽﺗﻮان از ﻋﮑﺲ‬
‫)ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً( ﺑﺠﺎی ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١.١‬ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻗﺎﺋﻢ ﻋﻮارض‬

‫‪١ map‬‬

‫‪٢ surveying‬‬
‫‪٢‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .١‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎی ﻋﮑﺲ و ﻧﻘﺸﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫• ﻋﻜﺲ ﺗﺼﻮﯾﺮی اﺳﺖ ﻣﺮﻛﺰی وﻟﯽ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮی اﺳﺖ ﻗﺎﺋﻢ‬

‫• ﺑﺎ دور ﺷﺪن از ﻣﺮﮐﺰ ﻋﮑﺲ ﻋﻮارض در ﮔﻮﺷﻪﻫﺎ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ ﻟﺬا ﻣﻘﯿﺎس ﻋﻜﺲ در ﺳﺮاﺳﺮ ﻋﻜﺲ ﯾﻜﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻘﯿﺎس ﺣﻘﯿﻘﯽ و در ﮔﻮﺷﻪﻫﺎ ﻛﺸﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫• ﻋﻜﺲ دارای اﻃﻼﻋﺎت ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﻏﯿﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﺸﻪ دارای اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺤﺪودی اﺳﺖ‪.‬‬

‫• ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻬﯿﻪ ﻋﮑﺲ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺰرگ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از ﻋﻮارض در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻋﻮارض ﻃﺒﯿﻌﯽ )ﻧﻈﯿﺮ ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪ و ‪ (...‬و ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻧﻈﯿﺮ )ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬راه و ‪ (...‬اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﯾﮏ ﻣﺪار‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻟﺬا ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻃﯿﻒ وﺳﯿﻌﯽ از ﻋﻠﻮم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ در ارﺗﺒﺎط ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻘﯽ‬
‫ﻓﻀﺎی رﯾﺎﺿﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺸﻪ در آن ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﮐﺎﻏﺬ و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺻﻔﺤﻪ ﻧﺮم اﻓﺰار ﺗﺮﺳﯿﻢ اﺷﺎره ﮐﺮد‪.‬‬

‫)ج( ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺮﮐﺰی‬ ‫)ب( ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻗﺎﺋﻢ‬ ‫)آ( ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻮازی‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٢.١‬اﻧﻮاع ﺗﺼﻮﯾﺮ‬

‫‪ ٢.١‬ﻣﻘﯿﺎس‬

‫ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺸﻪ در اﺑﻌﺎد واﻗﻌﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻟﺬا ﻋﻮارض در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﯿﺰان ﺑﺰرگ و ﯾﺎ ﮐﻮﭼﮏ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺪان ﻣﻘﯿﺎس ‪ ٣‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﺎً در‬
‫ﭘﺮوژه ﻫﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری و ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﻣﻘﯿﺎس ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از ﯾﮏ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﯿﺎس ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻋﺪدی ﺑﺰرگﺗﺮ از ﯾﮏ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺮﯾﻒ رﯾﺎﺿﯽ ﻣﻘﯿﺎس ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﯾﮏ ﻃﻮل ﺑﺮوی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻃﻮل روی زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪d‬‬
‫=‪S‬‬ ‫)‪(١.١‬‬
‫‪D‬‬
‫ﮐﻪ ‪ d‬ﻃﻮل روی ﻧﻘﺸﻪ و ‪ D‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮل واﻗﻌﯽ ﮐﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﯿﺎس ﮐﻤﯿﺘﯽ ﺑﺪون ﺑﻌﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﯿﺎس را ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ ﻋﺪد ﮐﺴﺮی ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫=‪S‬‬ ‫)‪(٢.١‬‬
‫‪n × 1000‬‬
‫ﮐﻪ ‪ n‬ﻋﺪدی ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺨﺮج ﮐﺴﺮ ﻓﻮق ﻋﺪد ﻣﻘﯿﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺰان ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺑﻌﺎد ﻋﻮارض را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻘﯿﺎس را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪S = 1 : n × 1000‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮع دﯾﮕﺮی از ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﻘﯿﺎس ﺑﯿﺎن ﺗﺼﻮﯾﺮی آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪان ﻣﻘﯿﺎس ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻘﯿﺎس از ﻃﺮﯾﻖ ﯾﮏ ﭘﺎره ﺧﻂ ﮐﻪ ارزش واﻗﻌﯽ‬
‫ﻫﺮ ﯾﮏ واﺣﺪ آن در ﺑﺎﻻی آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد )ﺷﮑﻞ ‪ .(٣.١‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻘﯿﺎس ﮐﻪ در ﭘﯿﺶﺗﺮ ﮐﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺮوزه ﺟﻨﺒﻪ ﺗﺰﯾﯿﻨﯽ دارد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ‬
‫ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺪون اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﯽﺗﻮان ﻃﻮلﻫﺎی روی ﻧﻘﺸﻪ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﭘﺮﮔﺎر و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ روی ﭘﺎره ﺧﻂ ﻣﻘﯿﺎس‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻃﻮل روی زﻣﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ دﻗﯿﻖﺗﺮ اوﻟﯿﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻣﻘﯿﺎس ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ را ﺑﻪ درﺟﺎت ﮐﻮﭼﮏﺗﺮی ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻮاص ﻣﻘﯿﺎس ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺎز در ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﻌﺪ ﮐﺎﻏﺬ‪ ،‬ﻣﻘﯿﺎس ﻫﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﻌﺪ داده ﻟﺬا ﺗﺄﺛﯿﺮی ﺑﺮ ﻃﻮلﻫﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ را ﻣﯽﺗﻮان از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻘﯿﺎس ﺑﻪ دﺳﺘﻪﻫﺎی زﯾﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫‪ .١‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻘﯿﺎس‪ :‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ‪ ١ : ۵٠٠٠٠٠‬و ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ اﻃﻠﺲ ﯾﺎ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .٢‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻘﯿﺎس‪ :‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ‪ ١ : ۵٠٠٠٠‬ﺗﺎ ‪) ١ : ۵٠٠٠٠٠‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ(‪.‬‬

‫‪٣ Scale‬‬
‫‪٣‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .١‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٣.١‬ﻣﻘﯿﺎس ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ‬

‫‪ .٣‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻘﯿﺎس‪ :‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ‪ ١ : ۵٠٠٠‬ﺗﺎ ‪) ١ : ۵٠٠٠٠‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﭘﻮﺷﺸﯽ(‪.‬‬

‫‪ .۴‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی ﺑﺰرگ ﻣﻘﯿﺎس‪ :‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ‪ ١ : ۵٠٠‬ﺗﺎ ‪) ١ : ۵٠٠٠‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ(‪.‬‬

‫‪ .۵‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺰرگ ﻣﻘﯿﺎس‪ :‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺰرگﺗﺮ از ‪) ١ : ۵٠٠‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و ﭘﻼن(‪.‬‬

‫در اﺟﺮای ﯾﮏ ﭘﺮوژه ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﻧﻈﯿﺮ راهﺳﺎزی از اﺑﺘﺪای ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺗﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری آن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬در ﻓﺎز ﺻﻔﺮ و ﯾﮏ ﮐﻪ ﻫﺪف‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اوﻟﯿﻪ و ﺑﺮآورد ﻫﺰﯾﻨﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻘﯿﺎس و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﻋﮑﺲﻫﺎی ﻣﺎﻫﻮارهای اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﯿﺮ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﻣﯽﺗﻮان از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﭘﻮﺷﺸﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬در ﻓﺎز اﺟﺮا ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺑﺰرگ ﻣﻘﯿﺎس اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای ﻃﺮاﺣﯽ اﺑﻨﯿﻪ راه ﻧﻈﯿﺮ ﭘﻞﻫﺎ از ﭘﻼنﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از ‪ ١:۵٠٠‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻘﯿﺎس و در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪ از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺑﺰرگ ﻣﻘﯿﺎس اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﭘﻮﺷﺸﯽ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺳﺮاﺳﺮ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس‬
‫‪ ١:٢۵٠٠٠‬ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﮐﺸﻮر ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ارﺗﻔﺎع در ﻧﻘﺸﻪ‬ ‫‪٣.١‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﺼﺎﺗﯽ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ .١‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﯽ ‪ : ۴‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﯽ )‪ (x, y‬ﻋﻮارض را در اﺧﺘﯿﺎر ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﭘﻼنﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺛﺒﺘﯽ‬
‫ﺑﺮای ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮدن ﺣﺪود ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۵‬‬
‫‪ :‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در ﻣﻮرد ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط )ﻣﺆﻟﻔﻪ ‪ (z‬در اﺧﺘﯿﺎر ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﻔﺎﻋﯽ ﺑﺪون ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‬ ‫‪ .٢‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ارﺗﻔﺎﻋﯽ‬
‫ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﯽ ارزش ﺧﺎﺻﯽ ﻧﺪارد؛ ﻟﺬا در ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ارﺗﻔﺎﻋﯽ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﯽ ﻋﻮارض ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ دﻗﯿﻖ ﻧﺒﻮده و ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﻣﯽﺗﻮان‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ در ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ارﺗﻔﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎی )‪ (x, y‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮای ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﺟﺎی ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٣‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ ‪ : ۶‬ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺑﻪ ﭘﺴﺘﯽ و ﺑﻠﻨﺪیﻫﺎی ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﻪ ﺑﻌﺪی ﻋﻮارض )‪ (x, y, z‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ را ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﻓﻨﯽ و ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ و ﯾﺎ اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮای اﺟﺮای ﻫﺮ ﭘﺮوژه ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻧﻈﯿﺮ راهﺳﺎزی‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﻧﯿﺮو‪ ،‬اﺣﺪاث ﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺳﺎزی‪،‬‬
‫ﺷﻬﺮﺳﺎزی و ‪ ...‬اﻃﻼع از وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺴﺘﯽ و ﺑﻠﻨﺪیﻫﺎی زﻣﯿﻦ ﺿﺮوری اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﯾﮏ ﻧﻘﺸﻪ دو ﺑﻌﺪی ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻌﺪ ﺳﻮم )ارﺗﻔﺎع( را ﻧﻤﺎﯾﺶ داد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﻣﺎﮐﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اوﻟﯿﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎﮐﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮای ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻇﺎﻫﺮی اﺳﺖ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎی ﻧﺸﺎن دادن ارﺗﻔﺎع اﺳﺘﻔﺎده از رﻧﮓ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ روش ﯾﮏ ﻃﯿﻒ‬
‫رﻧﮕﯽ ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن ارﺗﻔﺎع در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ روش ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮی داﺷﺘﻪ و ﺑﺮای ﮐﺎرﻫﺎی ﻏﯿﺮ دﻗﯿﻖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از اﯾﻦ روش ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮای ﻧﺸﺎن‬
‫دادن ارﺗﻔﺎع در ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ و اﻃﻠﺲﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪۴ Planimetric‬‬ ‫‪map‬‬

‫‪۵ Altimetric‬‬ ‫‪map‬‬
‫‪۶ Topographic‬‬ ‫‪map‬‬
‫‪۴‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .١‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۴.١‬ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰان‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۵.١‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰان ﻋﻮارض ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫روش دﯾﮕﺮ ﺑﺮای ﻧﻤﺎﯾﺶ ارﺗﻔﺎع ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ارﺗﻔﺎع روی ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ روش را ﮐﺪ ارﺗﻔﺎﻋﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط در اﯾﻦ روش ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﯾﻦ وﺟﻮد اﯾﻦ روش ﺑﺎ روح ذاﺗﯽ ﻧﻘﺸﻪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺑﯿﺎن ﺗﺼﻮﯾﺮی اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺖ در ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻠﻮﻏﯽ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫از اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن ارﺗﻔﺎع در ﻣﻮاردی ﮐﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع دﻗﯿﻖ ﻋﻮارض ﻫﺴﺘﯿﻢ )ﻧﻈﯿﺮ ﭘﺮوژهﻫﺎی ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺳﺎزی‪ ،‬ﺗﻔﮑﯿﮏ و ﺗﺴﻄﯿﺢ اراﺿﯽ( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ ﻧﺤﻮه درج ارﺗﻔﺎع در روی ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬در درج ﮐﺪ ارﺗﻔﺎﻋﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻤﯿﺰ ارﺗﻔﺎع در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰان ‪ ٧‬ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ و دﻗﯿﻖ ﻧﻤﺎﯾﺶ ارﺗﻔﺎع اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰان )ﺗﺮاز( ﻣﮑﺎن ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻧﻘﺎط ﻫﻢ‬
‫ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ روش ﻋﺎرﺿﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﺮی ﺻﻔﺤﺎت اﻓﻘﯽ ﻣﺘﺴﺎوی اﻟﻔﺎﺻﻠﻪ ﻗﻄﻊ داده ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎﻃﻊ آنﻫﺎ در روی ﻧﻘﺸﻪ ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد‬
‫)اﺷﮑﺎل ‪ .( ٨.٢‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﯿﺎس و ﺷﯿﺐ زﻣﯿﻦ دارد‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ﻣﯿﺰان ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺴﺘﯽ و ﺑﻠﻨﺪی ﻧﺎﺣﯿﻪ ارﺗﻔﺎع و ﺷﯿﺐ‬
‫واﻗﻌﯽ ﻣﺤﻞ را ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫از روی ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ﻣﯿﺰان ﻣﯽﺗﻮان ﭘﯽ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮد‪ .‬ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻻدﺳﺖ رودﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻻدﺳﺖ دره ﺧﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺤﻞ درهﻫﺎ اﯾﻦ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ‪ V‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻮک آن ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻻدﺳﺖ رود اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻻدﺳﺖ رود ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰان ﭘﯽ در ﭘﯽ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﺎﻻﺗﺮی را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺧﻄﻮط‬
‫ﺗﺮاز در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺗﭙﻪﻫﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ﺑﺴﺘﻪای را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬ﻗﻠﻪ ﺗﭙﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰان ﺑﺴﺘﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز در داﻣﻨﻪﻫﺎی ﮐﻢ ﺷﯿﺐ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ﻣﯿﺰان ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ در ﺷﮑﻞ )‪ (۵.١‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ﻣﯿﺰان ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺷﯿﺐﻫﺎی ﺗﻨﺪ و دﯾﻮاره ﻫﺎی ﻗﺎﺋﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ آنﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻬﻢ ﺑﭽﺴﺒﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ را‬
‫ﺗﺮاﻧﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮاﻧﺸﻪ را ﺑﺎ ﯾﮏ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺨﺼﻮص ﺷﺒﯿﻪ ﻗﻼب در روی ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬روی ﻫﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰان‪ ،‬ارﺗﻔﺎع آن در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺷﻠﻮغ ﺷﺪن ﻧﻘﺸﻪ از ﻫﺮ ‪ ۵‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰان ارﺗﻔﺎع ﯾﮑﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬دارای ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﯽ اﺻﻠﯽ و ﺑﻘﯿﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی‬
‫ﻓﺮﻋﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد )ﺷﮑﻞ ‪ .(۶.١‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ﺗﺮاز ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻣﻘﯿﺎس و ﺷﯿﺐ زﻣﯿﻦ )وﺿﻌﯿﺖ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ( اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻓﻀﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫اﻣﮑﺎن ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ﺗﺮاز ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﮐﻤﺘﺮ را دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ذوﻋﺎرﺿﻪ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ﻣﯿﺰان ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٧ Contour‬‬ ‫‪line‬‬

‫‪۵‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .١‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۶.١‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰانﻫﺎی اﺻﻠﯽ و ﻓﺮﻋﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٧.١‬اﺳﺘﺨﺮاج ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط از ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰان‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ارﺗﻔﺎع از ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ﻣﯿﺰان ﺑﺎ ﻓﺮض ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺧﻄﯽ ارﺗﻔﺎع ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮات ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﻦ دو ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰان ﺛﺎﺑﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻓﺮض دور از واﻗﻌﯿﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ در اﻧﺪازه ﮔﯿﺮیﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮدار روی زﻣﯿﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﯿﺐﻫﺎ ﺑﺮداﺷﺖ )اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی( ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻟﺬا‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻃﺒﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ﺗﺮاز ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﯿﺐ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮض‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻣﯽﺗﻮان ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﻓﺮض ﻧﻘﻄﻪ ‪A‬‬
‫ﻧﻘﻄﻪای روی ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ روی ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ﺗﺮاز ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع آن ارﺗﻔﺎع ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاز اﺳﺖ‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﭘﺎره‬
‫ﺧﻂ دﻟﺨﻮاه را ﭼﻨﺎن رﺳﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ دو ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺠﺎور ﺧﻮد را در دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬و ‪ C‬ﻗﻄﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻂ ﮐﺶ ﻓﻮاﺻﻞ ‪ AB‬و ‪ AC‬را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺳﺎده ﻣﯽﺗﻮان ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪:‬‬

‫‪AB‬‬ ‫‪∆HAB‬‬
‫=‬
‫‪BC‬‬ ‫‪∆HBC‬‬
‫‪1cm‬‬ ‫‪∆HAB‬‬ ‫‪1 × 10‬‬
‫=‬ ‫= ‪⇒ ∆HAB‬‬ ‫‪= 3.33m‬‬
‫‪3cm‬‬ ‫‪10m‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪HA‬‬ ‫‪= HB + ∆hAB = 1500 + 3.33 = 1503.33m‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻓﻨﯽ و ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫‪۴.١‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع از ﻧﻘﺸﻪ ﯾﮏ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ وﺟﻮد دارد‪ .‬وﻇﯿﻔﻪ ﺗﻬﯿﻪ اﯾﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ در اﯾﺮان ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫دارای دو ﮔﻮﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺖ‪ -١ :‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﮑﺎﻧﯽ و ‪ -٢‬اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای اﻃﻼﻋﺎت ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﮑﺎﻧﯽ آورده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬

‫‪ .١‬اﺑﻌﺎد ﻓﻀﺎی ﻣﻔﯿﺪ آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ۶٠‬در ‪ ٨٠‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢‬ﻓﻀﺎی ﻧﻘﺸﻪ در اﺑﻌﺎد ‪ ١٠‬در ‪ ١٠‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ ﺷﺒﮑﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .٣‬ﻣﺤﻮر ‪ y‬در راﺳﺘﺎی ﺷﻤﺎل اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۶‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .١‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٨.١‬ﻋﻼﺋﻢ اﺧﺘﺼﺎری ﻧﻘﺸﻪ‬

‫‪ .۴‬ﻟﮋﻧﺪ )ﻋﻼﺋﻢ اﺧﺘﺼﺎری( ﻧﻘﺸﻪ در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫‪ .۵‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻬﻤﯽ ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺷﻤﺎره ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻋﻨﻮان ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﺮﮔﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺪﯾﺪ ﭼﺎپ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺳﺮی‪ ،‬ﻣﻘﯿﺎس‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬روش ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ‪،‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎی اﺗﺼﺎل ﻧﻘﺸﻪ )اﻧﺪﮐﺲ( و ‪ ...‬در زﯾﺮ ﻟﮋﻧﺪ آورده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع و اﻫﻤﯿﺖ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻌﺪادی از اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺬف ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﮋاد ﻋﻼﺋﻢ ﻗﺮاردادی ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﯿﺎن ﺗﺼﻮﯾﺮی از‬
‫ﻋﻮارض اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن از ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﺎم و ﻧﻮع ﻋﻮارض روی ﻧﻘﺸﻪ اﺟﺘﻨﺎب ﮐﺮد‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺎرﺿﻪ )ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ رودﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن( ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﯾﮏ ﻋﻼﻣﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان از ﻋﻼﺋﻢ اﺧﺘﺼﺎری اﺳﺘﺎﻧﺪاردی ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺖ‪ .‬در ﺷﮑﻞ ) ‪ (٨.١‬ﺗﻌﺪادی از ﻋﻮارض ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺳﻤﺒﻞ اﺧﺘﺼﺎری آنﻫﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ دﯾﺪﯾﻢ راﺳﺘﺎی ﻣﺤﻮر ‪ y‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﯾﺪ در راﺳﺘﺎی ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻖﺗﺮ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺷﻤﺎل وﺟﻮد دارد‪ :‬ﺷﻤﺎل ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻗﻄﺐﻧﻤﺎ‪ ،‬ﺷﻤﺎل ژﺋﻮدزی ﮐﻪ ﻫﻤﺎن راﺳﺘﺎی ﻧﺼﻒاﻟﻨﻬﺎر ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻣﺤﻞ اﺳﺖ و ﺷﻤﺎل ﺷﺒﮑﻪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ژﺋﻮدزی ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﺎرﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺷﻤﺎل‬
‫ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻗﻄﺐﻧﻤﺎی ﺳﺎده ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺷﻤﺎل ﺷﺒﮑﻪ و در ژﺋﻮدزی از ﺷﻤﺎل ژﺋﻮدزی و ﻧﺠﻮﻣﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻤﺎل ﺷﺒﮑﻪ و ﺷﻤﺎلﻫﺎی ژﺋﻮدزی ﻧﺠﻮﻣﯽ و ژﺋﻮدزی ﺧﺎرج از ﺳﻄﺢ اﯾﻦ درس اﺳﺖ‪ .‬راﻫﻨﻤﺎی اﺗﺼﺎل ﻧﻘﺸﻪ )اﯾﻨﺪﮐﺲ( ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻬﻢ در ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺷﯿﺖ ﻫﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮای ﭘﻮﺷﺶ ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ ١‬ﻋﺪد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻨﺪﮐﺲ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺤﻞ ﻧﻘﺸﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﺎرﺑﺮ ﻣﯽداﻧﺪ ﺑﺮای‬
‫اداﻣﻪ ﻋﻮارﺿﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺪوده آنﻫﺎ در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی ﻣﺠﺎور اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺪام ﺷﯿﺖ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫روشﻫﺎی ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ‬ ‫‪۵.١‬‬

‫روشﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ آنﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری زﻣﯿﻨﯽ‬ ‫‪١.۵.١‬‬

‫در اﯾﻦ روش ﺑﺎ اﺑﺰاری ﻧﻈﯿﺮ ﺗﺮازﯾﺎب‪ ،‬زاوﯾﻪ ﯾﺎب‪ ،‬ﻣﺘﺮ و ﻏﯿﺮه و ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﻋﺎرﺿﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ اﺻﻠﯽ در اﯾﻦ روش ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ .١‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺻﺤﺮاﯾﯽ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺻﺤﺮاﯾﯽ اﻧﺠﺎم اﻧﺪازه ﮔﯿﺮیﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ آنﻫﺎ را ﻣﺸﺎﻫﺪات ‪ ٨‬ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪه ﻣﺸﺎﻫﺪات در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻃﻮل‬

‫‪٨ Observation‬‬
‫‪٧‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .١‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٩.١‬ﺗﯿﭗ ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫و زاوﯾﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﻫﺮ ﺷﮑﻞ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻃﻮل و زاوﯾﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪات در دو ﺻﻔﺤﻪ ﻓﺮﺿﯽ اﻓﻘﯽ و ﻗﺎﺋﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر اﻟﻤﺎن‬
‫زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ‪ ،‬زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺎﺋﻢ )ارﺗﻔﺎع( ﺳﺮوﮐﺎر دارﯾﻢ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮای اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻨﺪﺳﯽ ﯾﮏ ﻧﻘﺸﻪ ﻻزم اﺳﺖ از اﯾﻦ ﭼﻬﺎر اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‪ :‬ﻣﺸﺎﻫﺪات اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﺪه‪ ،‬وﯾﺮاﯾﺶ‪ ،‬ﺗﺼﺤﯿﺢ و آﻣﺎده ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ و ﯾﺎ دﺳﺘﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه ﻣﺨﺘﺼﺎتﻫﺎی ﻧﻘﺎط ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮوی ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣‬ﺗﺮﺳﯿﻢ‪ :‬ﻣﺨﺘﺼﺎتﻫﺎ و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﻣﺠﻬﻮل ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﻪ روش دﺳﺘﯽ ﺑﺮوی ﮐﺎﻏﺬ ﻧﻘﺸﻪ و ﯾﺎ ﺑﺎ ﻧﺮم اﻓﺰار ﺑﻪ ﺻﻮرت رﻗﻮﻣﯽ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ را‬
‫ﮐﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎی دﺳﺘﯽ ﺑﺮای ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺮﺳﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری زﻣﯿﻨﯽ دﻗﯿﻖﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻮع دﺳﺘﮕﺎه و روش اﻧﺪازهﮔﯿﺮی اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ درس ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ روش‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮی‬ ‫‪٢.۵.١‬‬

‫اﯾﺪه اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﮑﺲ ﺑﺠﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﻌﺪ از دوره ﻋﮑﺎﺳﯽ در ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ذﮐﺮ ﺷﺪه در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮی ‪ ٩‬ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺪف ﻋﻤﺪه آن ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ از ﻋﮑﺲ اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ رﯾﺎﺿﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺮﮐﺰی ﻋﮑﺲ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺎﺋﻢ ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﮑﺎت دﯾﮕﺮی‬
‫در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪان اﺷﺎره ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪ .١‬ﺑﺮای ﻋﮑﺲﺑﺮداری ﺑﺎﯾﺪ از دورﺑﯿﻦﻫﺎی ﻣﺨﺼﻮص اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﺗﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ و ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﺮح ﺑﺮای ﭘﺮواز )ﺗﻨﻈﯿﻢ ارﺗﻔﺎع‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ‪ ( ...‬دارﯾﻢ ﺗﺎ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮ ﻋﮑﺲ ﺣﺎوی اﻃﻼﻋﺎت دو ﺑﻌﺪی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ آوردن ارﺗﻔﺎع ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺌﻮری ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﺪاﻗﻞ از دو ﻋﮑﺲ دﯾﺪه‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ ۶٠‬درﺻﺪ در ﻃﻮل و ﺑﯿﺶ از ‪ ٣٠‬درﺻﺪ در ﻋﺮض ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﭙﻮﺷﺎﻧﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .۴‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ و ﯾﺎ ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎی ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .۵‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﮑﺲ ﺗﻨﻬﺎ دارای اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺴﺒﯽ ﻋﻮارض اﺳﺖ؛ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻘﺎﻃﯽ روی ﻋﮑﺲ دارای ﻣﺨﺘﺼﺎت زﻣﯿﻨﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٩ Photogrammetry‬‬
‫‪٨‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .١‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١٠.١‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ای از ﯾﮏ ﻋﮑﺲ ﻫﻮاﯾﯽ ﻗﺎﺋﻢ از ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺸﺎورزی‬

‫ﻣﺰاﯾﺎی اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮی در ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی ﭘﻮﺷﺸﯽ و ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ در ﯾﮏ ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺰرگ )ﻣﻨﻄﻘﻪ وﺳﯿﻊ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن‬
‫و ﯾﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﺮان( ﺑﻪ روش ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮی اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮐﺎرﺑﺮد ﻓﺮاواﻧﯽ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی‬
‫ﭘﻮﺷﺸﯽ اﯾﺮان ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ‪ ١:۵٠٠٠٠‬و ﯾﺎ ‪ ١:٢۵٠٠٠‬ﺑﻪ روش ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮی ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﻣﮑﺎن ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ‪ ١:۵٠٠‬ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد‬
‫دﻗﺖﻫﺎی ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻤﺮاﺗﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﭼﮏ )ﻣﺜﻼ‪ ‬ﭼﻨﺪ ده ﻫﮑﺘﺎر( ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫روش ﻣﺎﻫﻮاره ای‬ ‫‪٣.۵.١‬‬

‫ﭘﺲ از ﭘﺮﺗﺎب ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎ‪ ،‬اﯾﺪه اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺼﺎوﯾﺮی اﺧﺬ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻋﮑﺲﻫﺎی ﻫﻮاﯾﯽ ﻋﻠﻢ ﺳﻨﺠﺶ از دور )دورﮐﺎوی( ‪ ١٠‬را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ .‬اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ‬
‫ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﺎﻫﻮاره ای ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮑﯽ از اﻫﺪاف ﻋﻠﻢ ﺳﻨﺠﺶ از دور اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا دورﺑﯿﻦﻫﺎی ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎی )ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ آنﻫﺎ را ﺳﻨﺠﻨﺪه‬
‫ﺑﻨﺎﻣﯿﻢ( ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾﮏ دورﺑﯿﻦ ﻋﮑﺲﺑﺮداری ﺑﻮده و اﻣﺮوزه ﻗﺎدرﻧﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻃﯿﻒ ﻣﺮﺋﯽ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ از ﺳﺎﯾﺮ ﻃﯿﻒﻫﺎی دﯾﮕﺮ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ‪ ،‬ﻓﺮا ﺑﻨﻔﺶ و ‪ ...‬را ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﻣﮑﺎن ﺛﺒﺖ ﺗﺼﺎوﯾﺮ اﺑﺮ ﻃﯿﻔﯽ ﺗﺎ ﺑﯿﺶ از ‪)١٢٠‬ﺑﺎﻧﺪ( ﻃﯿﻒ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻣﮑﺎن ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺮداری ﺑﺪون ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺧﺬ ﻣﺠﻮز ﺑﺮای ﭘﺮواز )ﮐﺎرﺑﺮد ﻧﻈﺎﻣﯽ(‪،‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺮداری ﺳﺮﯾﻊ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺮداری ﻣﺠﺪد از ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﻓﻮاﺻﻞ ﮐﻮﺗﺎه زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ رﻗﻮﻣﯽ و ﺛﺒﺖ ﻃﯿﻒ وﺳﯿﻌﯽ از اﻃﻼﻋﺎت از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺰﯾﺖﻫﺎی اﺻﻠﯽ ﺳﻨﺠﺶ از دور‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻋﮑﺲﻫﺎی ﻣﺎﻫﻮاره ای و ﻃﯿﻒﻫﺎی آن در ﺗﻬﯿﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻨﺪﺳﯽ )ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺪل ﺳﻪ ﺑﻌﺪی زﻣﯿﻦ و ‪ ،(...‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آب‪ ،‬ﺧﺎک و ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ‪ ،‬ﮐﺸﺎورزی‬
‫و ‪ ...‬اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺎی ﻓﺮاوان دارد‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻی ﻣﺎﻫﻮاره ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻣﻘﯿﺎس دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﻣﺮوزه ﺣﺘﯽ ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮد ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺣﺪود ‪ ۵٠‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎی ﺑﺰرگ ﻧﻈﯿﺮ ‪ ١:١٠٠٠‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ دارد‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻨﺎت‬

