Test maddelerinin görünebileceği çeşitli formatlara aşina olmak uzman bir madde yazarı olmanın

bir göstergesidir. Soru formatlarına aşinalık her bir soru formatı ile ilgili yazarının tanımını,
yapısını, avantajlarını ve eleştirileri anladığı anlamına gelir. Ayrıca yazarlar bu formatlardaki
soruların sunumu için gerekli yayınlanma tarzına dair teknik kuralları ve yönergeleri de biliyorlar
demektir.
Bu sunuda Hangi madde formatı olursa olsun madde yazarları kendilerini açıkça ifade etmelidir.
Bu sunu ifade açıklığının önemi ile birlikte her bir madde formatlarının yapısı güçlü tarafları ve
eleştirilerden bahsedilecektir.
Bu sunuda Doğru-Yanlış, Eşleştirme, Kısa Cevaplı, Cümle Tamamlama ve Cloze-Test soru
formatlarıyla ilgili bazı teknik yönergeler sunulacaktır.

İyi yazma sadece açık bir iletişim değil aynı zamanda bilimsel düşüncedeki kesinliğin korunması
için de doğru kelime seçimi önemlidir.
Bir test maddesine doğru yanıtı belirlemenin kriteri bilgili kişilerin en iyi yanıt konusunda fikir
birliğine varmalarıdır.
Örnek:

Aşağıdaki ifadenin DOĞRU ya da YANLIŞ olduğunu belirtiniz.

Dokuz yaşındakiler aynı yaştaki akranlarıyla yedi yaşındakilerden daha çok oynar.
DOĞRU YANLIŞ

Bu cümlede sorunun tam ve doğru kelimelerle sunulmasının tüm test formatları için ne kadar
önemli olduğunu görüyoruz.
Eğer soru doğru kelimeler ve açık ifadeler ile yazılmamış ise, varsayılan becerileri, eğilimleri ve
başarıları değerlendiremez ve test puanları hakkında geçerli yorumlamalar yapılamaz. [ CITATION
Ost98 \l 1055 ]

DOĞRU YANLIŞ TİPİ MADDELERİ ANLAMAK

Profesyonel olarak geliştirilmiş testler içerisinde doğru-yanlış soru formatı çoktan seçmeli soru
tipinden sonra en yaygın kullanılan ikincisidir. Bu popülerliğinin sebepleri hem kavramsal hem de
oluşturmadaki kolaylığıdır. [ CITATION Ost98 \l 1055 ]
Kullanımları testte diğer soru tiplerine göre daha çok soru sorulmasına olanak sağlamaktadır.
Puanlamaları kolay ve objektiftir. [ CITATION Rob17 \l 1055 ]
Doğru -Yanlış Tipi Soru Şekillerinde Çeşitlilik
Doğru-yanlış biçimindeki testler genel olarak doğru-yanlış ya da evet- hayır biçiminde
yanıtlanabilen testlerdir.
Doğru-Yanlış şeklindeki maddeler açıklayıcı ifadeler şeklindedir.
Evet-Hayır şeklindeki maddeler ise soru şeklindedir

Örnekler
Aşağıdaki ifadenin DOĞRU ya da YANLIŞ olduğunu belirtiniz.
Doğru-Yanlış soru tipi ölçmede en çok tercih edilen soru tipidir.
DOĞRU YANLIŞ

Öğrencilerinin iç motivasyonunu arttırmak isteyen bir öğretmen düzenli olarak ödev kontrolü
yapmalı mıdır?
EVET HAYIR

Test geliştiricileri tarafından kullanılan bir başka doğru-yanlış soru türü de yanlış sorunun doğru
cevabını yazmalarını istemektir. Böylece doğru yanıtı bulmak için var olan %50 şans faktörünün
daha aza indirilmesi ve test güvenirliğini arttırılması amaçlanır.
Örnek:
Aşağıdaki ifadenin DOĞRU ya da YANLIŞ olduğunu belirtiniz. Eğer YANLIŞ olarak
işaretlediyseniz boş bırakılan yere doğru cevabı yazınız.
Yeniden Kavramsallaştırmacılık Akımı 20. Yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır.
DOĞRU YANLIŞ ___________________________________________

