You are on page 1of 8
\ Mario Carretero *° 0°" ° aes Alberto Rosa Maria Fernanda Gonzalez (compiladores) ‘Anna E. Berti + Florentino Blanco + Nadia Bont Forge Castro + José Antonio Castor Inés Dussel + Olga Hoyos + Jesis Izquierdo Man Federico G. Lorenz + Jorge Manzi + Luis Os Ana Pereyra + Nicole Tutiaux-Guillon Ignacio Brescé de Luna Pe eel Ensefianza de la historia y memoria colectiva PAIDOS Bueno Aires Barcelona Méxtco BHOPSPISSPIPSGARAGHe an LY cians Somes Gancieln Ace BB. HD ee we ee ew rer www were w wwe TTSeS Capitulo 1 RECORDAR, DESCRIBIR Y EXPLICAR EL PASADO, ZQUE, COMO, Y PARA EL FUTURO DE QUIEN? Alberto Rosa {Vive ta ristonia? Que Historia vive? ;Pequena tazea hablar de para qué sirve la historia y cémo ense- far historia, cuando algunos proclaman su muerte! ‘La idea de la muerte de la Historia (con maytisculas) no es para desechar de un plumazo como algo absurdo. Lo que encierra este slogan esalgo bastante serio. Es la proclamacién del fin de las gran- des narraciones, otra de las formas de la muerte de Dios que pro- clamé Nietzsche, y que trae como consecuencia Ja mundanizacién del sentido. Es la renuncia a toda teleologia trascendental. Supone pensar que no esté prescripto que la Historia (trascendental) nos lle Yard a ningiin sitio, a ningiin Punto Omega final. Si acepiamos esta idea, no dispondremos de ninguna regia para distinguir entre lo progresista y lo reaccionario,e incluso nos cuestionaremos la idea de rogreso, convirtiéndola en algo relative. No existré, entonces, nin- guna racionalidad trascendental que podamos alcanzar de algtin modo, y que nos diga cémo llegaremos,a la culminacién césmica {que dé sentido a la existencia colectiva e individual. Nos la tendre ‘mos que inventar, primero, y compartitla, después. Sera un proceso continuo de biisqueda de sentidos convencionales, un combate ago- nico entre diversas posturas, sin que podamos vislumbrar un punto final que acabe con esta dialéctica continua Pero si nos quedamos sin Historia Trascendental, eso n0 quiere decir que nos quedemos sin histor La historia que hacen los historiadores es un esfuerzo intelectual y tritico por explicar el cam- coonppid soyeyéuz0n souasuepand (fenndu e2umu) uopeydusaiu0> eso ap sopeymsex Soy anbume “eanyeydurayuon sa euorsny ef A oangad so opronoa! Jo ‘eums ug eyeIpaUTUT uoID>e ap sapepysarouse[ ap ora “39s je ubisa A ‘oquantrestad jap “oMpaye jap ‘sajeyomoure so1se/odusoy Owssrur [e “upiqure) ‘BOs Oprendar [ep So}ve Sor] “oyerpounsy apussaxd yep optds je 279U98 as oprancar 1g “TeUOPDUIAUOD vyBor emsuTU 8 dere¥oqd gnb sod ata ou fenpranput opzanoas9 [euo!auEAtOD Pep “roa vm ap uopeiauad ey exed (soquarmsur axchuays) seiprendeajes 1u00 ‘epeutjdiosip ‘eperSar feyo0s eonoyid wun co eis senustw‘ouad “eoysry e[ uoo esed ayeloures o8y “Clerpauruy soueu o seu OMIT jap uo}pesedard ey exed uguny eum auay { “won as anb we suas “aid fap sopepisooaw sey e eBayid as oyu) Uo jexynau se oun opzen> ra “eanruyap ug “esBojoopr eum ‘opumut ap sysai9dny un "wo, ~eoydxa eum afinjout /opmiaquo> wusstur eyo BuaH BUIIOF ¥89 “(TL6T) aanyy a0%p ouloD “eIqRY [9 UP eUXIO} BUN auaR opraNtas oper “od “uray oulspir [e ‘018 ‘osorAraU BUTEysIS onsanU Ua O afested [9 U9‘S0} “x23 ua opelop wy opesed ja an sojsar ua eseq 9s OpsEND=x OPAL -uepona as vxoye anb sopzanzas Soy ue amu as sojend so] apsep ojuaumie J2 0 sonsodoxd soy wos wexpen> ow anbiod o ‘sopiqnpit ayuaurennse worony enbrod 0 (soaneayrusis ‘owod saquopiTa soperapisuo> woseNy ou) asieoyrpoo ve wosedey| ou soyuapuanioae soungje opesed j2-ua anbyod eas/opranza1 2p &P ausenie e[ $9 optarore anb sexuatut /opronoax 1a 69 235}x9 anb On oy ‘aquaurvoinsa ‘o[seoey e repsunuaz ap 0 ‘opparedesap eh oye “eur repod ap ‘ones xod ‘zedeo ‘soprafo so] ap X sopuen2et 0] ap aiqesuodsar ‘(epa>y) esondns pepauo eum sa ‘eaueUs eNO 2P OUI TeAPEARpUY peNMoey eum 59 ‘oWreUOD 9 10d “eyow!aUE eT ‘au ap eunioy esa wemuop sauaMb aque vpvzifeuorruaato PIA vuoo pepyedorer eun wo eseq 98 TEND e|‘pepran ap sauoisuoresd lion ontanuTDOUsD ap eULTOY vim exoUIa’ anb epeumdiasrp eonusistda eonpgad eum s2 es0ysny vy ‘eqzaze spur owprp souray anb oj un8es ‘pyourau ef] ap 121424 ‘oaaxg, Amat euuzoy ap a]uaurepsesazoU ‘sourauayap B eIOYE SOUEA ‘eyorsry | ap arvoureyutons Anur ope|qey soway sayue 15 “059 0d “spur oypnur sa ‘syurope ‘orad ‘oprajo A opranzaz sa e7201sny | UU -ejuaprag ‘somo ap optajo fe sopesed sounSje ap oprannarye as!" “run epand ou e03sty ef ap ezueyasua ey anb erauans9sv02 WO? e ‘aYSWy Ta UY DTIENS 4 wrRIDSzA "AVAYOIBT gen nb of ‘etiouaur ep ue asrey08e apand ou epoysry ef anb 59 301 saresop ap reren v oa anb ojiaum re 13 “wHOysTy wos woWTUL 7p Seuaxos se] Sepor Gu orad “eourour ap euZ0} Lm £9 eILO}SNY BT ¥RIONaW Sa YRC! ¥NN VIvoIsIH ¥IS? -erroureur o[9s sa ou o1ed “epsousaur sq “omyny [9 39 _syqueid & ayuasard jap uprsuaschooo ef ua opzonoe ap soutouod “op ~oced un aquaurepeimydpsrp opueuiSeun ‘ered (sestjeadsaap sou “opeiaued ap ozze1yso [ap omu}) sope|Bas soquayeNpadaad ap onunl “too um eq ‘oanyny jo xezedosd red Coquasaid onsanu we eepuayuD tered ‘ugpeayiudits ajrep exed “varizajo> wouariadxe ef ap YODER “suo ef exed sopersparaint soyeyeze ap owmluoo un upiquTe) Sx "OP “romigax 079s £9 OW ozad ‘opzancar ja ua esed 2s ‘sand ‘eUOISTY ET ajqystaasduar so opesed a, ‘seueyfasuxo sepoueuosaruos osnz a\sup tm ap sesqefed ug PO} BOHSTY YEE anb sua up;rerauad eped ‘ose sog “ejuasard onsanu sa 0 opesed oxjsanu ua eX yisa exoye anb omy wm ‘SopTaTUrPDa}UODe $059 BP omnary ja va apaons anb of vo> WO!DeTDr wa UD yuse> opesed [ap soisez soy anbrod “uerqure> searing} $2 ‘gey1003 Se] anbrod ‘ayuasard pe a ueiquie> uo|re>yidxo uasainbar anb opesed jap seurarqaxd soy anbrod :peprmpes ap eypay wave an ‘sauo|SoNZ}SUOD UOS BLOISTY P| ap soynpard sojoss zo "aruassrd epeD ‘uo spz0yut ap weypnsar anb soyuapupaywode soy xe2ydxo A s1quDsap uayputzad anb seaquagy sey A soporput sof ‘SeE109} Sv 32q05 UPI ures o1ad “opesed jap weaq{ sou end sojwounwour { soquaum20p SO b peprjersuarayaze] axqos wouansos as BOISTY] ap SAPEPIAASET -reynoed ope) im ewoy eu ewscy 2959 21d 1S ‘PEPIOA ap souO|suUa}axd oIOSMos|p UM sTHNISUOD ayaysod eSey anb ‘onroqureuydnosrp ap ‘se/2ar ap uppoonsuo> Op ossbord um v e8n] ep Owisius Js ua nb oB[y opnuas xan {read 9 “yquosop virutiad anb pepleuopser eum ze7pozzesep soummanbax op ug ‘seuOIDENs Seaanir e uora{npuOD oWAWOUE ype UT anb soyisodoad soy & sauojnoe sey reayquapr ered ‘semuaBe A uw [a rejuauas exed seonpy azamboy “oduzay [op 0808] Of vsouonuag1v bbb 955549dd55TTITESH HESS TI OSIEN ie ALBERTOROSA quando se incorporan como instruments para el pensamiento y la accién. “asta ahora venimos ‘hablando de la memoria como una funci individual que sirve-para almacenar experiencia, para recuperaris ‘para ignoraria; ademés de servir par mantener|a idea del mi oP und el polo alrededor del cual se articula esa experiencia! Mi Ind srotia no es sélo lo que permite recordar lo que ha pasado a mi ‘alrededor, Jo que me ha pasado a mi, | yo he hecho; sino que, dems, me permite imaginarme a1 como una entidad que Se conserva a través de todos los cambios. Es, pot lo tanto, impres Gadible para la constitucién y el