‫‪ .١‬راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ روی ﻧﻘﺸﻪ و ﻣﺴﺎﺣﺖ روی زﻣﯿﻦ را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢‬ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 20m‬روی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ‪ S = 1 : 2000‬ﭼﻨﺪ ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ .٣‬ﻣﺴﺎﺣﺖ زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ‪ 10‬ﻫﮑﺘﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻃﻮل آن ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺮض آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬روی ﻧﻘﺸﻪ ‪ S = 1 : 2000‬ﭼﻪ ﻣﺴﺎﺣﺘﯽ را اﺷﻐﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬
‫‪١٠ Remote‬‬ ‫‪sensing‬‬
‫‪٩‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .١‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫‪ .۴‬ﻃﻮل ‪ AB‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺣﺪود ‪ 100m‬اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از اﯾﻦ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی‪ ،‬ﺑﺮدن ﻃﻮل ﯾﺎد ﺷﺪه ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻘﺸﻪ ‪ S = 1 : 2000‬اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﺎی ﺗﺮﺳﯿﻢ را‬
‫‪ ±0.15‬ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻃﻮل ‪ AB‬ﺑﺎ ﭼﻪ دﻗﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﻮد؟‬

‫‪ .۵‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﻄﺎی ﺗﺮﺳﯿﻢ ‪ 0.2‬ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺛﺮ آنرا در ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺑﺰرگ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .۶‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﺪف ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ‪ S = 1 : 500‬از ﺷﻬﺮ ﺷﺎﻫﺮود ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ‪ 5 × 4km‬ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺣﺪاﻗﻞ ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﺷﯿﺖ ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ؟‬

‫‪ .٧‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺮوی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﯿﺎس ‪ S = 1 : 250‬ﻣﻌﺎدل ﭼﻬﺎر دﺳﯿﻤﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ واﻗﻌﯽ زﻣﯿﻦ و ﺧﻄﺎی آن را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫دﻗﺖ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0.2mm‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ؟‬ ‫‪1‬‬

‫‪75‬‬ ‫‪ .٨‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ‪ 30 × 18m‬روی ﻧﻘﺸﻪ‬

‫‪ .٩‬زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ 28.26km2‬در ﻧﻘﺸﻪ ای ﺑﻪ ﻣﻘﯿﺎس ‪ 1 : 10000‬ﺑﺸﮑﻞ داﯾﺮه ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻌﺎع اﯾﻦ زﻣﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ .١٠‬ﻣﺴﯿﺮی از ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰان ‪110‬ﻣﺘﺮی ﺑﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰان ‪ 120‬ﻣﺘﺮی ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻃﻮل ﻣﺴﯿﺮ روی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ‪ /f rac110000‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ١۵‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﯿﺐ درﺻﺪ آن ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪ .١١‬ﻣﺴﺎﺣﺖ زﻣﯿﻦ ﻣﺮﺑﻊ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺿﻠﻊ آن روی زﻣﯿﻦ ‪ 400m‬اﺳﺖ در روی ﻧﻘﺸﻪ ای ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2500cm2‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﯿﺎس ﻧﻘﺸﻪ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٢‬ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﻧﻘﻄﻪ )‪ A(36750, 53800‬ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 1250m‬و )‪ B(36350, 53500‬ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 1100m‬روی ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 5cm‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﯿﺎس ﻧﻘﺸﻪ را ﺑﺪﺳﺖ‬
‫آورﯾﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪٢‬‬

‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﮑﯽ از اﻧﺪازه ﮔﯿﺮیﻫﺎی اﺻﻠﯽ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا در ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻣﺴﻄﺤﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺷﮑﻞ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﺗﻨﻬﺎ از دو اﻟﻤﺎن ﻃﻮل و زاوﯾﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻫﻤﯿﺖ اﻧﺪازه‬
‫ﮔﯿﺮی اﯾﻦ اﻟﻤﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻘﺸﻪ ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد؛ ﻟﺬا ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻃﻮل )ﻓﺎﺻﻠﻪ( از اﻟﻤﺎنﻫﺎ اﺻﻠﯽ در اﻧﺪازه ﮔﯿﺮیﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺎﯾﻞ و اﻓﻘﯽ‬ ‫‪١.٢‬‬

‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻗﺎﺋﻢ ﻋﻮارض ﺑﺮوی ﺳﻄﺢ اﻓﻘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ روی ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻧﻈﯿﺮ ﺷﯿﺐ‬
‫زﻣﯿﻦ و ﯾﺎ ﻧﻮع روش اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی‪ ،‬ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﺎﯾﺪ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﯾﺎ زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪:(١.٢‬‬

‫‪d = l cos θ‬‬ ‫)‪(١.٢‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ d‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ‪ l ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺎﯾﻞ و ‪ θ‬زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ اﺳﺖ‪ .‬زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ زاوﯾﻪ ﻫﺮ اﻣﺘﺪاد ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻘﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﺣﺎده اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ‬
‫اﻣﺘﺪاد در زﯾﺮ ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻘﯽ واﻗﻊ ﺷﻮد‪ ،‬زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم دﯾﮕﺮی ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﺷﯿﺐ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﺷﯿﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﯿﺐ ﻧﺴﺒﺖ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﯿﻦ‬
‫دو ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪∆h‬‬
‫=‪g‬‬ ‫)‪(٢.٢‬‬
‫‪d‬‬
‫ﺷﯿﺐ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان دﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﺐ‪ ،‬ﺗﺎﻧﮋاﻧﺖ زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﯿﺐ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ‬
‫ﺷﯿﺐ ﺳﻨﺞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻖ‪ ،‬ﺑﺠﺎی ﺷﯿﺐ ﮐﻤﯿﺘﯽ ﺑﻨﺎم زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ دارد‪ .‬زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ زاوﯾﻪ‬
‫ﯾﺎب اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ در ﺑﻌﺪ ﺑﺪان ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﺷﯿﺐ‪ ،‬زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ و زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮای ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻓﻖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮان دﯾﺪ ﮐﻪ راﺑﻄﻪ‬
‫ﻓﯿﺜﺎﻏﻮرث ﺑﯿﻦ ‪ d ،l‬و ‪ ∆h‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪:(١.٢‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪l = d + ∆h‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪(٣.٢‬‬

‫ﮔﺎﻫﯽ اوﻗﺎت اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺠﺎی ﻃﻮل اﻓﻖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﯾﺎ ﺷﯿﺐ و ﯾﺎ‬
‫زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ در اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ اﻓﻖ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ )‪ (١.٢‬اﺧﺘﻼف ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ از اﻓﻖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫)‪d = l cos θ ⇒ l − d = l(1 − cos θ‬‬ ‫)‪(۴.٢‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫‪l−d‬‬
‫)‪= (1 − cos θ‬‬ ‫)‪(۵.٢‬‬
‫‪l‬‬
‫‪١١‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٢‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١.٢‬ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ و ﻃﻮل اﻓﻖ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ دو ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ و اﻓﻖ ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﻄﺎی ﻧﺴﺒﯽ ﺷﯿﺐ زﻣﯿﻦ در اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل اﻓﻖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺧﻄﺎی ﻧﺴﺒﯽ در اﻧﺪازه‬
‫ﮔﯿﺮی ﻫﺮ ﮐﻤﯿﺖ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺧﺘﻼف ﻫﺮ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی از ﻣﻘﺪار ﺣﻘﯿﻘﯽ آن ﮐﻤﯿﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‪.‬‬

‫روشﻫﺎی اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل‬ ‫‪٢.٢‬‬

‫روشﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻗﺖ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮای ﻫﺮ ﮐﺎرﺑﺮد ﺧﺎﺻﯽ از ﯾﮏ روش اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫روشﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ از دﻗﺖ ﻧﺴﺒﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﻣﻨﻈﻮر از دﻗﺖ ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﺧﻄﺎی ﯾﮏ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻮﺳﻂ آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻗﺪم اﻧﺴﺎﻧﯽ‬ ‫‪١.٢.٢‬‬

‫ﯾﮑﯽ از ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ روشﻫﺎی اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺪم اﺳﺖ‪ .‬از ﻗﺪم اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮوﮐﯽ ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﯾﺪ ارزش ﻫﺮ ﻗﺪم روی ﯾﮏ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ اﯾﺠﺎد ﺧﻄﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ -١ :‬ﺷﯿﺐ زﻣﯿﻦ‪،‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪100‬‬ ‫ﻃﻮل ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ‪ .‬دﻗﺖ ﻧﺴﺒﯽ اﯾﻦ روش ﺑﺮای زﻣﯿﻦﻫﺎی ﻣﺴﻄﺢ در ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ‬
‫‪ -٢‬ﯾﮑﺴﺎن ﻧﺒﻮدن ﻃﻮل واﻗﻌﯽ ﻗﺪمﻫﺎ و ‪ -٣‬ﻋﺪم ﺣﺮﮐﺖ روی ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪.‬‬

‫ﭼﺮخ ﻏﻠﺘﺎن‬ ‫‪٢.٢.٢‬‬

‫در ﮐﺎرﺑﺮد ﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل ﮔﺎﻫﯽ از ﭼﺮخ ﻏﻠﺘﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻋﻤﻠﮑﺮد اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺷﻤﺎر اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ روش در ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻫﻢ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ در ﻗﯿﺎس ﺑﺎ روش ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺤﯿﻂ ﭼﺮخ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺷﯿﺐ زﻣﯿﻦ و ﻋﺪم ﺣﺮﮐﺖ روی ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دو ﻣﻨﺒﻊ ﺧﻄﺎ ﺑﺮای‬ ‫‪1‬‬
‫‪500‬‬ ‫ﺑﻪ دﻗﺖ ﻧﺴﺒﯽ‬
‫اﯾﻦ روش ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ٣.٢.٢‬ﻣﺘﺮ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﺮ ‪ ١‬ﻣﺘﺪاولﺗﺮﯾﻦ روش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬از ﻓﻠﺰ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ ﯾﺎ اﻟﯿﺎف ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ و ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺘﺮﻫﺎی ﻓﻠﺰی ﺑﯿﺸﺘﺮ در‬
‫ﻣﺴﺎﺣﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺗﻘﺴﯿﻤﺎت اﺻﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ و ﺑﺮای دﻗﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﯾﻨﭻ و ﻓﻮت ﻧﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﻫﺎ در اﺑﻌﺎد ﻃﻮﻟﯽ ‪ ۵٠ ،٣٠ ،٢٠ ،١٠ ، ٩ ، ٣ ، ٢‬ﻣﺘﺮی ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻤﻪ آنﻫﺎ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﮐﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺮﻫﺎی ﻓﻠﺰی ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺸﺶ‬
‫و ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻣﺎی ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬دﻗﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ دارﻧﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻮل ﻣﺘﺮ ﮐﺸﯽ و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻧﺪه‪ ،‬ﺑﻪ دﻗﺖ ﻧﺴﺒﯽ ادﻋﺎ‬
‫ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ آن ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ )دﻗﺖ اﺳﻤﯽ( رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬دﻗﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺘﺮﻫﺎی ﻓﻠﺰی ﺣﺪود ﯾﮏ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ در ﭘﻨﺠﺎه ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻧﺪه و‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺘﺮ را اﻏﻠﺐ روی ﻗﺎب ﻣﺤﺎﻓﻆ آن و ﻧﯿﺰ در اﺑﺘﺪای ﻧﻮار ﻣﺘﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪١ Tape‬‬
‫‪١٢‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٢‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫روش اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ‬ ‫‪۴.٢.٢‬‬

‫اﺑﺪاع دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎی اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ و ﺗﮑﺎﻣﻞ آنﻫﺎ اﻧﻘﻼﺑﯽ در ﺗﻤﺎم ﮐﺎرﻫﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻻزم ﮔﺮدﯾﺪ در روشﻫﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری‬
‫ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﺑﺪاع اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداران ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ را ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ زاوﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺎ دﻗﺖ و ﺳﺮﻋﺖ زﯾﺎدی اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﺎب اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ را ﮐﻪ اﺧﺘﺼﺎراً‬
‫‪٢‬‬
‫)ﻃﻮﻟﯿﺎب( ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؛ ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻮج اﻟﮑﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻃﻮری ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﯾﮏ ﻣﻮج ﺑﺎ ﻃﻮل‬ ‫ﺑﻪ آنﻫﺎ ‪EDM‬‬
‫ﻣﻮج ﻣﺸﺨﺺ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻮج از آن ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬آن را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮد و ﻣﺪت زﻣﺎن رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ آن ﻣﻮج و ﻃﻮل را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﮑﻞ )‪ (٢.٢‬اﺻﻮل اﯾﻦ روش ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٢.٢‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل ﺑﺎ اﻣﻮاج اﻟﮑﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ‬

‫اﻣﻮاج اﻟﮑﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻃﯿﻒ وﺳﯿﻌﯽ از اﻣﻮاج ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﺎ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻃﻮل ﻣﻮج ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﻪ اﻣﻮاﺟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‪ ،‬از اﻧﻮاع‬
‫ﻃﯿﻒﻫﺎی رﻧﮕﯽ ﻣﺮﺋﯽ ﺗﺎ ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ‪ ،‬رادﯾﻮﯾﯽ‪ ،‬ﻣﺎﮐﺮووﯾﻮ‪ ،‬ﻟﯿﺰر‪ ،‬ﻓﺮاﺑﻨﻔﺶ‪ ،‬اﯾﮑﺲ‪ ،‬ﺑﺘﺎ‪ ،‬ﮔﺎﻣﺎ و ‪ ...‬در زﻣﺮه اﯾﻦ اﻣﻮاج ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎی ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﺎب ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻮع‬
‫ﻣﻮج ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در آنﻫﺎ ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻠﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ -١ :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی اﻟﮑﺘﺮو اﭘﺘﯿﮑﯽ و ‪ -٢‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی ﻣﺎﮐﺮووﯾﻮ‪ .‬اﻣﺮوزه اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺎﺻﻠﻪﯾﺎبﻫﺎی‬
‫‪٣‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻮاج‬ ‫اﻟﮑﺘﺮواﭘﺘﯿﮑﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪﯾﺎبﻫﺎی از اﻣﻮاج ﻟﯿﺰر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ را ﮔﺎﻫﯽ دﯾﺴﺘﻮﻣﺎت‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ )ﻧﻮر ﻟﯿﺰر( ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺮاوﻟﺮوی دﺳﺘﮕﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﺑﺎزﺗﺎﺑﻨﺪه ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﻨﺸﻮر ﭼﻨﺪ وﺟﻬﯽ اﺳﺖ درﯾﺎﻓﺖ‬
‫و دوﺑﺎره ﺳﻤﺖ واﺣﺪ ﻗﺮاوﻟﺮوی ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬واﺣﺪ ﮐﻨﺘﺮل دﺳﺘﮕﺎه ﭘﺲ از درﯾﺎﻓﺖ ﻣﻮج ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ روش اﺧﺘﻼف ﻓﺎز )ﺷﻤﺮدن ﻃﻮل ﻣﻮجﻫﺎی ﮐﺎﻣﻞ و ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه(‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺰﯾﺖ ﻋﻤﺪه ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻧﻮری ﺳﻬﻮﻟﺖ‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ و دﻗﺖ ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ ﻃﻮﻟﯿﺎب ﻫﺎی اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﻮج ﻟﯿﺰر اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﺎ در‬
‫ﺣﺬف ﺧﻄﺎﻫﺎی ﻣﺤﯿﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺧﻄﺎی اﯾﻦ ﻃﻮﻟﯿﺎب ﻫﺎ اﻧﮑﺴﺎر ﻧﻮر ﻟﯿﺰر در ﭘﯿﻤﻮدن ﻣﺴﯿﺮ از ﻃﻮﻟﯿﺎب ﺗﺎ ﻣﻨﺸﻮر و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯿﺰان دﻗﯿﻖ‬
‫اﻧﮑﺴﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﻣﯿﺰان ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻮر را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ؛ ﻟﺬا ﺑﻪ دﻣﺎی ﻫﻮا‪ ،‬ﺑﺨﺎر آب و ﻓﺸﺎر ﻫﻮا در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﻣﺴﯿﺮ ﻃﯽ ﺷﺪه دارﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮیﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﺤﻞ دﺳﺘﮕﺎه‬
‫اﻧﺠﺎم و ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه از ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎی ﺳﺎده‪ ،‬اﻧﮑﺴﺎر را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و اﻋﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﻟﺬا ﺑﺨﺸﯽ از ﺧﻄﺎی اﻧﮑﺴﺎر روی ﻃﻮل اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﺪه ﻣﺪل ﻧﻤﯽﺷﻮد‬
‫و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻄﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻃﻮل ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻮﺗﺎهﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ دﻗﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﯽرود‪ ،‬ﭼﻮن اﻧﮑﺴﺎر ﻣﻘﺪار ﮐﻤﺘﺮی دارد‪.‬‬

‫دﻗﺖ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی ﻃﻮﻟﯿﺎب از دو ﺑﺨﺶ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ -١ :‬ﻧﻮﯾﺰ ﯾﺎ دﻗﺖ دﺳﺘﮕﺎه ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ -٢ .‬اﺛﺮ ﻣﺤﯿﻂ )ﻋﻤﺪﺗﺎً اﻧﮑﺴﺎر( ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮ در ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ‬
‫ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل دﻗﺖ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی اﻣﺮوزی در ﺣﺪود ‪ ۴ ±5mm ± 5PPM‬اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻃﻮل اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﺪه ‪ ۵‬ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮ ﺧﻄﺎی ﺛﺎﺑﺖ و ‪ ۵‬ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮ‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ ازای ﻫﺮ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺧﻄﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﺑﺮای ﯾﮏ ﻃﻮل ‪ ٣‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮی ‪ ٢‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ دﻗﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺑﺮای اﯾﻦ‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺣﺪود ‪ ٧‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻮی ﻣﺴﺎﻋﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻓﻮاﺻﻞ دورﺗﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﯿﺸﺘﺮی رﻓﻠﮑﺘﻮر )ﻣﻨﺸﻮر( ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ‪ .‬اﻧﻮاع ﺑﺪون ﻣﻨﺸﻮر ‪ ۵‬ﻃﻮﻟﯿﺎب ﻫﺎ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد‬
‫دارد ﮐﻪ ﻗﺎدرﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺎﻓﺖﻫﺎی ﮐﻮﭼﮑﯽ )ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ٣٠٠ ‬ﻣﺘﺮ( را ﺑﺪون ﻣﻨﺸﻮر ﻃﻮل ﯾﺎﺑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (٢.٢‬ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﻃﻮﻟﯿﺎب ﻫﺎی اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻓﻖ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﻣﺮوزه اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ را ﺑﺎ ﯾﮏ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻮﺗﺎل اﺳﺘﯿﺸﻦ ‪ ۶‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد )ﺷﮑﻞ ‪.(٣.٢‬‬
‫‪٢ Electronic‬‬ ‫‪Distance Measuarment‬‬
‫‪٣ Distomat‬‬

‫‪۴ Per‬‬ ‫‪Part Million‬‬

‫‪۵ Reflectorless‬‬ ‫‪EDM‬‬
‫‪۶ Total‬‬ ‫‪station‬‬
‫‪١٣‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٢‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٣.٢‬ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻮﺗﺎل اﺳﺘﯿﺸﻦ‬

‫ﻣﺘﺮ ﻟﯿﺰری‬

‫اﻣﺮوزه از ﻣﺘﺮﻫﺎی ﻟﯿﺰری ‪ ٧‬ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل در ﮐﺎرﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﻧﻮر ﻟﯿﺰر ﻣﺮﺋﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪی اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺑﺎ اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺣﺪود ‪ ٧‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻃﻮل در ﺣﺪود ‪ ٢٠٠‬ﻣﺘﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن در اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه از ﻟﯿﺰر ﮐﻼس ‪ ٢‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد از ﺗﺎﺑﺎﻧﺪن اﺷﻌﻪ‬
‫آن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ اﻓﺮاد ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻧﻮع ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه دارای دﻗﺘﯽ در ﺣﺪود ‪ ٣‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪. (۴.٢‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۴.٢‬ﻣﺘﺮ ﻟﯿﺰری‬

‫روشﻫﺎی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫‪۵.٢.٢‬‬

‫در اﯾﻦ روش از زاوﯾﻪ ﯾﺎب و ﺗﺮازﯾﺎب ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ روش ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ روشﻫﺎی دﯾﮕﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺎدﯾﻤﺘﺮی‪ ،‬ﭘﺎراﻻ ﮐﺘﯿﮏ و ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ‬
‫ﺑﻨﺪی ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ روشﻫﺎ در ﻓﺼﻞ ‪ ۶‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل ﺑﺎ ﻣﺘﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و روش اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﻄﺎ و ﻣﻮاﻧﻊ در ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ را از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﺬراﻧﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۵.٢‬ﯾﮏ دﻫﻨﻪ ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ﺻﺤﯿﺢ‬

‫‪٧ Distometer‬‬
‫‪١۴‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٢‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫‪ ٣.٢‬ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ‬

‫ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺘﺮ ﺑﺎﯾﺪ ‪ -١‬ﻣﺘﺮ ﮐﺎﻣﻼ‪ ‬ﮐﺸﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ -٢ ،‬ﻣﺘﺮ ﮐﺎﻣﻼ‪ ‬اﻓﻘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ از ﻃﻮل ﻣﺘﺮ ﮐﻤﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (۵.٢‬ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬دو ژاﻟﻦ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻼ‪ ‬ﻋﻤﻮد روی ﻧﻘﺎط ﻗﺮار داده و ﯾﮏ ﻣﺘﺮ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ اﻓﻘﯽ و ﮐﺸﯿﺪه ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ژاﻟﻦ ﯾﮏ‬
‫ﻣﯿﻠﻪ ﻧﯿﺰه ای ﺷﮑﻞ دو ﻣﺘﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻣﺘﺮ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﻔﯿﺪ و ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ آﻣﯿﺰی ﻣﯽﺷﻮد )ﺷﮑﻞ ‪)۶.٢‬آ((‪ .‬از آن ﺑﺮای ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﮐﺮدن ﻧﻘﺎط از دور و اﯾﺠﺎد ﺧﻄﻮط ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﺗﺴﺖ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻮدن ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬از ﯾﮏ ﺗﺮاز ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺗﺮاز ﻧﺒﺸﯽ )ﯾﮏ ﺗﺮاز ﮐﺮوی ‪ +‬ﯾﮏ ﻧﺒﺸﯽ( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‬
‫)ﺷﮑﻞ ‪)۶.٢‬ب( (‪.‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﯾﺎد ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺷﯿﺐ زﯾﺎد ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ﺑﺎ ﯾﮏﺑﺎر )ﯾﮏ دﻫﻨﻪ( ﻣﻘﺪور ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ﺗﺪرﯾﺠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ﺗﺪرﯾﺠﯽ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ و ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ )دﻫﻨﻪ( ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻘﺎﻃﯽ روی ﺧﻂ ﻓﺮﺿﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﮔﺎﻫﯽ اﻣﺘﺪادﮔﺬاری ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬روشﻫﺎی اﻣﺘﺪادﮔﺬاری ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬

‫)ب(‬ ‫)آ(‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۶.٢‬ژاﻟﻦ و ﺳﻪ ﭘﺎﯾﻪ آن )آ( و ﺗﺮاز ﻧﺒﺸﯽ )ب(‬

‫‪ -١‬اﻣﺘﺪادﮔﺬاری ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ در اﯾﻦ روش از ﯾﮏ رﯾﺴﻤﺎن )ﺑﻨﺎﯾﯽ( ﺑﺮای اﯾﺠﺎد راﺳﺘﺎی ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﻣﺴﺎﻓﺖﻫﺎی ﮐﻮﺗﺎه )ﺣﺪود ‪ ٢٠‬ﻣﺘﺮ(‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا در ﻣﺴﺎﻓﺖﻫﺎی ﻃﻮﻻﻧﯽ اﻣﮑﺎن ﻣﻌﻠﻖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ رﯾﺴﻤﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎﯾﺪار ﺑﻪ ﻋﻠﻞ وزش ﺑﺎد‪ ،‬ﺷﯿﺐ زﻣﯿﻦ و ‪ ...‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬از رﯾﺴﻤﺎن ﺑﻨﺎﯾﯽ‬
‫در اﺟﺮای ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -٢‬اﻣﺘﺪادﮔﺬاری اﭘﺘﯿﮑﯽ اﯾﻦ روش ﺧﻮد ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ زﯾﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻣﺘﺪادﮔﺬاری ﺑﺎ ﭼﺸﻢ در اﯾﻦ روش از ﻣﺤﻮر دﯾﺪﮔﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﺮای اﻣﺘﺪادﮔﺬاری اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﯾﺖ دﯾﺪ ﭼﺸﻢ اﻧﺴﺎن‪ ،‬از اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ‬
‫ﺗﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﺣﺪود ‪ ١٠٠‬ﻣﺘﺮ ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺤﻮه ﮐﺎر ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ روی ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎی ﻣﺴﯿﺮ ﯾﮏ ژاﻟﻦ ﻗﺎﺋﻢ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﭘﺸﺖ‬
‫ژاﻟﻦ اﺑﺘﺪای ﻣﺴﯿﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻓﺮدی ﺑﺎ ﯾﮏ ژاﻟﻦ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺎ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻧﻔﺮ اول در راﺳﺘﺎی دو ژاﻟﻦ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(٧.٢‬‬

‫اﻣﺘﺪادﮔﺬاری ﺑﺎ زاوﯾﻪ ﯾﺎب در اﯾﻦ روش از زاوﯾﻪ ﯾﺎب و ﯾﺎ ﺗﺮازﯾﺎب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ روش دﻗﯿﻖﺗﺮﯾﻦ روش ﺑﺮای اﻣﺘﺪاد ﮔﺬاری اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ روش ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﺰرﮔﻨﻤﺎﯾﯽ دورﺑﯿﻦﻫﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری اﻣﺘﺪادﮔﺬاری اﻣﺘﺪادﻫﺎی ﺑﻠﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ روش زاوﯾﻪ ﯾﺎب را روی ﻧﻘﻄﻪ اول ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮐﺮده‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ آﺧﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ روی ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭼﺮﺧﺶ اﻓﻘﯽ زاوﯾﻪ ﯾﺎب را ﻗﻔﻞ ﮐﺮده‪ ،‬راﺳﺘﺎی ﺣﺮﮐﺖ ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ را ﺑﺮای ﻣﺎ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﺟﺰﺋﯿﺎت‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ روش ﺑﻪ ﻓﺼﻞ ‪ ۵‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺘﺪادﮔﺬاری ﺑﺎ ﻟﯿﺰر از اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن راﺳﺘﺎ در ﻣﮑﺎنﻫﺎی ﺗﺎرﯾﮏ ﻧﻈﯿﺮ ﺗﻮﻧﻞﻫﺎ و ﻣﻌﺎدن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪١۵‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٢‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٧.٢‬اﻣﺘﺪادﮔﺬاری ﺑﺎ ﭼﺸﻢ‬

‫ﭘﺲ از اﻣﺘﺪادﮔﺬاری‪ ،‬ﻫﻤﻪ دﻫﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ روﺷﯽ ﮐﻪ در ﻗﺒﻞ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﻫﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻫﻤﻮاره ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﺤﯿﻂ‬
‫و دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺗﯽ را در اﻧﺪازه ﮔﯿﺮیﻫﺎ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی رﻓﺖ ﻧﺎﻣﯿﺪه و ﺑﺎ ﯾﮏ اﻣﺘﺪادﮔﺬاری ﺟﺪﯾﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو‬
‫ﻧﻘﻄﻪ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی رﻓﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت دوم را ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﻌﺪاد دﻫﻨﻪ ﻫﺎی رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﯾﮑﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻘﺎط ﻣﯿﺎﻧﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه در اﻣﺘﺪادﮔﺬاری رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﻧﺪازه ﻃﻮل رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﯿﺰان ﺧﻄﺎی اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی را ﺑﺪﺳﺖ‬
‫آورد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻗﺪر ﻣﻄﻠﻖ اﺧﺘﻼف دو اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺑﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ آنﻫﺎ از دﻗﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮیﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ و در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت‬
‫ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮیﻫﺎ را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻮدن اﻧﺪازه ﮔﯿﺮیﻫﺎ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻃﻮل رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﻘﺪار ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻃﻮل ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺼﺤﯿﺢﻫﺎی ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ‬ ‫‪۴.٢‬‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧﻄﺎﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺲ از اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی آنﻫﺎ را ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ و از روی ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺣﺬف ﮐﺮد‪ .‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻋﺪدی اﯾﻦ ﺗﺼﺤﯿﺢﻫﺎ ﮐﻢ‬
‫اﺳﺖ و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آنﻫﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی اﺿﺎﻓﯽ دارد‪ ،‬در ﻣﺘﺮﮐﺸﯽﻫﺎی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ از اﻋﻤﺎل آنﻫﺎ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از اﯾﻦ رو در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻄﺎﻫﺎ اﺷﺎره‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮی ﺑﺪون ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‪ :‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻧﻮارﻫﺎی ﻓﻠﺰی ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن دﭼﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺷﺪه و ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ ارزش واﻗﻌﯽ ﺗﻘﺴﯿﻤﺎت آنﻫﺎ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ ﺻﻮرت دﻗﺖ واﻗﻌﯽ آنﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻗﺖ ادﻋﺎ ﺷﺪه از ﺳﻮی ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ )دﻗﺖ اﺳﻤﯽ( ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ اﻓﻖ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻃﻮل ﺑﺠﺎی ﻃﻮل اﻓﻘﯽ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻋﻤﺎل اﯾﻦ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬

‫‪ -٣‬ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﻤﺎﻧﺶ‪ :‬ﻧﻮار ﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﯿﺮوی وزن ﺧﻮد دارای ﺧﻤﯿﺪﮔﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮی ﻣﺜﺒﺖ در اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻄﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻃﻮل دﻫﻨﻪ‬
‫زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -۴‬ﺗﺼﺤﯿﺢ درﺟﻪ ﺣﺮارت‪ :‬ﻧﻮار ﻣﺘﺮ در ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ و ﺗﺤﺖ ﯾﮏ دﻣﺎی اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺜﻼ‪ ٢٠ ‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽﮔﺮاد ﻣﺪرج ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از آن در دﻣﺎﻫﺎی دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ اﻋﻤﺎل اﺛﺮ اﻧﻘﺒﺎض ﯾﺎ اﻧﺒﺴﺎط ﻧﻮار ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -۵‬ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﺸﺶ‪ :‬ﻧﻮار ﻣﺘﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﯿﺮوی اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻮک ﻃﻮل ﻧﻮار ﺑﯿﺸﺘﺮ ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻘﺪار اﯾﻦ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻮاﻧﻊ در ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ‬ ‫‪۵.٢‬‬