Doğru-Yanlış tipi sorular çizelge, harita, grafik, tablo ya da okuma parçası gibi belirli materyallere
dayalı olarak hazırlanabilir.
Doğru- Yanlış tipi sorularda bir kelime ya da ifadenin altını çizerek kişinin dikkatini cümlenin önemli
kısmına çekerek belirsizlik azaltılır.
Örnekler:
1. D Y Sıtma virüsü anofel sivrisineğinden bulaşır.
2. D Y Gıdalar dondurulursa, içindeki zararlı bakteriler ölür.

Altını çizme daha karmaşık ifadeli soruların hazırlanmasına da imkan verir.

Genel bir soru ya da önerme başlığı adı altında kısa, doğru-yanlış türü maddeleri gruplandırabiliriz.

Örnek:

Yönerge: Soruya doğru cevap olan her seçeneğin önüne D yazınız. Soruya doğru cevap olmayan her
seçeneğin önüne Y yazınız.
Aşağıdaki hastalıklardan hangilerine virüsler neden olmaktadır.
( ) 1. Suçiçeği ( ) 5. Kızamık
( ) 2. Difteri ( ) 6. Kabakulak
( ) 3. Grip ( ) 7. Tüberküloz
( ) 4. Sıtma ( ) 8. Tifo

DOĞRU-YANLIŞ SORU TİPİNİN AVANTAJLARI

Doğru- Yanlış tipi soruları oluşturmak basittir.
Öğrenilen materyalı doğrudan ölçer
Çok farklı türde içeriği ölçebilir. Olgusal bilgi kadar değerlendirmeleri ve fikirleri de ölçebilir.
Doğru yanlış soru tipi ile ölçülebilecek bilgi türleri

1. Bir konudaki genellemeler

2. Kavramlar arasındaki karşılaştırmalar
3. Sebep sonuç ya da şart önermeleri
4. İki olay, kavram, olgu ve ilkeler arasındaki ilişkiler ile ilgili ifadeler
5. Olayların ya da olguların niçin meydana geldiğine dair açıklamalar
6. Bir kavram ya da ilkeye dair örnekler
7. Kanıt olabilecek ifadeler
8. Bir olay ya da olgu ile ilgili tahminler
9. Bir işlem ya da süreç basamakları
10. Bir sürecin gerçekleştirilmesi sonucu elde edilen sayısal hesaplamalar
11. Olay ve olgularla ilgili değerlendirme ifadeleri
Dogru -Yanlış Soru Tipine Yönelik Eleştiriler
1. Doğru yanlış soru tipi çoğunlukla ayrı ayrı bilgilerin ezberci bir şekilde hatırlanmasına
dayanma eğilimindedir. Bu sebeple bu bilgilerin anlaşılmasının önemini azaltır.
2. Sınava girenlerin %50 tahmin etme şansı olduğu için doğru-yanlış soru tipini içeren
testlerin güvenirliği düşüktür.
3. Üst bilişsel becerilerin ölçülmesi için uygun değildir.
Üst bilişsel bilgilerin ölçülebilmesi için kullanılacak ifadelerle bu eleştirinin önüne geçilebilir.

