MAK 305 MAKİNA ELEMANLARI I FORMÜL KAĞIDI 28-07-2021

LÜTFEN FORMÜL KAĞIDI ÜZERİNDE GÜNCELLEME

YAPILDIĞINDAN OBS EN SON HALİNİ KULLANINIZ!!!
GENEL MUKAVEMET

STATİK (ak= Re, ç, çmax, k, = Rm)

 0,57 ak
Sünek malzemeler:   ak  
em S em S
ç 0,57 *  ç
Gevrek malzemeler:    em 
em S S
EMNİYET KATSAYISI (S)

S Global yöntemde çalışma koşulları için emniyet kriterlerine

1,5-2 Çalışma koşulları çok iyi bilinen, F ve gerilme (,  vb) değerleri yüksek doğrulukta tayin edilen,
malzemenin özellikleri çok iyi bilinen ve kaliteli üretim hali,
2-2,5 Normal çalışma koşulları, F ve gerilme (,  vb) değerleri doğrulukla tayin edilen, malzemenin
özellikleri iyi bilinen ve orta kaliteli üretim hali,
2,5-3 Orta çalışma koşulları, F ve gerilme (,  vb) değerleri tam olarak TAYİN EDİLEMEYEN,
malzemenin özellikleri bilinen ve üretim kalitesi tam olarak bilinmeyen hal,
3-4 Ağır çalışma koşulları, F ve gerilme (,  vb) değerleri yaklaşık olarak TAYİN EDİLEN, malzemenin
özellikleri yaklaşık bilinen ve üretim kalitesi tam olarak bilinmeyen hal,
4-5 Ağır çalışma koşulları, F ve gerilme (,  vb) değerleri yaklaşık olarak TAYİN EDİLEN, malzemenin
özellikleri yaklaşık bilinen ve üretim kalitesi tam olarak bilinmeyen ve İNSAN HAYATI için
TEHLİKELİ olan haldir.
≥5 Burkulmaya zorlanan malzemeler

DİNAMİK
Malzemenin, deney çubuğunun sürekli mukavemet sınırı
Çekme-Basma
 Ç  1400 N / mm2   ç D  0,45 Ç  Ç 1400 N / mm2   çD  630 N / mm2
Eğilme
 Ç  1400 N / mm2   e D  0,5 Ç  Ç 1400 N / mm2   eD  700 N / mm 2

Burulma  D  0,58 D  0,29 ç max

Makine elemanının sürekli mukavemet EMNİYET sınırı(Dem*=B em)

Kb .K y  çD Kb .K y  D
 *Dem   Bem  K R .  *D em   B em  .
Kç S Kç S

KÇ  1  q( Kt  1)  B max   2  4 2   B em
KR Güvenlik Faktörü
Güvenirlik (%) KR
50 1
90 0,897
99 0,814
99,9 0,753
99,99 0,702
99,999 0,659

Kb Boyut Faktörü
d[mm] ≤10 20 30 40 50 60 70 80 100 200 250 ≥300

Kb 1 0,94 0,88 0,85 0,81 0,78 0,76 0,74 0,73 0,65 0,6 0,56

Ky Yüzey kalitesi Faktörü ve q çentik hassasiyet faktörü

Tablolardaki Rm:Maksimum Çekme Gerilmesidir.

Kt teorik Gerilme Yığılma (Teorik çentik )Faktörü

 
Tam değişken Gerilme  g  D   Bem  g  D   Bem
S S

GENEL değişken Gerilme

Sünek Malzemeler    
 gd   o  ak g  ak  gd   o  ak g  ak
D S D S
 ç max  ç max  
Gevrek Malzemeler  gd   o  g   gd   o  max g  max
D S D S

Biçim değiştirme teorisine göre Bileşik Gerilme;

2  3 2   ak
 B   gd gd S

Max. Kayma teorisine göre Bileşik Gerilme;

2  4 2   ak
 B   gd gd S

BURKULMA(FLAMBAJ)

𝐼 2. 𝐸. 𝜋 2 𝜋 2 . 𝐸. 𝐼
𝑖 = √ 𝜆𝑘𝑟 = √ 𝐹𝑏𝑟 =
𝐴 𝜎𝐴𝑘 𝐿𝑘𝑟 2
Tetmajer için𝜎𝑏𝑟 = 335 − 0,62𝜆,
𝜋2 .𝐸 𝜎𝐴𝑘
Euler için𝜎𝑏𝑟 = =
𝜆2 2
 Ix b 3 .h Iy
b.h 3 Wx  Iy  Wy 
Ix  h/2 12 b/2
12