‫ﮔﺎﻫﯽ اﻣﮑﺎن ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﻮاﻧﻊ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻮع ﻣﻮاﻧﻊ‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮاری دﯾﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﯿﻦ ﻧﻘﻄﻪ اول و آﺧﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ از راه ﺣﻞﻫﺎی‬
‫زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪١۶‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٢‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫)ج(‬ ‫)ب(‬ ‫)آ(‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٨.٢‬دور زدن ﻣﺎﻧﻊ‬

‫دور زدن ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫‪١.۵.٢‬‬

‫دﯾﺪ ﺑﯿﻦ ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎ وﺟﻮد دارد‬

‫اﮔﺮ اﻣﮑﺎن دور زدن در ﻣﺴﺎﻓﺖﻫﺎی ﮐﻮﺗﺎه وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﻣﺎﻧﻊ را دور ﺑﺰﻧﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ‪ B‬را اﻧﺪازه‬
‫ﮔﯿﺮی ﮐﻨﯿﻢ و ﯾﮏ ﺗﺎﻻب ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ارﺗﻔﺎع ﺗﺎﻻب ﻣﺎﻧﻊ دﯾﺪ ﻧﻘﺎط اﺑﺘﺪاﯾﯽ و اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎ روشﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺎﻧﻊ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ را دور زد‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ روشﻫﺎی اﺷﮑﺎل ) ‪)٨.٢‬آ( ‪)٨.٢ ،‬ب( و ‪)٨.٢‬ج( ( ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮد‪ .‬در ﺷﮑﻞ )‪)٨.٢‬آ(( ﻣﺎﻧﻊ را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻋﻤﻮدی دور زدهاﯾﻢ‪ .‬اﯾﺠﺎد ﻋﻤﻮد ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ زاوﯾﻪ ﯾﺎب اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ اﻏﻠﺐ اﺧﺮاج ﻋﻤﻮد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎی ﺳﺎده ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری )ﻣﺴﺎﺣﯽ( اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﺑﺪان ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬در ﺷﮑﻞ )‪)٨.٢‬ب(( دور زدن ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎﻋﺪه ﻓﯿﺜﺎﻏﻮرث اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﻧﺤﻮه اﺟﺮای ﻃﻮل ﯾﺎﺑﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ )‪)٨.٢‬ج(( دور زدن ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻀﯿﻪ ﺗﺎﻟﺲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﯾﺪ ﺑﯿﻦ ﻧﻘﺎط وﺟﻮد ﻧﺪارد‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﯾﮏ ﻣﺎﻧﻊ ﻧﻈﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﻣﮑﺎن دﯾﺪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان از ﻗﻀﯿﻪ ﺗﺎﻟﺲ ﺑﻪ ﻓﺮم ﺷﮑﻞ )‪ (٩.٢‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ روشﻫﺎی دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻞ ﻣﺜﻠﺚ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ راﻫﮕﺸﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﺑﯿﻦ راه ‪ A‬ﺗﺎ ‪ B‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﻘﻄﻪ ای ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ C‬را‬
‫و رو اﻣﺘﺪاد ‪BC‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪m AC‬‬ ‫ﭼﻨﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮلﻫﺎی ‪ AC‬و ‪ BC‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ روی اﻣﺘﺪاد ‪ AC‬ﻃﻮل ‪ EC‬را ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؛ ﻟﺬا ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻀﯿﻪ ﺗﺎﻟﺲ دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪m BC‬‬ ‫ﻃﻮل ‪ F C‬را ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫‪AB = mEF‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٩.٢‬ﻣﺎﻧﻊ در ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ‪ ،‬دﯾﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪١٧‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٢‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١١.٢‬ﻣﺎﻧﻊ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ دور زدن و دﯾﺪ‬

‫ﻣﺎﻧﻊ ﻗﺎﺑﻞ دور زدن ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫‪۶.٢‬‬

‫در ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻃﻮل ﺑﺎﻻی ﻣﺎﻧﻊ‪ ،‬اﻣﮑﺎن دور زدن آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻓﺮض ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﯾﮏ رودﺧﺎﻧﻪ ﻋﺮض ﻗﺮار دارد )ﺷﮑﻞ ‪ .(١٠.٢‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻗﻀﯿﻪ ﺗﺎﻟﺲ ﻣﯽﺗﻮان ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺮض ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ در ﻃﺮﻓﯿﻦ ﯾﮏ رودﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮار دارﻧﺪ را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ روی‬
‫اﻣﺘﺪاد ‪ AB‬ﭘﯿﺪا ﮐﺮده )ﻧﻘﻄﻪ ‪ ،(D‬ﺳﭙﺲ از ‪ B‬و ‪ D‬دو ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ‪ AB‬اﺧﺮاج ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﻧﻘﺎط ‪ E‬و ‪ C‬را ﺑﺮوی دو ﻋﻤﻮد ﻃﻮری اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ E ،C‬و ‪A‬‬
‫در ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد ﺑﺎﺷﻨﺪ )در ﻋﻤﻞ اﺑﺘﺪا ﻧﻘﻄﻪ ‪ C‬را روی ﻋﻤﻮد اﺧﺮاج ﺷﺪه از ‪ B‬اﻧﺘﺨﺎب و ﺳﭙﺲ ﻧﻘﻄﻪ ‪ E‬را ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﻘﺎﻃﻊ دو ﺧﻂ ‪ AC‬و ﻋﻤﻮد اﺧﺮاﺟﯽ از ‪ D‬اﺳﺖ ﭘﯿﺪا‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ(‪ .‬ﺣﺎل ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ‪ BD ،ED‬و ‪ BC‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﺎﺑﻪ دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ EF C‬و ‪ ABC‬ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪BD‬‬
‫‪AB = BC‬‬
‫‪BC − ED‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١٠.٢‬ﻣﺎﻧﻊ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ دور زدن‬

‫ﻣﺎﻧﻊ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻋﺒﻮر و دﯾﺪ‬ ‫‪١.۶.٢‬‬

‫ﻓﺮض ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ دور زدن ﺑﺎﺷﺪ و دﯾﺪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻫﻢ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ دو ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻪ در دو ﻃﺮف ﯾﮏ ﺗﭙﻪ واﻗﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ روش ﭼﻬﺎر ژاﻟﻦ‬
‫دﯾﺪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ از ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﻧﻘﻄﻪ را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮐﺮد‪ .‬در ﺷﮑﻞ )‪ (١١.٢‬روش اﻣﺘﺪادﮔﺬاری ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ژاﻟﻦ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻪ دﯾﺪ ﺑﯿﻦ‬
‫آنﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪١٨‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٢‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻨﺎت‬

‫‪ .١‬ﻫﺪف ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻃﻮل واﻗﻌﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 125m‬در زﻣﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ‪ 5%‬اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﮔﺮ ﻣﺘﺮ در راﺳﺘﺎی ﺷﯿﺐ زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﻃﻮﻟﯽ را ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺪا ﮐﺮد؟‬
‫ب‪ -‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در ﻓﺮض اﻟﻒ از ﻣﺘﺮ ﻧﻮاری ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 20m‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﮐﻪ ﻃﻮل واﻗﻌﯽ آن ‪ 15mm‬از ﻃﻮل اﺳﻤﯽ آن ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻮاب ﻣﻮرد اﻟﻒ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد؟‬

‫‪ .٢‬در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ‪ S = 1 : 2000‬ﺑﺎ ﺧﻄﺎی ﺗﺮﺳﯿﻢ ‪ 0.2mm‬ﺗﺎ ﭼﻪ ﺷﯿﺒﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮدن اﺳﺖ؟‬

‫‪ .٣‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ در اﻣﺘﺪاد ﺷﯿﺐ ‪ 12‬درﺟﻪ ‪ 25m‬اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺎﯾﻞ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .۴‬اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ 5.5m‬و ﻃﻮل اﻓﻘﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ 30m‬اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .۵‬ﺷﯿﺐ ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 5%‬اﺳﺖ زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .۶‬ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ‪ 10%‬در روی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ‪ 1 : 1000‬و ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 10cm‬اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ را روی زﻣﯿﻦ ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .٧‬ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ‪ S = 1 : 500‬در ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ‪ 5%‬ﺗﺎ ﭼﻪ ﻃﻮﻟﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان از ﺧﻄﺎی ﺷﯿﺐ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﺮد )دﻗﺖ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ‪( 0.15mm‬؟‬

‫‪ .٨‬ﺷﯿﺐ اﻣﺘﺪاد ‪ AB‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 5%‬و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 12m‬اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ AB‬روی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﯿﺎس ‪ S = 1 : 2000‬ﭼﻨﺪ ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ .٩‬در ﻃﺮاﺣﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﯾﮏ راه ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ‪ 8%‬ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯿﺰان ‪ 10‬ﻣﺘﺮی ﺣﺪاﻗﻞ ﻃﻮل ﺧﻄﻮط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﯿﻦ دو ﺧﻂ ﺗﺮاز ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫ﭼﻨﺪ‬ ‫‪1‬‬
‫‪2000‬‬ ‫‪ .١٠‬در اﻣﺘﺪاد ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺐ دار ﺑﺎ زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ ‪ 30‬درﺟﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ 600m‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﯾﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ روی ﻧﻘﺸﻪ ای ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ اﺳﺖ؟‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪٣‬‬

‫ﻣﺴﺎﺣﯽ‬

‫ﻣﺴﺎﺣﯽ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﺑﻪ ﮐﻤﮏ روشﻫﺎ و اﺑﺰار ﺳﺎده ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮوﮐﯽ‪ ،‬ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎ وﺳﻌﺖ ﮐﻢ‪ ،‬ﺗﻔﮑﯿﮏ زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻋﻮارض‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ و ﻏﯿﺮه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻗﺎﻟﺐ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺴﺎﺣﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻣﺴﺎﺣﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ژاﻟﻦ‪ ،‬ﻣﺘﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺸﻮر ﻣﺴﺎﺣﯽ‪ ،‬ﻗﻄﺐﻧﻤﺎ‬
‫)ﮐﻤﭙﺎس( و ﻏﯿﺮه‪ .‬در ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ژاﻟﻦ و ﻣﺘﺮ ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﺎﻗﯽ اﺑﺰار ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫اﺑﺰار ﻣﺴﺎﺣﯽ‬ ‫‪١.٣‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﺑﺰار ﻣﺴﺎﺣﯽ ﺷﺎﻣﻞ‬

‫‪ .١‬وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﻧﻘﺎط در زﻣﯿﻦ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﯿﺦ ﭼﻮﺑﯽ و ﻓﻠﺰی و ﻏﯿﺮه‬

‫‪ .٢‬وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻣﺘﺪادﻫﺎ ﻧﻈﯿﺮ ژاﻟﻦ و ﺷﺎﻗﻮلﻫﺎ‬

‫‪ .٣‬وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل و ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺘﺮ‬

‫‪ .۴‬وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﯿﺐ و زواﯾﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﺷﯿﺐ ﺳﻨﺞ‪ ،‬ﻗﻄﺐﻧﻤﺎ و ﮔﻮﻧﯿﺎی ﻣﺴﺎﺣﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮوﻫﯽ از وﺳﺎﯾﻞ ﯾﺎد ﺷﺪه ﻧﻈﯿﺮ ﻣﯿﺦﻫﺎی ﭼﻮﺑﯽ‪ ،‬ﻓﻠﺰی و ﺷﺎﻗﻮلﻫﺎی ﻧﺨﯽ وﺳﺎﯾﻞ ﺳﺎده ای ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ در ﻣﻮرد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده از آنﻫﺎ ﻧﯿﺎزی ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻟﺬا‬
‫در زﯾﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺸﻮر ﻣﺴﺎﺣﯽ‪ ،‬ﺷﯿﺐ ﺳﻨﺞ و ﻗﻄﺐﻧﻤﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﻣﻨﺸﻮر )ﮔﻮﻧﯿﺎی( ﻣﺴﺎﺣﯽ وﺳﯿﻠﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ زاوﯾﮥ ﻗﺎﺋﻢ و زواﯾﺎی ‪ ٣٠‬و‬
‫‪ ۶٠‬درﺟﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮔﻮﻧﯿﺎی ﻣﺴﺎﺣﯽ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ دارد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ .١‬ﺷﮑﺎﻓﺪار‪ :‬ﮐﻪ در ﻗﺪﯾﻢ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢‬آﯾﻨﻪ دار‬

‫‪ .٣‬ﻣﻨﺸﻮری‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﻨﺸﻮر ﻣﺴﺎﺣﯽ ﺳﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ روﺑﺮو‪ ،‬ﭼﭗ و راﺳﺖ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﯾﻦ ﺳﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ روی ﻫﻢ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺘﺪاد روﺑﺮو ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﭼﭗ‪-‬راﺳﺖ‬
‫ﻋﻤﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﮐﺎرﻫﺎی دﻗﯿﻖﺗﺮ ﻣﻨﺸﻮرﻫﺎی ﻣﺴﺎﺣﯽ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻧﺼﺐ ﺑﺮوی ﺳﻪ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری را ﻧﯿﺰ دارا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ )‪ (٢.٣‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ای ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺸﻮرﻫﺎی‬
‫ﻣﺴﺎﺣﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬واﻗﻊ در روی اﻣﺘﺪاد ‪ AB‬ﻋﻤﻮدی از اﯾﻦ ﺧﻂ اﺧﺮاج ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﺑﺘﺪا روی ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬ژاﻟﻨﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺋﻢ ﻧﺼﺐ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺳﭙﺲ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﮔﻮﻧﯿﺎی‬
‫ﻣﺴﺎﺣﯽ را ﻃﻮری ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺷﺎﻗﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن آوﯾﺰان ﺷﺪه اﺳﺖ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از وﺟﻮه ﻣﺮﺋﯽ ﻣﻨﺸﻮر )ﯾﺎ ﯾﮏ آﯾﻨﻪ( را ﺑﻪ ﻃﺮف ‪ B‬ﻗﺮار داده در اﯾﻦ ﺻﻮرت‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﻢ؛ ﺗﺼﻮﯾﺮ ‪ B‬را در اﻣﺘﺪاد ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ‪ AB‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ‪ .‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮدار ژاﻟﻨﯽ را در ﻧﻘﻄﻪ ‪ C‬ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮ ‪ B‬ﻧﺼﺐ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ‬
‫‪٢٠‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٣‬ﻣﺴﺎﺣﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٢.٣‬ﻣﻨﺸﻮر )ﮔﻮﻧﯿﺎی( ﻣﺴﺎﺣﯽ‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ :١.٣‬ﻗﻄﺐﻧﻤﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری‬

‫ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ C‬ﺑﺮ ﺧﻂ ‪ AB‬ﻋﻤﻮدی ﻓﺮود آﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻋﺎﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﻧﯿﺎ را در دﺳﺖ دارد؛ ﻃﻮری ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ژاﻟﻦ ‪ C‬ﺑﺮ ژاﻟﻦ ‪ B‬ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ وﺳﯿﻠﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺳﻤﺖ )ﮔﺮا( ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ اﻣﺘﺪادﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی اﺻﻠﯽ آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ -‬ﻋﻘﺮﺑﮏ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﮐﻪ روی ﭘﺎﯾﻪ ﻗﺎﺋﻤﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر آزاد و ﻣﺘﻌﺎدل ﻧﻮﺳﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬داﯾﺮه ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺪرج ﮐﻪ ﺳﻤﺖ اﻣﺘﺪادﻫﺎ از روی آن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺧﻂ ﻧﺸﺎﻧﻪ روی‬

‫ﮔﺎﻫﯽ ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود و ﮔﺎﻫﯽ ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ روی دورﺑﯿﻦﻫﺎی ﻣﺨﺼﻮص ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﺑﻨﺎم ﺗﺌﻮدوﻟﯿﺖ ‪ Compass‬ﻧﺼﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﮏ‬
‫ﻃﺮف ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺗﯿﺮه رﻧﮓ ﺷﺪه و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻤﺎل ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬داﯾﺮه ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺪرج از ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ ٣۶٠‬در ﺟﻬﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻫﺎی ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻣﺪرج اﺳﺖ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ درﺟﺎت ﺻﻔﺮ و ‪ ١٨٠‬ﺣﺮف ‪ N‬و ‪ S‬ﮐﻪ ﻣﻌﺮف ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب اﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ .(١.٣‬ﺧﻂ ﻧﺸﺎﻧﻪ روی‪ ،‬دو ﺗﯿﻐﻪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﻗﻄﺐ‬
‫ﻧﻤﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ دارای ﯾﮏ ﺳﻮراخ و دﯾﮕﺮی دارای ﯾﮏ ﺷﮑﺎف اﺳﺖ‪ .‬در وﺳﻂ اﯾﻦ ﺷﮑﺎف ﺳﯿﻢ ﻧﺎزﮐﯽ ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻪ روی ﺑﺎ ﭼﺸﻢ و از ﭘﺴﺖ ﺳﻮراخ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﺷﮑﺎف ﺗﯿﻐﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻗﻄﺐﻧﻤﺎ ﻫﻤﻮاره ﭘﺲ از ﺗﻌﺎدل ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ زاوﯾﻪ اﻣﺘﺪاد ﺑﺎ ﺟﻬﺖ ﺷﻤﺎل ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ روی داﯾﺮه ﻣﺪرج‬
‫ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﯿﺐ ﺳﻨﺞ وﺳﯿﻠﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ آن ﺷﯿﺐ زﻣﯿﻦ ﯾﺎ زاوﯾﻪ ﻫﺮ اﻣﺘﺪاد را ﺑﺎ ﺧﻂ ﻗﺎﺋﻢ اﻧﺪازه ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ از ﯾﮏ ﻗﺮاوﻟﺮوی و ﯾﮏ اﻧﺪﮐﺲ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ وزﻧﻪ اﯾﺴﺖ در اﺛﺮ ﻗﻮه ﺟﺎذﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﻗﻮل در اﻣﺘﺪاد ﻗﺎﺋﻢ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺧﻂ اﻧﺪﮐﺲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ داﯾﺮه ﻣﺪرﺟﯽ زاوﯾﻪ ﺧﻂ ﻗﺮاوﻟﺮوی را ﺑﺎ اﻓﻖ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫)ﺷﮑﻞ ‪.(٣.٣‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٣.٣‬ﺷﯿﺐ ﺳﻨﺞ‬

‫ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎی ﻣﺴﺎﺣﯽ‬ ‫‪٢.٣‬‬

‫در ﻣﺴﺎﺣﯽ از وﺳﺎﯾﻞ ﺳﺎده ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل و زاوﯾﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﭼﻨﺪ ﺗﮑﻨﯿﮏ ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ ﺑﺎ ﻣﺘﺮ‪ ،‬اﯾﺠﺎد اﻣﺘﺪادﻫﺎی‬
‫ﻣﻮازی و ﻣﺘﻌﺎﻣﺪ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺸﻮر ﻣﺴﺎﺣﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن اﺷﮑﺎل ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻣﻨﺘﻈﻢ و ‪ ...‬ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬
‫‪٢١‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٣‬ﻣﺴﺎﺣﯽ‬

‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ ﺑﺎ ﻣﺘﺮ‬ ‫‪١.٢.٣‬‬

‫ﻓﺮض زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﯿﻦ دو اﻣﺘﺪاد ‪ AB‬و ‪ AC‬ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا روی اﯾﻦ دو اﻣﺘﺪاد دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ E‬و ‪ F‬را ﭼﻨﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻓﻮاﺻﻞ ‪ AF ، AE‬و ‪ EF‬ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﺎ ﯾﮏ دﻫﻨﻪ ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺑﺎﺷﺪ )ﻓﻮاﺻﻞ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از ‪ ۵‬ﻣﺘﺮ(‪ .‬ﻓﻮاﺻﻞ ﯾﺎد ﺷﺪه را ﺑﺎ ﻣﺘﺮ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮐﺮده و از ﻗﺎﻧﻮن ﮐﺴﯿﻨﻮسﻫﺎ زاوﯾﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪AF 2 + AE 2 − EF 2‬‬
‫‪Â = arccos‬‬
‫‪2AE.AE‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۴.٣‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ ﺑﺎ ﻣﺘﺮ‬

‫اﺧﺮاج ﻋﻤﻮد‬ ‫‪٢.٢.٣‬‬

‫ﺧﻂ ‪ d‬و ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬روی آن ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﺧﺮاج ﻋﻤﻮد از ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺑﺪون ﻣﻨﺸﻮر ﻣﺴﺎﺣﯽ ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ‪ A‬و ﺑﻪ ﺷﻌﺎع دﻟﺨﻮاه ﯾﮏ ﮐﻤﺎن ﺑﺰﻧﯿﻢ‪ .‬ﻣﺤﻞ اﯾﻦ ﮐﻤﺎن‬
‫روی ﺧﻂ ‪ d‬ﺑﺎ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬و ‪ C‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای زدن ﮐﻤﺎن از ﻣﺘﺮ و ﯾﺎ رﯾﺴﻤﺎن ﺑﻨﺎﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻌﺎﻋﯽ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﮐﻤﺎن اول‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮاﮐﺰ ‪ B‬و ‪ C‬دو ﮐﻤﺎن ﻣﯽزﻧﯿﻢ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﯽ دو ﮐﻤﺎن و ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ﺧﻂ ‪ d‬ﻣﺘﻌﺎﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۵.٣‬اﺧﺮاج ﻋﻤﻮد از ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮوی ﺧﻂ‬

‫ﻋﻤﻮد ﮐﺮدن ﺑﺮ ﯾﮏ ﺧﻂ‬ ‫‪٣.٢.٣‬‬

‫ﺧﻂ ‪ d‬و ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺧﺎرج آن ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای وارد ﮐﺮدن ﻋﻤﻮد از ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺑﺪون ﻣﻨﺸﻮر ﻣﺴﺎﺣﯽ ﺑﺮﺧﻂ ‪ ،d‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ‪ A‬و ﺑﻪ ﺷﻌﺎع دﻟﺨﻮاه ﯾﮏ ﮐﻤﺎن ﺑﺰﻧﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻞ اﯾﻦ ﮐﻤﺎن روی ﺧﻂ ‪ d‬ﺑﺎ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬و ‪ C‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬وﺳﻂ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ BC‬ﭘﺎی ﻋﻤﻮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۶.٣‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﯾﮏ ﺧﻂ از ﻧﻘﻄﻪ ای ﺧﺎرج از آن ﺧﻂ‬

‫‪٢٢‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٣‬ﻣﺴﺎﺣﯽ‬

‫اﯾﺠﺎد ﺧﻄﻮط ﻣﻮازی‬ ‫‪۴.٢.٣‬‬

‫ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﺧﻄﻮط ﻣﻮازی ﻣﯽﺗﻮان از ﺗﺮﮐﯿﺐ دو ﺗﮑﻨﯿﮏ ﻓﻮق اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬روش ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻀﯿﻪ ﺗﺎﻟﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺧﻂ ‪ d‬و ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫‪ x‬ﻣﺘﺮ از آن اﯾﺠﺎد ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ A‬روی ‪ d‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﯾﮏ ﻋﻤﻮد از آن اﺧﺮاج ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬روی ﻋﻤﻮد ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﻮاﺻﻠﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ x‬و ‪ y > x‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪ ‪ D‬ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ‪ .‬ﺧﻂ‬ ‫‪y‬‬
‫‪x‬‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻘﺎط ‪ B‬و ‪ C‬ﺑﺪﺳﺖ آﯾﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ ‪ C‬را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ دﻟﺨﻮاه از ﺧﻂ ‪ d‬ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎره ﺧﻂ را ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫‪ BD‬ﻣﻮازی ﺧﻂ ‪ d‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٧.٣‬اﯾﺠﺎد ﺧﻂ ﻣﻮازی ﺑﺎ ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ x‬از آن‬

‫اﯾﺠﺎد ﯾﮏ زاوﯾﻪ از ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد‬ ‫‪۵.٢.٣‬‬

‫اﻣﺘﺪاد ‪ d‬و ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬روی آن ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﯾﮏ ﻧﯿﻢ ﺧﻂ ﺑﺎ زاوﯾﻪ ‪ α‬ﺑﻪ رأس ‪ A‬اﯾﺠﺎد ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬روی اﻣﺘﺪاد ‪ d‬ﯾﮏ ﻃﻮل ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪x‬‬
‫دو ﮐﻤﺎن ﻣﯽزﻧﯿﻢ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﯽ ﮐﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫‪x‬‬
‫‪cos α‬‬ ‫ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ‪ B‬و ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ x tan α‬و ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ‪ A‬و ﺑﻪ ﺷﻌﺎع‬
‫اﻣﺘﺪاد ‪ d‬زاوﯾﻪ ‪ α‬ﻣﯽﺳﺎزد )ﺷﮑﻞ ‪.(٨.٣‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٨.٣‬اﯾﺠﺎد ﯾﮏ زاوﯾﻪ از اﻣﺘﺪاد ‪d‬‬

‫ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن اﺷﮑﺎل ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻣﻨﺘﻈﻢ‬ ‫‪۶.٢.٣‬‬

‫ﻓﺮض ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﯾﮏ ‪ n‬ﺿﻠﻌﯽ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺑﺎ ﻃﻮل ﻫﺮ ﺿﻠﻊ ‪ a‬روی زﻣﯿﻦ ﭘﯿﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ رﺋﻮس آن را روی زﻣﯿﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬از روشﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ‬
‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﻌﺪاد رﺋﻮس ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽﺗﻮان از روش ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪:‬‬
‫ﯾﮏ ﺿﻠﻊ اوﻟﯿﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ AB‬ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ a‬را روی زﻣﯿﻦ ﭘﯿﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ‪ B‬و ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ a‬ﯾﮏ ﮐﻤﺎن و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ ﻗﻄﺮ ﻣﺘﻮاﻟﯽ در ‪ n‬ﺿﻠﻌﯽ ﯾﮏ ﮐﻤﺎن ﻣﯽزﻧﯿﻢ‪ .‬ﻣﺤﻞ‬
‫ﺗﻼﻗﯽ ﮐﻤﺎنﻫﺎ ﺟﺎی رأس ﺑﻌﺪی اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ رأس آﺧﺮ اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﺗﻮان ﮐﺎر را ﺗﺎ روی رأس اول اداﻣﻪ داد‪ .‬ﻗﻄﺮ ﻣﺘﻮاﻟﯽ در ﻫﺮ ‪n‬‬
‫ﺿﻠﻌﯽ ﻣﻨﺘﻈﻢ از راﺑﻄﻪ‬
‫√‬
‫))‪a 2 − 2 cos (90 × (2n − 4‬‬

‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(٩.٣‬‬

‫‪٢٣‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٣‬ﻣﺴﺎﺣﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٩.٣‬ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﯾﮏ ‪ n‬ﺿﻠﻌﯽ ﺑﻪ روش ﺗﻘﺎﻃﻊ‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼت روش ﻓﻮق اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ رأس از رأس ﻗﺒﻠﯽ ﭘﯿﺎده ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻟﺬا ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻫﺮ رأس اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط ﻧﯿﺰ ﺑﻬﻢ ﻣﯽرﯾﺰد؛ ﻟﺬا‬
‫ﻣﯽﺗﻮان از روش زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪:‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺷﻌﺎع داﯾﺮه ای ﮐﻪ ‪ n‬ﺿﻠﻌﯽ ﺑﻪ ﺿﻠﻊ ‪ a‬در آن ﻣﺤﺎط اﺳﺖ را ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و آنرا ﭘﯿﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺷﻌﺎع آن ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‬
‫‪a‬‬
‫=‪R‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪2 sin 360‬‬
‫‪2n‬‬

‫ﺳﭙﺲ روی اﯾﻦ داﯾﺮه ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺘﺮ وﺗﺮﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ a‬ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﮐﻪ در اﯾﻦ روش ﻫﻢ رﺋﻮس ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻫﻢ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺮ رأس ﺑﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻣﺘﺮ ﮐﺸﯽ ﭘﯿﺎده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ‬ ‫‪٣.٣‬‬

‫ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ زﻣﯿﻦ روشﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روشﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد و ﺷﮑﻞ آن دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ روشﻫﺎی‬
‫زﯾﺮ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺴﺎﺣﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪:‬‬

‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﺜﻠﺚ‬ ‫‪١.٣.٣‬‬

‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﺎﺣﯽ ﻫﺪف اﺳﺘﻔﺎده از وﺳﺎﯾﻞ ﺳﺎده ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ روش ﯾﮏ روش دﻗﯿﻖ‪ ،‬ﺳﺮﯾﻊ و آﺳﺎن ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﺴﺎﺣﺖ زﻣﯿﻦﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دارای ﺷﮑﻞ‬
‫ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاه اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﻈﻢ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﭼﻨﺪ ﺿﻠﻌﯽ دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ زﻣﯿﻦ ﺷﮑﻞ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻣﻨﻈﻢ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ داﯾﺮه‪ ،‬ﻣﺮﺑﻊ و ‪ ...‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از‬
‫رواﺑﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای آنﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای زﻣﯿﻦﻫﺎی ﺑﺎ ﺷﮑﻞ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺗﻬﯿﻪ ﯾﮏ ﮐﺮوﮐﯽ از ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻟﺰوم آنرا ﺑﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻫﺮ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﻣﺜﻠﺚﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﻓﺮﺿﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺑﻌﺎد ﻣﺜﻠﺚﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ آﻧﻘﺪر ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺿﻼع آنﻫﺎ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ‬
‫ﻃﻮلﻫﺎی ﻣﺜﻠﺚﻫﺎ را ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻫﺮ ﻣﺜﻠﺚ از راﺑﻄﻪ‬
‫√‬
‫)‪S = P (P − a)(P − b)(P − c‬‬ ‫)‪(١.٣‬‬