İfadeTürü Örnek kelime ya da kalıplar Örnek Doğru- Yanlış sorusu

Genelleme Tümü… Pek çok doğru-yanlış maddesi
Çoğu… bilgiyi sorar. (D)
Büyük kısmı
Karşılaştırma Aralarındaki fark…. 45. ve 55. Persentiller
Her ikisi de … arasındaki ham puan
farklılıkları 5. Ve 15.
Persentillerden daha azdır. (D)
Şart Koşma Eğer öyleyse …. Birinin normal bir dağılımı
Olduğunda …… olduğunda, standart sapma ve
standart hata eşit sayılır. (Y)
İlişki Kurma Ne kadar geniş… Bir testi daha güvenilir yapmak
Ne kadar yüksek onu daha az geçerli hale
Bir şeyi yapmak… olasıdır getirebilir. (Y)
Ne kadar olacağı … bağlıdır.
Açıklama Temel sebebi… Objectif bir testin güvenirliğini
Amacı … tersine etkileyen etmenlerden
Etmenlerden biri …. biri öğrencilerin cevaplarken
Aksine… tahmin etme olasılığıdır. (D)
Etkiler…
Çünkü …
Rağmen …
Örnekleme Bir örneği olarak… Olgusal bilgiyi sormanın bir
örneği motorların beygir
gücünün nasıl hesaplandığını
sormaktır. (Y)
Kanıtlama Araştırmalar gösteriyor ki Farklı alanlardaki standartları
ve uygulamaları belirleme
üzerine olan çalışmalar
gösteriyor ki Bilim alanlarının
üyeleri arasında birlikten daha
çok farklılıklar var. (Y)
Tahmin edici Beklenilebilir…. Madde sayısını arttırarak
Artış … sonuçlanabilir güvenirliği .30’dan .60 attırmak
beklenebilir. (Y)
İşlemsel Bulmak için …. Yapılmalı 100 soruluk bir test ile 25
Açıklamanın bir yolu …. soruluk bir testi eşit ağırlıklı
… önemli bir adımı … yapmanın bir yolu, 25 soruluk
…. Kullanımı testin puanını 4 ile çarpmaktır.
(Y)
Sayısal Hesaplama (Sayısal veri içeren maddeler 2,3,4, ve 7 puanlarının ranjı
 hesaplama ve değerlendirme 5’tir. (D)
gerektirir)
Değerlendirici İyi bir…. Becerilerin ranjının çok büyük
… daha iyidir. olduğu bir grupta güvenilir
….en iyisidir. puanlar elde etmek zordur. (Y)
En fazla…..dır.
En kolay yolu …. dur.
Kanıtlaması kolaydır / zordur /
olasıdır / mantıklıdır /
gereklidir
En büyük dezavantajı … dır

Doğru-Yanlış Sorularını Sunarken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar

1. Sorudan önce ne yapılacağını anlatan basit bir yönerge olmalıdır.
2. Yönerge (boldface) koyu yazılmış olmalıdır

Aşağıdaki ifadenin DOĞRU ya da YANLIŞ olduğunu belirtiniz.

Aşağıdaki sorular doğruysa EVET yanlışsa HAYIR olarak belirtiniz.
Aşağıdaki sorular doğruysa (D) yanlışsa (Y) işaretleyiniz / yuvarlak içine alınız.

EŞLEŞTİRME TİPİ MADDELER

Eşleştirmeli soru tipi kavram olarak zor değildir. Sadece bir dizi maddeler ve onlarla çağrışım
yapan cevapları içerir aralarında en uygun eşleşmenin yapılması beklenir.

Eşleştirme soru tipine getirilen eleştirilerden biri alt düzey olgusal bilgiyi ölçmekle sınırlı kaldığıdır.
Ama detaylı bakıldığında böyle olmadığı görülebilir. Bu soru tipiyle Anlama, yargıya varma ve
değerlendirme kolaylıkla yapılamasa da bazı durumlarda bir eşleştirme sorusunu yapabilmek için üst
düzey bilgi gerekebilir.

