OSNOVNI PODACI:
Šifra
Organizaciona jedinica
Skračenica
Katedra
Predmet/modul
Širi/dopunski naziv
VRSTA PREDMETA:
Funkcionalna oblast
Nivo apstrakcije
Težinski faktor
MATIČNOST PREDMETA:
Naučna oblast
Naučno polje
Uža naučna oblast
Naučna podoblast
Naučna disciplina
OPIS PREDMETA:
Obrazovni i profesionalni stručno modelovanje i oponašanje prirodnih, tehničkih i socijalnih sistema (u tom
ciljevi: smislu računarskih, saobraćajnih, medicinskih, ekonomskih kao i, uopšte, složenih
Kompetencije/obrazovni
ishodi:
Savladane vještine:
Sadržaj predmeta:
Inženjering informacionih tehnologija FIT-CIT
Sadržaj
01.07.300. Fakultet informacionih tehnologija
FIT-CIT
01.06.040. Katedra za softverski inženjering i vještačku inteligenciju
1.02.02.01.023.
Simulacije i simulacioni jezici
Stručno jezgro
Teorijsko-metodol.
napredni
Šifra Sadržaj
1. Prirodne nauke
1.02. Računarstvo i informatika
1.02.02. Informacione nauke
1.02.02.01. Programski jezici
1.02.02.01.023. Simulacije i simulacioni jezici
Cilj nastave predmeta je sticanje simulacionih znanja i umeća neophodnih za naučno i
sistema masovnog opsluživanja - SMO)
Savladavanjem osnovnih postavki simulacionog modelovanja i primenjujući ih na
praktičnim primerima, predmet pruža studentima kompetencije za unapređenja
istraživačkog, naučnog i obrazovnog rada, poglavito u oblasti računarskog modelovanja
i simulacije, ali i drugih srodnih područja, kao i pružanje podrške u istraživanjima i
izvođenju nastave.
Program predmeta osposobljava studenta za praktično poznavanje i korišćenje različitih
mehanizama simulacije, simulacionih jezika, primene statističkih metoda u
simulacionom procesu kao i povezivanje simulacionog modelovanja sa savremenim
metodama i alatima u oblastima projektovanja i upravljanja.
Osnovne savladane veštine osposobljavaju studenta za istraživanja, projektovanja i
eksploataciju složenih SMO, fizičkih, tehničkih i poslovnih sistema primenom metoda
računarske simulacije i animacije
Polaznici će biti osposobljeni za iznalaženje i korišćenje pa i razvoj adekvatnih softvera
za simulaciju.
Modelovanje i modeli, vrste modela. Modelovanje i simulacija. Potreba za simulacijom.
Događaj, aktivnost i proces. Pojam sistema: definicija, karakteristike i primeri sistema.
Okruženje sistema, ulazi i izlazi sistema. Karakteristike simulacionog modelovanja.
Simulacioni proces. Podele i vrste simulacionih modela. Klasifikacije modela. Ocena
parametara modela. Validacija i verifikacija simulacionih modela. Slučajni dogadaji,
verovatnoća i statistika u simulacionom modelovanju. Slučajne promenljive. Funkcija
gustine raspodele i funkcija raspodele. Diskretna i kontinualna uniformna raspodela.
Drugi vidovi raspodela. Generisanje slucajnih brojeva. Linearni kongruentni generator
slučajnih brojeva. Testovi za proveru generatora slučajnih brojeva. Metod inverzne
202
 transformacije. Računarska simulacija – osnovni pojmovi i primena. Modelovanje
sistema u simulacionom jeziku. Osnove simulacije kontinualnih sistema. Primeri
simulacije kontinualnih sistema. Osnove simulacije diskretno-stohastičkih sistema.
Primeri simulacije diskretno-stohastičkih sistema. Analiza ulaznih podataka
simulacionih modela i generisanje uzoraka. Savremeni alati i pravci razvoja i trendovi u
računarskoj simulaciji.