‫= ‪ (P‬اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ﻫﻤﻪ ﻣﺜﻠﺚﻫﺎ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺑﺨﺶ و از آﻧﺠﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﻞ زﻣﯿﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪a+b+c‬‬
‫‪2‬‬ ‫)‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ P‬ﻧﺼﻒ ﻣﺤﯿﻂ‬
‫‪٢۴‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٣‬ﻣﺴﺎﺣﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١٠.٣‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﯾﮏ ﺷﮑﻞ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﺑﻪ روش ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻠﺚ‬

‫ﻗﺎﻋﺪه ﮔﻮس‬ ‫‪٢.٣.٣‬‬

‫از ﻗﺎﻋﺪه ﮔﻮس زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ﮐﻪ اوﻻ‪ ‬ﺷﮑﻞ زﻣﯿﻦ دارای ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﺛﺎﻧﯿﺎً ﻣﺨﺘﺼﺎت رﺋﻮس آن ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪x1 , y1 , x2 , y2 , . . . xn , yn‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﯽ ﯾﮏ ‪ n‬ﺿﻠﻌﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻋﺪه ﮔﻮس‪ ،‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺤﺼﻮر در آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫∑‪1‬‬ ‫∑‪1‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫=‪S‬‬ ‫= ) ‪xi (yi+1 − yi−1‬‬ ‫) ‪yi (xi+1 − xi−1‬‬ ‫)‪(٢.٣‬‬
‫‪2 i=1‬‬ ‫‪2 i=1‬‬

‫ﻣﺨﺘﺼﺎت رﺋﻮس زﻣﯿﻦ را ﻣﯽﺗﻮان از ﯾﮏ ﻧﻘﺸﻪ و ﯾﺎ از ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری زﻣﯿﻨﯽ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫ﭘﻼﻧﯿﻤﺘﺮ‬ ‫‪٣.٣.٣‬‬

‫ﭘﻼﻧﯿﻤﺘﺮ دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﺴﺎﺣﺖ روی ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﻮاع دﯾﺠﯿﺘﺎل و ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬از اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻋﺎرﺿﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ دارای ﺷﮑﻞ ﻏﯿﺮ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﺟﻨﮕﻞ و ﯾﺎ ﯾﮏ درﯾﺎﭼﻪ ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ .‬ﭘﻼﻧﯿﻤﺘﺮ از دو ﺑﺎزو ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (١١.٣‬زﯾﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻬﻢ ﻟﻮﻻ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ روی ﻧﻘﺸﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎزوی دﯾﮕﺮ ﺣﻮل ﻧﻘﺸﻪ ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ را ﻗﻄﺐ و آن ﺑﺎزو را ﺑﺎزوی‬
‫ﻗﻄﺒﯽ و ﺑﺎزوی دﯾﮕﺮ را ﮐﻪ در اﻧﺘﻬﺎ ﺳﻮزن دارد ﺑﺎزوی ﻣﺘﺤﺮک ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﻬﺎی ﺑﺎزوی ﻣﺘﺤﺮک ﯾﮏ ﺳﻮزن وﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮک آن را روی ﻣﺤﯿﻂ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درﻣﯽ‬
‫آورﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺤﻞ ﻟﻮﻻ ﭼﺮﺧﯽ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ ﺣﻮل ﻣﺤﻮری ﻣﻮازی ﺑﺎزوی ﻣﺘﺤﺮک ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ‪ .‬ﭘﻼﻧﯿﻤﺘﺮ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎه زﯾﺮ در روی ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪:‬‬
‫‪ -١‬ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻄﺐ ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺳﻮزن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ روی ﻣﺤﯿﻂ ﻧﻘﺸﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﭼﺮخ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ روی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﭽﺮﺧﺪ و ﺑﺎ ﺑﻠﻐﺰد‪.‬‬
‫ﻃﻮل ﺑﺎزوی ﻣﺘﺤﺮک ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﯿﺎس ﻧﻘﺸﻪ ﮐﻢ و زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺎز ﮐﺮدن ﭘﯿﭻ ﮐﻠﯽ در اﻧﺘﻬﺎی ﭘﻼﻧﯿﻤﺘﺮ ﻣﯽﺗﻮان ﻃﻮل اﯾﻦ ﺑﺎزو را ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﺑﺎ ﭘﯿﭻ ﺟﺰﺋﯽ دﻗﯿﻘﺎً ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١١.٣‬ﭘﻼﻧﯿﻤﺘﺮ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‬

‫‪٢۵‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٣‬ﻣﺴﺎﺣﯽ‬

‫ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ روش ﺧﻂ ﻫﺎدی‬ ‫‪۴.٣‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻂ ﻫﺎدی ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎی ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰار ﻣﺴﺎﺣﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎ وﺳﻌﺖ ﮐﻢ و دﻗﺖ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﺑﺎﻻ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﮐﻠﯿﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮیﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺧﻄﯽ ﺑﻨﺎم ﺧﻂ ﻫﺎدی )ﻣﺒﻨﺎ( اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﺣﺎﻃﻪ را ﺑﻪ ﻋﻮارض ﻣﻨﻄﻘﻪ دارد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺮ ﻋﺎرﺿﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻫﺎدی ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬راه ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺗﻘﺎﻃﻊ‪ :‬در اﯾﻦ روش‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺮ ﻋﺎرﺿﻪ از دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺨﺺ روی ﺧﻂ ﻫﺎدی ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ از ﺗﻘﺎﻃﻊ دو ﻃﻮل ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻧﻘﻄﻪ را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪ -٢‬روش آﻓﺴﺖ‪ :‬در اﯾﻦ روش ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻋﻤﻮدی ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺎ ﺧﻂ ﻫﺎدی ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺎی ﻋﻤﻮد از ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع آن اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻮارض ﻣﻬﻢ را ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻮارض ﺷﺎﻣﻞ رﺋﻮس ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ‪ ،‬زﻣﯿﻦﻫﺎ‪ ،‬راهﻫﺎ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﻤﻪ ﻋﻮارﺿﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺪان ﻫﺎ ﻧﯿﺎز‬
‫دارﯾﻢ‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ روش ﺧﻂ ﻫﺎدی ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬

‫‪ .١‬ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮوﮐﯽ از ﻣﻨﻄﻘﻪ‬

‫‪ .٢‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺤﺪوده زﻣﯿﻦ ﺑﺎ ﯾﮏ ﭘﻠﯿﮕﻮن‬

‫‪ .٣‬اﻧﺘﺨﺎب ﯾﮏ ﺧﻂ ﻫﺎدی ﻣﻨﺎﺳﺐ‬

‫‪ .۴‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل ﺧﻂ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ‬

‫‪ .۵‬اﻧﺘﺨﺎب روش ﺑﺮداﺷﺖ و ﺗﻬﯿﻪ ﻓﺮم ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آن‬

‫‪ .۶‬ﺑﺮداﺷﺖ‬

‫‪ .٧‬ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫اﻧﺘﺨﺎب راﺳﺘﺎ و اﻧﺪازه ﺧﻂ ﻫﺎدی ﺗﺄﺛﯿﺮ زﯾﺎدی در ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﺮداﺷﺖ ﻋﻮارض دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﺎﯾﺪ از ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﺎرﺿﻪ ﺑﮕﺬرد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ دﯾﺪ را ﺑﻪ ﻋﻮارض داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ‬
‫از ﻣﻮارد‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﭼﻨﺪ ﺧﻂ ﻫﺎدی دارﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﯾﺪ زاوﯾﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﺘﺮ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١٢.٣‬ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ روش ﺧﻂ ﻫﺎدی )آﻓﺴﺖ(‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ (١٢.٣‬ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﻪ روش آﻓﺴﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﮑﻞ )‪ (١٣.٣‬ﻓﺮم ﻣﺸﺎﻫﺪات را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ )‪ (١۴.٣‬ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﻪ روش ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺑﺎ دو ﻃﻮل‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ )‪ (١۵.٣‬ﻫﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ای از ﻓﺮم ﻣﺸﺎﻫﺪات آنرا ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در روش ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺑﺎ دو ﻃﻮل‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻘﺎط ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮوی ﺧﻂ ﻫﺎدی از اﺑﺘﺪای ﺧﻂ‬
‫‪٢۶‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٣‬ﻣﺴﺎﺣﯽ‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺑﺎ ﮐﻤﯽ از اﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﮐﻞ ﻋﻮارض را ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻮاﻗﻊ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﮐﻞ ﻋﻮارض ﺑﺎ دو ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺘﺪاﯾﯽ و اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﺧﻂ‬
‫ﻫﺎدی ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١٣.٣‬ﻓﺮم ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﻪ روش آﻓﺴﺖ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١۴.٣‬ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ روش ﺧﻂ ﻫﺎدی )ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺑﺎ دو ﻃﻮل(‬

‫‪٢٧‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٣‬ﻣﺴﺎﺣﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١۵.٣‬ﻓﺮم ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﻪ روش ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺑﺎ دو ﻃﻮل‬

‫ﺑﺮای ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻧﻘﺸﻪ در ﻫﺮ دو روش‪ ،‬ﭘﺲ از اﻧﺘﺨﺎب ﯾﮏ ﻣﻘﯿﺎس ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺧﻂ ﻫﺎدی را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺗﺮﺳﯿﻢ در روش آﻓﺴﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫در روش ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا ﻧﻘﺎط ﻣﺒﻨﺎﯾﯽ روی ﺧﻂ ﻫﺎدی ﭘﯿﺪا ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻘﺎﻃﻊ دو ﮐﻤﺎن ﻋﻮارض ﭘﯿﺎده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ آﺧﺮ ﻧﯿﺰ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎی ﻋﻼﺋﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻘﯿﺎس و ‪ ...‬ﺑﺪان اﻓﺰوده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد در اﯾﻦ روش ﻣﺨﺘﺼﺎﺗﯽ ﺑﺮای ﻧﻘﺎط ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﻧﻘﺸﻪ دارای ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﯾﻦ روش ﯾﮏ روش ﺑﺮای ﮐﺎرﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ و ﮐﻢ دﻗﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻨﺎت‬

‫‪ .١‬ﻣﺴﺎﺣﺖ زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﭼﻬﺎر ﮔﻮﺷﻪ آن )‪ C(2590.099, 2498.213) ،B(1345.283, 237) ،A(1000, 1000‬و )‪ D(1228.600, 3452.876‬اﺳﺖ‬
‫را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢‬راﺑﻄﻪ ﮔﻮس ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﯾﮏ ﭼﻨﺪ ﺿﻠﻌﯽ را اﺛﺒﺎت ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ در ﺗﻤﺮﯾﻦ ﯾﮏ ﻫﺪف اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از راس ‪ D‬ﻋﺒﻮر ﮐﺮده و ﺑﺮ ﺿﻠﻊ ‪ BC‬ﭼﻨﺎن وارد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ زﻣﯿﻦ را ﺑﻪ دو ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺗﺎ رﺋﻮس ‪ B‬و ‪ C‬را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪۴‬‬

‫ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎی ارﺗﻔﺎع‬ ‫‪١.۴‬‬

‫ﻫﺪف ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﻔﺎع ﻓﺎﺻﻠﻪ در راﺳﺘﺎی ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ارﺗﻔﺎع ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎ دارد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎی ارﺗﻔﺎﻋﺎت در‬
‫ﮐﺎرﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ ﺳﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر اﺧﺘﯿﺎری ﻣﯽﺗﻮان ارﺗﻔﺎع ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ را ﯾﮏ ﻋﺪد ﻓﺮض ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ در ﭘﺮوژه ﻫﺎی ﺑﺰرگ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﺳﻄﺢ درﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎی‬
‫ارﺗﻔﺎع اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬زﯾﺮا ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﺳﻄﺢ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﯾﮏ ﻣﺎﯾﻊ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻘﯽ اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ آبﻫﺎی آزاد دﺳﺖﺧﻮش ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ ﻧﺎﺷﯽ‬
‫از ﺟﺬر و ﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺎد‪ ،‬دﻣﺎ و ﻏﯿﺮه اﺳﺖ؛ در ﻋﻤﻞ از ﺳﻄﺢ ﻣﺘﻮﺳﻂ آبﻫﺎی آزاد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﺑﻨﺎدر ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﺟﺬر و ﻣﺪ ﺳﻨﺞ ﻗﺮار داده و ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﻣﺪاوم ﺳﻄﺢ ﻟﺤﻈﻪ ای آبﻫﺎ را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪات در ﻃﻮل ﺳﺎلﻫﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﺘﻮﺳﻂ آبﻫﺎی آزاد اﺳﺖ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﻫﻤﮕﻦ‬
‫ﺑﻮدن آب اﻗﯿﺎﻧﻮسﻫﺎ و درﯾﺎﻫﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﻧﯿﺰ ﻣﺒﻨﺎی ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻧﺒﻮده و ﺳﻄﺢ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻨﺎم ژﺋﻮﺋﯿﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎی ارﺗﻔﺎع اﺳﺖ‪ .‬ژﺋﻮﺋﯿﺪ و ﻣﻔﻬﻮم آن ﺧﺎرج از‬
‫ﺣﻮﺻﻠﻪ و ﺳﻄﺢ اﯾﻦ ﺟﺰوه اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺎده ﺳﻄﺢ ﻣﺘﻮﺳﻂ آبﻫﺎی آزاد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎی ارﺗﻔﺎﻋﺎت در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫اﺻﻮل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬ ‫‪٢.۴‬‬

‫اﺳﺎس ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺮ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﮑﻞ )‪ (١.۴‬ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬از ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎی ارﺗﻔﺎع و اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی اﺧﺘﻼف‬
‫ارﺗﻔﺎع ‪ ∆hAB‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١.۴‬اﺻﻮل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫‪٢٩‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک‬ ‫‪٣.۴‬‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ ﺑﺪان اﺷﺎره ﺷﺪ؛ در ﻫﺮ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان ارﺗﻔﺎع ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺧﺘﯿﺎری در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫و ﯾﺎ ارﺗﻔﺎع آنرا از ﺳﻄﺢ آبﻫﺎی آزاد ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬در ﭘﺮوژه ﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬از ﯾﮏ ارﺗﻔﺎع اﺧﺘﯿﺎری اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺶ ﺳﻮد‪ .‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ در ﭘﺮوژه ﻫﺎی ﮐﻼن ﻧﻈﯿﺮ راهﺳﺎزی و‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ ﻣﺒﺪأ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺒﺪأ ﺳﻄﺢ ﻣﺘﻮﺳﻂ آبﻫﺎی آزاد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ارﺗﻔﺎع را از اﯾﺴﺘﮕﺎه ﺟﺬر و ﻣﺪ ﺳﻨﺞ ﮐﻨﺎر‬
‫درﯾﺎ ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻤﻮاره ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ درﯾﺎ ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻏﯿﺮ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر در ﻫﻤﻪ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری و ﯾﺎ ژﺋﻮدزی وﻇﯿﻔﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ و ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻧﻘﺎط ارﺗﻔﺎﻋﯽ )ﻣﺒﻨﺎ( را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬آنﻫﺎ از ﻧﻘﺎط ﺟﺬر و ﻣﺪ ﺳﻨﺠﯽ در ﮐﻨﺎر‬
‫درﯾﺎﻫﺎ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ را ﺷﺮوع و در ﻃﻮل ﺟﺎدهﻫﺎ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ رﻓﺮﻧﺲ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﺎط در ﻃﻮل ﺳﺎلﻫﺎی ﻣﺘﻤﺎدی ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‬
‫آنﻫﺎ را ﺑﺎ ﺑﺘﻮن روی ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﺑﻨﭻ ﻣﺎرکﻫﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؛ ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ در ﻫﺮ ﭘﺮوژه ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ را ﭘﯿﺪا و ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ را‬
‫ﺗﺎ داﺧﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ اداﻣﻪ داد‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺣﺘﯽ ﻻزم اﺳﺖ در داﺧﻞ ﺧﻮد ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮای ﭘﺮوژه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺟﺪﯾﺪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻨﭻ ﻣﺎرکﻫﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ را در اﯾﺮان ﻣﯽﺗﻮان از ﺑﺨﺶ ﻓﺮوش ﺧﺪﻣﺎت ﻓﻨﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺎﻣﻞ ارﺗﻔﺎع دﻗﯿﻖ آن از‬
‫ﺳﻄﺢ درﯾﺎ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آن و ﯾﮏ ﮐﺮوﮐﯽ دﻗﯿﻖ ﺑﺮای ﺳﻬﻮﻟﺖ در ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن آن اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ اﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﺗﺎﺑﻠﻮ و ﯾﺎ ﻋﻮارض رﻧﮓ ﺷﺪه وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫روشﻫﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬ ‫‪۴.۴‬‬

‫ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎروﻣﺘﺮی‬ ‫‪١.۴.۴‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﻢ ﺷﺪن ﻓﺸﺎر ﻫﻮا ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﻣﯽﺗﻮان از ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ارﺗﻔﺎع دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر ﻫﻮا ﻋﻮاﻣﻞ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ دﺧﺎﻟﺖ دارﻧﺪ‬
‫اﯾﻦ روش دارای دﻗﺘﯽ در ﺣﺪود ده ﻣﺘﺮ در ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ روش در ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﻛﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ زﯾﺎد و دﻗﺖ ﻛﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺰﯾﺖ اﯾﻦ روش‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺳﺎﯾﺮ روشﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ارﺗﻔﺎع و ﻧﻪ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع را در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﻧﺎوﺑﺮی و ﻫﺪاﯾﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺎس اﯾﻦ روش‬
‫ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ A‬و ‪ B‬از روی ﻓﺸﺎر ﻫﻮا و درﺟﻪ ﺣﺮارت و ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻮﺟﻮد در دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ‪ B‬اﺳﺘﻮار اﺳﺖ و در ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ از ﻓﺮﻣﻮل‬
‫‪1‬‬ ‫‪pA‬‬
‫‪∆hAB‬‬ ‫‪= c (1 +‬‬ ‫‪t) log‬‬ ‫)‪(١.۴‬‬
‫‪273‬‬ ‫‪pB‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﻛﻪ در اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮل ‪ t ،c = 18400 :‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ درﺟﻪ ﺣﺮارت دو ﻣﺤﯿﻂ ‪ A‬و ‪ B‬و ‪ pA‬و ‪ pB‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﺸﺎر دو ﻣﺤﯿﻂ ‪ A‬و ‪ B‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ‬ ‫‪٢.۴.۴‬‬

‫اﺳﺎس اﯾﻦ روش اﺳﺘﻔﺎده از زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ارﺗﻔﺎع ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ اﯾﻦ روش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ‬
‫روش ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ارﺗﻔﺎع در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎنﻫﺎ ﮐﻪ دﻗﺖ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﮐﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻘﺎط ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ از اﯾﻦ روش‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻓﺼﻞ ‪ ۶‬ﺑﻪ اﯾﻦ روش ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻫﻨﺪﺳﯽ )ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ(‬ ‫‪٣.۴.۴‬‬

‫در اﯾﻦ روش ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻋﻤﻮدی ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺻﻮل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﯾﺠﺎد ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻖ و ﺧﻄﻮط ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﯾﺠﺎد‬
‫ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻖ و ﺧﻄﻮط ﻗﺎﺋﻢ روشﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮای ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﯾﮑﯽ از دﻗﯿﻖﺗﺮﯾﻦ و ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ روشﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﺑﻨﺎم ﺗﺮازﯾﺎب ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﺻﻔﺤﻪ‬
‫اﻓﻘﯽ و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﺧﻄﻮط ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺮازﯾﺎب ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻘﯽ اﭘﺘﯿﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻪ دو ﻧﻮع اﭘﺘﯿﮑﯽ و دﯾﺠﯿﺘﺎل ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺻﻮل و ﻧﺤﻮه ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎ ﻫﺮ دوی آنﻫﺎ‬
‫ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ در ﺗﺮازﯾﺎبﻫﺎی اﭘﺘﯿﮑﯽ ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻗﺮاﺋﺖ را اﻧﺠﺎم داده و در ﺗﺮازﯾﺎبﻫﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل ﻗﺮاﺋﺖ و ﺛﺒﺖ آن ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮازﯾﺎب‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ‪ ،‬ﺑﺪﻧﻪ و ﭘﺎﯾﻪ ﺗﺮاﺑﺮاک اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮ دورﺑﯿﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﻋﺪﺳﯽ ﺷﯿﺌﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﻋﺪﺳﯽ ﭼﺸﻤﯽ‪ ،‬ﻣﮕﺴﮏ ﻧﺸﺎﻧﻪ روی‪ ،‬ﭘﯿﭻ‬
‫‪٣٠‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﻓﻮﮐﻮس ﺗﺼﻮﯾﺮ و ﭘﯿﭻ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﺎرﻫﺎی رﺗﯿﮑﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪﺳﯽ ﺷﯿﺌﯽ ﻋﺪﺳﯽ رو ﺑﻪ ﻋﻮارض‪ ،‬ﻋﺪﺳﯽ ﭼﺸﻤﯽ ﻋﺪﺳﯽ رو ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻣﮕﺴﮏ ﻧﺸﺎﻧﻪ روی ﺑﺮای ﻧﺸﺎﻧﻪ روی ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ و‬
‫ﭘﯿﭻ ﻓﻮﮐﻮس ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺮای واﺿﺢ ﮐﺮدن ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﻮارض اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎرﻫﺎی رﺗﯿﮑﻮل ﻫﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ‪ +‬در داﺧﻞ دورﺑﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﺸﺎﻧﻪ روی دﻗﯿﻖ در داﺧﻞ ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ‬
‫ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻂ اﻓﻘﯽ را ﺗﺎر اﻓﻖ و ﺧﻂ ﻗﺎﺋﻢ را ﺗﺎر ﻗﺎﺋﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٢.۴‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﯾﮏ ﺗﺮازﯾﺎب‬

‫ﺑﺪﻧﻪ ﺗﺮازﯾﺎب ﺷﺎﻣﻞ ﭘﯿﭻ ﺣﺮﮐﺖ اﻓﻘﯽ و ﺗﺮاز ﮐﺮوی اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ ﺗﺮازﯾﺎب ﺗﻨﻬﺎ در راﺳﺘﺎی اﻓﻘﯽ ﺣﺮﮐﺖ دارد‪ .‬ﺑﺮای ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻠﯽ از دﺳﺖ و ﺑﺮای ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺰﯾﯽ از‬
‫ﭘﯿﭻ ﺣﺮﮐﺖ اﻓﻘﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺗﺮاز ﮐﺮوی ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺮاز دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺮازﯾﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎﯾﯽ را ﺗﺮازﯾﺎب اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎی ﻏﯿﺮ اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ ﮐﻪ در ﻗﺒﻞ‬
‫)ﺣﺪود ‪ ٣٠‬ﺳﺎل( ﭘﯿﺶ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ دارای دو ﺗﺮاز ﮐﺮوی و ﻟﻮﺑﯿﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه ﻫﻤﻪ ﺗﺮازﯾﺎبﻫﺎ اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﺮاز ﮐﺮوی در ﺗﺮازﯾﺎب‬
‫اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ داﺧﻠﯽ ﺑﻨﺎم ﮐﻤﭙﺎﻧﺴﺎﺗﻮر وﻇﯿﻔﻪ اﻓﻘﯽ ﮐﺮدن دﻗﯿﻖ دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻮدﮐﺎر ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺮاﺑﺮاک ﺷﺎﻣﻞ ﺻﻔﺤﻪ ﮐﻒ ﺗﺮازﯾﺎب و ﺳﻪ ﭘﯿﭻ ﺑﻨﺎم‬
‫ﭘﯿﭻﻫﺎی ﺗﺮاﺑﺮاک اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﭘﯿﭻ ﺑﺎ زواﯾﺎی ‪ ١٢٠‬درﺟﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﺗﺮاز ﮐﺮدن دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ )‪ (٢.۴‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﯾﮏ ﺗﺮازﯾﺎب اﭘﺘﯿﮑﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺎﺧﺺ ﯾﮏ ﺧﻂ ﮐﺶ ﻣﺪرج ﭼﻮﺑﯽ و ﯾﺎ ﻓﻠﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﺗﺮازﯾﺎب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎﺧﺺ در اﻧﻮاع ‪ ۴ ،٣ ،٢‬و ‪ ۵‬ﻣﺘﺮی ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺸﻮﯾﯽ و ﯾﺎ ﺗﺎﺷﻮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ روی ﺷﺎﺧﺺ از ﻣﺤﻠﯽ از ﺗﺎر اﻓﻘﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﺧﺺ را ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻗﺮاﺋﺖ روی ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺮاﺋﺖ روی ﺷﺎﺧﺺ ﯾﮏ ﻋﺪد‬
‫ﭼﻬﺎر رﻗﻤﯽ ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دو رﻗﻢ اول ﮐﻪ روی ﺷﺎﺧﺺ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﻗﻢ ﺳﻮم روی ﺷﺎﺧﺺ ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد و رﻗﻢ آﺧﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺪس زده ﺷﻮد )ﺷﮑﻞ ‪ .(٣.۴‬ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ دارای درﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺗﺎ ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎﯾﺪ دو ﺷﺎﺧﺺ روی ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺋﻢ ﻗﺮار داد‪ .‬ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﺮاز ﻧﺒﺸﯽ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ دورﺑﯿﻦ را‬
‫روی ﺳﻪ ﭘﺎﯾﻪ ﻃﻮری ﻗﺮار داده ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﺳﻪ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺻﺎف ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﭘﯿﭻﻫﺎی ﺗﺮاﺑﺮاک ﺗﺮاز ﮐﺮوی ﺗﺮازﯾﺎب را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻧﺤﻮه ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ را در راﺳﺘﺎی دو ﭘﯿﭻ ﻗﺮار داده ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ داﺧﻞ و ﯾﺎ ﺧﺎرج ﺣﺒﺎب ﺗﺮاز را ﺑﻪ وﺳﻂ داﯾﺮه و ﯾﺎ راﺳﺘﺎی ﭘﯿﭻ ﺳﻮم‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﭘﯿﭻ ﺳﻮم ﺣﺒﺎب را ﺑﻪ وﺳﻂ ﻣﯽاﻧﺪازﯾﻢ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻟﺰوم اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ روی ﮐﺮده و اﻋﺪاد آنﻫﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ارﺗﻔﺎع ﺧﻂ دﯾﺪﮔﺎﻧﯽ از ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ در آن ﻧﻘﺎط اﺳﺖ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ‪ .‬ﺗﻔﺎﺿﻞ اﯾﻦ دو ﻗﺮاﺋﺖ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع دو ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪.(۴.۴‬‬

‫در اﺳﺘﻘﺮار دورﺑﯿﻦ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻧﻜﺎت زﯾﺮ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ .١‬اﮔﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﮑﺎن ﺗﺮازﯾﺎب و ارﺗﻔﺎع آن ﺗﺄﺛﯿﺮی در ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻧﺪارد؛ اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﮐﻪ در ﺑﻌﺪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ؛ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺘﯽاﻟﻤﻘﺪور ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺮازﯾﺎب ﺗﺎ دو ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢‬ﺑﻠﻨﺪی ﺳﻪ ﭘﺎﯾﻪ )دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻌﺪ از اﺳﺘﻘﺮار( ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻗﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣‬دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﻣﺤﻞ ﻣﺤﻜﻢ )از ﻧﻈﺮ ﺟﻨﺲ ﺧﺎك( ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻛﺮد‪ .‬ﺗﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﻋﺎﻣﻞ در اﻃﺮاف دﺳﺘﮕﺎه و وزش ﺑﺎد در ﺗﺮاز آن ﻣﻮﺛﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٣١‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٣.۴‬ﻧﺤﻮه ﻗﺮاﺋﺖ روی ﺷﺎﺧﺺ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۴.۴‬ﯾﮏ دﻫﻨﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ از ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﻣﺠﻬﻮل اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻗﺮاﺋﺘﯽ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد را ﻗﺮاﺋﺖ ﺟﻠﻮ ‪ ١‬ﻧﺎﻣﯿﺪه و ﺑﻪ‬
‫اﺧﺘﺼﺎر آن را ﺑﺎ ‪ FS‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮاﺋﺘﯽ ﮐﻪ در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ را ﻗﺮاﺋﺖ ﻋﻘﺐ ‪ ٢‬ﻧﺎﻣﯿﺪه و ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﺎ ‪ BS‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬در ﻫﺮ دﻫﻨﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬
‫اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪∆h = BS − F S‬‬ ‫)‪(٢.۴‬‬

‫و ارﺗﻔﺎع ﺧﻂ دﯾﺪ )ﺗﺮازﯾﺎب( ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫‪Hi = HA + BS.‬‬ ‫)‪(٣.۴‬‬

‫ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺗﺪرﯾﺠﯽ‬ ‫‪۵.۴‬‬

‫اﮔﺮ ﺷﯿﺐ زﻣﯿﻦ زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﻧﻘﺎط از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ دﻫﻨﻪ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﯿﺮ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ را در ﭼﻨﺪ دﻫﻨﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر از روش ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺷﺎﺧﺺ و ﺗﺮازﯾﺎب ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪١ Forward‬‬ ‫)‪Sight (FS‬‬
‫‪٢ Back‬‬ ‫)‪sight (BS‬‬
‫‪٣٢‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۵.۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺗﺪرﯾﺠﯽ‬

‫در ﺷﮑﻞ ﻓﻮق ﺳﻪ دﻫﻨﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ دﻫﻨﻪ ﯾﮏ ﻗﺮاﺋﺖ ﻋﻘﺐ و ﯾﮏ ﻗﺮاﺋﺖ ﺟﻠﻮ دارد‪ .‬ﻧﻘﺎط ‪ T P1‬و ‪ T P2‬ﻧﻘﺎط اﺧﺘﯿﺎری ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﺴﯿﺮ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ اﺧﺘﯿﺎری اﺳﺖ و ﺗﺄﺛﯿﺮی در ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﻄﻪ آﺧﺮ )‪ (B‬ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ دارای ﺷﯿﺐ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪HT P1 = HA + BS1 − F S1‬‬

