Spreken over kindermisbruik

INLEIDING

Praten over seks is nooit gemakkelijk. Praten over seksueel misbruik is nog
moeilijker. En het wordt helemaal moeilijk, als er mensen bij betrokken zijn die u
dierbaar zijn.

Hier willen we hulp bieden bij het bespreken van seksueel misbruik op
kinderen/tieners met je vader/moeder, je nonkel/tante, je opa/oma,... die hierop
(mogelijks) betrokken is.

Misschien leest u deze raadgevingen, omdat u ongerust of bezorgd bent over een
situatie die een bepaalde “seksuele geladenheid (gevoel)” heeft. Iets wat u gezien of
gehoord heeft dat niet goed aanvoelt.

Leren praten over uw bezorgdheden kan helpen iemand in uw omgeving te

beschermen. Het kan ook een groot verschil maken in het leven van een
volwassene, tiener of kind die uw hulp nodig heeft.

Hopelijk zal u een weg vinden om over uw bezorgdheden te kunnen spreken. Een
gesprek van volwassene tot volwassene is de beste manier om verandering in gang
te zetten. We zullen u helpen bij het stellen van vragen om meer te weten te komen
over wat er aan de hand zou kunnen zijn. We zullen u helpen uitzoeken welke opties
mogelijk zijn en hoe te beslissen welke acties te ondernemen. Maar belangrijker, we
willen u helpen om tijdig te kunnen beslissen wanneer het aangewezen lijkt u er
professionele hulp bij haalt.

1. WAT IS SEKSUEEL MISBRUIK?

Als u zich onzeker voelt over wat seksueel kindermisbruik écht is, dan bent u niet
alleen. Ongeveer de helft van de ondervraagden in een recent onderzoek in de
Verenigde Staten kon niet uitleggen wat seksueel misbruik is.

Lees ook de andere teksten hierover op deze website (kijk eens in de boomhut op de
pagina’s voor adolescente kinderen – middelste deurbel). En zoek via de link-pagina
ook verder op andere websites, zoals de sites van de Vertrouwenscentra
Kindermishandeling, Sensoa,...

2. WANNEER BESPREEK JE HET?

Vertrouw op uw gevoel
Als u gevoelsmatig aanvoelt dat iets niet oké is, bent u misschien geneigd om dit
gevoel te negeren. Maar uw gevoel is een reactie op iets bestaands dat u gezien of
gehoord heeft. Uw gevoel is daarom geen bewijs dat er iets onrustwekkend aan de
hand is. Maar uw gevoel is belangrijk genoeg om het ernstig te nemen.

1
Heeft u ooit al iemand met een kind zien spelen en u daar ongemakkelijk bij
gevoeld? Misschien dacht u: “Ik ben gewoon aan het overreageren.” Of: “Hij/zij
meent dat niet echt.” Negeer geen opmerkingen of gedrag, leer er over te praten of
stel meer vragen over wat u heeft gezien. De controlelijst hieronder toont enkele
waarschuwingssignalen.

3. SIGNALEN - controlelijst

Kent u een volwassene of adolescent/jongvolwassene die :

- een kind of tiener niet toelaat zijn/haar eigen grenzen te stellen (bv. zegt aan
een tiener dat alleen een ouder kan beslissen wanneer privacy toegestaan is,
zelfs in de badkamer)?
- aandringt bij een kind aan te raken, te knuffelen, kussen, kietelen, worstelen of
een kind/tiener vasthoudt, zelfs wanneer hij/zij deze affectie niet wenst?
- overdreven geïnteresseerd is in de seksualiteit van een bepaald kind/tiener
(bv. spreekt herhaaldelijk over het ontwikkelende lichaam van het kind of
bemoeit zich met normale tienerafspraakjes)?
- erop staat om zich te mogen afzonderen met een kind/tiener?
- het meeste van zijn/haar tijd doorbrengt met kinderen/tieners en weinig
interesse heeft in tijd doorbrengen met mensen van zijn/haar eigen leeftijd?
- regelmatig aanbiedt om gratis te babysitten op verschillende kinderen of
kinderen alleen op uitstapjes meeneemt?
- kinderen/tieners dure cadeaus koopt of hen geld geeft zonder duidelijke
reden?
- kinderen/tieners alcohol of drugs aanbiedt wanneer er geen andere
volwassenen in de buurt zijn?
- regelmatig binnenloopt bij kinderen/tieners in de badkamer?
- kinderen/tieners toestaat consequent weg te komen met ongepast gedrag?

WAARSCHUWINGSSIGNALEN DAT EEN VOLWASSENEN SEKSUELE

GEDRAGSPROBLEMEN ZOU KUNNEN HEBBEN

Misschien is het zelfs een dierbaar iemand die zich op een seksueel getinte manier
gedraagt die u verontrust of in de war brengt.

Ken je iemand die:

- regelmatig een speciaal kindvriendje heeft, misschien elk jaar een ander.
- het meeste vrije tijd spendeert aan activiteiten met kinderen/tieners, eerder
dan met andere volwassene.
- geen hechte vriendschapsrelaties heeft met volwassenen
- lacht met de lichaamsdelen van een kind, een kind seksueel getinte namen
geeft zoals “dekhengst”, “hoer” of “slet”.
- telkens opnieuw spreekt over seksuele activiteiten van kinderen/tieners.
- aanmoedigt dat kinderen geheimen met hem kunnen hebben.
- spreekt over seksuele fantasieën met kinderen/tieners en die niet duidelijk is
over wat wel en niet kan met kinderen/tieners.
- goedpraat dat hij zelf als kind blootgesteld was aan geweld, pornografie of
seksueel gedrag.

2
 - zoveel masturbeert dat het belangrijke dagelijkse activiteiten begint te
belemmeren.
- pornografie download van het internet en het niet wil tonen omdat er kinderen
betrokken zijn?

Elk van deze signalen op zich betekent nog niet dat er een kind in gevaar is. Maar
als u enkele van deze signalen ziet bij iemand die u kent, begin dan vragen te
stellen. Misschien denkt u bij uzelf: “de dingen die ik opmerk, zijn nog net normaal.”
Om te weten wat normaal is en wat niet, kan je leren over wat gezonde seksualiteit
is. Klik eens door naar de volgende link voor meer informatie hierover:
http://www.sensoa.be/pdf/praat_over_seks/misbruik_volwassenen.pdf. De stap
zetten om het te bespreken en bevragen is niet steeds evident. U kan daarom de tips
doornemen en toepassen die in de volgende paragraaf staan.

4. DE EERSTE STAP

Zoek een bondgenoot

Alvorens u een gesprek begint over wat u gezien of gehoord heeft, kan het nuttig zijn
om met iemand anders, die deze persoon goed kent, te praten. Een familielid of een
dichte vriend zou uw bezorgdheid kunnen delen. U zou ook iets kunnen horen als
“Bemoei je met je eigen zaken.” of “Zoek geen problemen.”. Deze antwoorden
betekenen niet dat uw bezorgdheden niet echt zijn. De andere persoon kan wat tijd
nodig hebben om zich gemakkelijker te voelen bij het onderwerp. Het is mogelijk dat
u het aan meerdere personen zult moeten vragen om iemand te vinden die het
begrijpt. Het is nuttig ten minste één persoon te kennen die om u geeft, die met u kan
praten over uw bezorgdheden en die u steun kan bieden.

Denk na over wat u wilt zeggen

Denk na over welke boodschap u wilt overbrengen. Kies een paar van de meest
belangrijke punten voor uw eerste gesprek. U zou kunnen aanbrengen dat u om de
persoon geeft en de persoon laten weten dat u openstaat om te praten. U moet in
staat zijn om uw bezorgdheden te beschrijven over het seksueel gedrag dat u
opgemerkt heeft. Onthoud: niemand vindt het gemakkelijk te spreken over gedrag
ten opzichte van kinderen dat seksueel zou kunnen zijn. U zou iemand kunnen
vragen om het gesprek samen voor te bereiden. Als u nog geen bondgenoot heeft,
oefen wat u wilt zeggen luidop tegen uzelf. Het kan aanvankelijk wat vreemd voelen,
maar als u uzelf de woorden heeft horen zeggen, zal het veel gemakkelijker zijn om
ze tegen iemand anders te zeggen.

Kies de tijd en de plaats om te praten

Denk na over waar u het gesprek wilt laten doorgaan. Kies een plaats die veilig,
comfortabel en relatief privé is. Vraag dan aan de andere volwassene of hij/zij u kan
ontmoeten. Dit klinkt formeel, maar het kan zo eenvoudig zijn als “kunt u morgen
langskomen voor een koffie en een babbel ? Welk uur zou u passen ?” Of, “laten we
praten, nadat uw kinderen gaan slapen zijn.”

5. HET GESPREK

3
Het gesprek beginnen
Veel mensen die in de knoop zitten met gedachten of gevoelens die ze niet
begrijpen, voelen zich alleen. Ze weten niet tegen wie ze kunnen praten. Mensen die
seksueel misbruik pleegden, wensten vaak dat iemand hen rechtstreeks had
gevraagd “wat er aan de hand is”. Als het gesprek te moeilijk wordt of één van beide
wordt erg kwaad, stop dan. Overweeg wat uw volgende stappen zullen zijn.
Misschien zult u er andere volwassenen moeten bij betrekken. U kunt eenvoudigweg
zeggen “laten we morgen opnieuw proberen”. Dit gesprek is niet uw enige kans. Het
is nog maar het begin.

Woorden om mee te starten: “Ik heb geworsteld met hoe ik hierover met jou moet
praten. Laat me beginnen met te zeggen dat ik heel veel om u geef. Ik zou niet met
mezelf kunnen leven als ik je dit niet zou vragen.”

Onderzoek de situatie zonder beschuldiging

Denk aan het gesprek als een kans om te praten over gedragingen, over wat u
gezien en gehoord heeft. Praten over conclusies is niet altijd nuttig als eerste stap.
Zeg meteen aan de andere persoon: “Dit is geen beschuldiging”. Als u broers of
zussen hebt en spreekt met uw ouder, beklemtoon dat u bezorgd bent (zoals u weet
dat zij dat ook zijn) over hun veiligheid.

Beslissen of het veilig is om te spreken. Als iemand een verleden heeft van woede of
geweld, zou het niet veilig kunnen zijn om dit gesprek te voeren of om alleen te
praten. Denk samen met uw bondgenoot na of u dit gesprek kunt voeren en veilig
kunt zijn. Als u beslist dat het niet veilig is, neem de tijd om hulp van buitenaf te
vinden om u te helpen.

Als u echt wil dat iemand u vertelt wat hij/zij gedaan heeft of voelt, moet u als eerste
de moeilijke woorden met vermoedens en bezorgdheden uitspreken.

Doen:
- Scheid de persoon van het gedrag:
“Ik voel me ongemakkelijk wanneer je spreekt over 12- of 13-jarige meisjes op
zo’n seksuele manier. Ik denk dat er andere meer gepaste manieren zijn om
opmerkingen te maken over deze knappe jonge meisjes.”
- Stel rechtstreekse en eenvoudige vragen:
“Word je opgewonden wanneer je naar kinderen kijkt of naar een kind in het
bijzonder ?”
- Benoem het specifieke gedrag dat u gezien heeft en druk uw reactie uit:
“Het is me opgevallen dat je vaak naar je 5-jarig nichtje staart wanneer ze zich
omkleedt. Ben je je daar bewust van ? Ik voel me ongemakkelijk, wanneer ik
je dat zie doen.”
“We hebben hier nog niet over gesproken, maar ik heb je een erectie zien
krijgen, terwijl Emma op je schoot zat. Ik voel me daar niet gemakkelijk bij.”
- Vervolg met meer vragen, indien de antwoorden die je krijgt niet duidelijk of
niet volledig zijn:
“Wanneer je zegt ”we waren maar wat aan het gek doen”, wat bedoel je daar
mee? Ik heb gezien dat je zijn/haar intieme lichaamsdelen aanraakte, toen je
aan het ‘gek doen’ was.”

4
Niet doen :
- Trek geen overhaaste conclusies: “Ik neem aan dat je niet de lieve man bent
die ik dacht dat je was. Je bent precies een pervert die op kinderen jaagt.”
- Veralgemeen niet: “Ik ben bezorgd over hoe jij je overal gedraagt bij jonge
meisjes.”
- Gebruik geen algemene etiketten: “Heb je onze zoon seksueel
lastiggevallen?”
- Aanvaard geen antwoorden tot ze u de informatie geven die u nodig heeft: “Ik
veronderstel dat ’t oké is. Iedereen doet wel eens gek nu en dan.”

Het eerste gesprek beëindigen

Denk eraan, dit is geen eenmalig gesprek. Vaak zijn er meerdere gesprekken nodig
om iemand echt te bereiken. Het is uw taak om het gesprek bij uw bezorgdheden te
brengen en te houden. Wees niet verbaasd als de luisteraar defensief of kwaad
wordt. Blijf liever kalm, dan de ander in zijn kwaadheid te evenaren. Als er te veel
kwaadheid en angst is, kan u stoppen en zeggen dat jullie op een ander moment
zullen moeten verder praten. Wees duidelijk dat u nog steeds bezorgd bent. Jullie
beiden zullen tijd nodig hebben om na te denken. Maar, als u bezorgd bent over uw
directe veiligheid of dat van een kind, zoek dan hulp bij een Daderhulpcentrum,
Slachtofferhulp, Vertrouwenscentrum Kindermishandeling en/of bij de Politie.

Woorden om mee te eindigen: “Hé, ik heb nu wel veel gezegd. Misschien heb je wat
tijd nodig om erover na te denken. Ik kom snel nog eens langs om verder te praten.”
Of “Kunnen we allebei nadenken over wat er gezegd is en afspreken om verder te
praten over enkele dagen?”

Ventileer
U heeft misschien dingen vernomen die u beangstigen. U voelt zich misschien
schuldig, omdat u niet vroeger iets heeft gezegd. U heeft misschien nog meer vragen
die u wilt stellen. Praat met iemand over hoe het gesprek gelopen is en wat u erbij
gevoeld heeft. U zal misschien tijd nodig hebben om na te denken over wat u verder
wil doen. Als u niemand heeft om mee te praten, bel dan een hulplijn voor
ondersteuning. Je kan 24u op 24 bellen naar Tele-Onthaal (in België gratis op
nummer 106 – in Nederland op nummer 0900-0767 tegen 5 cent per minuut) of kijk
eens op de pagina “hulp vragen”.

6. EVENTUEEL VERDERE STAPPEN

Optie 1: Rood licht

U bent te weten gekomen dat er een kind seksueel misbruikt is.

Als u erop uitgekomen bent dat iemand een kind seksueel misbruikt heeft, haal diep
adem. U heeft een erg moeilijke weg af te leggen, maar je bent niet alleen. Er is hulp
beschikbaar: Vertrouwenscentrum Kindermishandeling, Slachtofferhulp, Politie…

Optie 2: Oranje licht

Er is geen bewijs van seksueel misbruik. Niemand heeft u over misbruikgedrag
verteld, maar toch maakt u zich zorgen.

5
Door stappen te zetten zoals eerder beschreven, bent u al begonnen met een
veiliger huis en/of een veiligere buurt te creëren. Er zijn twee dingen die u altijd kunt
doen: blijf betrokken bij de mensen over wie het gaat, en blijf praten over wat u ziet
en voelt.

Als het mogelijk misbruik zich voordoet in uw gezin, bent u alleen al door te praten en
luisterbereid te zijn begonnen om meer veiligheid in het gezin te creëren. Volgende
stappen die u zou kunnen ondernemen, zijn, andere ‘veilige’ volwassenen bij de
familie betrekken en vrienden en professionelen in het leven van uw kind betrekken.
Dit kan een goed moment zijn om duidelijke familiale grenzen te trekken en af te
dwingen, of regels te maken rond privacy, aanrakingen en lichamelijke en seksuele
ontwikkelingen van het kind. Het belangrijkste is betrokken te blijven in het leven van
uw kind en bij zijn activiteiten. Blijf kijken naar wat er rond u gebeurt en rondom de
kinderen waar u om geeft.

U kunt uw kind helpen te beschermen voor seksueel misbruik door een veiliger
omgeving rond hem/haar te creëren.
- Leer over de waarschuwingssignalen en waarnaar te kijken bij volwassenen,
tieners en kinderen
(http://www.kindermishandeling.org/VK/volwassenen/signalen/index.jsp en
http://www.seksueelgeweld.nl/linkinformatie/linkinformatieDetails.php?linkinfor
matie_id=22) .
- Spreek met de mensen die dicht bij u staan over seksueel misbruik bij
kinderen.
- Leer alle leden van het gezin om privacy te respecteren bij aan- en uitkleden,
badmomenten, slapen en andere persoonlijke activiteiten.
- Bespreek wat u ziet dat volgens u niet oké is. Onderbreek gedrag en praat
met de volwassene, het kind of de tiener die zich in de situatie bevindt over
wat u ongemakkelijk maakt.
- Zorg ervoor dat niemand in uw gezin zich alleen voelt.

Optie 3: Groen licht

U bent zeker dat seksueel misbruik niet zal voorvallen. En u wil meer doen om zeker
te zijn dat het kind veilig en beschermd is.

Dit is het beste nieuws van allemaal. U bent niet langer bezorgd. Nu heeft u de kans
om voor de personen die u dierbaar zijn, een veilige omgeving te creëren. Als u deze
raadgevingen hebt geprobeerd, hebt u al een grote stap gezet. U heeft veel geleerd
over een heel moeilijke kwestie. U bent beginnen praten met uw familie en met uw
omgeving. En u heeft bondgenoten en mensen gevonden die u en de mensen waar
u om geeft, kunnen ondersteunen.

U kunt ook een voorbeeld voor anderen zijn. Probeer wat u geleerd heeft te delen
met mensen uit de plaatselijke school, uit uw buurt, uit de organisaties waar u lid van
bent. Dit is een kans voor u en voor de volwassenen rondom u om de
verantwoordelijkheid te nemen om seksueel kindermisbruik te voorkomen. Wanneer
u de leiding neemt, kan het een groot verschil maken voor iedereen die om kinderen

6
geeft. Wanneer uw omgeving betrokken wordt, dan wordt de verantwoordelijkheid
om seksueel kindermisbruik te voorkomen steeds gemakkelijker.