METRIKA PREDMETA: Redovni

Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA
ECTS Kontakt Vježbe Seminarski i Pedagoške Stručna i Individual. i Istraživ. časova
časovi treninzi stud. radovi radionice klnič. praksa grupno učenje izvora rada

6 36 24 24 18 70 8 180
METRIKA PREDMETA: Vanredni
Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA
ECTS Kontakt Vježbe Seminarski i Pedagoške Stručna i Individual. i Istraživ. časova
časovi treninzi stud. radovi radionice klnič. praksa grupno učenje izvora rada

6 18 24 24 18 88 8 180

Jezici izvođenja nastave

PREDUSLOVI ZA PRISTUP PREDMETU
Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)
1.06.07.007. Diskretne matematičke strukture
2.09.05.005. Algoritmi i strukture podataka
2.09.05.001. Principi programiranja

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

EVALUACIJA RADA STUDENTA

Red. Parcijalna/ Opciona / Procenat
br.
Vrsta evaluacije konačna obavezna učešća
01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obavezni 10-20 %
obaveza
02 Aktivnost na vježbama/laboratorijski rad predispitna obavezni 20-30 %
obaveza
03 Ispitne aktivnosti – parcijalni test (problemski test) parcijalni obavezni / 10-20 %
opcioni
04 Ispitne aktivnosti – finalni test (problemski test, pisani ispit) konačni obavezni 30-60 %

05
06

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Sjedište God. Vrsta
Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Izdavač
izdavača izdanja publk.*

Inženjering informacionih tehnologija FIT-CIT 203

a/ Osnovna literatura
Introduction to Computational
Angela B. Shiflet, George Princeton
Science: Modeling and Simulation 2014
W. Shiflet University Press
for the Sciences
Computer Simulation Techniques:
Harry Perros 2009
The definitive introduction!
Mathematical Modeling and
Kai Velten Simulation - Introduction for Wiley - VCH 2009
Scientists and Engineers
Sheldon M. Ross Simulation Academic Press 2006
System modeling and simulation:
Frank L. Severance J. Wiley 2001
An introduction
Harvey Gould, Jan An introduction to computer
Tobochnik, Wolfgang simulation methods: Applications to Addison-Wesley 2007
Christian physical systems
An Introduction to Modeling and Comp.Sc
T.I. Zohdi 2007
Simulation of Particulate Flows i & Eng.
An Introduction to Computer Oxford University
M. M. Woolfson, G. J. Pert 1999
Simulation Press, USA
b/ Dopunska literatura
Introduction to Modeling and Chapman and
Steven I. Gordon, Brian
Simulation with MATLAB® and Hall/CRC;Taylor & 2017
Guilfoos
Python Francis
Hans-Joachim Bungartz,
Modeling and Simulation: An Springer-Verlag
Stefan Zimmer, Martin 2014
Application-Oriented Introduction Berlin Heidelberg
Buchholz, Dirk Pflüger
B. Radenković, M. Fakultet org.nauka i
Računarska simulacija Beograd 2010 udžbenik
Stanojević, A. Marković Saobraćajni fakultet
c/ Ostali izvori - časopisi,
Autor – Prezime, Ime Sjedište God. Vrsta
Naziv časopisa Izdavač
(ukoliko je izvor članak) izdavača izdanja časopisa
Panevropski
G. Radić, Z. Avramović, JITA (Journal of Information 2009.
Banjaluka univerzitet Journal
D. Starčević (eds.) Theory and Application) itd
APEIRON
Jong-Hyun Kim, Kangsun Advanced Methods, Techniques, Asia Simulation
Seoul, Proceedi
Lee, Satoshi Tanaka, Soo- and Applications in Modeling and Conference, 2011
Korea ngs
Hyun Park (eds.) Simulation Springer Japan
c/ Ostali izvori – WEB
Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

Inženjering informacionih tehnologija FIT-CIT 204

 OSNOVNI PODACI:
Organizaciona jedinica 01.07.300. Fakultet informacionih tehnologija
Skračenica FIT-CIT
Katedra 01.06.050. Katedra za računarske komunikacije, mreže i zaštitu

Predmet/modul 1.02.01.04.005.
Cyber pravo
Širi/dopunski naziv
VRSTA PREDMETA:
Funkcionalna oblast Interdisciplinarni
Nivo apstraktnosti Aplikativni
Težinski faktor Srednji

MATIČNOST PREDMETA:
Naučna oblast 1 Prirodne nauke
Naučno polje 1.02. Računarstvo i informatika
Uža naučna oblast 1.02.01. Računarske nauke
Naučna podoblast 1.02.01.04. Informacione tehnologije
Naučna disciplina 1.02.01.04.005. Cyber pravo

OPIS PREDMETA:

Razvijanje naučnih saznanja, akademskih veština i praktičnih sposobnosti za

primenu pravnih normi u digitalnom okruženju kao i ovladavanje postupcima,
metodama i procesima za ostvarivanje i zaštitu prava primenom savremene
informacione tehnologije. Cilj kursa je da studenti usvoje osnovna znanja iz
oblasti pravnih aspekata sistema elektronskog poslovanja, i to sa stanovišta svih
Obrazovni i profesionalni podgrupa elektronskog poslovanja (eUprava, eBanking, eZdravstvo, eTrgovina,
ciljevi: itd.). Cilj naučnog izučavanja ovog kursa je teoretski i praktični. Studenti treba
da ovladaju osnovnim pojmovima iz oblasti specifičnog prava koje se koristi u
okviru različitih sistema elektronskog poslovanja. Zbog specifičnosti sistema
elektronskog poslovanja u kojima strane u komunikaciji komuniciraju
elektronski, na daljinu i bez međusobnog poznavanja, neophodno je i
odgovarajuće pravne aspekte prilagoditi takvim uslovima poslovanja.

Osnovni kurs iz Cyber prava pretpostavlja upoznavanje sa pojmom, predmetom

i ciljevima primene pravnih aspekata elektronskog poslovanja, bez obzira na
primjenjenu tehnologiju, sa jedne strane, i uz naglašenu primjenu informacione
tehnologije, sa druge strane. Ovaj kurs treba da omogući studentima da osvoje
osnovna znanja koja predstavljaju osnovu za definisanje odgovarajućih pravnih
aspekata u različitim sistemima elektronskog poslovanja (eUprava, eBanking,
Kompetencije/obrazovni eZdravstvo, eTrgovina, itd.). Očekuje se da student 1) shvati suštinu i osnove
ishodi: funkcionisanja digitalnih tehnologija, 2) stekne opšta i posebna znanja o
transformacijama prava u digitalnom okruženju, novim pojavnim oblicima
pojedinih pravnih instituta i kategorijama prava u cyber space-u (kibernetskom
prostoru), 3) ovlada postupkom istvarivanja pojedinih javnih i privatnih prava,
pred nadležnim organima kao i zaključivanje pravnih poslova u novom
okruženju, 4) bude osposobljen za ostvarivanje zaštite prava upotrebom
savremenih informacionih tehnologija, 5) bude u stanju da analitički i kritički
sagleda pojedine pojmove i zakonska rešenja u ovoj materiji, u kontekstu

Inženjering informacionih tehnologija FIT-CIT 205

 savremenog digitalnog (informatičkog) društva.

Savladane vještine: Na nivou referenta za Cyber pravo

Cyber pravo je novi deo kompjuterskog prava koji se odnosi na pravne
probleme u cyber prostoru i obuhvata: posedovanje i korišćenje online svojine -
definisanje granica svojine u cyber prostoru i novih oblika; prava intelektualne
svojine - oblici, principi, tretman, problemi, pravni režim (sadržaj prava, načini
zaštite, prava i obaveze subjekata); podatke i njihovu zaštitu (vrste podataka i
baza koje se kreiraju i proizvode za različite svrhe; kategorije podatka; načini
memorisanja i distribuiranja; prava i obaveze subjekata; napadi i oblici zaštite;
regulacija i izgradnja pravila u tretmanu); privatnost i njeno ugrožavanje, način
zaštite, obaveze i odgovornosti; elektronsko poslovanje u međunarodnim,
nacionalnim i samoregulativnim aktivnostima pri stvaranju novih okvira i
principa, regulacija konkurentskog ponašanja, monopolizacije i poslovnih
malverzacija; elektronske ugovore- ispunjenje formalnosti u sklapanju i
realizaciji, dokazna snaga, validnost, autentičnost, pouzdanost; sadržaje,
naročito nezakonite i štetne; prava i obaveze subjekata od provajdera do
operatora mreže odnosno sistem operatora i korisnika; cyber kriminal – oblici,
način izvršenja, problemi u istrazi, praćenju, hvatanju i kažnjavanju; itd. Kao i
svaki društveni sistem, cyber društveni sistem iziskuje uređenost na globalnom
nivou. “Neograničena” količina informacija je svet učinila globalnim, što je
stvorilo potrebu za globalno-harmonizovanim tehničkim i zakonskim okvirima.
Aspekte ovog problema, koji su suštinski bitni i veoma složeni, dodatno otežava
Sadržaj predmeta: okolnost da postoji veliki broj međunarodnih tela koja su kompetentna da se
bave ovim problemom. U okviru ovog kursa analiziraju se dakle ključna pitanja
primene pravnih aspekata u savremenim računarskim mrežama i informacionim
sistemima. Analiziraju se takođe osnovne bezbjednosne karakteristike
savremenih računarskih mreža bazirane na Internet tehnologijama i dat je prikaz
tehnika i kriptografskih protokola kojima se navedeni bezbjednosni problemi
rješavaju. Razmatraju su trendovi u zaštiti računarskih mreža, potencijalni
napadi, mogući načini odbrane, tehnologije zaštite, standardni kriptografski
algoritmi, digitalni potpis, digitalna envelopa i višeslojna arhitektura zaštite.
Opisane su tehnike zaštite na aplikativnom, transportnom i mrežnom nivou
ISO/OSI modela koje se baziraju na primjeni infrastrukture sistema sa javnim
ključevima. Razmatrane su osnovne direktive Evropske unije koje se odnose na
ostvarenje zajedničkih pravnih principa u okviru Evropske unije koji su vezani
za navedena pitanja cyber prava (npr. elektronski potpisi, zaštita privatnosti,
elektronski dokumenti, elektronska trgovina, elektronski računi/ugovori,
servisna direktiva, itd.) kao i ostali primenjeni dokumenti EU (odluke, itd.).
Razmatrani su i primeri odgovarajućih zakonskih rešenja u okruženju koja se
baziraju na primeni navedenih direktiva, kao na primer: elektronski potpis,
elektronska trgovina, krivični zakon, visokotehnološki kriminal, zaštita
privatnosti, elektronski dokument, elektronske javne nabavke, elektronska
arhiva, informaciona bezbednost, itd.
METRIKA PREDMETA: Redovni
Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA
ECTS Kontakt Vježbe Seminarski i Pedagoške Stručna i Individual. i Istraživ. časova
časovi treninzi stud. radovi radionice klnič. praksa grupno učenje izvora rada