‫‪HT P2 = HT P1 + BS2 − F S2 = HA + BS1 − F S1 + BS2 − F S2‬‬

‫‪HB = HT P2 + BS3 − F S3 = HA + BS1 − F S1 + BS2 − F S2 + BS3 − F S3‬‬

‫∑‬ ‫∑‬
‫‪= HA + (BS1 + BS2 + BS3 ) − (F S1 + F S2 + F S3 ) = HA +‬‬ ‫‪BSi −‬‬ ‫‪F Si‬‬
‫‪i‬‬ ‫‪i‬‬

‫ﺑﺮای ﺳﻬﻮﻟﺖ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪات و ﮐﻨﺘﺮل آن ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ در ﯾﮏ ﻓﺮم ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻓﺮم ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﮑﻞ اﯾﻦ ﻓﺮم )اﺳﺘﺎﻧﺪارد( در زﯾﺮ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺮم ﻧﺤﻮه ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺟﺪول ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻋﺪدی و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺳﺘﻮن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع را ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﻣﺜﺒﺖ‬
‫و ﻣﻨﻔﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﻣﺜﺒﺖ را ﺳﺮﺑﺎﻻ ‪ ٣‬و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﻣﻨﻔﯽ را ﺳﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ ‪ ۴‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺷﻌﺎﻋﯽ‬ ‫‪۶.۴‬‬

‫ﺑﺮای ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻧﻘﺎط ﻣﺘﺮاﮐﻢ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺗﺪرﯾﺠﯽ زﻣﺎنﺑﺮ ﺑﻮده و ﮔﺎﻫﯽ اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺎ را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد از ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺷﻌﺎﻋﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر‬
‫ﮐﻪ از اﺳﻢ آن ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﺪ در اﯾﻦ روش در ﻫﺮ دﻫﻨﻪ ﯾﮏ ﻗﺮاﺋﺖ ﻋﻘﺐ و ﺗﻌﺪادی ﻗﺮاﺋﺖ ﺟﻠﻮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ در ﻫﺮ دﻫﻨﻪ ﯾﮏ ﻗﺮاﺋﺖ ﺟﻠﻮ ﺑﯿﺸﺘﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ‬

‫‪٣ Rise‬‬ ‫)‪(R‬‬

‫‪۴ Fall‬‬ ‫)‪(F‬‬
‫‪٣٣‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﻗﺮاﺋﺖ را ﻗﺮاﺋﺖ ﺟﻠﻮ و ﺑﻘﯿﻪ ﻗﺮاﺋﺖﻫﺎ را ﻗﺮاﺋﺖ وﺳﻂ ‪ ۵‬ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ؛ ﻟﺬا ﻫﺮ دﻫﻨﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﻗﺮاﺋﺖ ﻋﻘﺐ‪ ،‬ﺗﻌﺪادی ﻗﺮاﺋﺖ وﺳﻂ و ﯾﮏ ﻗﺮاﺋﺖ ﺟﻠﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ زﯾﺮ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ای از ﯾﮏ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺷﻌﺎﻋﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۶.۴‬ﯾﮏ دﻫﻨﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺷﻌﺎﻋﯽ ﺗﺪرﯾﺠﯽ‬

‫ﺟﺪول ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻓﻮق و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺷﻌﺎﻋﯽ ﺗﺪرﯾﺠﯽ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ارﺗﻔﺎع ﮐﻤﯽ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﻫﺮ دﻫﻨﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﺒﻨﺎ ﻧﻘﻄﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮاﺋﺖ ﻋﻘﺐ روی‬
‫آن ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻟﺬا ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎعﻫﺎ و ارﺗﻔﺎﻋﺎت از اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﺳﻬﻮﻟﺖ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﯽﺗﻮان از روش ارﺗﻔﺎع ﺧﻂ دﯾﺪ ﻫﻢ ﺟﺪول ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬
‫را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪ .‬ارﺗﻔﺎع ﺧﻂ دﯾﺪ ﻃﺒﻖ از راﺑﻄﻪ )‪ (٣.۴‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ارﺗﻔﺎع ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ارﺗﻔﺎع ﺧﻂ دﯾﺪ را از ﻗﺮاﺋﺖ ‪ IS‬ﯾﺎ ‪ FS‬آن ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻢ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺟﺪول زﯾﺮ ﺟﺪول ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﺜﺎل ﺑﺎﻻ را ﺑﻪ روش ارﺗﻔﺎع ﺧﻂ دﯾﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪۵ Intermediate‬‬ ‫)‪Sight (IS‬‬

‫‪٣۴‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺷﻌﺎﻋﯽ ﺑﺎ ﺗﺪرﯾﺠﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻮأم اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ در ﻫﺮ دﻫﻨﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻗﺮاﺋﺖ ﺟﻠﻮ و ﻋﻘﺐ ﭼﻨﺪ ﻗﺮاﺋﺖ وﺳﻂ ﻫﻢ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺷﮑﻞ‬
‫زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ از روش ﺷﻌﺎﻋﯽ‪-‬ﺗﺪرﯾﺠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ دﻫﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻫﻨﻪ اول دو ﻗﺮاﺋﺖ وﺳﻂ‪ ،‬دﻫﻨﻪ دوم ﯾﮏ ﻗﺮاﺋﺖ‬
‫وﺳﻂ و دﻫﻨﻪ آﺧﺮ ﺑﺪون ﻗﺮاﺋﺖ وﺳﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ A1‬ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ‪ HA1 = 256.235m‬ﺷﺮوع ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﯾﻦ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ در ﺟﺪول زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪points‬‬ ‫‪BS‬‬ ‫‪IS‬‬ ‫‪FS‬‬ ‫‪hi‬‬ ‫‪height‬‬ ‫‪remaks‬‬

‫‪A1‬‬ ‫‪1425‬‬ ‫‪257.660‬‬ ‫‪256.235‬‬
‫‪A2‬‬ ‫‪1365‬‬ ‫‪257.660‬‬ ‫‪256.304‬‬
‫‪A3‬‬ ‫‪1798‬‬ ‫‪257.660‬‬ ‫‪255.862‬‬
‫‪A4‬‬ ‫‪2015‬‬ ‫‪0325‬‬ ‫‪259.350‬‬ ‫‪257.335‬‬
‫‪B1‬‬ ‫‪2236‬‬ ‫‪259.350‬‬ ‫‪257.114‬‬
‫‪B2‬‬ ‫‪1690‬‬ ‫‪1325‬‬ ‫‪257.819‬‬ ‫‪258.025‬‬
‫‪C1‬‬ ‫‪1896‬‬ ‫‪259.715‬‬ ‫‪257.819‬‬

‫ﺟﺪول ﻓﻮق ﺑﻪ روش زﯾﺮ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﮐﻨﺘﺮل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬ ‫‪٧.۴‬‬

‫در ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺧﻄﺎﻫﺎی زﯾﺎدی ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه و ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ وﺟﻮد ﺧﻄﺎ در ﻫﻤﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮیﻫﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری‪ ،‬اﻣﺮی اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎ از ﯾﮏ ﺣﺪ ﻣﺠﺎزی ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺸﺎﻫﺪات اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻮده و ﺑﺎﯾﺪ ﺗﮑﺮار ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﯿﺰان ﻣﺠﺎز ﺧﻄﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ‬
‫درﺟﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ و ﻃﻮل آن دارد‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس دﻗﺖ ﭼﻬﺎر درﺟﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ وﺟﻮد دارد‪ :‬درﺟﻪ ﯾﮏ ﺗﺎ درﺟﻪ ﭼﻬﺎر‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ درﺟﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ؛ دﻗﺖ آن ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﺜﺎل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ درﺟﻪ ﯾﮏ و دو ﺑﺎ ﺗﺮازﯾﺎب و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺴﯿﺎری از ﺗﺼﺤﯿﺢﻫﺎ ﮐﻪ در ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ درﺟﻪ ‪ ٣‬و ‪ ۴‬از آنﻫﺎ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﯽﺷﻮد؛ در اﯾﻦ‬
‫ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ اﻋﻤﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ درﺟﻪ ﯾﮏ و دو ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ دﻗﯿﻖ ‪ ۶‬ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ در اﯾﺠﺎد و ﮔﺴﺘﺮش ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎی ﺑﺰرگ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ و رﻓﺘﺎرﺳﻨﺠﯽ‬
‫ارﺗﻔﺎﻋﯽ ﺳﺎزه ﻫﺎی ﺑﺰرگ ﻧﻈﯿﺮ ﺳﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮجﻫﺎ و ‪ ...‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﯿﺰان ﺧﻄﺎی ﻣﺠﺎز ﺑﺮای درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ از ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ درﺟﻪ ‪ ۴‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻃﺒﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻣﻘﺪار‬
‫ﺧﻄﺎی ﻣﺠﺎز )ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ اﻃﻤﯿﻨﺎن ‪ (95%‬ﺑﺮای ﻫﺮ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ‪ ١۵‬ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺧﻄﺎی ﻣﺠﺎز ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ L‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ رﻓﺖ‬

‫‪۶ Precise‬‬ ‫‪levelling‬‬

‫‪٣۵‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫و ﺑﺮﮔﺸﺖ درﺟﻪ ‪ ۴‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫√‬
‫‪ϵmax‬‬ ‫‪= 15 L.‬‬ ‫)‪(۴.۴‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﺠﺎز ﺑﻮدن ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪن آن در دﻫﻨﻪ آﺧﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎ ﺑﯿﻦ ﺗﻤﺎﻣﯽ دﻫﻨﻪﻫﺎ ﺳﺮﺷﮑﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ و‬
‫ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻫﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؛ روشﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ روش ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺴﺘﻪ و‬
‫ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻌﻠﻮم اﺷﺎره ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ‬ ‫‪١.٧.۴‬‬

‫ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎی ﮐﻨﺘﺮل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻪ روش رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ‪ B‬را اﻧﺪازه‬
‫ﮔﯿﺮی ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﯾﮏﺑﺎر اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع را از ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬و ﺳﭙﺲ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ دو اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﺴﺘﻘﻞ از‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺮ و اﯾﺴﺘﮕﺎهﻫﺎی ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺟﺪا از ﻫﻢ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﯾﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻟﺬا ﺧﻄﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬

‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ + ∆h‬رﻓﺖ‪ϵ = ∆h‬‬ ‫)‪(۵.۴‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﻗﺪر ﻣﻄﻠﻖ اﯾﻦ ﺧﻄﺎی در ﯾﮏ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ از ﺣﺪ ﻣﺠﺎز )‪ (۴.۴‬ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و ﺧﻄﺎی ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮﺷﮑﻦ ﺷﻮد‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی‬
‫ﺑﺎﯾﺪ دوﺑﺎره ﺗﮑﺮار ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ ‪ ϵ‬ﻣﺠﺎز ﺑﺎﺷﺪ؛ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ دﻫﻨﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ )‪ (∆h‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ − nϵ‬ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ‪ n‬ﻣﺠﻤﻮع دﻫﻨﻪ ﻫﺎی‬
‫رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ در ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫‪٢.٧.۴‬‬

‫از روشﻫﺎی ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻄﺎ‪ ،‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ در ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﺷﮑﻞ )‪ (٧.۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ BM‬ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺮوع و ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ‪ E‬ﭘﺎﯾﺎن‬
‫ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ .‬زﯾﺮا ﻧﻘﻄﻪ ‪ BM‬دارای ارﺗﻔﺎع ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اداﻣﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ اﻣﮑﺎن ﮐﻨﺘﺮل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ را ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﻣﺠﻤﻮع اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع در ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪:‬‬
‫∑‬ ‫∑‬ ‫∑‬
‫= ‪∆hi = 0 ⇒ ϵ‬‬ ‫‪BS −‬‬ ‫‪FS‬‬ ‫)‪(۶.۴‬‬
‫‪i‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪i‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﻗﺪر ﻣﻄﻠﻖ ﺧﻄﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ از ﺣﺪ ﻣﺠﺎز )‪ (۴.۴‬ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و ﺧﻄﺎی ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮﺷﮑﻦ ﺷﻮد‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎﯾﺪ دوﺑﺎره ﺗﮑﺮار‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮض ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ ‪ ϵ‬ﻣﺠﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ دﻫﻨﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ )‪ (∆h‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ − nϵ‬ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ‪ n‬ﺗﻌﺪاد دﻫﻨﻪﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺜﺎل ﻋﺪدی زﯾﺮ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٧.۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ در ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ )ﻟﻮپ(‬

‫در ﯾﮏ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ درﺟﻪ ‪ ۴‬ﺑﻪ ﻃﻮل ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ‪ ۵٠٠‬ﻣﺘﺮ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ‪ ١٠٠.٠٠٠‬ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﺘﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺸﺎﻫﺪات اﯾﻦ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ در ﺟﺪول‬
‫زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٣۶‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ اﯾﻦ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪ϵ = ΣBS − ΣF S = 6503 − 6498 = +5mm‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی ﻣﺠﺎز ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫√‬ ‫√‬
‫‪ϵmax‬‬ ‫‪= 15 L = 15 0.25 ≈ 8mm‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎ از ﻣﯿﺰان ﻣﺠﺎز آن ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻮده و ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﺳﺮﺷﮑﻨﯽ ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺗﻌﺪاد دﻫﻨﻪ ﻫﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ در اﯾﻦ ﻣﺜﺎل‬
‫‪ n = 5‬اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﻣﻘﺪار ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺑﺮای ﻫﺮ دﻫﻨﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ −1mm‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﯾﮏ ﺳﺘﻮن در ﮐﻨﺎر ﺳﺘﻮن اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﻨﺎم اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺗﺼﺤﯿﺢ‬
‫ﺷﺪه ) ‪ (∆H C‬اﯾﺠﺎد ﮐﺮده و ﻣﻘﺪار ﺗﺼﺤﯿﺢ را از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ ∆H‬ﮐﻢ ﮐﺮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت و اﻋﻤﺎل ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﻄﻪ اول و آﺧﺮ‬
‫ﯾﮑﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت در ﺟﺪول زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻌﻠﻮم‬ ‫‪٣.٧.۴‬‬

‫ﮔﺎﻫﯽ در ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻌﺪادی ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ارﺗﻔﺎﻋﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ از آنﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺟﻬﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ از ﯾﮏ ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﺑﻨﭻ‬
‫ﻣﺎرک دﯾﮕﺮی ﺧﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد )ﺷﮑﻞ ‪ .(٨.۴‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ در اﯾﻦ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ BM2‬ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ از ‪ D‬ﺑﻪ ‪ BM2‬ﺿﺮورﺗﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٨.۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻌﻠﻮم‬

‫ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻌﻠﻮم از راﺑﻄﻪ‬

‫)‪ϵ = (HBM2 − HBM1 ) − (ΣBS − ΣF S‬‬ ‫)‪(٧.۴‬‬
‫‪٣٧‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﻧﺤﻮه ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻄﺎ‪ ،‬ﺳﺮﺷﮑﻨﯽ آن ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﻋﺪدی ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در ﯾﮏ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ درﺟﻪ ‪ ۴‬ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ‪ I‬ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﻣﻌﻠﻮم‬
‫‪ HA = 1000.000‬و ‪ ، HI = 998.841‬ﺑﻪ ﻃﻮل ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ‪ ٣٠٠‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‬

‫‪ϵ = (HI − HA ) − (ΣBS − ΣF S) = 4mm‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬

‫√‬
‫‪ϵmax‬‬ ‫‪= 15 0.15 ≈ 6mm‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد دﻫﻨﻪﻫﺎ ﻣﻘﺪار ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻫﺮ دﻫﻨﻪ ‪ −1mm‬اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬

‫ﺧﻄﺎﻫﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬ ‫‪٨.۴‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﻄﺎﻫﺎ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺤﯿﻂ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ و دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دو ﺧﻄﺎی ﻣﺤﯿﻂ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی و دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺧﻄﺎﻫﺎی ﻣﺤﯿﻄﯽ‬ ‫‪١.٨.۴‬‬

‫ﺧﻄﺎی اﻧﮑﺴﺎر‬

‫ﻣﺴﯿﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻮر ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮔﺬر از ﻻﯾﻪ ﻫﺎی ﻫﻮا ﺑﺎ ﺧﻮاص ﻣﺘﻔﺎوت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺣﺮارت‪ ،‬ﻓﺸﺎر و ﺑﺨﺎر آب ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﺒﻮده و دﭼﺎر ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در‬
‫ﺷﮑﻞ زﯾﺮ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻮر ﻗﺮاﺋﺖﻫﺎی روی ﺷﺎﺧﺺ را ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﺷﮑﻞ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﯿﺐ زﻣﯿﻦ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺮازﯾﺎب ﺗﺎ دو ﺷﺎﺧﺺ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﻘﺪار ﺗﺄﺛﯿﺮ اﻧﮑﺴﺎر روی دو ﻗﺮاﺋﺖ ﺟﻠﻮ و ﻋﻘﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده و ﺗﺄﺛﯿﺮی در اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺪارد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﺷﯿﺐدار ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﻮاﺻﻞ ﻗﺮاﺋﺖﻫﺎی‬
‫ﺟﻠﻮ و ﻋﻘﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺑﺎﯾﺪ از ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺪلﻫﺎی زﯾﺎدی ﺑﺮای ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﮐﺮدن اﺛﺮ اﻧﮑﺴﺎر در ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آنﻫﺎ‬
‫ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮔﺮادﯾﺎن دﻣﺎ در ﻣﺤﻞ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و ﺗﺮازﯾﺎب و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺸﺎر ﻫﻮا دارد‪ .‬اﺛﺮ اﻧﮑﺴﺎر در ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ درﺟﻪ ‪) ۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و‬
‫ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ( ﻧﺎﭼﯿﺰ و ﮐﻤﺘﺮ از ﺣﺪ دﻗﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل در اﯾﻦ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٣٨‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١٠.۴‬اﺛﺮ ﮐﺮوﯾﺖ ﺑﺮ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٩.۴‬اﺛﺮ اﻧﮑﺴﺎر ﺑﺮ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﺧﻄﺎی ﮐﺮوﯾﺖ زﻣﯿﻦ‬

‫ﻗﺒﻞ از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻄﺎ ﺑﺎﯾﺪ دو اﺻﻄﻼح را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺳﻄﺤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﮔﺮاﻧﺸﯽ زﻣﯿﻦ روی آن ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺮاز ﺻﻔﺤﻪ ای اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﺷﺎﻗﻮﻟﯽ ﻋﻤﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺘﺪاد ﺷﺎﻗﻮﻟﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺴﯿﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﯾﮏ ﭘﺮﺗﺎﺑﻪ در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ )ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺮﮐﺰ ﺛﻘﻞ زﻣﯿﻦ( اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دو ﺳﻄﺢ در ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻨﻄﺒﻖ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ دور ﺷﺪن ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(١٠.۴‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎی اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ارﺗﻔﺎع ﺳﻄﺢ ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺳﻄﺢ اﻓﻘﯽ؛ ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ اﺧﺘﻼف اﯾﻦ‬
‫دو ﺳﻄﺢ روی ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ در اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدن ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﺷﺎﺧﺺ ﺗﺎ ﺗﺮازﯾﺎب ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه اﯾﻦ ﺧﻄﺎ ﺣﺬف ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻟﺬا در ﻓﻮاﺻﻞ ﮐﻮﭼﮏ‬
‫ﻣﻘﺪار آن ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ و از اﺛﺮ اﯾﻦ ﺧﻄﺎ در ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ درﺟﻪ ‪ ۴‬ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﺎﯾﺮ اﺛﺮات‬

‫در ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ درﺟﻪ ‪ ۴‬از ﺳﺎﯾﺮ اﺛﺮات ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻧﻈﯿﺮ اﺛﺮ دﻣﺎ ﺑﺮ ﻃﻮل ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ‪ ،‬اﺛﺮ ﻣﯿﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ زﻣﯿﻦ‪ ،‬اﺛﺮ ﻧﺸﺴﺖ زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻮازی ﻧﺒﻮدن ﺳﻄﻮح ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ‪ ،‬ﺟﺬر و ﻣﺪ‬
‫زﻣﯿﻦ و ﻏﯿﺮه ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺧﻄﺎﻫﺎی دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ‬ ‫‪٢.٨.۴‬‬

‫ﺧﻄﺎﻫﺎی دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﻣﺘﻌﺪدی در ﺗﺮازﯾﺎب و ﺷﺎﺧﺺ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ آن ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻄﺎی ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬اﻧﺤﺮاف ﻣﺤﻮر دﯾﺪﮔﺎﻧﯽ از ﺳﻄﺢ اﻓﻘﯽ ﺑﻌﺪ‬
‫از ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﺮازﻫﺎی دﺳﺘﮕﺎه را ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ زاوﯾﻪ ﻣﺤﻮر دﯾﺪﮔﺎﻧﯽ و ﺳﻄﺢ اﻓﻘﯽ زاوﯾﻪ ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺧﻄﺎی ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن روی‬
‫ﻗﺮاﺋﺖﻫﺎی ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻪ زاوﯾﻪ ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن و ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺑﺎ زاوﯾﻪ ‪ ϵ‬و در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ d‬از ﺗﺮازﯾﺎب ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫‪ec = d tan ϵ.‬‬

‫ﺑﺮای ﺣﺬف ﺧﻄﺎی ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺮازﯾﺎب را در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﺨﺼﻮص ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬اﯾﻦ ﮐﺎر در ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﻣﺜﻼ‪ ‬ﻫﺮ ﺷﺶ ﻣﺎه ﯾﮏﺑﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در‬
‫‪٣٩‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١١.۴‬ﻧﺤﻮه اﺛﺮ ﺧﻄﺎی ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن‬

‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻮاﻗﻊ ﻣﻘﺪار ﮐﻤﯽ از ﺧﻄﺎی ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﯾﺎ ﺗﺮازﯾﺎب از ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد ﺑﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮار دادن ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﺷﺎﺧﺺ از‬
‫ﺗﺮازﯾﺎب ﻣﯽﺗﻮان اﺛﺮ ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ روش ﺻﺤﺮاﯾﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ روش ﺗﺴﺖ دو ﻣﯿﺦ ﺧﻄﺎی ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن ﯾﮏ ﺗﺮازﯾﺎب را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬در اﯾﻦ روش از دو ﺑﺎر ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ دو ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻪ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ‬
‫از ﻫﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از ﯾﮏ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع و از اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی دوم ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ روش ﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ اﻧﺠﺎم ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ آن ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از )ﺷﮑﻞ زﯾﺮ(‪:‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١٢.۴‬ﺗﺴﺖ دو ﻣﯿﺦ ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺧﻄﺎی ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن‬

‫‪ -١‬ﯾﮏ زﻣﯿﻦ ﻣﺴﻄﺢ ﺑﻪ ﻃﻮل ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ‪ ۵٠‬ﻣﺘﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده‪ ،‬دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ‪ B‬را ﺑﺎ دو ﻣﯿﺦ در دو ﺳﻮی زﻣﯿﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ را ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻖ ﻣﺘﺮ ﮐﺸﯽ ﮐﺮده‪ ،‬وﺳﻂ آنرا ﺑﺎ ﻣﺘﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﺗﺮازﯾﺎب را در وﺳﻂ دو ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺮاز ﮐﺮده و دو ﻗﺮاﺋﺖ ‪ BS1‬و ‪ F S1‬را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻓﺎرغ از ﺧﻄﺎی ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪∆HAB = BS1 − F S1‬‬

‫‪ -۴‬ﺗﺮازﯾﺎب را ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺎ دو ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎ ﻣﺘﺮ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬در ﻣﺤﻞ ﺟﺪﯾﺪ دو ﻗﺮاﺋﺖ ‪ BS2‬و ‪ F S2‬را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺧﻄﺎی ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﺪﯾﺪ‬
‫‪۴٠‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﺗﺎ دو ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ dA‬و ‪ dB‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪∆h′AB‬‬ ‫)‪= BS2 − F S2 = BS + dA tan ϵ − (F S + dB tan ϵ‬‬

‫‪∆h′AB‬‬ ‫=‬ ‫‪∆hAB + (dA − dB ) tan ϵ‬‬

‫از راﺑﻄﻪ اﺧﯿﺮ ﻣﯽﺗﻮان زاوﯾﻪ ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪:‬‬

‫‪∆h′AB − ∆hAB‬‬
‫‪ϵ = arctan‬‬
‫‪dA − dB‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ ∆h′AB‬و ‪ ∆hAB‬اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی اول و دوم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻨﺎت‬

‫‪ .١‬در ﯾﮏ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ درﺟﻪ ﭼﻬﺎر ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ ٣٠٠‬ﻣﺘﺮ ﺑﯿﻦ دو ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﻒ‪ -‬ﺟﺪول ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ب‪ -‬اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع‬
‫ﻧﻘﺎط را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪ .‬ج‪ -‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ در ﺻﻮرت ﻣﺠﺎز ﺑﻮدن ﺳﺮﺷﮑﻦ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢‬در ﯾﮏ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ درﺟﻪ ﭼﻬﺎر ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ ٢٠٠‬ﻣﺘﺮ ﺑﯿﻦ دو ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﻒ‪ -‬ﺟﺪول ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ب‪ -‬اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع‬
‫ﻧﻘﺎط را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪ .‬ج‪ -‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ در ﺻﻮرت ﻣﺠﺎز ﺑﻮدن ﺳﺮﺷﮑﻦ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪ .‬ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﻄﻪ ‪ HBM 33 = 75.000m‬و ﻧﻘﻄﻪ ‪ HBM 34 = 75.685m‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٣‬ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن ﯾﮏ ﺗﺮازﯾﺎب ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪاﺗﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪات ﯾﮏﺑﺎر در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ﻣﺸﺎﻫﺪات ﯾﮏﺑﺎر در ﻧﺰدﯾﮑﯽ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪات در ﺟﺪول زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬زاوﯾﻪ ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن و ﺧﻄﺎی ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن در ﻫﺮ ده ﻣﺘﺮ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
‫‪۴١‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۴‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‬

‫‪ .۴‬ﯾﮏ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻌﻠﻮم ‪ A‬و ‪ B‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻃﻮل ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ‪ ١‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ و ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ درﺟﻪ ‪ ۴‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ‪ :‬اﻟﻒ‪ -‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﺪول‬
‫ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ب‪ -‬ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ‪ ،‬ج‪ -‬ﺳﺮﺷﮑﻦ ﮐﺮدن ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ در ﺻﻮرت ﻣﺠﺎز ﺑﻮدن‬

‫‪Points‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪BS‬‬ ‫‪1320‬‬ ‫‪3421‬‬ ‫‪2317‬‬ ‫‪2789‬‬ ‫‪2340‬‬
‫‪IS‬‬ ‫‪2340‬‬ ‫‪3451‬‬ ‫‪1987‬‬
‫‪FS‬‬ ‫‪1749‬‬ ‫‪2349‬‬ ‫‪2890‬‬ ‫‪2654‬‬ ‫‪3241‬‬

‫‪ .۵‬اﮔﺮ زاوﯾﻪ ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺮازﯾﺎب ‪ 0.0003‬رادﯾﺎن و ﻣﺠﻤﻮع ﻓﻮاﺻﻞ دﻫﻨﻪ ﻫﺎی ﻋﻘﺐ ‪ 2200m‬و ﻣﺠﻤﻮع دﻫﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺟﻠﻮ ‪ 1500m‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺛﺮ ﺧﻄﺎی‬
‫ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .۶‬ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ارﺗﻔﺎع ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺳﻘﻒ ﺑﺘﻮﻧﯽ ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ BM‬ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺎرﮔﺎه ﮐﻪ دارای ارﺗﻔﺎع ‪ 302.290m‬اﺳﺖ؛ ﺗﺮازﯾﺎب را در ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺴﺘﻘﺮ‬
‫و روی ﺷﺎﺧﺺ ‪ BM‬ﻋﺪد ‪ 1435mm‬و روی ﺷﺎﺧﺼﯽ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﻌﮑﻮس زﯾﺮ ﺳﻘﻒ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺪد ‪ 2354mm‬ﻗﺮاﺋﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﻔﺎع ﺳﻘﻒ از ﺑﻨﭻ‬
‫ﻣﺎرک را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪۵‬‬

‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻓﺼﻮل ﻗﺒﻞ دﯾﺪﯾﻢ؛ زاوﯾﻪ ﯾﮑﯽ از اﻟﻤﺎنﻫﺎی ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری زاوﯾﻪ ﻓﻀﺎﯾﯽ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی و ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ زواﯾﺎ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫در دو ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻖ و ﻗﺎﺋﻢ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (١.۵‬زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ ‪ ١‬ﺑﯿﻦ دو اﻣﺘﺪاد ‪ AC‬و ‪ AB‬زاوﯾﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﯿﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻋﻤﻮد اﯾﻦ دو‬
‫اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﺑﺎ ‪ H‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﺑﯿﻦ ‪ 0 ≤ H ≤ 2π‬اﺳﺖ‪ .‬زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ ‪ ٣‬زاوﯾﻪ‬ ‫‪٢‬‬
‫اﻣﺘﺪاد در ﺟﻬﺖ ﺧﻼف ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻫﺎی ﺳﺎﻋﺖ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﯿﻦ اﻣﺘﺪاد ﻗﺎﺋﻢ )ﺷﺎﻗﻮﻟﯽ( و ﻫﺮ اﻣﺘﺪاد اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺎﺋﻢ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﺮوع اﯾﻦ زاوﯾﻪ از اﻣﺘﺪاد ﻗﺎﺋﻢ و ﺟﻬﺖ ﻣﺜﺒﺖ آن در ﺟﻬﺖ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻫﺎی ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﺑﺎ ‪ V‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد ‪ . ۴‬ﻣﻘﺪار اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﺑﯿﻦ ‪ 0 ≤ VAB ≤ 2π‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫واﺣﺪ ﺳﻨﺘﯽ ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ درﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬واﺣﺪﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ درﺟﻪ‪ ،‬دﻗﯿﻘﻪ و ﺛﺎﻧﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ‪ ۶٠‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ و ﻫﺮ ‪ ۶٠‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ درﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ‬
‫ﻣﺤﯿﻂ داﯾﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺎن زاوﯾﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﺑﻪ دو ﻓﺮﻣﺖ درﺟﻪ‪ ،‬دﻗﯿﻘﻪ و ﺛﺎﻧﯿﻪ )‪ (DMS‬ﯾﺎ درﺟﻪ و ﮐﺴﺮی از درﺟﻪ‬ ‫‪1‬‬
‫‪360‬‬ ‫درﺟﻪ زاوﯾﻪ ﻣﺮﮐﺰی روﺑﺮو ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ )‪ (DDD.DDDD‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﺗﺒﺪﯾﻞ اﯾﻦ دو ﻓﺮﻣﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﯾﮏ دﮐﻤﻪ در ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎی ﺣﺴﺎب در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫واﺣﺪ دﯾﮕﺮ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ رادﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ رادﯾﺎن زاوﯾﻪ ﻣﺮﮐﺰی روﺑﺮو ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺷﻌﺎع داﯾﺮه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ واﺣﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎی ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ زواﯾﺎ در‬
‫ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رادﯾﺎن زاوﯾﻪ از ﺟﻨﺲ ﻃﻮل )ﺑﺎ واﺣﺪ ﻃﻮل( اﺳﺖ؛ ﻟﺬا در رواﺑﻄﯽ ﮐﻪ زاوﯾﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در ﮐﻨﺎر ﯾﮏ ﻃﻮل آورده ﺷﻮد‪ ،‬از واﺣﺪ رادﯾﺎن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل اﻧﺪازه ﻃﻮل ﮐﻤﺎﻧﯽ ‪ θ‬و ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ R‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ Rθ‬اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ θ‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رادﯾﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢ درﺟﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺗﻘﺴﯿﻤﺎت ﺷﺼﺖ ﻗﺴﻤﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ده دﻫﯽ اﺳﺖ را ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﻣﯽﺗﻮان ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﯿﺴﺘﻢ‬

‫‪١ Horizontal‬‬ ‫‪Angle‬‬

‫‪ ٢‬ﺑﻄﻮر ﺳﻨﺘﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺌﻮدوﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﭼﭙﮕﺮد اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﮐﺎرﺗﺰﯾﻦ ﮐﻪ راﺳﺘﮕﺮد اﺳﺖ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ زاوﯾﻪ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری در ﺟﻬﺖ ﺧﻼف داﯾﺮه ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٣ Vertical‬‬ ‫‪Angle‬‬
‫‪ ۴‬در ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺘﺐ‪ ،‬زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ را ﻫﻤﺎن زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ )ﺑﻪ ﻣﺒﺪأ ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻘﯽ( ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ زاوﯾﻪ زﻧﯿﺘﯽ ﯾﺎ ﺳﻤﺖ اﻟﺮاﺳﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪۴٣‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۵‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١.۵‬ﺗﻌﺮﯾﻒ زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ و ﻗﺎﺋﻢ‬

‫ﻣﺤﯿﻂ داﯾﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮاد ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد دارای واﺣﺪﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ دﻗﯿﻘﻪ‬ ‫‪1‬‬
‫‪400‬‬ ‫ده دﻫﯽ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺑﻨﺎم ﮔﺮاد ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‪ .‬ﯾﮏ ﮔﺮاد‪ ،‬زاوﯾﻪ ﻣﺮﮐﺰی روﺑﺮو ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫و ﺛﺎﻧﯿﻪ ﮔﺮادی اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺻﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ و ﻫﺮ ﺻﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﯾﮏ ﮔﺮاد اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﺳﻪ واﺣﺪ زاوﯾﻪ از راﺑﻄﻪ‬
‫‪D‬‬ ‫‪G‬‬ ‫‪R‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫)‪(١.۵‬‬
‫‪180‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪π‬‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ D‬واﺣﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ‪ G ،‬واﺣﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮔﺮاد و ‪ R‬واﺣﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رادﯾﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫زاوﯾﻪ ﯾﺎب‬ ‫‪١.۵‬‬

‫ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ از ﻧﻘﺎﻟﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬زواﯾﺎ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻧﻘﺎﻟﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری زاوﯾﻪ ﯾﺎب ‪ ۵‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ دورﺑﯿﻦ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﺗﺌﻮدوﻟﯿﺖ ﺷﺎﻣﻞ دو ﻧﻘﺎﻟﻪ اﻓﻘﯽ و ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﺎﻟﻪﻫﺎ در اﺻﻄﻼح ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﻟﻤﺐ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻟﻤﺐ اﻓﻘﯽ ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی‬
‫زاوﯾﻪ و اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻟﻤﺐ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎ از ﺳﻪ ﺑﺨﺶ اﺻﻠﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -١‬آﻟﯿﺪاد‪ :‬ﺑﺨﺶ ‪ U‬ﺷﮑﻞ دﺳﺘﮕﺎه ﮐﻪ روی آن ﯾﮏ ﻟﻤﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﺋﻢ ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬روی آﻟﯿﺪاد ﭘﯿﭻﻫﺎی ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ و آﻟﯿﺪاد و ﻟﻤﺐ اﻓﻖ ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ ﺗﺮازﯾﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ آزاداﻧﻪ ﺣﻮل ﻣﺤﻮر اﻓﻖ دوران دارد‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﺑﺪﻧﻪ‪ :‬ﺑﺨﺶ زﯾﺮﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﻌﺒﯿﻪ ﻟﻤﺐ اﻓﻖ و ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺮاﺑﺮاگ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻫﺮ ﺗﺌﻮدوﻟﯿﺖ ﺳﻪ ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ دو ﺑﻪ دو ﺑﺮ ﻫﻢ ﻋﻤﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(٢.۵‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﺤﻮر ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ -١‬ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ دﺳﺘﮕﺎه‪ :‬ﻣﺤﻮر ﺗﻘﺎرن ﻗﺎﺋﻢ دﺳﺘﮕﺎه ﮐﻪ از ﻣﺮﮐﺰ ﻟﻤﺐ اﻓﻘﯽ ﻣﯽﮔﺬرد‪ .‬آﻟﯿﺪاد آزاداﻧﻪ ﺣﻮل اﯾﻦ ﻣﺤﻮر ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﻣﺤﻮر ﻗﺮاوﻟﺮوی )ﻧﺸﺎﻧﻪ روی( دﺳﺘﮕﺎه‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺤﻮر‪ ،‬ﻣﺤﻮر ﺗﻘﺎرن ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ دﺳﺘﮕﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﻣﺤﻮر اﻓﻘﯽ دﺳﺘﮕﺎه‪ :‬ﻣﺤﻮری ﮐﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ آزاداﻧﻪ ﺣﻮل آن ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﻮر از ﻣﺮﮐﺰ ﻟﻤﺐ ﻗﺎﺋﻢ دﺳﺘﮕﺎه ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺳﻪ ﻧﺴﻞ ﻣﺘﻔﺎوت از زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎ‬
‫ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺳﺎﺧﺘﻪ و در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‬ ‫‪١.١.۵‬‬

‫اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده ای داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻟﻤﺐ ﻫﺎی آنﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ از ﺳﯿﺴﺘﻢ ورﻧﯿﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(٣.۵‬‬

‫زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی اﭘﺘﯿﮑﯽ‬ ‫‪٢.١.۵‬‬

‫اﺳﺎس زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی ﻧﺴﻞ دوم‪ ،‬زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی اﭘﺘﯿﮑﯽ‪ ،‬ﻫﻤﺎن زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻟﻤﺐ ﻫﺎ در داﺧﻞ دﺳﺘﮕﺎه ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺮاﺋﺖ‬
‫زاوﯾﻪ از آنﻫﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﯾﮏ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﻗﺮاﺋﺖ زاوﯾﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ )‪ (۴.۵‬ﺑﺨﺶﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﮏ ﺗﺌﻮدوﻟﯿﺖ اﭘﺘﯿﮑﯽ را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی اﭘﺘﯿﮑﯽ اﺑﺰاری ﺑﺮای ﺣﺮﮐﺖ ﻟﻤﺐ اﻓﻘﯽ را دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اﯾﻦ اﺑﺰار )ﭘﯿﭻ ﺣﺮﮐﺖ ﻟﻤﺐ اﻓﻖ( ﻣﯽﺗﻮان ﺻﻔﺮ ﻟﻤﺐ اﻓﻖ را ﺑﺮوی ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد ﻗﺮار‬
‫داد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺻﻔﺮ‪-‬ﺻﻔﺮ ﮐﺮدن ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی اﭘﺘﯿﮑﯽ دﻗﯿﻖ )زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ دﻗﺖ ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ( دارای ﯾﮏ ﭘﯿﭻ اﺿﺎﻓﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﭘﯿﭻ‬

‫‪۵ Theodolite‬‬
‫‪۴۴‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۵‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٢.۵‬ﻣﺤﻮرﻫﺎی اﺻﻠﯽ ﯾﮏ ﺗﺌﻮدوﻟﯿﺖ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٣.۵‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ای از زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‬

‫‪۴۵‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۵‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۴.۵‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ای از زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی اﭘﺘﯿﮑﯽ‬

‫ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮ ﺑﺮای ﻗﺮاﺋﺖ زاوﯾﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎ ﻗﺮاﺋﺖ زواﯾﺎی اﻓﻘﯽ و ﻗﺎﺋﻢ ﭘﺲ از ﺗﻨﻈﯿﻢ اﯾﻦ ﭘﯿﭻ ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﺷﮑﺎل ) ‪ ۵.۵‬و ‪ (۶.۵‬دو ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻧﺤﻮه‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ ﭘﯿﭻ ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮ و ﻗﺮاﺋﺖ ﺻﺤﯿﺢ در زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی دﻗﯿﻖ وﯾﻠﺪ ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﻟﻤﺐ اﻓﻘﯽ و ﻗﺎﺋﻢ در زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی اﭘﺘﯿﮑﯽ ﺗﺎرﯾﮏ اﺳﺖ‪ ،‬از ﯾﮏ ﯾﺎ دو آﯾﻨﻪ ﺑﺮای روش ﮐﺮدن داﺧﻞ دﺳﺘﮕﺎه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﮐﺎر ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎه‬
‫ﺑﺎﯾﺪ آﯾﻨﻪ )ﻫﺎ( در وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺮاﺋﺖ زاوﯾﻪ در ﺗﻠﺴﮑﻮپ ﻗﺮاﺋﺖ زاوﯾﻪ ﮐﺎﻣﻼ‪ ‬روﺷﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﮐﺎر ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎه در ﺗﻮﻧﻞ‪ ،‬ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﺗﺎرﯾﮏ و ﺷﺐ آﯾﻨﻪ ﻫﺎی‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﺟﺪا ﺷﺪه و ﭼﺮاغﻫﺎی ﮐﻮﭼﮑﯽ در ﺟﺎی آنﻫﺎ ﺗﻌﺒﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮای ﺣﺮﮐﺖ دادن آﻟﯿﺪاد و ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ دو ﭘﯿﭻ )ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ﭼﻬﺎر ﭘﯿﭻ( ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﭘﯿﭻ اﺟﺎزه ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻠﯽ و آزاداﻧﻪ را ﻣﯽدﻫﺪ و ﭘﯿﭻ دﯾﮕﺮ ﺑﺮای ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺰﯾﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺑﻄﺌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺤﻮه ﻧﺸﺎﻧﻪ روی ﺑﻪ ﻋﺎرﺿﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﭘﯿﭻﻫﺎی ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻠﯽ را ﺑﺎز ﮐﺮده ﺑﺎ ﻣﮕﺴﮏ ﺑﻪ ﻫﺪف ﯾﮏ ﻧﺸﺎﻧﻪ روی ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﭘﺲ از‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ وﺿﻮح ﺗﺼﻮﯾﺮ ﭘﯿﭻﻫﺎی ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻠﯽ را ﺑﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﭘﯿﭻﻫﺎی ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺰﯾﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ روی دﻗﯿﻖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﭘﯿﭻﻫﺎی ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺰﯾﯽ ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرت ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﭘﯿﭻﻫﺎی‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻠﯽ ﮐﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ و دارای داﻣﻨﻪ ﻣﺤﺪودی ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﻟﺬا در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ داﻣﻨﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ آنﻫﺎ را ﺑﻪ وﺳﻂ آورده و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺸﺎﻧﻪ روی را از اﺑﺘﺪا اﻧﺠﺎم‬
‫داد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۵.۵‬ﻧﺤﻮه ﻗﺮاﺋﺖ زاوﯾﻪ ﺑﺎ دورﺑﯿﻦ ‪T٢‬‬

‫‪۴۶‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۵‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۶.۵‬ﻧﺤﻮه ﻗﺮاﺋﺖ زاوﯾﻪ ﺑﺎ دورﺑﯿﻦ ‪T١‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٧.۵‬اﺟﺰای ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﮏ زاوﯾﻪ ﯾﺎب دﯾﺠﯿﺘﺎل‬

‫زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل‬ ‫‪٣.١.۵‬‬

‫ﺗﺌﻮدوﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻧﺴﻞ ﺳﻮم‪ ،‬زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳﺎس اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎ ﻫﻤﺎن زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی اﭘﺘﯿﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺮاﺋﺖ زاوﯾﻪ از روی‬
‫ﻟﻤﺐ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر دﯾﺠﯿﺘﺎل اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ .(٧.۵‬ﻧﺘﯿﺠﻪ زواﯾﺎ روی ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻟﺬا ﺗﻠﺴﮑﻮپ ﻗﺮاﺋﺖ زاوﯾﻪ و ﭘﯿﭻ ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮ روی آنﻫﺎ ﺣﺬف ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل اﻣﮑﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻟﻤﺐ اﻓﻖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﺻﻔﺮ‪-‬ﺻﻔﺮ ﮐﺮدن در اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺮم اﻓﺰاری ﺑﺪون ﺣﺮﮐﺖ ﻟﻤﺐ‬
‫اﻓﻖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ‪ ،‬زاوﯾﻪ از ﺳﻤﺖ اﻟﻘﺪم )ﻧﺎدﯾﺮ( را ﻧﯿﺰ در اﺧﺘﯿﺎر ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺮﮐﺖ آﻟﯿﺪاد و ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ در ﺑﺮﺧﯽ از زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮازﯾﺎب ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻠﯽ ﺑﺎ دﺳﺖ و ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﺟﺰﯾﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ ﭘﯿﭻ ﺑﺎ داﻣﻨﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻧﺎﻣﺤﺪود اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻘﺎط را ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺻﻮل اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ‬ ‫‪٢.۵‬‬

‫ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ در روی ﺻﻔﺤﻪ ﮐﺎﻏﺬ از ﯾﮏ ﻧﻘﺎﻟﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﮐﺰ ﻧﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮ رأس زاوﯾﻪ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮوی‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﮐﺎﻏﺬ ﮐﺎﻣﻼ‪ ‬ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ زاوﯾﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﺑﺮای راﺣﺘﯽ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ‪ ،‬ﺻﻔﺮ ﻧﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮ ﯾﮑﯽ از اﻣﺘﺪادﻫﺎی زاوﯾﻪ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﮐﻠﯽ ﻟﺰوﻣﯽ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻟﺬا ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ روی ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ دو ﺷﺮط ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﻮدن ﻣﺮﮐﺰ ﻧﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮ رأس زاوﯾﻪ و اﻓﻘﯽ ﺑﻮدن ﺳﻄﺢ ﻧﻘﺎﻟﻪ‬
‫ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۴٧‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۵‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٨.۵‬اﺻﻮل اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ‬

‫ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زواﯾﺎی اﻓﻘﯽ در روی زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ دو ﺷﺮط را در زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع اﯾﻦ دو ﻋﻤﻠﯿﺎت را اﺳﺘﻘﺮار دﺳﺘﮕﺎه ﯾﺎ ﺳﺎﻧﺘﺮاژ ﮐﺮدن ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻘﺮار دﺳﺘﮕﺎه ﺷﺎﻣﻞ دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺮازﮔﺬاری و ﻣﺮﮐﺰﮔﺬاری اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺗﺮاز دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺮﮐﺰﮔﺬاری را ﺑﻬﻢ ﻣﯽزﻧﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ از ﯾﮏ روش ﺗﮑﺮاری‬
‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﺑﺘﺪا ﯾﮏ ﺗﺮازﮔﺬاری ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ اﻧﺠﺎم داد و ﺳﭙﺲ ﯾﮏ ﻣﺮﮐﺰﮔﺬاری ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺗﺮازﮔﺬاری و ﻣﺮﮐﺰﮔﺬاری دﻗﯿﻖ‬
‫را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺮازﮔﺬاری و ﻣﺮﮐﺰﮔﺬاری ﻫﺮ دو دﻗﯿﻖ ﺷﻮﻧﺪ اداﻣﻪ دﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﺮازﮔﺬاری ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻠﯿﻪ ﺗﺮازﻫﺎی دﺳﺘﮕﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ زاوﯾﻪ ﯾﺎب اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ دارای دو ﺗﺮاز ﮐﺮوی و اﺳﺘﻮاﻧﻪ ای اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻏﯿﺮ‬
‫اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ ﯾﮏ ﺗﺮاز ﻟﻮﺑﯿﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ )ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ( وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﯽ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی اﻣﺮوزی اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ زاوﯾﻪ ﯾﺎب دارای دو‬
‫ﺗﺮاز ﮐﺮوی و اﺳﺘﻮاﻧﻪ ای اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺮاز ﮐﺮوی از ﭘﯿﭻﻫﺎی ﺳﻪ ﭘﺎﯾﻪ و ﺗﺮاز اﺳﺘﻮاﻧﻪ ای ﺑﺎ ﭘﯿﭻﻫﺎی ﺗﺮاﺑﺮاک ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﺻﻮﻻ‪ ‬ﺗﺮاز ﮐﺮوی ﯾﮏ ﺗﺮاز ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺑﺎ دﻗﺖ در ﺣﺪود‬
‫ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ )ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﮐﻢ( اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺮاز ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﮑﺎر ﻣﯽرود‪ .‬ﺗﻨﻈﯿﻢ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺎ ﺗﺮاز ﮐﺮوی ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺮاز ﺷﺪن ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ دﺳﺘﮕﺎه ﺷﺪه و ﮐﻤﮏ زﯾﺎدی ﺑﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﺮاز‬
‫اﺳﺘﻮاﻧﻪ ای ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﺑﺪون ﺗﺮاز ﮐﺮوی اﻣﮑﺎن ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﺮاز اﺳﺘﻮاﻧﻪ ای ﺑﺎ ﭘﯿﭻﻫﺎی ﺗﺮاﺑﺮاک وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬زﯾﺮا داﻣﻨﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﭘﯿﭻﻫﺎی ﺗﺮاﺑﺮاگ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮاز‬
‫اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﯾﮏ ﺗﺮاز ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺎﻻ )در ﺣﺪود ﭼﻨﺪ ده ﺛﺎﻧﯿﻪ( اﺳﺖ‪ .‬در ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﺳﺎﻟﻢ اﻧﺘﻈﺎر دارﯾﻢ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺗﺮاز اﺳﺘﻮاﻧﻪ ای ﺗﺮاز ﮐﺮوی ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮاز ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺮﮐﺰﮔﺬاری ﻋﺒﻮر دادن ﻣﺮﮐﺰ ﻟﻤﺐ اﻓﻘﯽ دﺳﺘﮕﺎه از رأس اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽﺗﻮان از ﯾﮏ ﺷﺎﻗﻮل در زﯾﺮ دﺳﺘﮕﺎه اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬زاوﯾﻪ ﯾﺎب‬
‫ﻫﺎ در ﻃﯽ دوره ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺧﻮد از ﺷﺎﻏﻮلﻫﺎی ﻧﺨﯽ )وزﻧﻪ ‪ +‬ﻧﺦ(‪ ،‬ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ )ﯾﮏ ﻣﻔﺘﻮل ﻓﻠﺰی آﻧﺘﯽ(‪ ،‬اﭘﺘﯿﮑﯽ و ﻟﯿﺰری اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی اﻣﺮوزی از ﺷﺎﻏﻮل‬
‫اﭘﺘﯿﮑﯽ و ﻟﯿﺰری اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﻏﻮل ﻟﯿﺰری ﺑﺮای ﮐﺎر در ﺷﺐ و ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﺗﺎرﯾﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری در زﯾﺮ زﻣﯿﻦ )ﺗﻮﻧﻞﻫﺎ( ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﺳﺘﻘﺮار زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻧﻜﺎت زﯾﺮ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ .١‬ﺑﻠﻨﺪی ﺳﻪ ﭘﺎﯾﻪ )دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻌﺪ از اﺳﺘﻘﺮار( ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻗﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢‬دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﻣﺤﻞ ﻣﺤﻜﻢ )از ﻧﻈﺮ ﺟﻨﺲ ﺧﺎك( ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻛﺮد‪ .‬ﺗﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﻋﺎﻣﻞ در اﻃﺮاف دﺳﺘﮕﺎه و وزش ﺑﺎد در ﺗﺮاز آن ﻣﻮﺛﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣‬ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﻧﺸﺴﺖ زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺖ ﺳﻪ ﭘﺎﯾﻪ‪ ،‬ﮔﺮم ﺷﺪه ﺗﺪرﯾﺠﯽ دﺳﺘﮕﺎه و ‪ ...‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دﺳﺘﮕﺎه از ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاز ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻻزم اﺳﺖ دﺳﺘﮕﺎه دوﺑﺎره‬
‫ﺗﺮاز و آﺧﺮﯾﻦ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ دوﺑﺎره اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻫﺮ زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ از دو اﻣﺘﺪاد ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺻﻔﺮ ﻟﻤﺐ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ زاوﯾﻪ ﻫﺮ اﻣﺘﺪاد ﺗﺎ ﺻﻔﺮ ﻟﻤﺐ را ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﺮده و اﻋﺪاد‬
‫ﺣﺎﺻﻞ را از ﻫﻢ ﮐﻢ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮد ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻘﺪار را ﺑﺎ ﻋﺪد ‪ 2π‬ﺟﻤﻊ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ ﭘﺲ از ﻧﺸﺎﻧﻪ روی ﺑﻪ ﻫﺪف ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎر ﻗﺎﺋﻢ‬
‫از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ روی ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻘﺎط ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬روی زﻣﯿﻦ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن آنﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان از ﯾﮏ ژاﻟﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺋﻢ در ﻧﻘﺎط ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ روی دﻗﯿﻖ روی ژاﻟﻦ ﺳﺨﺖ و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧﻄﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻄﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ژاﻟﻦ ﺗﺮاز ﻧﺒﺎﺷﺪ‬
‫و ﯾﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺻﺪﻣﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﮐﺞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از اﯾﻦ رو از ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﺳﺎده ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺗﺎرﮔﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎرﮔﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺌﻮدوﻟﯿﺖ دارای ﺗﺮاز ﮐﺮوی‬
‫و ﺷﺎﻏﻮل )اﭘﺘﯿﮑﯽ( اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎرﮔﺖ ﺑﺮوی اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻫﺪف روی ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺮاﺑﺮاک ﭘﺮﺗﺎﺑﻞ ﻧﺼﺐ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺌﻮدوﻟﯿﺖ ﺳﺎﻧﺘﺮاژ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای زاوﯾﻪ ﯾﺎﺑﯽ دﻗﯿﻖ در ﻣﻮاردی ﮐﻪ‬
‫ﻧﻘﺎط ﺑﻬﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻓﻮاﺻﻞ دور ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺎرﮔﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﻓﻮاﺻﻞ ﻋﺮض ﺗﺼﻮﯾﺮ ژاﻟﻦ از ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺗﺎر اﻓﻘﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در زاوﯾﻪ ﯾﺎﺑﯽ در ﻓﻮاﺻﻞ ﻧﺰدﯾﮏ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﺎرﮔﺖ در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ژاﻟﻦ ﮐﺎﻣﻼ‪ ‬ﻗﺎﺋﻢ ﻣﺴﺘﻘﺮ روی ﻧﻘﻄﻪ ﻫﺪف ﻧﺸﺎﻧﻪ روی ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪۴٨‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۵‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ‬

‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ ﺑﻪ روش ﮐﻮﭘﻞ‬ ‫‪٣.۵‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻗﺮاﺋﺖ ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد اﻓﻘﯽ ﻟﻤﺐ ﻗﺎﺋﻢ )روی آﻟﯿﺪاد( در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺮاﺋﺖ داﯾﺮه ﺑﻪ ﭼﭗ ‪ ۶‬و در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت داﯾﺮه ﺑﻪ راﺳﺖ ‪ ٧‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺗﺒﺪﯾﻞ وﺿﻌﯿﺖ زاوﯾﻪ ﯾﺎب از ﺣﺎﻟﺖ راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﺎﯾﺪ آﻟﯿﺪاد و ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ را ﻫﺮ ﮐﺪام ‪ ١٨٠‬درﺟﻪ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪ؛ ﻟﺬا ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ از ﻧﻈﺮ ﺗﺌﻮری اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ راﺳﺖ و ﭼﭗ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ π‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﺧﻄﺎﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻋﻤﻞ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف ‪ π ± ϵ‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در روش اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮐﻮﭘﻞ ﻫﺮ زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ دو ﺑﺎر‬
‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﮏﺑﺎر در ﺣﺎﻟﺖ داﯾﺮه ﺑﻪ راﺳﺖ و دﯾﮕﺮی در ﺣﺎﻟﺖ داﯾﺮه ﺑﻪ ﭼﭗ؛ ﻟﺬا ﻫﺮ ﮐﻮﭘﻞ از ﭼﻬﺎر ﻗﺮاﺋﺖ )دو ﭼﭗ و دو راﺳﺖ( ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زاوﯾﻪ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ روش ﮐﻮﭘﻞ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﯾﮏ زاوﯾﻪ از ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻗﺮاﺋﺖﻫﺎی ﭼﭗ و ﯾﮏ زاوﯾﻪ از ﻗﺮاﺋﺖﻫﺎی راﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻔﺎﺿﻞﻫﺎ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ‪ 2π‬ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺮاﺋﺖﻫﺎی ﮐﻮﭘﻞ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬زواﯾﺎی ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از ﻧﯿﻢ ﮐﻮﭘﻞ ﻫﺎی ﭼﭗ و راﺳﺖ در ﺣﺪ دﻗﺖ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﺑﺎ ﻫﻢ ﯾﮑﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﺮ‬
‫ﮐﻮﭘﻞ زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ دو ﻧﯿﻢ ﮐﻮﭘﻞ ﭼﭗ و راﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ روشﻫﺎی دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻮﭘﻞ ﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻗﺮاﺋﺖ ﭼﭗ را‬
‫از ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻗﺮاﺋﺖﻫﺎی راﺳﺖ ﮐﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ را ﺑﺎ ‪ 2π‬ﺟﻤﻊ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ در اﯾﺴﺘﮕﺎه ‪ O‬ﻧﺘﺎﯾﺞ زﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Satation‬‬ ‫‪Target‬‬ ‫‪Left face‬‬ ‫‪Right face‬‬

‫‪B‬‬ ‫‪52◦ 10′ 14′′‬‬ ‫‪232◦ 10′ 20′′‬‬
‫‪A‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪140◦ 25′ 34′′‬‬ ‫‪320◦ 25′ 34′′‬‬

‫‪L : 52◦ 10′ 14” − 140◦ 25′ 34′′ = −88◦ 15′ 20′′ + 360 = 271◦ 44′ 40′′‬‬
‫‪R : 232◦ 10′ 20′′ − 320◦ 25′ 34′′ = −88◦ 15′ 14′′ + 360 = 271◦ 44′ 46′′‬‬
‫‪L+R‬‬
‫‪= 270◦ 44′ 43′′‬‬
‫‪2‬‬

‫ﻋﻠﺖ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﮐﻮﭘﻞ ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻄﺎﻫﺎی زاوﯾﻪ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎ ﻣﻨﺸﺄ ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه و اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻄﺎﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻄﺎی ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ارزش ﺗﻘﺴﯿﻤﺎت ﻟﻤﺐ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ روی‪،‬‬

‫ﮐﻠﯿﻤﺎﺳﯿﻮن‪ ،‬ﻗﺮاﺋﺖ و ‪ ...‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان از روش ﮐﻮﭘﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ دارﯾﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﯾﺮا ﻣﺒﺪأ آن ﺳﻤﺖ اﻟﺮاس ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻫﺮ ﮐﻮﭘﻞ زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ از دو ﻗﺮاﺋﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﺮ ﮐﻮﭘﻞ ﻗﺎﺋﻢ از راﺑﻄﻪ‬
‫)‪L + (2π − R‬‬
‫= ‪V‬‬ ‫)‪(٢.۵‬‬
‫‪2‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪2‬‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺮاﺋﺖ ﭼﭗ ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺮای اﻣﺘﺪادﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ‪ ،‬ﺷﯿﺐ و ﻧﺎدﯾﺮ‬ ‫‪۴.۵‬‬

‫زواﯾﺎی ﻗﺎﺋﻢ‪ ،‬ﺷﯿﺐ و ﻧﺎدﯾﺮ ﻫﺮ ﺳﻪ زواﯾﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﺗﻌﺮﯾﻒ و اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی اﭘﺘﯿﮑﯽ اﻧﺪازه‬

‫ﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت راهﺳﺎزی‪ ،‬ﺗﻔﮑﯿﮏ و ﺗﺴﻄﯿﺢ و ‪ ...‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ﺳﺮوﮐﺎر دارﯾﻢ‪ .‬راﺑﻄﻪ اﯾﻦ ﺳﻪ زاوﯾﻪ و ﻧﺤﻮه ﺗﻌﺮﯾﻒ آنﻫﺎ‬

‫در ﺷﮑﻞ )‪ (٩.۵‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ و ﻗﺎﺋﻢ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﻧﺎﺣﯿﻪ از ﺗﻘﺎﻃﻊ دو ﺧﻂ ﺳﻤﺖ اﻟﺮاس و ﺧﻂ‬

‫اﻓﻘﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪۶ Left‬‬ ‫‪face reading‬‬
‫‪٧ Right‬‬ ‫‪face reading‬‬
‫‪۴٩‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۵‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٩.۵‬زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ‪ ،‬ﺷﯿﺐ و ﻧﺎدﯾﺮ‬

‫در ﻫﺮ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﯾﮏ راﺑﻄﻪ ﺳﺎده ﺑﯿﻦ زاوﯾﻪ ‪ V‬و ‪ θ‬وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺮای ﻧﺎﺣﯿﻪ اول و دوم دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬

‫‪I‬‬ ‫‪:‬‬ ‫< ‪0 ≤ VAB‬‬ ‫‪:‬‬ ‫= ‪VAB + θAB‬‬ ‫‪⇒ θAB = − VAB‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪II‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪≤ VAB < π :‬‬ ‫‪VAB − θAB‬‬ ‫‪= ⇒ θAB = VAB −‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻼﻣﺖ ‪ θ‬در ﻧﺎﺣﯿﻪ دوم )ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ(‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪π‬‬
‫‪0 ≤ VAB ≤ π :‬‬ ‫= ‪θAB‬‬ ‫‪− VAB‬‬ ‫)‪(٣.۵‬‬
‫‪2‬‬

‫ﺑﺮای ﻧﻮاﺣﯽ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪3π‬‬ ‫‪3π‬‬ ‫‪3π‬‬