 .d 4  .d 4 We 
I Ip
I Ip  Wb 
64 32 d /2 d /2

 I  Ip
 .(d 4  d 0 4 ) We  ) Ip  .(d 4  d 0 4 ) Wb 
64 d /2 32 d /2
PERÇİN BAĞLANTILARI
𝐹 𝐹
𝜏𝑚𝑎𝑥 = ≤ 𝜏𝑒𝑚 , 𝜏𝑘𝑚𝑎𝑥 = ≤ 𝜏𝑘𝑒𝑚
𝑚. 𝑛. 𝐴 2. 𝑛. 𝑠. 𝑒𝑚𝑖𝑛
F F
σçmax = ≤ σçem ,σezmax =
s.b−nsd n.s.d1
d≅2s , t ≅3.d , mm,, e≅1,5 d , alın bağlantılarda kapak kalınlığı s1 ≅ 0,7 d

Çelik Perçin malzemesi için Emniyet değerleri

Zorlanma Kesme τpem N/mm2 Yüzey basıncı(ezilme)
Pem N/mm2
Perçin Malzemesi St 36 St 38 St 36 St 38

Yük Durumu
Statik 140 180 280 360
Titreşimli 100 140 200 280
Tam Değişken 85 110 170 220

TS94/1 Perçin Çapı Tablosu

d(mm) 1 1,6 2 2,5 3 4 5 6 8 10 12 14 16 18 20

KAYNAK BAĞLANTILARI
Gerilmeler Kaynak İçin Eleman İçin
F F
Çekme  çk max    çk em , N / mm2  çe max    çe em N / mm 2
Ak Ae
Me Me
 ek max    ek em , N / mm 2  ee max    ee em , N / mm2
Eğilme Wek Wee
F F
 kk max    kk em , N / mm2  ke max    ke em , N / mm 2
Kesme Ae
Ak
Mb Mb
 bk max    bk em , N / mm 2  be max    be em , N / mm 2
Burulma Wbk Wbe

Statik
 
 k em  V1V2 ( Kk )V3 ak  kem  V1V2 ( Kk )V3 ak
S S
V1: Kaynak dikiş faktörü (Alın kaynakta, Çekme, basma ve eğilme için 1, Kayma gerilmeleri
için 0,8, Boğaz kaynağında ise tüm gerilmeler için 0,8)
V2(Kk): Kaynak kalite faktörü

I. Kalite II. Kalite III. Kalite

V2 (Kk) 1,0 0,8 0,5

V3: Darbe faktörü

Küçük ve zayıf darbelerde V3≅1- 0,9
Orta darbelerde V3≅0,8- 0,7
Kuvvetli darbelerde V3≅0,5
Çok kuvvetli darbelerde V3≅0,3
Değişken zorlamalarda, Kaynak sürekli mukavemet sınırı
K b .K y K b .K y  D
 D k  Kk . D  B em  Kk .
Kç Kç S
Emniyet ise
Tam değişken zorlama

 Dk  Dk
g    Bem g    Bem
S S
 ak   
 gd   o  g  ak  gd   o  ak g  ak
Değişken zorlanma,  Dk S  Dk S

Kb:Boyut faktörü tablosundan seçilecektir. Ky:Yüzey faktörü tablosundan seçilecektir.

Kaynak bağlantılarının Çentik Faktörü(Kç)

Kaynak Şekli Çekme Eğilme Kesme

Basma Burulma
2,00 1,70 2,50
V kaynağı(köksüz)

Alın Kaynağı V kaynağı(köklü) 1,45 1,20 1,80

X Kaynağı 1,45, 1,20 1,80

5 10 5
Tek taraflı düz
2,85 1,45 2,85
Çift taraflı düz
Köşe Kaynağı
2,50 1,20 2,50
Çift taraflı çukur
1,80 1,25 2,25
K kaynağı
≅3
Alın ve yan köşe kaynak

CIVATA BAĞLANTILARI Ft  Föntg     M S top  M S  M SA

d d 
MS top  Fön  2 tg       0 0  d 0  1,4 d
  max 
F
  em
2 2   z .d1 .a.h
cos 2
F
m  z.h  .h tan 
 Trapez vida için : a=0,65
4
d 2
 d Pem
1
2
 
tan     Kare vida için a= 0,5
Fön MS Üçgen vida için : a= 0,78
ç   b max  Üçgen somun için : a= 0,85
A1 Wb
 B max   2  4 2   B em Pmax 
F
 Pem

z. 4 d 2  d12  m  z.h
F F
   em p  Pem F
n.m. AG n.s.d G Pmax   Pem
z.  d 2 .t 2

Fön  Fön  Fip
Ftop  Fön  Fic Fiş   k c  k p  kp
Fie  Fiş
kc  k p
Fön E .A Fön E p . Ap
kc   c c k p  tg   kc
 Lc  Lp Fic  Fiş
kc  k p
Mukavemet yönünden Fön değeri, Fön=0,85*ak*A1