4 24 24 64 8 120
METRIKA PREDMETA: Vanredni
Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA
ECTS Kontakt Vježbe Seminarski i Pedagoške Stručna i Individual. i Istraživ. časova
časovi treninzi stud. radovi radionice klnič. praksa grupno učenje izvora rada

4 12 24 76 8 120

Inženjering informacionih tehnologija FIT-CIT 206

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP
Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)
2.09.02.009. Projektovanje informacionih sistema
2.09.06.005. Sistemski softver (operativni sistemi)
2.09.03.021. Baze podataka
2.09.08.001. Zaštita računarskih i poslovnih sistema

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:
 30 kontakt-sati interaktivnih predavanja;
 24 sata za studentske i seminarske radove u oblasti cyber-prava
 8 sati za istraživanje izvora.
Predavanja se vrše prema utvrđenom rasporedu uz korištenje savremenih prezentacionih i demonstracionih
sredstava i tehnika sa primjenom interaktivne metode rada sa studentima čime se stiče uvid u njihova
predznanja i specifična iskustva zasnovana na obrađivanoj problematici, ali i uvid u kontiuitet savladavanja
gradiva. Za predmet "Cyber pravo" predviđeno je 30 kontakt-sati interaktivne nastave.
Predavanja se izvode korištenjem didaktičkih i edukativnih sadržaja u elektronskoj i digitalnoj formi (koji
uključuju i snimljena predavanja i mentorske vježbe) na različitim video-prezentacionim medijima
(interaktivni multimedijalni optički mediji).
Nastava u cjelini se izvodi primjenom informaciono-komunikacionih tehnologija (ICT) koje omogućavaju
studentima da kroz kompjuterski podržano učenje i istraživanje (Computer Assisted Learning & Research)
ostvare aktivan odnos u procesu sticanja znanja uz pomoć računarske i komunikacione tehnologije, da ostvare
dublju interakciju sa nastavnim sadržajima i primjenu istraživačkih tehnika u samom procesu sticanja znanja.
Vježbe su namjenjene za sticanje praktičnih vještina i elaboriranje praktičnih aspekata različitih softverskih i
hardverskih tehnologija u okviru Cyber prava. Vježbe sadržajem prate tematske jedinice predavanja. Tokom
vježbi student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima nadležne Katedre za računarske
komunikacije, mreže i zaštitu. Kao specifični oblici vježbi primjenjuju se repetitoriji gdje saradnici u nastavi
(asistenti, demonstratori) pripremaju studente za polaganje ispita nudeći im koncizni pregled glavnih tačaka
određenog predmeta. Vježbe u okviru predmeta "Cyber pravo" se organizuju u okviru kontaktnih časova i u
okviru indiviualnog i grupnog učenja.
Vježbe će se vršiti u računarskom kabinetu Panevropskog univerziteta odn. u Laboratoriji za informaciono-
komunikacione tehnologije i učenje na daljinu: (ICT-information & communication technologies & DL-
distance learning) odn. u univerzitetskim laboratorijama ili u ovlaštenim laboratorijima i/ili ustanovama sa
kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji u
kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status partnerske ustanove, nastavne baze, odn. univerzitetskog
kliničkog centra i univerzitetske laboratorije.
Seminari i studentski radovi su specifičan oblik samostalnog rada studenta sa temama koje zadaje nazivni
profesor iz širih programskih okvira predmeta cyber-prava sa ciljem da studenti kompleksnije obrade neke od
ključnih pravnih instituta i pravnih odnosa iz oblasti cyber-prava, cyber-kriminala, intelektualne svojine u
cyber prostoru, privatnosti i njenog ugrožavanja, elektronskog poslovanja, elektronske ugovore, digitalni
