11/12/21, 2:58 PM Biechten in een hottub: Arnon Grunberg probeert een nieuwe religie op te tuigen in de Vinkeveense plassen | Trouw

VOORPAGINA VERDIEPING OPINIE RELIGIE&FILOSOFIE DUURZAAMHEID&NATUUR CULTUUR&MEDIA ACH

Interview Arnon Grunberg

Biechten in een hottub:

Arnon Grunberg probeert
een nieuwe religie op te
tuigen in de Vinkeveense
plassen
Schrijver Arnon Grunberg (50) experimenteerde
met het opzetten van een eigen geloofscommune.
‘We kunnen de wereld niet begrijpen zonder religie
serieus te nemen.’

Tim van der Pal 11 november 2021

O
p een eilandje in de Vinkeveense plassen staan twaalf
mannen en vrouwen in stilte, hun handen ten hemel
geheven. Ze hebben de opdracht gekregen om de
kosmos aan te roepen. Eén voor één worden de

https://www.trouw.nl/religie-filosofie/biechten-in-een-hottub-arnon-grunberg-probeert-een-nieuwe-religie-op-te-tuigen-in-de-vinkeveense-plassen~… 1/6
11/12/21, 2:58 PM
https://www.trouw.nl/religie-filosofie/biechten-in-een-hottub-arnon-grunberg-probeert-een-nieuwe-religie-op-te-tuigen-in-de-vinkeveense-plassen~…
Biechten in een hottub: Arnon Grunberg probeert een nieuwe religie op te tuigen in de Vinkeveense plassen | Trouw
deelnemers door een priesteres meegenomen voor een ritueel,
gebaseerd op middeleeuwse duivelsuitdrijvingen. In een houten
huisje, waar nog twee andere priesteressen zitten, moeten ze het
kwaad dat in hen huist benoemen en met behulp van een voorwerp
in de schoot van een van de priesteressen werpen.
Arnon Grunberg staat buiten ondertussen te klappertanden van de
kou. Een dag eerder zat hij nog rond een kampvuur te discussiëren
over de geloofsregels binnen deze tijdelijke religieuze
gemeenschap. In een hottub nam hij de biecht af bij deelnemers.
Later op de avond volgde een ‘bal van het kwaad’.
Twee dagen experimenteerde schrijver Arnon Grunberg op het
eilandje met het opzetten van een eigen geloofscommune met een
tijdelijke religie. De twaalf deelnemers werden na een grondige
screening door hem geselecteerd. Ze moesten een brief schrijven
over hun relatie met het geloof en het kwaad. Het Nederlandse
project is slechts een voorproefje: in 2024 wil Grunberg in
Oklahoma met een grote groep mensen drie maanden lang een
geloofscommune gaan vormen.
Grunberg en de deelnemers bestuderen een tekst van Markies De Sade (1740-1814), een
uitgesproken atheïst en schrijver van pornografische boeken. Beeld Ernst van Deursen
Waarom wilt u experimenteren met religie?
“Religie heeft lange tijd voorzien in zingevende behoeften van
mensen. In onze geseculariseerde maatschappij zijn die behoeftes
niet verdwenen, integendeel. Zingeving die niet-gelovige mensen
in hun leven zoeken wordt onterecht als niet-religieus herkend,
terwijl het dat wel ten dele is. Ik vind dat er in het atheïsme een
ondoordachte gemakzucht en vergenoegzaamheid schuilt. We
kunnen de wereld en onze geschiedenis niet begrijpen zonder
religie serieus te nemen.”
Wordt religie te weinig serieus genomen?
“Ja. Bestaande verlangens naar religie worden over het hoofd
gezien. Mensen hebben behoefte aan rituelen om op terug te vallen
in tijden van feest en nood. Daar gaat dit experiment over. Ik denk
dat het bijdraagt aan een debat over waar we heen moeten met de
vragen die vroeger binnen een geloofsgemeenschap werden
beantwoord. Op die manier kan de samenleving hier wat aan
hebben.”
Welke vragen zijn dat?
“Bijvoorbeeld het verlangen deel uit te maken van een
gemeenschap: vroeger speelden de kerken daar een belangrijke rol
in. Tijdens het experiment zei een van de deelnemers het gevoel te
hebben gekregen nu echt bij een groep te horen. Dat
gemeenschapsgevoel is een minstens zo belangrijke religieuze taak
als het hele godsbesef. Toch omschrijven mensen dat
gemeenschapsgevoel minder snel als religieus, omdat een god als
entiteit er niet of nauwelijks meer bij komt kijken.”
2/6
11/12/21, 2:58 PM Biechten in een hottub: Arnon Grunberg probeert een nieuwe religie op te tuigen in de Vinkeveense plassen | Trouw

Arnon Grunberg neemt de biecht af in een hottub. Beeld Eva Gonggrijp

Bestaat dat, religie zonder god?

“Ik ben steeds meer geneigd om te denken van wel. Het
humanisme heeft zich ontwikkeld tot een christendom zonder
Jezus. Mensen blijven op zoek naar allerlei waarden, die verder
gaan dan de materialistische invulling van onze
verzorgingsmaatschappij. Die biedt enkel bestaanszekerheid, en dat
is niet genoeg. Dat werd mij tijdens het experiment op het eiland in
de Vinkeveense plassen heel erg duidelijk. De deelnemers trokken
direct naar elkaar toe en praatten tot in de vroege ochtend over
zingevende levensvragen waar ze in hun eigen omgeving niet meer
aan toekomen. Het leek haast wel groepstherapie.”

Had u die behoefte aan gemeenschap verwacht?

“Gedeeltelijk. Mij verbaasde het dat men zich zonder moeite
overgaf aan het programma en de rituelen. ‘s Avonds moest de
groep bij wijze van ritueel uren zonder jas in de kou staan. We
stonden te klappertanden, maar niemand liep weg, er was niemand
die het ter discussie stelde. Dat kan te maken hebben met de kracht
van het ritueel. Het op een kinderlijke manier meedoen met een
spel, vind ik heel religieus. Tijdens het uitvoeren van rituelen hoef
je niet na te denken, het bevrijdt je van je eigen denken.”

Kan de overgave van de deelnemers ook te maken hebben met uw

aanwezigheid?
“Zeker. Er bleef tijdens het experiment sprake van een
hiërarchische structuur. Het bleek wel dat als er iets van een
leidersfiguur bestaat, mensen toch afwachten en rondkijken.
Anarchie ontstaat niet zomaar. Als je het cynischer zou willen
omschrijven, zou je kunnen zeggen: men wacht op een bevel.”

De deelnemers bij het kampvuur. Beeld Ernst van Deursen

Hoe ging die leidersrol u af?

“Ik was van tevoren heel erg benieuwd in hoeverre de verleiding
om macht uit te oefenen mij parten zou spelen. Juist wanneer je
merkt dat mensen bereid zijn orders op te volgen. Op de boot naar
het eiland dacht ik even ‘waar begin ik aan?’. Ik ben geen goeroe en
dat wil ik ook niet zijn. Ik heb die rol voor de gelegenheid maar zo
goed mogelijk vervuld, dat ging mij denk ik goed af.”

https://www.trouw.nl/religie-filosofie/biechten-in-een-hottub-arnon-grunberg-probeert-een-nieuwe-religie-op-te-tuigen-in-de-vinkeveense-plassen~… 3/6
11/12/21, 2:58 PM
https://www.trouw.nl/religie-filosofie/biechten-in-een-hottub-arnon-grunberg-probeert-een-nieuwe-religie-op-te-tuigen-in-de-vinkeveense-plassen~…
Biechten in een hottub: Arnon Grunberg probeert een nieuwe religie op te tuigen in de Vinkeveense plassen | Trouw
Een geslaagde pilot dus?
“Gedeeltelijk. Het bleek allemaal ingewikkelder dan ik van tevoren
had gedacht. De religieuze ervaring was lastig te realiseren, dat was
ook het commentaar achteraf. Van tevoren hadden we geiten
besteld die als goden zouden dienen, maar die kwamen helaas niet
opdagen. Misschien is het voor mensen onduidelijk wat een
religieuze ervaring is als je niet op een plek bent als een moskee,
synagoge of kerk. Wel zijn we erin geslaagd een tijdelijke
gemeenschap te creëren. Wat mij dat zegt? Een gemeenschap met
religieuze trekken is nog geen religie. Hooguit een halve religie,
een half pond religie.”
En nu?
“Je merkt vast dat ik denk terwijl ik praat. Ik heb nog geen concrete
antwoorden op de vragen van het onderzoek. Misschien zal ik ze
wat moeten finetunen. Ik vergelijk mijzelf met een amateur-
antropoloog, ik mag rondkijken in een gemeenschap die ik zelf
creëer. Na het grote experiment in Oklahoma, dat gepland staat
voor 2024, zal ik hopelijk meer over de religieuze verlangens naar
zingeving en troost kunnen zeggen.”
Deelnemers van het experiment op weg naar het eiland. Beeld Ernst van Deursen
‘Met name het kwade van religie interesseert mij’
Deelnemer Eva van Heijningen (63) is actrice, performer en
poppenspeelster
“Ik ben katholiek opgevoed, maar viel al snel van het geloof. Bij
problemen later in mijn leven miste ik het religieuze. In de jaren
tachtig deed ik daarom ook wel eens mee aan sessies van de
Bhagwanbeweging. Religie kan rust en steun brengen en met die
gedachte ging ik ook richting het commune-experiment van
Grunberg. Al dacht ik niet nou direct hier het geloof te vinden. Met
name het kwade van religie interesseert mij. Hoe kan het dat
mensen in staat zijn slechte dingen te doen uit naam van hun
geloof? Tijdens een van de rituelen besloot ik, na het opbiechten
van mijn kwaad aan de hogepriesteres, daarom tegen de regels in
mijn jas te gaan halen. Het was vreemd om te ontdekken dat ik er
zelf zo gemakkelijk uit kon stappen. Blijkbaar doe ik niet zomaar wat
anderen willen.”
‘Mijn collega-god was bang om echt geofferd te worden’
Deelnemer Ernst van Deursen (50) is beeldend kunstenaar
“Op mijn rode tourfiets ging ik richting de eilandjes in de
Vinkeveense plassen, waar het experiment plaats zou vinden.
Tijdens de eerste praatsessie werd mij gevraagd om samen met een
andere deelnemer een goddelijk wezen te spelen. Die rol hebben
we twee dagen lang zo goed mogelijk vertolkt. Mijn collega-god
vertelde me dat hij bang was echt geofferd te zullen worden. Die
angst geeft de intensiteit van het experiment wel aan. Verder heeft
de interactie tussen Arnon en de deelnemers mij gefascineerd.
Arnon stelde moeilijke vragen, was aan het stoken en daagde ons
uit. Bijvoorbeeld tijdens groepsgesprekken en de privébiecht in de
hottub. Ik ben tot de conclusie gekomen dat ik, als het woord God
4/6
11/12/21, 2:58 PM Biechten in een hottub: Arnon Grunberg probeert een nieuwe religie op te tuigen in de Vinkeveense plassen | Trouw
geschrapt wordt, mij erg verbonden voel met religieuze zaken.
Daarom heb ik toegezegd mee te gaan naar Oklahoma.”

Lees ook:
Recensie: Grunberg schrijft nooit op wat je hoopt te horen,
daarom is hij een goede schrijver
Theaterroman De dood in Taormina biedt niet meer dan een gemeen
grapje maar wel met een verbluffend einde.

Religie & Filosofie

Wilt u elke week de Religie & Filosofie nieuwsbrief van Trouw ontvangen via
e-mail?

Uw e-mailadres

MEER OVER RELIGIE EN GELOOF GELOOF ISLAM CHRISTENDOM

KUNST, CULTUUR EN ENTERTAINMENT ARNON GRUNBERG OKLAHOMA
BHAGWANBEWEGING TIM VAN DER PAL

religie&filosofie
Net binnen MEER

Liveblog VN-Klimaattop
Teksten klimaattop afgezwakt:
‘Dit is niet de doorbraak waar
we op hoopten’

Nieuwe maatregelen
Horeca nijdig op kabinet om
vervroegde sluiting. ‘Het voelt
zó onterecht’

COA ziet af van opvanglocatie

500 vluchtelingen in Utrecht Column
Bert Keizer

Storing We laten niet-

Storing bij Google: problemen coronapatiënten wél
met gmail, agenda en Google Denkers van de Lage Landen
Meet Interview bruut op de gang van
de ic staan
Anna-Maria van
Schuurman,
feministe tegen wil
en dank

Compensatie Best gelezen MEER

Er komt toch geen 1 De meest gevreesde zwam

landelijk kerkfonds ter wereld rukt op, ook in
voor energie- Nederland

armoede
2 We laten niet-
coronapatiënten wél bruut
op de gang van de ic staan

MEER RELIGIE&FILOSOFIE

Wilt u iets delen met Trouw?

Tip hier onze journalisten

Algemeen Service Meer Trouw Navigeer

Over ons Klantenservice Abonneren Columnisten
Contact met Trouw Mijn account Nieuwsbrieven Recensies
Privacystatement Vakantieservice Digitale krant Archief

https://www.trouw.nl/religie-filosofie/biechten-in-een-hottub-arnon-grunberg-probeert-een-nieuwe-religie-op-te-tuigen-in-de-vinkeveense-plassen~… 5/6
11/12/21, 2:58 PM Biechten in een hottub: Arnon Grunberg probeert een nieuwe religie op te tuigen in de Vinkeveense plassen | Trouw
Abonnementsvoorwaarden Adverteren Webwinkel
Gebruiksvoorwaarden Losse verkoop RSS-feeds
Cookiebeleid Facebook
Cookie-instellingen Twitter
Auteursrecht Android apps
Colofon iOS apps

Op alle verhalen van Trouw rust uiteraard copyright.

Wil je tekst overnemen of een video(fragment), foto of illustratie gebruiken, mail dan naar copyright@trouw.nl.

© 2021 DPG Media B.V. - alle rechten voorbehouden

https://www.trouw.nl/religie-filosofie/biechten-in-een-hottub-arnon-grunberg-probeert-een-nieuwe-religie-op-te-tuigen-in-de-vinkeveense-plassen~… 6/6