‫‪III‬‬ ‫< ‪: π ≤ VAB‬‬ ‫‪:‬‬ ‫= ‪VAB + θAB‬‬ ‫= ‪⇒ θAB‬‬ ‫‪− VAB‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3π‬‬ ‫‪3π‬‬ ‫‪3π‬‬
‫‪IV‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪≤ VAB < 2π :‬‬ ‫‪VAB − θAB‬‬ ‫=‬ ‫‪⇒ θAB = VAB −‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻼﻣﺖ ‪ θ‬در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺳﻮم )ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ(‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪3π‬‬
‫‪π ≤ VAB ≤ 2π :‬‬ ‫‪θAB = VAB −‬‬ ‫)‪(۴.۵‬‬
‫‪2‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ اﻣﺘﺪاد ‪ AB‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ VAB = 274.4356 gon‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ اﯾﻦ اﻣﺘﺪاد را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪3π‬‬
‫‪VAB‬‬ ‫=‬ ‫‪275.4336 ⇒ π ≤ VAB < 2π ⇒ θAB = VAB −‬‬
‫‪2‬‬

‫‪θAB = 274.4356 − 300 = −25.5644 gon‬‬

‫‪۵٠‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۵‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١٠.۵‬ارﺗﺒﺎط زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ و ﻗﺎﺋﻢ‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻨﺎت‬

‫‪ .١‬زواﯾﺎی رﺋﻮس ﯾﮏ ﻣﺜﻠﺚ ﺑﻪ روش ﮐﻮﭘﻞ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﺪول زﯾﺮ ﻗﺮاﺋﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار زاوﯾﻪ ﻫﺮ رأس را ﺑﺪﺳﺖ آورده و ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪Satation‬‬ ‫‪Target‬‬ ‫‪Left face‬‬ ‫‪Right face‬‬

‫‪S2‬‬ ‫‪000.0000‬‬ ‫‪200.0015‬‬
‫‪S1‬‬
‫‪S3‬‬ ‫‪102.0050‬‬ ‫‪302.0040‬‬
‫‪S3‬‬ ‫‪000.0000‬‬ ‫‪199.9990‬‬
‫‪S2‬‬
‫‪S1‬‬ ‫‪45.2550‬‬ ‫‪245.2535‬‬
‫‪S1‬‬ ‫‪000.0000‬‬ ‫‪200.0005‬‬
‫‪S3‬‬
‫‪S2‬‬ ‫‪52.7410‬‬ ‫‪252.7400‬‬

‫‪ .٢‬ﺟﺪول زﯾﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬زواﯾﺎ ﺑﻪ روش ﮐﻮﭘﻞ و ﻃﻮلﻫﺎ ﺑﻪ روش رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻗﺮاﺋﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻃﻮل و زواﯾﺎ آنرا در‬

‫ﻣﻘﯿﺎس ‪ 1 : 1000‬ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ‪۶‬‬

‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻓﺼﻮل ﻗﺒﻞ ﺑﺪان اﺷﺎره ﺷﺪ؛ ﻣﺘﺮﮐﺸﯽ و ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ روشﻫﺎی اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ روشﻫﺎی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی اﯾﻦ دو ﮐﻤﯿﺖ ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ روشﻫﺎ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺌﻮدوﻟﯿﺖ و اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ در ﻫﻤﻪ اﯾﻦ روشﻫﺎ اﺑﺘﺪا ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﺪﺳﺖ‬

‫آﻣﺪه و ﺳﭙﺲ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع از ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ ‪ ١‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس اﮔﺮ ارﺗﻔﺎع ﺗﺎرﮔﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ht‬و ارﺗﻔﺎع زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﺑﺮاﺑﺮ ‪ hi‬و ‪ V‬زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ‬

‫‪ A‬و ‪ B‬ﺑﺎﺷﺪ؛ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ )ﺷﮑﻞ ‪:(١.۶‬‬

‫‪∆hAB = DAB tan θ + hi − ht = DAB cot V + hi − ht‬‬ ‫)‪(١.۶‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ‪ DAB‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫‪∆hAB = lAB sin θ + hi − ht = lAB cos V + hi − ht‬‬ ‫)‪(٢.۶‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١.۶‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ‬

‫‪۵٢‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۶‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٢.۶‬ﺗﺎرﻫﺎی رﺗﯿﮑﻮل‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٣.۶‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﻪ روش اﺳﺘﺎدﯾﻤﺘﺮی‬

‫روش اﺳﺘﺎدﯾﻤﺘﺮی‬ ‫‪١.۶‬‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺪان اﺷﺎره ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬در ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮپ دو ﺧﻂ ﻋﻤﻮد ﺑﺮﻫﻢ ﺑﻨﺎم ﺗﺎرﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻗﺎﺋﻢ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ دو ﺧﻂ ﺧﻄﻮﻃﯽ در ﺑﺎﻻ و‬

‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺎر اﻓﻘﯽ و ﺑﻪ ﻣﻮازات آن وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎرﻫﺎی ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯾﻦ ﺗﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎرﻫﺎی رﺗﯿﮑﻮل ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(٢.۶‬از اﯾﻦ ﺗﺎرﻫﺎ ﺑﺮای‬

‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﻣﯽ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﯾﻦ دو ﺧﻂ ﮐﻪ روی ﺻﻔﺤﻪ ﺷﯿﺸﻪ ای رﺗﯿﮑﻮل ﺣﮏ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﮑﻞ ﻓﻮق ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از‬

‫اﯾﻦ ﺗﺎرﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ﻋﺪﺳﯽ دورﺑﯿﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺎر ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل‬

‫ﺷﯽ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺗﺎرﻫﺎی ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دورﺑﯿﻦ و ﺷﯽ را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺎر ﺑﺎﻻ ﺗﺎ ﺗﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ روی ﺷﯽ ﻣﯽﺗﻮان از ﯾﮏ ﺷﺎﺧﺺ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫در ﺷﮑﻞ )‪ (٣.۶‬ﻫﺪف اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺎ ﺷﺎﺧﺺ اﺳﺖ ) ‪ .(DM N‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ‪ f‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ دﺳﺘﮕﺎه )اﻋﻢ از ﺗﺮازﯾﺎب ﯾﺎ ﺗﺌﻮدوﻟﯿﺖ(‪ AB ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺎر ﺑﺎﻻ‬

‫و ﺗﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ روی ﺷﯿﯽ )روی ﺷﺎﺧﺺ( و ‪ ab‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺎر ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ در داﺧﻞ دﺳﺘﮕﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ از ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻣﺜﻠﺚﻫﺎی ‪ △ABo‬و ‪ △abo‬ﺑﺪﺳﺖ‬

‫ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪D′‬‬
‫=‬
‫‪ab‬‬ ‫‪AB‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ راﺑﻄﻪ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪f‬‬
‫‪DM N = f + d + D ′ = f + d +‬‬ ‫‪AB‬‬ ‫)‪(٣.۶‬‬
‫‪ab‬‬
‫‪١ Trigonometric‬‬ ‫‪Leveling‬‬
‫‪۵٣‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۶‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۴.۶‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﻪ روش اﺳﺘﺎدﯾﻤﺘﺮی‬

‫ﺑﺮای ﻫﺮ دورﺑﯿﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ را ﺿﺮﯾﺐ اﺳﺘﺎدﯾﻤﺘﺮی ‪ ٢‬ﻧﺎﻣﯿﺪه و ﺑﺎ ‪ k‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه ﻫﻤﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری را ﻃﻮری ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫‪f‬‬
‫‪ab‬‬ ‫ﻣﻘﺪار‬

‫ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺘﺎدﯾﻤﺘﺮی آنﻫﺎ ﻋﺪد ‪ ١٠٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ‪ f + d‬ﮐﻪ ﺑﺎ ‪ c‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﺟﻤﻌﯽ دﺳﺘﮕﺎه ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﺛﺎﺑﺖ ﺟﻤﻌﯽ دﺳﺘﮕﺎه‬

‫ﻫﺎی اﻣﺮوزی ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﯽﺗﻮان ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬

‫‪D = kAB‬‬ ‫)‪(۴.۶‬‬

‫ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬در راﺑﻄﻪ اﺧﯿﺮ ﻓﺮض ﺑﺮ اﻓﻘﯽ ﺑﻮدن ﻣﺤﻮر دﯾﺪﮔﺎﻧﯽ دﺳﺘﮕﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ در ﺗﺮازﯾﺎب )ﭘﺲ از ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﺮاز( ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻣﻤﮑﻦ‬

‫اﺳﺖ ﻣﺤﻮر دﯾﺪﮔﺎﻧﯽ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻖ ﻧﺒﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(۴.۶‬ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ آوردن راﺑﻄﻪ ﻓﻮق در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺎﺧﺺ را ﭼﻨﺎن دوران ﻣﯽدﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ ﺑﺮ‬

‫اﻣﺘﺪاد ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮ ﻣﺤﻮر دﯾﺪﮔﺎﻧﯽ ﻋﻤﻮد ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (۴.۶‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻓﻮق دوﺑﺎره ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫‪l = kA′ B ′‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ‪ A′ B ′ = AB sin V‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪l = kAB sin V‬‬

‫اﻣﺎ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ و اﻓﻘﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪D = kAB sin2 V‬‬ ‫)‪(۵.۶‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ )‪ (١.۶‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫= ‪∆h = kAB sin V cos V + hi − ht‬‬ ‫‪kAB sin 2V + hi − ht‬‬ ‫)‪(۶.۶‬‬
‫‪2‬‬

‫‪٢ Stadiametric‬‬ ‫‪factor‬‬

‫‪۵۴‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۶‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۵.۶‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﺎ دو زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ‬

‫ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ‬ ‫‪٢.۶‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس اﺳﺖ‬ ‫‪١.٢.۶‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎ در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ )ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﺎرﮔﺖ ﮔﺬاری را دارا ﺑﺎﺷﺪ(‪ ،‬ﯾﮏ روش اﺳﺘﻔﺎده از روش اﺳﺘﺎدﯾﻤﺘﺮی اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ دو ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻌﻠﻮم‬

‫روی ﺗﺎرﮔﺖ ﻧﺸﺎﻧﻪ روی ﮐﺮد و دو زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ را ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻤﻮد )ﺷﮑﻞ ‪ .(۵.۶‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ از رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪AN ′‬‬
‫= ‪tan θA‬‬ ‫‪→ AN ′ = DM N tan θA‬‬
‫‪DM N‬‬
‫‪BN ′‬‬
‫= ‪tan θB‬‬ ‫‪→ BN ′ = DM N tan θA‬‬
‫‪DM N‬‬

‫از ﺗﻔﺎﺿﻞ دو راﺑﻄﻪ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪AB‬‬
‫= ‪AN ′ − BN ′ = DM N (tan θA − tan θB ) → DM N‬‬
‫‪tan θA − tan θB‬‬

‫و در ﻧﻬﺎﯾﺖ رواﺑﻂ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﺘﻔﺎده از زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬

‫‪AB‬‬
‫= ‪DM N‬‬ ‫)‪(٧.۶‬‬
‫‪cot VA − cot VB‬‬

‫و ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر از راﺑﻄﻪ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪∆HM N‬‬ ‫‪= DM N cot VA + hi − AN‬‬ ‫)‪(٨.۶‬‬

‫‪∆HM N‬‬ ‫‪= DM N cot VB + hi − BN‬‬ ‫)‪(٩.۶‬‬

‫از اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع و ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺗﺎ ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﯾﺎ ﯾﮏ دﯾﻮار ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬در ﺷﮑﻞ)‪ (۶.۶‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ارﺗﻔﺎع دﯾﻮار ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽﺗﻮان‬

‫از دو ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع از ﺳﺮ دﯾﻮار را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع دﯾﻮار و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺗﺎ ﺳﺮ دﯾﻮار ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۵۵‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۶‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۶.۶‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﺎ دو زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٧.۶‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﺎ دو زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ‬

‫ﻫﺪف ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس اﺳﺖ‬ ‫‪٢.٢.۶‬‬

‫ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ و ارﺗﻔﺎع ﯾﮏ دﮐﻞ‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺮج ﺑﻠﻨﺪ و ﯾﺎ ﯾﮏ آﻧﺘﻦ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس ﻧﯿﺴﺖ روشﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪدی وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در زﯾﺮ ﺑﻪ دو روش‬

‫اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ اول‬

‫ﻓﺮض ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ M‬و ‪ N‬ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز و ﻧﻘﻄﻪ ‪ N‬ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس )اﯾﺴﺘﮕﺎه ﮔﺬاری( اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﯾﮏ زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ M‬ﺑﻪ ‪ N‬ﻗﺮاﺋﺖ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در راﺳﺘﺎی ‪ M N‬ﻧﻘﻄﻪ ‪ P‬را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده و ﯾﮏ زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ P‬ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ‪ N‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪M‬‬

‫و ‪ P‬ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ از رواﺑﻂ زﯾﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ N‬و ‪ M‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬از اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﻣﺨﺘﺼﺎت دادن ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﻣﻌﻠﻖ در ﻫﻮا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎﺑﻞﻫﺎ‬

‫و دﯾﻮاره ﺳﺪ ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪۵۶‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۶‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٨.۶‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﺎ دو زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ‬

‫‪N n′‬‬
‫‪tan θM‬‬ ‫=‬ ‫‪⇒ N N ′ = tan θM DM N‬‬
‫‪DM N‬‬
‫‪N N ′′‬‬
‫‪tan θP‬‬ ‫=‬ ‫) ‪⇒ N N ′′ = tan θP (DM N + DP M‬‬
‫‪DM N + DP M‬‬

‫‪N N ′′ − N N ′‬‬ ‫=‬ ‫‪DM N (tan θP − tan θM ) + tan θM DP M‬‬

‫‪N ′ N ′′‬‬ ‫=‬ ‫‪i + ∆hM P − hi = DM N (tan θP − tan θM ) + tan θM DP M‬‬

‫‪hM‬‬ ‫‪P‬‬

‫در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫‪∆hM‬‬
‫‪i‬‬
‫‪P‬‬
‫‪+ ∆hM P − tan θM DP M‬‬
‫‪DM N‬‬ ‫=‬
‫‪tan θP − tan θM‬‬
‫‪∆hM‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪∆hM P − cot VM DP M‬‬
‫‪DM N‬‬ ‫=‬ ‫‪i‬‬
‫)‪(١٠.۶‬‬
‫‪cot VP − cot VM‬‬

‫‪ .∆hM‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ M‬و ‪ N‬از راﺑﻄﻪ‬

‫‪i‬‬
‫‪P‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪i − hi‬‬
‫‪= hM‬‬ ‫‪P‬‬

‫‪∆hM N = DM N cot VM + hM‬‬

‫‪i‬‬ ‫)‪(١١.۶‬‬

‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ دوم‬

‫در ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﺘﻮان ﻧﻘﻄﻪ ‪ P‬را در اﻣﺘﺪاد ‪ M N‬اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد ﻣﯽﺗﻮان آنرا در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ اﺧﺘﯿﺎری اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ زواﯾﺎی اﻓﻘﯽ ﺑﻪ رأس ‪ M‬و ‪P‬‬

‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻻزﻣﺴﺖ زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ ‪ M N‬روی اﯾﺴﺘﮕﺎه ‪ M‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﻮد‪ .‬از ﺣﻞ ﻣﺜﻠﺚ ﻣﯽﺗﻮان ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ‪ M N‬را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪:‬‬

‫) ̂‪M̂ + P̂ + N̂ = π ⇒ N̂ = π − (M̂ + P̂ ) ⇒ sin N̂ = sin(M̂ + P‬‬

‫‪DM N‬‬ ‫‪DP M‬‬ ‫‪DP M‬‬

‫=‬ ‫=‬
‫̂‪sin P‬‬ ‫̂‪sin N‬‬ ‫) ̂‪sin(M̂ + P‬‬
‫̂‪sin P‬‬
‫‪DM N = DP M‬‬ ‫)‪(١٢.۶‬‬
‫) ̂‪sin(M̂ + P‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ و ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ ﻣﯽﺗﻮان اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ‪ M N‬را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪۵٧‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .۶‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ و اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻨﺎت‬

‫‪ .١‬ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ آوردن اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ‪ B‬ﻣﺸﺎﻫﺪات زﯾﺮ در دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ‪ P‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﻣﺠﻬﻮل ) ‪ ∆HAB‬و‬

‫‪ .( DAB‬ﺟﺪول ﻣﺸﺎﻫﺪات در اﯾﺴﺘﮕﺎه ‪ : A‬ارﺗﻔﺎع دﺳﺘﮕﺎه‪ ١.۵۶ :‬ﻣﺘﺮ‬

‫‪target‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪Upper‬‬ ‫‪Middle‬‬ ‫‪Lower‬‬

‫‪12.1516‬‬ ‫‪90.1254‬‬
‫‪B‬‬ ‫—‬ ‫—‬ ‫—‬
‫‪212.1500‬‬ ‫‪309.7440‬‬
‫‪72.4825‬‬ ‫‪100.2365‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪1978‬‬ ‫‪2002‬‬ ‫‪2250‬‬
‫‪272.4850‬‬ ‫‪299.7650‬‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪات در اﯾﺴﺘﮕﺎه ‪:P‬‬

‫‪target‬‬ ‫‪H‬‬
‫‪125.2356‬‬
‫‪B‬‬
‫‪325.2300‬‬
‫‪60.7896‬‬
‫‪A‬‬
‫‪260.7852‬‬

‫‪ .٢‬ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ارﺗﻔﺎع ﻗﻠﻪ ﮐﻮﻫﯽ ﮐﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زواﯾﺎی ﻗﺎﺋﻢ آن از دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﻫﺎی ‪ 1745.68m‬و ‪ 1743.95m‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﻧﺘﺎﯾﺞ زﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫;‪hiA = 1.57m‬‬ ‫;‪hiB = 1.48m‬‬ ‫; ‪VA = 80◦ 23′ 34′′‬‬ ‫; ‪VB = 83◦ 45′ 34′′‬‬ ‫‪DAB = 23.24m.‬‬

‫‪ .٣‬از اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ‪ A‬ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎی دﮐﻞ ﻗﺎﺋﻢ ﯾﮏ ﺑﺎﻻﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ روی ﻧﻤﻮده دراﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ ”‪ 77◦ 53′ 12‬ﻗﺮاﺋﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل از ﻫﻤﺎن‬

‫اﯾﺴﺘﮕﺎه ﺑﻪ ‪ ٨‬ﻣﺘﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از اﻧﺘﻬﺎی ﻫﻤﺎن دﮐﻞ ﻧﺸﺎﻧﻪ روی و زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻢ ‪ 78◦ 15′ 38′′‬ﻗﺮاﺋﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ اﯾﺘﮕﺎه ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﺗﺎ دﮐﻞ را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .۴‬در ﯾﮏ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺎﮐﺌﻮﻣﺘﺮی ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ‪ B‬زاوﯾﻪ ﺷﯿﺐ اﻣﺘﺪاد ﻧﺸﺎﻧﻪ روی ‪ A‬ﺑﻪ ‪ B‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 12◦ 30′‬و ارﺗﻔﺎع دورﺑﯿﻦ ‪ 1.5m‬و ارﺗﻔﺎع ﻧﺸﺎﻧﻪ ‪ 2.20m‬ﻣﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ 14.5m‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﻮل ﻣﺎﯾﻞ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ .۵‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول ﻣﺸﺎﻫﺪات زﯾﺮ ﺷﯿﺐ ﺧﻂ ‪ AB‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﻔﺎع دﺳﺘﮕﺎه در ﻫﺮ دو اﯾﺴﺘﮕﺎه ‪ 1.5m‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪station‬‬ ‫‪target‬‬ ‫‪Lower‬‬ ‫‪Middle‬‬ ‫‪Upp‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪H‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪2.31‬‬
‫‪A‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪0960‬‬ ‫‪1745‬‬ ‫‪2530‬‬ ‫‪87.37‬‬ ‫‪69.31‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪00.00‬‬
‫‪B‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪0250‬‬ ‫‪1090‬‬ ‫‪1930‬‬ ‫‪110.78‬‬ ‫‪315.25‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪٧‬‬

‫اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﺼﺎت دار اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﺎط ﯾﮑﯽ از اﻫﺪاف اﺻﻠﯽ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﺎط ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺻﺮفﻧﻈﺮ از ﮐﺮوﯾﺖ )ﺑﯿﻀﻮﯾﺖ( زﻣﯿﻦ ﮐﻪ در ﮐﺎرﻫﺎی ﺑﺎ وﺳﻌﺖ ﮐﻢ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﺎﭼﯿﺰی دارد‪ ،‬ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ‬

‫را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ ﺗﻘﺮﯾﺐ زد؛ ﻟﺬا اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺳﻪ ﺑﻌﺪی ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﯿﺎز ﻫﺎی ﯾﮏ ﭘﺮوژه ﮐﻮﭼﮏ را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﺒﺪأ ارﺗﻔﺎﻋﯽ اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬

‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﺘﻮﺳﻂ آبﻫﺎی آزاد و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﺳﻄﺢ اﺧﺘﯿﺎری اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از ﺳﻄﺢ اﺧﺘﯿﺎری اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ارﺗﻔﺎع ﯾﮏ ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻼ اﺧﺘﯿﺎری ﻓﺮض ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻄﺢ آﺑﻬﺎی آزاد ﺑﻌﻨﻮان ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎﯾﺪ از ﯾﮏ ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ درﺟﻪ ﯾﮏ‪ ،‬دو و ﯾﺎ ﺳﻪ ﮐﺸﻮری )ﺗﻬﯿﻪ و اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﺪه‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﮐﺸﻮر( ﺗﺎ ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک اوﻟﯿﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﻫﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ دﻗﯿﻖ اﯾﺮان از ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری‬

‫ﮐﺸﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻬﯿﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺒﺪا ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎی ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﯽ ) ‪ (X, Y‬ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﺪف ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮارد از‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺟﻬﺎﻧﯽ ‪ UTM‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺤﻮه ﺗﻌﺮﯾﻒ اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ و وﯾﮋﮔﯿﻬﺎی آن ﺧﺎرج از ﺳﻄﺢ و ﺣﻮﺻﻠﻪ اﯾﻦ ﺟﺰوه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ در اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ‬

‫ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﯽ ﻣﻌﻠﻮم در ﺳﯿﺴﺘﻢ ‪ UTM‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻧﻘﺎط در ﻣﻨﻄﻘﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ ﻣﻤﮑﻦ‬

‫اﺳﺖ ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﻫﺎی درﺟﻪ ﯾﮏ‪ ،‬دو‪ ،‬ﺳﻪ و ﯾﺎ ﭼﻬﺎر ژﺋﻮدزی و ﯾﺎ ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﻫﺎﯾﯽ از ﭘﺮوژه ﻫﺎی ﻗﺒﻠﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﯽ را ﺑﻪ روﺷﯽ ﮐﻪ در ﺑﻌﺪ ﺑﺪان ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ ﺑﻪ ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﻫﺎی داﺧﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮد اﻧﺘﻘﺎل دﻫﯿﻢ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻋﺪم وﺟﻮد ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﻫﺎی ﻗﺒﻠﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬

‫‪ GPS‬دو ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت ‪ UTM‬اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪.‬‬

‫در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺎرﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ و ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی ﻣﻮردی ﻟﺰوﻣﯽ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ‪ UTM‬ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ را ﺑﻄﻮر ﻓﺮﺿﯽ )ﺑﻄﻮر‬

‫ﻣﺜﺎل )‪ (10000, 10000‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک اوﻟﯿﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻃﻮری اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪوده ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﻣﺨﺘﺼﺎتﻫﺎی ﻣﻨﻔﯽ اﺟﺘﻨﺎب ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺒﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﺟﻬﺖ ﺑﺮای ﻣﺤﻮر ‪ X‬و ﯾﺎ ‪ Y‬ﻧﻘﺸﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ﯾﮏ دﯾﺪﯾﻢ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﻣﺤﻮر ‪ Y‬ﻧﻘﺸﻪ را ﻣﺤﻮر ﺷﻤﺎل ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻮر ﺷﻤﺎل را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﻗﻄﺒﻨﻤﺎ )ﮐﻤﭙﺎس( ﺑﺎ دﻗﺘﯽ در ﺣﺪود ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﺘﯽ ﻣﺤﻮر ﺷﻤﺎل را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺒﺪا ﻣﯽ ﺗﻮان ﮐﺎﻣﻼ ﻓﺮﺿﯽ‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ .‬ﻻزم ﺑﺬﮐﺮ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﺖ اول ﮐﻪ از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺟﻬﺖ ﻣﺤﻮر ‪ Y‬ﺑﻄﻮر ﺧﻮدﮐﺎر ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪۵٩‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٧‬اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫زاوﯾﻪ ﺳﺎﻋﺖﮔﺮد از اﻣﺘﺪاد ﺷﻤﺎل را ژﯾﺰﻣﺎن ‪ ١‬ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺑﺎ ‪ G‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (١.٧‬ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ ﻣﻘﺪار اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ‪0 ≤ G ≤ 2π‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ زاوﯾﻪ از ﻣﺤﻮر ﺷﻤﺎل را زاوﯾﻪ ﺣﺎﻣﻞ ‪ ٢‬ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺑﺎ ‪ g‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﻫﻤﻮاره ﯾﮏ زاوﯾﻪ ﺣﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺑﻌﺪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ‬

‫ژﯾﺰﻣﺎن ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪه ای در ﺗﻌﯿﯿﻦ و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺑﺎزی ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬زاوﯾﻪ ﺣﺎﻣﻞ ﻫﺮ اﻣﺘﺪاد را ﻣﯽﺗﻮان از ﻣﺨﺘﺼﺎت دو ﻧﻘﻄﻪ روی آن اﻣﺘﺪاد ﺑﺪﺳﺖ آورد‪:‬‬
‫‬ ‫‬
‫ ‪ ∆xAB‬‬
‫ ‪gAB = arctan‬‬ ‫‬ ‫‬ ‫)‪(١.٧‬‬
‫ ‪∆yAB‬‬

‫ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﻗﺪر ﻣﻄﻠﻖ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺮوﺟﯽ راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﻮاره زاوﯾﻪ ای ﺣﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد راﺑﻄﻪ اﺧﯿﺮ و ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ زاوﯾﻪ ﺣﺎﻣﻞ و ژﯾﺰﻣﺎن ﻣﯽﺗﻮان ژﯾﺰﻣﺎن ﻫﺮ اﻣﺘﺪاد‬

‫را ﺑﺎ داﻧﺴﺘﻦ ﻣﺨﺘﺼﺎت دو ﻧﻘﻄﻪ روی آن اﻣﺘﺪاد ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :١.٧‬ﺗﻌﺮﯾﻒ زاوﯾﻪ ژﯾﺰﻣﺎن‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٢.٧‬ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ زاوﯾﻪ ﺣﺎﻣﻞ و ژﯾﺰﻣﺎن در ﭼﻬﺎر ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﻣﺤﻮر ﻫﺎی ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﻧﻘﺸﻪ را ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ -١‬ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ‪ -٢‬ﺟﻨﻮب ﺷﺮق ‪ -٣‬ﺟﻨﻮب ﻏﺮب و ‪ ۴‬ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (٢.٧‬ارﺗﺒﺎط‬

‫‪ ١‬ﮔﺎﻫﯽ اﯾﻦ زاوﯾﻪ را در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری آزﯾﻤﻮت ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ دﻗﯿﻖ آزﯾﻤﻮت )ﻧﺠﻮﻣﯽ ﯾﺎ ژﺋﻮدزی(‪ ،‬زاوﯾﻪ ﺑﯿﻦ اﻣﺘﺪاد دو ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻤﺎس ﺑﺮ ﻧﺼﻒاﻟﻨﻬﺎر )ژﺋﻮدزی ﯾﺎ ﻧﺠﻮﻣﯽ( ﮔﺬرﻧﺪه از آن‬
‫ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎرج از ﺳﻄﺢ اﯾﻦ ﺟﺰوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٢ Biring‬‬
‫‪۶٠‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٧‬اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫)ب( ژﯾﺰﻣﺎن اوﻟﯿﻪ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‬ ‫)آ( ژﯾﺰﻣﺎن اوﻟﯿﻪ ﺑﺎ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٣.٧‬اﻧﺘﻘﺎل ژﯾﺰﻣﺎن‬

‫ﺑﯿﻦ زاوﯾﻪ ﺣﺎﻣﻞ و ژﯾﺰﻣﺎن در ﻫﺮ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪π‬‬
‫‪I‬‬ ‫≤‪: 0≤G‬‬ ‫‪, ∆x > 0 & ∆y > 0 ⇒ G = g‬‬
‫‪2‬‬
‫‪π‬‬
‫‪II‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪≤ G ≤ π, ∆x > 0 & ∆y < 0 ⇒ G + g = π ⇒ G = g − π‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3π‬‬
‫‪III‬‬ ‫≤‪: π≤G‬‬ ‫‪, ∆x < 0 & ∆y < 0 ⇒ G − g = π ⇒ G = g + π‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3π‬‬
‫‪IV‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪≤ G ≤ 2π, ∆x < 0 & ∆y > 0 ⇒ G + g = 2π ⇒ G = 2π − g‬‬
‫‪2‬‬

‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی و اﻧﺘﻘﺎل ژﯾﺰﻣﺎن‬ ‫‪١.٧‬‬

‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ژﯾﺰﻣﺎن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﯾﮏ ﻗﻄﺐﻧﻤﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری )ﮐﻤﭙﺎس( اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی دﻗﯿﻖﺗﺮ ﻣﯽﺗﻮان از ﯾﮏ ﺗﺌﻮدوﻟﯿﺖ ﺑﺎ ﻟﻤﺐ اﻓﻘﯽ دارای ﺧﺎﺻﯿﺖ‬

‫ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺻﻔﺮ ﻟﻤﺐ اﻓﻖ اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ از زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎ ﺑﺎ ﻟﻤﺐ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ‪T0‬‬

‫اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ژﯾﺰﻣﺎن ﯾﮏ زاوﯾﻪ ﺗﺎ دﻗﺖ دﻗﯿﻘﻪ را داراﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ژﯾﺰﻣﺎن ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از اﻧﺘﻘﺎل ژﯾﺰﻣﺎن از اﻣﺘﺪاد ﻫﺎی ﺑﺎ ژﯾﺰﻣﺎن‬

‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﯾﺪ زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﯿﻦ دو اﻣﺘﺪاد اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ژﯾﺰﻣﺎن ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد اوﻟﯿﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی‪/‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‪/‬ﻓﺮض ﺷﺪه و‬

‫ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زواﯾﺎی اﻓﻘﯽ ﺑﯿﻦ اﻣﺘﺪاد ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ اﻣﺘﺪاد ﻫﺎ ژﯾﺰﻣﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل در ﺷﮑﻞ )‪)٣.٧‬آ(( ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪاد ‪ AB‬ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن ﻣﺨﺘﺼﺎت ‪ A‬و ‪B‬‬

‫ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زواﯾﺎی اﻓﻘﯽ ‪ C ،B‬و ‪ ...‬ﻣﯽﺗﻮان ژﯾﺰﻣﺎن ﺳﺎﯾﺮ اﻣﺘﺪاد ﻫﺎ را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺷﮑﻞ )‪)٣.٧‬ب(( ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪاد اول )‪(AB‬‬

‫ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ و از آن ﻣﯽﺗﻮان ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪادﻫﺎی دﯾﮕﺮ را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫ﺑﺮای اﻧﺘﻘﺎل ژﯾﺰﻣﺎن از ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد دﯾﮕﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺑﻨﺎم ژﯾﺰﻣﺎن ﻣﻌﮑﻮس ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ‪ GAB‬ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪاد ‪ AB‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪاد ‪ BA‬را ژﯾﺰﻣﺎن‬

‫ﻣﻌﮑﻮس آن ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (۴.٧‬راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ژﯾﺰﻣﺎن ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻣﻌﮑﻮس ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬
‫‪۶١‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٧‬اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۴.٧‬راﺑﻄﻪ ژﯾﺰﻣﺎن ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻣﻌﮑﻮس‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪GBA + π‬‬ ‫‪GBA ≤ π‬‬
‫= ‪GBA‬‬ ‫)‪(٢.٧‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪GBA − π‬‬ ‫‪GBA ≥ π‬‬

‫ﺑﺮای اﻧﺘﻘﺎل ژﯾﺰﻣﺎن از ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﻫﺎی دﯾﮕﺮ ﺑﺎﯾﺪ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺳﺎده ﻫﻨﺪﺳﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ زواﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎﻋﺖﮔﺮد اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻣﯽﺗﻮان ژﯾﺰﻣﺎن ﻫﺮ اﻣﺘﺪاد را ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ آوردن راﺑﻄﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ در ﺷﮑﻞ )‪ (۵.٧‬ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪاد ‪ AB‬ﻣﻌﻠﻮم و ژﯾﺰﻣﺎن ﺳﺎﯾﺮ اﻣﺘﺪاد ﻫﺎ ﻣﺠﻬﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻤﺎﻣﯽ زواﯾﺎی ﺳﺎﻋﺖﮔﺮد اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﺪهاﻧﺪ‪:‬‬

‫‪GBC‬‬ ‫‪= GBA − B = GAB + π − B‬‬

‫‪GCD‬‬ ‫)‪= GCB − C = GBC + π − C = GAB + 2π − (B + C‬‬

‫‪...‬‬
‫∑‬
‫‪Gn‬‬ ‫‪= G1 + nπ −‬‬ ‫‪Ai‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۵.٧‬اﻧﺘﻘﺎل ژﯾﺰﻣﺎن‬

‫‪۶٢‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٧‬اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺨﺘﺼﺎت‬ ‫‪٢.٧‬‬

‫اﺧﺘﻼف ﻣﺨﺘﺼﺎت ‪ ∆x‬و ‪ ∆y‬ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﺎ ژﯾﺰﻣﺎن ‪ GAB‬و ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﯽ ‪ DAB‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (۶.٧‬از رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬

‫‪∆xAB‬‬ ‫=‬ ‫‪xB − xA = DAB sin GAB ⇒ xB = xA + DAB sin GAB‬‬

‫‪∆yAB‬‬ ‫=‬ ‫‪yB − yA = DAB cos GAB ⇒ yB = yA + DAB cos GAB‬‬ ‫)‪(٣.٧‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :۶.٧‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫اﯾﺠﺎد ﺷﺒﮑﻪ ﻧﻘﺎط ﮐﻨﺘﺮل‬ ‫‪٣.٧‬‬

‫در اﻏﻠﺐ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﺗﻌﺪادی ﻧﻘﺎط ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت ارﺗﻔﺎﻋﯽ و ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﺑﺎﯾﺪ دارای ﮔﺴﺘﺮش ﯾﮑﺴﺎن در ﺗﻤﺎم ﻣﻨﻄﻘﻪ‬

‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی‪ ،‬ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻧﻘﺎط و ﻃﺮحﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﻧﻘﺎط اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻟﺬا اﯾﻦ ﻧﻘﺎط اﺳﮑﻠﺖ اﺻﻠﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﺑﺮداری را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم دﯾﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻘﺎط ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت ارﺗﻔﺎﻋﯽ ﻣﻌﻠﻮم را ﮐﻪ روی زﻣﯿﻦ ﺑﺎ ﺑﺘﻦ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ را ﺑﻨﭻ ﻣﺎرک ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬در‬

‫اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮای ﭘﺎﯾﺪاری ﻧﻘﻄﻪ و اﺳﺘﻔﺎده از آن ﺑﺮای زﻣﺎنﻫﺎی ﻣﺘﻤﺎدی ﻧﻘﺎط ﮐﻨﺘﺮل را ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﭻ ﻣﺎرکﻫﺎی ﺗﺮازﯾﺎﺑﯽ در زﻣﯿﻦ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺤﻮه ﺗﺜﺒﯿﺖ در ﻧﻘﺎط‬

‫ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ دﻗﺖ و درﺟﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻨﺘﺮل )اﻋﻢ از درﺟﻪ ﯾﮏ‪ ،‬دو‪ ،‬ﺳﻪ و ﭼﻬﺎر( دارد ﮐﻪ در دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎی ﻣﻨﺘﺸﺮه از ﺳﻮی ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫روشﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﺮای اﯾﺠﺎد و ﮔﺴﺘﺮش ﻧﻘﺎط ﮐﻨﺘﺮل وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺗﺮﻓﯿﻊ ‪ ،‬ﺗﻘﺎﻃﻊ و ‪ GPS‬اﺷﺎره ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﯾﮏ روش ﺳﺮﯾﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫دﻗﺖﻫﺎی ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮای ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ روش اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺨﺘﺼﺎت از ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻪ ﻧﻘﺎط‬

‫ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺠﻬﻮل ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻃﻮل و زاوﯾﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ از زواﯾﺎ ﺑﺮای اﻧﺘﻘﺎل ژﯾﺰﻣﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ژﯾﺰﻣﺎن ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺿﻼع ﺗﻮﺳﻂ‬

‫ﯾﮏ ﮐﻤﭙﺎس ﯾﺎ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﺑﺎ ﻟﻤﺐ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی زاوﯾﻪ اﻓﻘﯽ ﺑﯿﻦ ﻫﺮ دو اﻣﺘﺪاد وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع از‬

‫ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ را ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ دﻗﺖ ﮐﻢ ﮐﻤﭙﺎس ﯾﺎ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻫﺎی ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﯿﻤﺎﯾﺶﻫﺎی ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺟﺰ در ﻣﻮارد ﺧﺎص ﻣﺮﺳﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﭘﯿﻤﺎﯾﺶﻫﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﺎز‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎﯾﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﮐﻨﺘﺮل در آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺷﺮط ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل زواﯾﺎ و ﯾﺎ‬

‫اﺿﻼع ﺑﺮای ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﻤﺎﯾﺶﻫﺎی ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ﯾﮏ ﺷﺮط زاوﯾﻪ ای و ﯾﮏ ﺷﺮط ﺿﻠﻌﯽ ﺑﺮای ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ وﺟﻮد دارد‪ .‬در اﺷﮑﺎل )‪ ٨.٧‬و ‪(٧.٧‬‬

‫اﻧﻮاع ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﺴﺘﻪ و ﺑﺎز ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﻌﻠﻮم دارﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬از ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت و ﯾﮏ‬

‫ژﯾﺰﻣﺎن اوﻟﯿﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ای ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت و ﯾﮏ ژﯾﺰﻣﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﺧﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد )ﺷﮑﻞ ‪)٨.٧‬آ((‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ از دو ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺮوع ﺑﻪ دو ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪۶٣‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٧‬اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﻌﻠﻮم ﺧﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد )ﺷﮑﻞ ‪)٨.٧‬ب((‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ را آﻧﺘﻨﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻓﺮم ﯾﮏ ﭼﻨﺪ ﺿﻠﻌﯽ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺪان ﭘﻠﯿﮕﻮن‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪)٨.٧‬ج((‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻤﮑﻦ از ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻓﻮق ﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪)٨.٧‬د((‪.‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت اوﻟﯿﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ )ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ( ﯾﮏ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﻌﻠﻮم و ژﯾﺰﻣﺎن ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ دو ﺣﺎﻟﺖ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪:‬‬

‫‪ -١‬اﯾﺠﺎد ﻧﻘﺎط ﮐﻨﺘﺮل در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﮐﺸﻮری‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﮐﺸﻮری اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻣﺨﺘﺼﺎت دو ﻧﻘﻄﻪ اوﻟﯿﻪ را‬

‫از ﻧﻘﺎط ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯾﺠﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺨﺘﺼﺎت اوﻟﯿﻪ ﺑﮑﺎر ﺑﺮﯾﻢ‪ .‬اﮔﺮ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺰﺑﻮر از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ‬

‫ﯾﮏ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﮐﻤﮑﯽ اﺑﺘﺪا ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮد ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از دو ﻧﻘﻄﻪ اوﻟﯿﻪ ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪاد ﮐﻪ ﺑﺪان ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ای ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪان اﺷﺎره‬

‫ﺷﻮد در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮان از ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ اوﻟﯿﻪ و ﯾﮏ ژﯾﺰﻣﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪاﺗﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬زﯾﺮا ژﯾﺰﻣﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه ژﯾﺰﻣﺎن ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺑﻮده و ژﯾﺰﻣﺎن ﺷﺒﮑﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﮐﺸﻮری ﯾﮏ‬

‫اﺧﺘﻼف ﺟﺰﯾﯽ دارد ‪.٣‬‬

‫‪ -٢‬اﯾﺠﺎد ﻧﻘﺎط ﮐﻨﺘﺮل در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺤﻠﯽ )اﺧﺘﯿﺎری(‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎ در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت دﻟﺨﻮاه ﯾﺎ ﻣﺤﻠﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت وﺟﻮد از ﻧﻘﺎط‬

‫ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﯾﺎ دور ﺑﻮدن از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺎری ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت دﻟﺨﻮاه اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در‬

‫اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ژﯾﺰﻣﺎن ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﯾﮏ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﺑﺎ ﻟﻤﺐ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺘﯽ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺎده ﺗﺮ ﻣﯽﺗﻮان ژﯾﺰﻣﺎن ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد را ﻓﺮض ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ‬ ‫‪۴.٧‬‬

‫ﻫﺪف در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﺎط ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺨﺘﺼﺎت و ژﯾﺰﻣﺎن ﻧﻘﺎط ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬در اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ژﯾﺰﻣﺎن ﻫﺮ اﻣﺘﺪاد را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺳﭙﺲ ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫ﻧﻘﺎط را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬از ﯾﮏ ﺟﺪول ﺑﻨﺎم ﺟﺪول ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺪول ﺳﺘﻮنﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻧﺎم ﻧﻘﺎط‪ ،‬زواﯾﺎ‪ ،‬ژﯾﺰﻣﺎن و ﻃﻮل ﺑﯿﻦ ﻧﻘﺎط‬

‫و در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﺧﺘﻼف ﻣﺨﺘﺼﺎت و ﻣﺨﺘﺼﺎت اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﺎز زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻨﺞ ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﻄﻪ ‪A‬‬

‫ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪاد ‪ AB‬و ﻫﻤﻪ ﻃﻮلﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﻧﻘﺎط اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٧.٧‬ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﺎز‬

‫‪٣‬ﺗﻮﺿﯿﺢ اﺧﺘﻼف ژﯾﺰﻣﺎن ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ و ژﯾﺰﻣﺎن ﺷﻤﺎل ﺷﺒﮑﻪ ﺧﺎرج از ﺳﻄﺢ اﯾﻦ ﺟﺰوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۶۴‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٧‬اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫)ب( ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫)آ( ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﺴﺘﻪ‬

‫)د( ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫)ج( ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﺴﺘﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :٨.٧‬اﻧﻮاع ﭘﯿﻤﺎﯾﺶﻫﺎی ﺑﺴﺘﻪ‬

۶۵ ‫ اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‬.٧ ‫ﻓﺼﻞ‬

:(‫ﻧﺤﻮه اﻧﺘﻘﺎل ژﯾﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ زﯾﺮ‬

GBC = GBA − B = GAB + 180◦ − 206◦ 34′ 39′′ = 106◦ 23′ 45′′

GCD = GCB − C = GBC + 180◦ − 64◦ 20′ 39′′ = 195◦ 28′ 27′′

GDE = GDC − D = GCD − 180◦ + 107◦ 33′ 39′′ = −92◦ 05′ 03′′ + 360 = 267◦ 54′ 57′′

:‫ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط از ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‬A ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺨﺘﺼﺎت از ﻧﻘﻄﻪ‬

∆xAB = DAB sin GAB = 662.785 ⇒ xB = xA + ∆xAB = 1000.000 + 662.785 = 1662.785

∆yAB = DAB cos GAB = −195.016 ⇒ yB = yA + ∆yAB = 1000.000 − 195.016 = 804.984

∆xBC = DBC sin GBC = 606.349 ⇒ xC = xB + ∆xBC = 1662.785 + 606.349 = 2269.134

∆yBC = DBC cos GBC = 108.899 ⇒ yC = yB + ∆yBC = 804.984 + 108.899 = 913.883

∆xCD = DCD sin GCD = −180.885 ⇒ xD = xC + ∆xCD = 2269.134 − 180.885 = 2088249

∆yCD = DCD cos GCD = −653.394 ⇒ yD = yC + ∆yCD = 913.883 − 653.394 = 260.489

∆xDE = DDE sin GDE = −969.617 ⇒ xE = xD + ∆xDE = 2088.249 − 969.617 = 1118.632

∆yDE = DDE cos GDE = −35.328 ⇒ yE = yD + ∆yDE = 260.489 − 35.328 = 225.161

:‫ﺟﺪول ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﻮق ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬

‫‪۶۶‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٧‬اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫ﺷﺮط زاوﯾﻪ ای ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ‬ ‫‪١.۴.٧‬‬

‫در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶﻫﺎی ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﯾﮏ ﺷﺮط زاوﯾﻪ ای ﺑﯿﻦ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮیﻫﺎی زاوﯾﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﮑﻞ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﭼﻨﺪ ﺿﻠﻌﯽ ﺑﺴﺘﻪ‬

‫)ﭘﻠﯿﮕﻮن( ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع زواﯾﺎی داﺧﻠﯽ ﯾﺎ ﺧﺎرﺟﯽ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﺪه ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫‪= αi = (n ± 2)π‬‬ ‫)‪(۴.٧‬‬
‫‪i=1‬‬

‫در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﺗﻮان ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ زواﯾﺎ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﭘﯿﻤﺎﯾﺶﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪاد اول و آﺧﺮ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﭘﺲ از اﻧﺘﻘﺎل ژﯾﺰﻣﺎن ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی‬

‫ﺑﺴﺖ زواﯾﺎ را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ زواﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﻘﺪار ﻣﺠﺎز ﺧﻄﺎ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻣﺠﺎز ﺧﻄﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد زواﯾﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺑﻪ واﺣﺪ‬

‫ﮐﻮﭘﻞ و دﻗﺖ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده دارد ﮐﻪ از راﺑﻄﻪ‬

‫√‬
‫‪n‬‬
‫‪ϵmax = 2.5 × dα‬‬ ‫)‪(۵.٧‬‬
‫‪p‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ ٢.۵‬ﺿﺮﯾﺐ ﺧﻄﺎی ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ‪ dα ،‬دﻗﺖ زاوﯾﻪ ﯾﺎب در اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻫﺮ اﻣﺘﺪاد‪ n ،‬ﺗﻌﺪاد زواﯾﺎی اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﺪه و ‪ p‬ﺗﻌﺪاد ﮐﻮﭘﻞ ﻫﺎی ﻗﺮاﺋﺖ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮضﻫﺎی اﺻﻠﯽ در اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮل اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ زواﯾﺎ ﺑﺎ ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه و ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻌﺪاد ﮐﻮﭘﻞ ﻗﺮاﺋﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺤﻮه ﺑﺪﺳﺖ آوردن اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺧﺎرج‬

‫از ﺳﻄﺢ اﯾﻦ ﺟﺰوه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺪر ﻣﻄﻠﻖ ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ زواﯾﺎ از ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی ﻣﺠﺎز ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺟﺪول ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﺳﺮﺷﮑﻨﯽ زواﯾﺎ ﯾﺎ ژﯾﺰﻣﺎن ﻫﺎ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت زواﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ دوﺑﺎره اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ اﺛﺮ ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ زواﯾﺎ را ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﻣﯿﺰان ﺧﻄﺎی ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه را در ﺟﻬﺖ ﻣﻌﮑﻮس ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد زواﯾﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ و ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ آﻧﻬﺎ اﻋﻤﺎل ﮐﺮد‪ .‬اﻋﻤﺎل‬

‫ﺗﺼﺤﯿﺢ روی ژﯾﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ ﺗﺠﻤﻌﯽ زواﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼﺎﻋﺪی ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺑﺮای ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪاد ﺳﻮم دو ﺑﺮاﺑﺮ ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪاد دوم اﺳﺖ‬

‫)ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ‬ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪاد اول ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻧﻤﯽﺷﻮد(‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪاد آﺧﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺮط ﺿﻠﻌﯽ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ‬ ‫‪٢.۴.٧‬‬

‫در ﯾﮏ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻌﻠﻮم دﯾﮕﺮی ﺧﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬دو ﺷﺮط ﺿﻠﻌﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫∑‬
‫‪n−1‬‬ ‫∑‬
‫‪n−1‬‬
‫; ‪∆xi = xn − x1‬‬ ‫‪∆yi = yn − y1‬‬ ‫)‪(۶.٧‬‬
‫‪i=1‬‬ ‫‪i=1‬‬

‫ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎ ﯾﮑﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﻨﺪ ﺿﻠﻌﯽ ﺑﺴﺘﻪ( ﻣﺠﻤﻮع ‪ ∆x‬و ‪ ∆y‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ؛ ﻟﺬا از اﯾﻦ دو ﺷﺮط ﻣﯽﺗﻮان دو ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ‬

‫در ﺟﻬﺖ ‪ x‬و ‪ y‬ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫∑‬
‫‪n−1‬‬ ‫∑‬
‫‪n−1‬‬
‫= ‪ex‬‬ ‫;) ‪∆xi − (xn − x1‬‬ ‫= ‪ey‬‬ ‫) ‪∆yi − (yn − y1‬‬ ‫)‪(٧.٧‬‬
‫‪i=1‬‬ ‫‪i=1‬‬
‫‪۶٧‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٧‬اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫√‬
‫= ‪ ep‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺧﻄﺎی ﻧﺴﺒﯽ‬ ‫‪ ex‬و ‪ ey‬ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎی ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ در ﺟﻬﺖ ‪ x‬و ‪ y‬اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺧﻄﺎی ﻣﻄﻠﻖ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ از راﺑﻄﻪ ‪e2x + e2y‬‬

‫ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ از راﺑﻄﻪ‬
‫‪ep‬‬
‫= ‪ep‬‬
‫‪D‬‬

‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ D‬ﻣﺠﻤﻮع ﻃﻮل اﺿﻼع ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻄﺎ از دﻗﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‬

‫اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ زواﯾﺎ ﻗﺒﻼ‪ ‬ﮐﻨﺘﺮل و ﺳﺮﺷﮑﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﻄﺎی ﺿﻠﻌﯽ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﻄﺎی ﻃﻮلﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﺿﯽ ﮐﻪ در ﻋﻤﻞ ﺧﯿﻠﯽ ﺻﺤﯿﺢ‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﺎی ﻧﺴﺒﯽ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ از ﺧﻄﺎی ﻧﺴﺒﯽ ﭘﺮوژه ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻄﺎی ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ‪ ex‬و ‪ ey‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺿﻠﻌﯽ‬

‫ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ روشﻫﺎی ﺗﺠﺮﺑﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ وﺟﻮد دارد ‪ .۴‬روش ﺑﻮدﯾﭻ ‪ ۵‬ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎی ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮای ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺧﻄﺎی ‪ ex‬و ‪ ey‬اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ روش ﻣﯿﺰان ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻫﺮ ‪ ∆x‬و‬

‫‪ ∆y‬ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻃﻮل ﺿﻠﻊ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪di‬‬ ‫‪di‬‬
‫‪C∆xi = −‬‬ ‫; ‪ex‬‬ ‫‪C∆yi = −‬‬ ‫‪ey‬‬ ‫)‪(٨.٧‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬

‫از اﻋﻤﺎل ﺗﺼﺤﯿﺢﻫﺎی ‪ C∆xi‬و ‪ C∆yi‬ﺑﺮوی ‪ ∆x‬و ‪ ∆xC ،∆y‬و ‪ ∆y C‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬

‫‪∆xC‬‬
‫; ‪i = ∆xi + C∆xi‬‬ ‫‪∆yiC = ∆yi + C∆yi‬‬

‫در روﺷﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺗﺮاﻧﺰﯾﺖ ‪ ۶‬ﺑﺮای ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺧﻄﺎی ﺿﻠﻌﯽ از رواﺑﻂ زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪∆xi‬‬ ‫‪∆yi‬‬
‫∑ ‪C∆xi = −‬‬ ‫; ‪ex‬‬ ‫∑ ‪C∆yi = −‬‬ ‫‪ey‬‬ ‫)‪(٩.٧‬‬
‫‪∆x‬‬ ‫‪∆y‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﺸﺎﻫﺪات ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ در ﺟﺪول زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﻣﻌﻠﻮم و ﺑﺮاﺑﺮ )‪ A(1000.000, 1000.000‬اﺳﺖ‪ .‬ژﯾﺰﻣﺎن اﻣﺘﺪاد ‪AB‬‬

‫و دﻗﺖ زاوﯾﻪ ﯾﺎب ‪ 25′′‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ را ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺷﺮوط ﺿﻠﻌﯽ و زاوﯾﻪ ای را ﺑﺮرﺳﯽ و در ﺻﻮرت‬ ‫‪1‬‬
‫‪1000‬‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم و ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 45◦ 0′ 0′′‬اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ دﻗﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬

‫اﻣﮑﺎن ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ را ﺳﺮﺷﮑﻦ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ زواﯾﺎ ﺳﻪ ﮐﻮﭘﻞ ﻗﺮاﺋﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮط زاوﯾﻪ ای‪:‬‬

‫‪1̂ + 2̂ + 3̂ + 4̂ + 5̂ = 2π ⇒ ϵα = −50′′‬‬
‫ﻟﺬا ﺳﻬﻢ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻫﺮ زاوﯾﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ +10′′‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺧﻄﺎی ﻣﺠﺎز زاوﯾﻪ ﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫√‬ ‫√‬
‫‪n‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪ϵmax‬‬ ‫‪= 2.5 × dα‬‬ ‫‪= 2.5 × 25′′‬‬ ‫‪= 80′′‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﻟﺬا ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺧﻄﺎی ﺑﺴﺖ زواﯾﺎ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﻄﺎﻫﺎی ﺑﺴﺖ ﺿﻠﻌﯽ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ ﺑﺎ‪:‬‬
‫∑‬ ‫∑‬ ‫√‬
‫= ‪ex‬‬ ‫‪∆xi = −0.0139m,‬‬ ‫= ‪ey‬‬ ‫‪∆yi = −1.009m, ep = e2x + e2y = 1.023m‬‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺧﻄﺎی ﻧﺴﺒﯽ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪ep‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪ep‬‬ ‫≈ ‪= 1.023/1244‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪1250‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ دﻗﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ از دﻗﺖ ﻧﺴﺒﯽ داده ﺷﺪه ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﺤﯿﺢ اﺧﺘﻼف ﻣﺨﺘﺼﺎتﻫﺎی ‪ ∆x‬و ‪ ∆y‬ﺑﻪ روش ﺑﻮدﯾﭻ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ‬
‫از‪:‬‬
‫‪ex‬‬
‫‪C∆xi‬‬ ‫‪= −‬‬ ‫‪di ⇒ C∆x1 = +19mm, C∆x2 = +27mm, C∆x3 = +34mm, C∆x4 = +17 C∆x4 = +61mm,‬‬
‫‪D‬‬
‫‪ey‬‬
‫‪C∆yi‬‬ ‫‪= − di ⇒ C∆y1 = +126mm, C∆x2 = +163mm, C∆x3 = +203mm, C∆x4 = +154 C∆x4 = +362mm‬‬
‫‪D‬‬
‫‪ ۴‬روش اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﺮای ﺣﻞ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﯾﮏ روش ﺗﺠﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬روش ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻫﻤﺰﻣﺎن زواﯾﺎ و ﻃﻮلﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ روش ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش و اراﺋﻪ آن ﺧﺎرج‬
‫از ﺳﻄﺢ اﯾﻦ ﺟﺰوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۵ Bowditch‬‬ ‫‪Adjustment‬‬

‫‪۶ Transit‬‬ ‫‪Adjustment‬‬

‫‪۶٨‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ .٧‬اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫‪Points‬‬ ‫‪Angles‬‬ ‫‪Azimuths‬‬ ‫‪Dists‬‬ ‫‪∆x‬‬ ‫‪∆y‬‬ ‫‪∆xC‬‬ ‫‪∆yC‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪Y‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪120◦ 25′ 50′′‬‬ ‫‪1000.000‬‬ ‫‪1000.000‬‬
‫‪45◦ 0′ 0′′‬‬ ‫‪155.000‬‬ ‫‪109.602‬‬ ‫‪109.602‬‬ ‫‪109.623‬‬ ‫‪109.728‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪149◦ 33′ 50′′‬‬ ‫‪1109.623‬‬ ‫‪1109.728‬‬
‫‪104◦ 33′ 60′′‬‬ ‫‪200.010‬‬ ‫‪193.581‬‬ ‫‪-50.304‬‬ ‫‪193.608‬‬ ‫‪-50.141‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪95◦ 41′ 50′′‬‬ ‫‪1303.231‬‬ ‫‪1059.587‬‬
‫‪134◦ 59′ 60′′‬‬ ‫‪249.010‬‬ ‫‪176.077‬‬ ‫‪-176.077‬‬ ‫‪176.111‬‬ ‫‪-175.874‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪93◦ 5′ 50′′‬‬ ‫‪1479.342‬‬ ‫‪883.713‬‬
‫‪219◦ 17′ 60′′‬‬ ‫‪190.010‬‬ ‫‪-120.349‬‬ ‫‪-147.037‬‬ ‫‪-120.322‬‬ ‫‪-146.883‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪81◦ 11′ 50′′‬‬ ‫‪1359.020‬‬ ‫‪736.830‬‬
‫‪306◦ 11′ 60′′‬‬ ‫‪444.980‬‬ ‫‪-359.081‬‬ ‫‪262.808‬‬ ‫‪-359.020‬‬ ‫‪263.170‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪120◦ 25′ 50′′‬‬ ‫‪1000.000‬‬ ‫‪1000.000‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻨﺎت‬

‫‪ .١‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﯾﮏ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﻄﻪ )‪ A(100.000, 908.980‬و ‪ GAB = 106◦ 23′ 45′′‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺎت‬
‫‪ 10000‬اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ زواﯾﺎ در داﺧﻞ ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﻘﺎط دﯾﮕﺮ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬دﻗﺖ زاوﯾﻪ ای زاوﯾﻪ ﯾﺎب ﺑﺮای ﻫﺮ اﻣﺘﺪاد ‪ dα = 10′′‬و دﻗﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﮐﺎر‬

‫‪Distance‬‬ ‫‪Angle‬‬
‫‪AB = 690.880‬‬ ‫‪Â = 64◦ 53′ 00′′‬‬
‫‪AC = 616.050‬‬ ‫‪B̂ = 206◦ 34′ 45′′‬‬
‫‪CD = 677.970‬‬ ‫‪Ĉ = 64◦ 20′ 45′′‬‬
‫‪DE = 970.260‬‬ ‫‪D̂ = 107◦ 33′ 45′′‬‬
‫‪EA = 783.320‬‬ ‫‪Ê = 96◦ 38′ 15′′‬‬
‫‪ .٢‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺸﺎﻫﺪاﺗﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﺪول زﻳﺮ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﺎط ‪ A‬و ‪ C‬ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ‪ :‬اﻟﻒ‪ -‬اﻧﺘﻘﺎل ژﯾﺰﻣﺎن‬
‫ﻫﺎی ﺑﺮای ﻫﻤﻪ اﻣﺘﺪاد ﻫﺎ ب‪ -‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ‪ D‬و ‪F‬‬

‫‪Stations‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪Y‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪640.270‬‬ ‫‪1439.235‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪1390.618‬‬ ‫‪1310.823‬‬

‫‪GAB = 42.9853‬‬ ‫‪DDC = 368.00m‬‬ ‫‪DDF = 528.31m‬‬

‫‪ .٣‬در ﺷﮑﻞ زﻳﺮ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﺎط ‪ R ،S‬و ‪ A‬ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺸﺎﻫﺪات زﻳﺮ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﻄﻪ ‪ M‬را ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬

‫‪Stations‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪Y‬‬

‫‪R‬‬ ‫‪36671.53‬‬ ‫‪52974.82‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪36753.27‬‬ ‫‪52701.42‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪37247.69‬‬ ‫‪52855.98‬‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪات زاوﻳﻪ اﻓﻘﯽ‪:‬‬
۶٩ ‫ اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﻓﻘﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‬.٧ ‫ﻓﺼﻞ‬

Stations Target Observation

R 52◦ 23′ 48′′
M 232◦ 23′ 58′′
A
R 89◦ 45′ 04′′
M 269◦ 44′ 49′′
S 323◦ 56′ 02′′
M 143◦ 55′ 56′′
B
S 234◦ 26′ 23′′
M 54◦ 26′ 32′′

DAB = 100.00m GAB = 93◦ 36′ 45′′