Örnek:
Sağ bölümdeki kategorileri sağdaki karşılık gelen özellikler ile eşleştiriniz.
1. DUYU a. taziye
2. ŞEFKAT b. kayalar
3. MEKAN c. yanmazlık
4. FİZİK d. işitme
5. MADDE e. aralık
Eşleştirme soruları bazı durumlarda üst düzey düşünme becerileri gerektirse de çoğunlukla alt
düzey bilişsel süreçleri ölçmek için kullanılır. Bu özelliği sebebiyle bir sınav oluşturulurken diğer
soru tipleri de kullanılmalı sadece eşleştirme soru tipinden oluşmamalıdır.
Eşleştirmeli Madde Yazma
1. Test yönergesi eşleştirmenin nasıl olacağını net ve anlaşılır bir şekilde ifade etmelidir.
2. Cevap seçenekleri madde kökü sayısının en az %50’si kadar fazla olmalıdır:
3. Madde kökü sayısı fazla olmamalıdır.
4. Sütunların içeriği homojen yapıda olmalıdır.
5. Cevap seçenekleri belli bir sıraya veya düzene göre verilmelidir.
6. Eşleştirme maddesini oluşturan yapılan aynı sayfada verilmelidir.
7. Cevap seçenekleri, madde köklerinden daha kısa ifadelerden oluşmalıdır.
8. Puanlamadaki karışıklığı önlemek için eşleştirmenin ok yardımıyla yapılmasına izin
verilmemelidir..

KISA CEVAPLI VE CÜMLE TAMAMLAMALI SORU TİPLERİ

Kısa cevap ve cümle tamamlamalı soru tiplerinin her ikisi de cevabı belli soru tipleridir.
Sınava giren genellikle bir iki kelime ya da kısa bir cümle ile sorunun cevabını yazması beklenir.
Format olarak sadece bir iki kelime yazılmasını gerektiren olgusal hatırlamaya dönük bilgiyi sorar.
Bu bağlamda geniş kapsamlı başarı, eğilim ya da beceri testlerinde kullanımı, çoktan seçmeli, doğru-
yanlış ve hatta eşleştirme soru türlerine göre daha sınırlıdır. Ancak yine de eğitimli bir soru yazarı bu
soru tiplerinin bu dar kapsamını göz önünde bulundurarak uygun bir şekilde kullanabilir.
Çok miktarda olgusal bilginin hatırlanmasını gerektiren mesleki ve teknik alanlarda bu soru tipi
kullanılabilir. Örneğin, bilgisayar programcılığı gibi karmaşık sayısal bilgi ve becerilerin hatırlanması
için kısa yanıtlı ve cümle tamamlamalı testler kullanılabilir.

Göz önünde bulundurulması gerekenler

Bu soru tiplerinde soru yazarı cümlenin başlangıç kısmının sadece tek bir doğru yanıta götüreceğinden
emin olmalıdır.
Örnek:

Yağmur ……………… bulutları tarafından üretilir.

Bu soru zayıftır çünkü meteorologlara göre çeşitli bulut türleri yağmur üretebilir. Sınava giren doğru bulut
türünü yazabilir ancak bu öğretmenin aklındaki olmayabilir.

Güçlü Örnek:

Fırtınalar esnasında yağmur ……………….. bulutları tarafından üretilir.

Kısa cevaplı ve Cümle tamamlamalı soruları Diğer soru tiplerine dönüştürme

Pek çok kısa cevaplı ve cümle tamamlamalı soru daha anlamlı doğru-yanlış ya da çoktan seçmeli soru
tiplerine dönüştürülebilir.
Keşfedilen en büyük dinozorun adı ………….
Megalosaurus keşfedilen en büyük dinozordur.
DOĞRU YANLIŞ

Keşfedilen en büyük dinozorun adı nedir?

A. Triceratops
B. Megolosaurus
C. Brontosaurus
D. Diplodocus

Ancak bu dönüştürme düşük seviyeli olgusal bilginin hatırlanması söz konusuysa mümkün
olabilir.

CLOZE TEST
Sınava girenlerin okuma becerisini ölçen bir tekniktir. Test maddeleri bir metnin içinde yer alırlar.
Metinden bazı kelimeler çıkarılır ve sınava girenden alternatifler listesinden uygun olanı seçmesi
istenir. Metin bir boşluk doldurma alıştırması gibi gözükürken, cevap alternatifleri de çoktan
seçmeli gibi görünür.
Cloze test okuma becerisini daha uzun metinlerle ölçer ve böylece değerlendirme esnasında diğer
formatlardan daha çok “gerçek dünya” ile ilgili okuma deneyimi ölçülür. Bu “gerçek dünya”ya
odaklanma okuma ödevleri ile okuma sorularını cevaplamak için gerekli bilişsel işleyişin
seviyesinin bilinmemesi arasındaki ilişkinin keskin doğasını ölçme problemini doğrudan işaret
eder. Probleme bir cevap olarak, cloze test psikolojik yapının geçerli yorumlamasına anlamlı kanıt
sağlayan sağlam bir metottur.