potpis, ostvarenje zajedničkih pravnih principa u okviru Evropske unije koji su vezani za pitanja cyber prava,
elektronski dokumenti, elektronske javne nabavke, elektronska arhiva, informaciona bezbednost, te obrada
pravnih aspekata u oblastima eUprave, eBankinga, eZdravstva, eTrgovine itd.
Seminarskim radovima se takođe uvježbava i pismenost studenta i metode i tehnike istraživanja odn.
korištenja akademskih izvora, te proširuju saznaja iz tematske oblasti seminarskog rada. Student je obavezan
da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju
govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.
Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog
Inženjering informacionih tehnologija FIT-CIT 207
citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn.
predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.
Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad
metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora,
već se svi citati moraju referencirati. Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica
standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju
najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda u okviru izbornog
programa studenta. Ovi radovi će se takođe publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za
objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za
eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru
jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran.
Za izradu i odbranu seminarskih ili drugih radova studenata u oblasti cyber-prava predviđeno je 24 sata, kao i
8 časova na istraživanju izvora neophodnih u izradi rada.
Stručna/klinička praksa će se obavljati u partnerskim ustanovama, poslovnim organizacijama odn. u
ovlaštenim samostalnim laboratorijama. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa
rukovodiocima nadležne Katedre za računarske komunikacije, mreže i zaštitu.
Tokom obavljanja stručne prakse odn. vježbi studenti izrađuju stručne izvještaje koje ocjenjuje voditelj
prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. većeg broja
specifičnih metoda i tehnika koje se odnose na probleme Cyber prava.
Ukoliko student obavi praksu iz oblasti cyber-prava prema propisanoj metodologiji i priloži propisanu
dokumentaciju (Vidi: Izborni program Fakulteta informacionih tehnologija) stiče prava za priznavanje ove
prakse u izbornom programu tekuće školske godine.

EVALUACIJA RADA STUDENTA

Red. Parcijalna/ Opciona / Procenat
br.
Vrsta evaluacije konačna obavezna učešća
01 Vježbe konačno obavezno 15%
02 Dva kolokvijuma parcijalno „ 30%
03 Seminarski rad konačno „ 15%
04 Završni ispit konačno „ 40%
05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Sjedište God. Vrsta
Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Izdavač
izdavača izdanja publk.*
a/ Osnovna literatura
Stevan Lilić Pravna Informatika Beograd Zavod za udžbenike 2006. knjiga
Milan Marković Skripta prezentacije sa kursa 2009. skripta

b/ Dopunska literatura
Dragan Prlja, Stevan Lilić,
Internet vodić za pravnike Beograd FastPrint 2006. knjiga
Miodrag Savović
Direktive koje se odnose na
Evropska Unija informaciono-komunikacione
tehnologije i informaciono društvo
Primeri zakona iz oblasti
Zemlje EU i zemlje u
informaciono-komunikacionih
okruženju
tehnologija

Inženjering informacionih tehnologija FIT-CIT 208

c/ Ostali izvori - časopisi,
Autor – Prezime, Ime Sjedište God. Vrsta
Naziv časopisa Izdavač
(ukoliko je izvor članak) izdavača izdanja časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

Inženjering informacionih tehnologija FIT-CIT 209