Sızdırmazlık şartı yönünden Fön değeri Fön= 4 * Fiş

TS61/1 Metrik Cıvata Tablosu

Norm gerilmede çentik faktörü :
Talaş kaldırma usulü ile imal edilen cıvatalar için Kç=2,8:3,8
Haddeleme yolu ile imal edilen cıvatalar için Kç=2,2:3,0

KAMA BAĞLANTILARI
Enine Kamalar
FÇ  FQ tan 1  1   tan  2   2 
 FQ FQ
Mil için  pem Kovan İçin pmax   pem
pmax
b.d bD  d 
Me 6.FQ .d FQ
 e max     e em  max 
FQ
  em  max    em
We 8.b.h 2 2.d .e1 2.D  d .e2
Boyuna Kamalar
Fu 2.M d Fn
 max     em pmax   pem
b.l b.d .l b.l

Eğimsiz Kamalar (Federler)

Fu 2M d
pmax    pem
i.l.t min i.d .l.t min
F 2.M d
k  u    kem
max
i.b.l i.b.l.d
YARIM AY KAMA BOYUTLARI(DIN 6888 Woodruff Key)
 d1 d2 t1 t2
b h tol. seri A seri B seri A Tol. seri B Tol.
tol.
seri 1 (mm) seri 2 (mm) (mm)
A&B
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) Seri A (mm) Seri B
1 1.4 >3 – 4 >6 – 8 4 1 1 0.6 0.6
1.5 2.6 >4 – 6 >8 – 10 7 2 2 0.8 0.8
2 2.6 >6 – 8 >10 – 12 7 1.8 1.8 1 1
2 3.7 >6 – 8 >10 – 12 10 2.9 2.9 1 1
2.5 3.7 >8 – 10 >12 – 17 10 2.9 2.9 1 1
3 3.7 >8 – 10 >12 – 17 10 2.5 2.8 1.4 1.1
3 5 >8 – 10 >12 – 17 13 3.8 4.1 1.4 1.1
3 6.5 >12 – 17 16 5.3 5.6 +0.1 1.4 1.1
-0.1
4 5 >10 – 12 >17 – 22 13 3.5 4.1 1.7 1.1
4 6.5 >10 – 12 >17 – 22 16 5 5.6 1.7 1.1
4 7.5 >17 – 22 19 6 6.6 1.7 +0.1 1.1
5 6.5 >12 – 17 >22 – 30 16 4.5 5.4 2.2 1.3
+0.1
5 7.5 >12 – 17 >22 – 30 19 5.5 6.4 2.2 1.3
5 9 >22 – 30 22 7 7.9 +0.2 2.2 1.3
6 7.5 >17 – 22 >30 – 38 19 5.1 6 2.6 1.7
+0.1
6 9 >17 – 22 >30 – 38 22 6.6 7.5 2.6 1.7
6 (10) >17 – 22 >30 – 38 25 7.6 8.5 2.6 1.7
-0.2
6 11 >30 – 38 28 8.6 9.5 2.6 1.7
8 9 >22 – 30 >38 22 -0.1 6.2 7.5 3 1.7
8 11 >22 – 30 >38 28 8.2 9.5 3 1.7
+0.2
8 13 >38 32 10.2 11.5 3 1.7
10 11 >30 – 38 >38 28 -0.2 7.8 9.1 3.4 2.1
10 13 >30 – 38 >38 32 9.8 11.1 3.4 +0.2 2.1
10 16 >38 45 12.8 14.1 3.4 2.1

2 2
d  d 
L  2  2    2  h
 2   2 

PİM-PERNO BAĞLANTILARI
Radyal Pim
4 Md 6M Md 4M d
pG max   pGem p m max   p mem  max     em
( D  d m2 )dp
2
G d m2 .dp d m . A p d m d p2
Eksenel Pim Daldırma pimde oluşan toplam gerilme;

4M d 2M d F Me F F .L
p max   pem  max    em  B  p e       Bem
d m .d p .l d m d pl A We d .s d .s 2 / 6

Perno
Me F F
 e max    e em  max    em pmax   pem
m Ap
We Ap (Buradaki
Ap:Projeksiyon alanı)
YAYLAR
Ankastre bağlanmış çok tabakalı yaprak yaylar
6.F .L F E..n. b. h3 W  n Fmax . s max 2
e    em k 
n.b.h 2 s 4. L3

Silindirik spiral yaylar

o 
180 M .l 1 V . e2.em
M 32.F1.R W V  b.h.l
e     e.em  E.I 6 E
We  .d 3
Helisel yaylar
M 8z D 3 F M F
M d  F. D 2  max  d   em s F k W   s
Wb G d4 s 2 2
Lo  z  2d  s  0,1.z.d 