mantenimiento de mi identidad. Por eso mis recuerdos son siempre interesados: Jo que resulta di condante para la imagen de mi mismo desaparece, se olvida, se in $ibe. Mis actos del recuerdo son, al mismo tiempo, actos de iden cacién. Yo me identifico con una historia personal Gerta forma literaria (trigica, roméntica, dramética, nica, e ademas de incluir elementos: socio-culture varios: discurso: polos, etc. Miidentidad: personal ¢3, al mi x social, ¥-ambas se basan en el recuerdo, pero también en el olv Hay partes de mi pasado que atesoro, pero también hay otras que re ppudio, que ignozo, que me gustaria que no eran existido. Hay pat Pisde mi pasado que no me son titles para argumentar la dea que yo tengo de mi futuro y que, por tanto, descarto de mi argumento. vo, ademés, los actos del recuerdo, cuando se comunic actos del habla, Algo que nos lleva a una reflexién sob: telacin entre memoria y verdad. Dejemos de lado los casos ob in (aunque serian bastante relevantes para nuest angumento), la mentira facilmente detectable ~cuando se introduce awrecuerdo claramente falso con intencién de engaflar (0 eng: ones intencionadas de acontecimiéntos q\ Jaszonas de gris. gCudndo podemos decir con delpasado es totalmente verdadero, sin dejar nada fuera?, 2cudne puede decirse que se refiere Ia verdad, toda la verdad y nada més Bue la verdad? Si consideramos la memoria individual, se trata de .damente dificil. Pensemos, por isis en donde se pone de mani jén entre memoria y verdad, sui enorme dificultac RECORDAR, DESCRIBIR Y EXPLICAR EL 6 speuso su imposibiidad. Loqueimpors en el caso del psicoandlist yhace en cada presente: los recuerdos y los Sn, de cada presente. Pero aqui es donde Sina importante diferencia entre memoria ¢ historis. EL apsbriador no puede tener olvidos, tiene qe confrontar fuentes, io que recuerda la mayoria de las veces no puede, y ademas, no tiene por qué hacerlo de da, socialmente convencionalizada, pues tiene s cogde pensarniento. Para el historiador, por el contrario, we ebservar las reglas de su arte. Para él, los rangos ergs entre verdad y falsedad, i bien no desaparsoh son pot ge. Bg mds reducidos: dispone de més citeris reglados para elegir aerdos y olvides; esid condenado a tener mayor po. ; por eso es socialmente ttl, porgue su func <6 “disipar Tres y remediar los olvidos que fornentan los usos wedela crcen en cada momento el poder 0 las clases socialmente hegemsnices” (Carreras y Forcadell Alvarez, 2003,p. 42), "recuperar tr pasado de los vencidos quelos vencedoress aprestan a sepultar” (Benjamin, 1974; citado por Carreras ¥ Forcadell Alvarez, 2003). MeMmonta COLECTIVA E HISTORIA Lamemoria es una facultad individual, pero los colectivos Het. -aadan. Lo hacen a través de practicas del recuerdo. Para ufo fe atribuyen un valor simbdlico a elementos de! p aoe datos paza et recuerdo (monumentos, memorials), ablecen ‘ihuales para elrecuerdo o crean narraciones que da redaruentos significativos del pasado. Todo esto acta como plore: seer yatos pata sintonizara los miembros del grupo, pare hocet doe disnrien to mismo, que sientan de formas similares, que Sorc =™ [eS eismas acttudes, que sus formas de actuaci6n ester, ‘coordina: deg que comnpactan Jamisma moral. En definitiva, qe Pash deser cae cdijunto de indivicuos a constitiis una comuridacl- de.ser ‘conjunto de yoes a ser un m050tr0s: ‘La memoria colectiva es, pue nar, pero también los mutes, el ar jinaginario que hace resoner en cada wno ks mlsmo8 S15 todo lo que acabamos de mencio- 1s relatos compartidos, todo un adios,

You might also like