İyi bir cloze test yazmak fazlasıyla zordur. Soru yazarı sadece bir metin yazıp ya da seçip rstgele
olarak kelimeleri silemez, her bir siline kelime için gerekli bağlamı düşünmelidir. Sadece bağlam
doğru yanıtı seçmek için gereken ip ucunu sınava giren kişiye sağlar.
Bu sebeple soru yazarı sınava giren kişinin doğru yanıtlayabilmesi için gerekli tüm bilgiyi içeren
metinleri yazmalı ya da seçmelidir. Eğer durum böyle olmazsa, sınava girenlerin konuyla ilgili
önceki bilgisi cevaplamadaki kafa karıştırıcı bir değişken olabilir.
Okuduğunu anlamanın değerlendirilmesinde ilgi duyulan tek özellik Sınava giren kişinin düzyazı
kavrama yeteneğidir. İçeriğin kendisi ile ilgilenilmez. Okuduğunu anlamada metnin zorluğu tek
sınırlayıcı faktör olmalıdır

Cloze testlerinde kaldırılacak sözcüklerin nasıl seçileceği için belirlenmiş bir kural yoktur. Roid ve
Haladyna (1982) yüz kelimelik bir pasajdan her beşinci kelimenin silinmesi tipik bir cloze yöntemi
olduğunu belirtirler. Ancak DRP metindeki yerlerine bakmaksızın anahtar kelimeleri seçer.
Maalesef kişinin sezgisel yargısını kullanmaktan başka kabul edilen genel bir kriterin olmadığı
görülmektedir. Ancak, seçilen kelimelerin yaygın kullanılan kelimeler olması önemlidir. Yani sınava
girenler silinen kelimeleri olduğu kadar yanıt alternatiflerini de tanıyabilmeli. Eğer durum böyle
olmazsa cloze test sadece bir kelime testi haline gelir.
Kelimelerin silinmesi ile ilgili tekniklerin her biri sınava girenler tarafından yanıtların tahmin
edilme olasılığını azaltmak için tasarlanır. Toplu olarak, cloze test oluşturma stratejileri puanların
geçerli yorumlanmasını sağlar.
DRP: Degrees of Reading Power Program The DRP is a reading comprehension test that assesses
your ability to read at a college level.
DRP Elkitabına göre cloze testlerden elde edilen puanların içerik geçerli yorumlanmaları için
özünde var olan bir güç vardır çünkü “ bir metni anlayan bir öğrenci soruları doğru
yanıtlayabilmelidir… , doğru cevabı seçmek için öğrenci metni anlamalıdır… yanlış cevabı
seçmek anlamanın gerçekleşmediğini gösterir.”
Cloze test tüm soru tipleri içinde en çok araştırılandır. Cloze testlerin güvenirliği iyi bir şekilde
belgelenmiştir.

In 1912, a German called Wegener declared that all the continents of the world had once been
joined together and were now drifting around like giant rafts. His (1) —- attracted very little
interest. In 1915, he published a book on continental drift. No one took it (2) —-. But (3) —- the
early 1960s, geologists (4) —- to realize that molten rock was seeping up from under the oceans
and pushing the continents further away from (5) —- at around two and a half centimeters a year.
1.
KayNkça
Osterlind. (1998). Constucting Test Items and Other Formats. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.

Thorndike. (2017). Psikolojide ve Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Nobel Akademik

Yayıncılık.

2.
A. deliberately
B. sensibly
C. fairly
D. regrettably
E. seriously
3.
A. under
B. by
C. over
D. at
E. from
4.
A. are beginning
B. have begun
C. were beginning
D. begin
E. would begin
5.
A. another
B. each other
C. the others
D. one other
E. any other
Çözümler