T.

C
HİTİT ÜNİVERSİTESİ
ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ
SAYISAL DEVRE TASARIMI LAB. DENEY FÖYÜ
DENEY-4 MULTIPLEXER, DEMULTIPLEXER
DENEYİN AMACI: Orta ölçekli Multiplexer (çoğullayıcı), Demultiplexer (tekilleyici) gibi
entegrasyon devrelerinin incelenmesi.

DENEY MALZEMELERİ:

1. CADET 3. 1 adet 74LS153 entegresi

2. Multimetre 4. 1 adet 74LS139 entegresi
ÖN BİLGİ:

A. MULTIPLEXER (ÇOĞULLAYICI):

Çogullayıcılar (multiplexers) birkaç girişten herhangi birini çıkışa yönlendiren devrelerdir. Çok
sayıdaki giriş bilgisinin zaman paylaşımlı olarak sırayla çıkışa aktarılması olayı, ‘multiplexing -
veri seçme/çoklama’ olarak tanımlanır. Birçok giriş hattından gelen bilgilerden birisini
seçerek uygun çıkış hattına yönlendirilmesini sağlayan bileşik devrelere ‘çoklayıcı/veriseçici
devreler’ (multiplexer) denir ve ‘MUX’ sembolü ile gösterilir. Birçok veri transferi, zaman
paylaşım tekniği kullanılarak çoklayıcı devreleri yardımıyla gerçekleştirilir. Veri seçicilerde
seçme ucu sayısına bağlı olarak seçilebilecek giriş sayısı artar. Bunu 2 n formülü kullanılır.

Şekil-1 Multiplexer ve doğruluk tablosu

Şekil-2 Dört girişli Multiplexerin mantık devresi

 Şekil-3 Yaygın Multiplexer tümdevreleri

B. DEMULTIPLEXER (TEKİLLEYİCİ):

Demultiplexer (DMUX) temel olarak multiplexer’ın yaptığı işin tersini yapar. Bir hattan veriyi
alır ve belirli sayıdaki çıkış hatlarından birine aktarır. Bu nedenle, bu aygıta veri çoklayıcı ya
da veri dağıtıcı denilir.

Şekil-4 Demultiplexer ve doğruluk tablosu

Şekil-5 1x8 Demultiplexer mantık devresi

DENEYİN YAPILIŞI:

Multiplexer

1. 74LS153 entegresini C.A.D.E.T. üzerine yerleştiriniz. Devrenin toprak ve besleme

bağlantılarını Şekil 6’daki gibi yapınız.
2. LS1-LS4 ile LS7-LS8 Switch ’lerini lojik 0 konumuna getirin ve güç kaynağını açın.
3. LS1-LS4 Switch ’lerini bilgi girişi (data input) olarak kullanın.
4. LS7 ve LS8 Switch’lerini ise seçme girişleri olarak kullanın.
5. LI8 LED ini de çıkış olarak kullanın. Devreyi çalıştırın ve gözlemlerinizi not edin.
6. Tablo 1’i doldurunuz.

Şekil-6 74LS153 1x4 Multiplexer entegresi

Demultiplexer

1. 74139 entegresini C.A.D.E.T. üzerine yerleştiriniz. Besleme ve toprak bağlantılarını

gerçekleyiniz.
2. Şekil 7’ de görülen devre basit bir decoder devresidir. Herhangi bir decoder devresi
birden fazla enable (yetkilendirme) girişine sahip ise bu devre aynı zamanda bir
demultiplexer olarak da kullanılabilir.
3. A0 ve A1 girişlerini seçme uçları ve E’yi de bilgi girisi olarak kullanıp Y0-Y3 LED ’lerini
de çıkış olarak kullanın.
4. Entegre giriş ve çıkışlarının terslenip terslenmediğini kontrol etmeyi unutmayınız.
5. Gözlemlerinizi yapın ve not edin. Seçilmemiş çıkışların durumlarına dikkat edin.
6. Tablo 2’yi doldurunuz.
 Şekil-7 74LS138 entegresi

74LS153 74LS139
 Tablo 1

S0 S1 I0 I1 I2 I3 F (Çıkış)

Tablo 2

A0 A1 E (Giriş) Y0 Y1 Y2 Y3

Ad-Soyad:
Numara:
Tarih:
İmza: