Makine Laboratuvarı I

Deney 1: TEMEL ELEKTRİKSEL BÜYÜKLÜKLERİN ÖLÇÜLMESİ, OHM KANUNU VE DİRENCİN ENDÜSTRİYEL

UYGULAMASI (STRAIN GAUGE)
Deney 2: HACİMSEL DEBİ ÖLÇÜM DENEYİ

Deney 3: JİROSKOPİK MOMENTİN HESAPLANMASI

Deney 4: YATAKLARDA SÜRTÜNME KATSAYISININ BELİRLENMESİ

Deney 5: LAMİNER ve VİSKOZ ISI TRANSFERİ

Deney 6: FRANCİS TÜRBİNİ DENEYİ

Deney 7: STATİK ve DİNAMİK DENGE DENEYİ

Deney 8: EĞRİSEL BAR APARATLARI DENEYİ

Ölçme, bilinmeyen bir büyüklüğü ölçme aleti kullanarak veya bilinen kendi cinsinden bir standart ile karşılaştırma
olarak tanımlanabilir. Deneyler ve gözlemler ölçüm adı verilen işlemler vasıtası ile gerçekleştirilir.

Temel fiziksel büyüklükler;

Uzunluk metre (m)
Kütle kilogram (kg)
Zaman saniye (sn)
Elektrik akım şiddeti amper (A)
Sıcaklık Kelvin (K)
Işık şiddeti candela (cd)
Madde miktarı mole (mol)
GENEL TANIMLAR
Okunabilirlik, okunacak olan ölçme aracının skalasının genişliğini gösteren bir terimdir.
Hassasiyet, ölçüm aletinin ölçüm noktaları arasındaki küçük bir değişimi sonucu okunabilecek en küçük
değerdir. Örneğin 2/100 kumpas için okunabilecek en küçük değer 0.02 mm dir.
Doğruluk; ölçülen değerin gerçek değere ne kadar yakın olduğunu ifade eden kavramdır. 100 mm lik ölçme
kapasitesi olan bir cihaz için ölçme doğruluğu %1 denildiğinde 1 mm hata yapabileceği anlaşılır.
Tamlık (kesinlik); bir ölçme aracının aynı fiziksel büyüklüğe ait tekrarlanan çeşitli ölçmeler esnasında aynı
değeri verebilme özelliğidir.
Kalibrasyon; bir ölçme cihazının, doğruluğu bilinen değerler ile karşılaştırılarak hataların azaltılması işlemidir.
Hata, her ölçmede bir miktar farklılık gösteren ve gerçek ölçümden farklı olan sapmalardır. Ölçümle elde
edilmiş sonuç ile ölçülen cismin gerçek değeri arasındaki farktır. Ölçmeyi etkileyen faktörlerden hata farklı
sebeplerden ortaya çıkabilir.

Hata çeşitleri:
- Sabit hata
- Düzenli (sistematik) hata
- Rastgele hata

Hata kaynakları :
- Ölçme işlemini yapan kişiden kaynaklanan hata
- Ölçme aracından kaynaklanan hata
- Ölçme işleminin yapılacağı ortamdan kaynaklanan hata
- Ölçülen cisimden kaynaklanan hata
Belirsizlik Analizi

𝑅 = 𝑅 𝑥1 , 𝑥2 , 𝑥3 , … … … … , 𝑥𝑛

2 2 2 1/2
𝜕𝑅 𝜕𝑅 𝜕𝑅
𝑤𝑅 = 𝑤 + 𝑤 + ⋯…………..+ 𝑤
𝜕𝑥1 1 𝜕𝑥2 2 𝜕𝑥𝑛 𝑛

Örnek: Bir telin elektrik direnci 𝑅 = 𝑅0 1 + 𝛼 𝑇 − 20 bağıntısı ile verilmektedir. Burada 𝑅0 = 6 Ω ±

%0.3 şeklinde 20 0C deki referans direnci, 𝛼 = 0.004℃−1 ± %1 direncin sıcaklıkla değişim katsayını göstermektedir.
Bu telin T=30 ±1 ℃ sıcaklığı için belirsizlik analizine göre hata oranını bulunuz.

𝑅 = 𝑅 𝑅0 , 𝛼, 𝑇
𝜕𝑅
= 1 + 𝛼 𝑇 − 20 =1+(0.004)(30-20)=1.04 𝑤𝑅0 = 6 0.003 = 0.018 Ω
𝜕𝑅0

𝜕𝑅
= 𝑅0 (T-20)= 6 (30-20)= 60 𝑤𝛼 = 0.004 0.01 = 4𝑥10−5 ℃−1
𝜕𝛼

𝜕𝑅 𝑤𝑇 = 1℃
= 𝑅0 𝛼= 6 (0.004)=0.024
𝜕𝑇

2 1/2
2 2
𝑤𝑅 = 1.04 (0.018) + 60 (4𝑥10−5 ) + 0.024 (1) = 0.0305 Ω

30 ℃ için direnç

𝑅 = 𝑅0 1 + 𝛼 𝑇 − 20 = 6 [1+0.004 (30-20)] = 6.24 Ω

0.0305
100 = % 0.49
6.24
Soru: Bir elektrik devresinde güç 𝑃 = 𝐸 𝐼 olarak verilmiştir. E gerilim, I ise akım şiddetidir. Ölçme esnasında

𝐸 = 100 𝑉 ± 2 𝑉 ve 𝐼 = 10 𝐴 ± 0.2 𝐴 değerleri okunmuştur. Elektriksel güç ölçümündeki hatayı belirsizlik

analizine göre bulunuz.

Doğru cevap: %2.83