TMMOB

İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI

MUĞLA ŞUBESİ

Dr.Öğr. Üyesi M.Rifat KAHYAOĞLU

İnş. Müh. Eda TURAN
 TMMOB
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI
MUĞLA ŞUBESİ
2021
 ÖNSÖZ

18.03.2019 tarih ve 30364 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Türkiye Bina
Deprem Yönetmeliği’nin “Deprem Etkisi Altında Temel Zemin ve Temellerin Tasarımı için
Özel Kurallar” başlıklı 16. Bölümünde, Zemin ve Temel Etüt Raporlarının; zemin
araştırmaları sonuçlarının sunulacağı “Veri Raporu” ve tasarıma yönelik olarak hazırlanacak
“Geoteknik Rapor”dan oluşacağı belirtilmektedir.

Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği kapsamında belirtilen Geoteknik Raporunun inşaat

mühendisleri (geoteknik uzmanı) tarafından hazırlanması zorunluluğu getirildi. Bu zorunluluk
sebebiyle, birçok meslektaşımız geçtiğimiz bir yıllık süreçte bu konu ile ilgili büyük
problemler yaşadı. Bu problemin sebebi, lisans eğitimleri sırasında taşıma kapasitesi, oturma
ve sıvılaşma analizlerini öğrenmiş olan meslektaşlarımızın, iş hayatları boyunca geoteknik
konusu ile ilgilenmeyerek tecrübe sahibi olmamalarıdır. Genel olarak bu problemin çözümüne
yönelik; geoteknik konusuna olan ilgiyi arttırmak, geoteknik raporun bu konuda uzman inşaat
mühendisleri tarafından yazılmasının gerektiğini ortaya koyup, var olan hassasiyetimizi ve
farkındalığımızı pekiştirmek amacıyla bu notlar hazırlanmıştır.

Notları incelediğinizde; öncelikle geoteknik rapor içerisinde hangi hesaplamaların olması

gerektiğini göreceksiniz. Geoteknik rapor hazırlanırken hangi verinin hangi rapordan alınması
gerektiğini bulacaksınız. Belirlenen verilerin hangi hesaplarda nasıl kullanılacağını
öğreneceksiniz. Notların son kısmında ise, verilen örnek çözümlerle geoteknik rapor
kapsamında yapılması gereken analizleri daha rahat hesaplayacaksınız.

Faydalı olması dileğiyle, saygılarımızla….

TMMOB
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ
11. DÖNEM YÖNETİM KURULU

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 1

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 2
 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ 2018’E GÖRE
GEOTEKNİK RAPOR NASIL YAZILMALI?

Bir Geoteknik Raporda Olması Gereken Konu Başlıkları

1. Giriş
2. İnşaat sahası hakkında bilgiler
3. Yapı hakkında bilgiler
4. Mevcut zemin araştırmaları
5. İlave zemin araştırmaları
6. İdealize zemin profilleri (arazi zemin modeli) ve yeraltı suyu durumları
7. Geoteknik tasarım parametrelerinin tespiti
8. Depremsellik
9. Yapı zemin etkileşiminin irdelenmesi
10. İksa sistemleri-şev duraylılık analizleri ve değerlendirilmeleri

1. GİRİŞ

 Raporun konusu ve amacı açıkça belirtilmelidir.

 İnşaat alanının genel konumu ada pafta parsel ve imar bilgisi olmalıdır.
 Mimari, statik, jeoloji ve jeofizik müelliflerin bilgileri rapor içerisinde belirtilmelidir.
 Raporda ele alınan konuların listesi, hesap indisleri olmalıdır.

2. İNŞAAT SAHASI HAKKINDA BİLGİLER

 İnşaat sahasının eğimi,

 Kot bilgileri,
 Önceki kullanım amacı,
 Alan bilgileri,
 Yaklaşık boyut bilgileri belirtilmelidir.
(Tablo verilebilir)

3. YAPI HAKKINDA BİLGİLER

 Taşıyıcı sistemi,
 Kat adetleri,
 Kullanım amacı,
 Oturma alanı,
 Temel Boyutları,
 Temel cinsi,
 BKS, BYS bilgileri,
 Yapı temelini etkileyecek yüklerin yaklaşık değerleri (minimum, maksimum ve
ortalama temel taban gerilmeleri)

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 3

  Temel derinliği gibi hususlar belirtilmelidir.
(Tablo verilebilir)

4. MEVCUT ZEMİN ARAŞTIRMALARI

 Yapılan sondaj, arazi ve laboratuvar deneylerinden kısaca bahsedilmelidir.

 Araştırma Çukurları
 Sondaj Kuyuları
 Arazi Deneyleri
o Standart Penetrasyon Deneyi (SPT N)
 Laboratuvar Deneyleri ve Değerlendirilmesi
 Jeofizik Çalışmalar

5. İLAVE ZEMİN ARAŞTIRMALARI

İlave zemin araştırmasına gerek olup olmadığının açıklaması yapılmalıdır.

6. İDEALİZE ZEMİN PROFİLLERİ (ARAZİ ZEMİN MODELİ) VE YERALTI

SUYU DURUMLARI

Rapor içerisinde idealize bir zemin profili oluşturulmuştur. Bu bölüm kapsamında yeraltı
suyunun varlığı ve derinliği, bir çizim olarak zemin parametrelerinin üzerine işlendiği çizim
olmalıdır.
Yüzey sularının bertarafı ve yeraltı sularının temel tabanına etkisi irdelenmelidir. SPT-N
verilerinin değerlendirmesi ve analizler için gerekli düzeltmeler verilmelidir.

Şekil-1. Örnek bir zemin kesiti

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 4

 7. GEOTEKNİK TASARIM PARAMETRELERİNİN TESPİTİ

 Taşıma gücü hesabında kullanılan dayanım parametreleri bu bölüm kapsamında

belirtilmelidir.
 (Φ ve c uzun dönem için cu kısa dönem analizler için kullanılmalıdır.)
 Oturma analizlerinde kullanılacak poisson, elastisite modülü parametreleri
belirtilmelidir.

8. DEPREMSELLİK

 TDTH (AFAD) üzerinden okunmuş Ss - S1 - SDS - SD1 - PGA - PGV değerleri tablo
halinde verilir.
 Sıvılaşma potansiyeli ve değerlendirilmesi
 Sıvılaşma kaynaklı oturmanın değerlendirilmesi yapılmalıdır.

9. YAPI-ZEMİN ETKİLEŞİMİNİN İRDELENMESİ

A. Temel Sistemine İlişkin Geoteknik Analiz ve Değerlendirmeler

1. Taşıma Gücü Analizi
2. Oturma Analizi

B. Zemin İyileştirme Alternatifleri

C. Önerilen Temel Sistemi

D. Yapı Temelleri İle İlgili Diğer Hususlar

1. Şişme Potansiyelinin Değerlendirilmesi
2. Yatak Katsayısı Analizi
3. Yüzeysel Temellerin Yatayda Kayması (Kayma Dayanımı)
4. Bodrum Perdelerine Gelen Yükler

B. Zemin İyileştirme Alternatifleri

Gerekli ise zemin iyileştirmesi için gerekli matematiksel model ve analizler yapılmalıdır.
İyileştirme sonrası karot jeofizik vb. kontroller yapılmalıdır.

C. Önerilen Temel Sistemi

Önerilen temel sistemi açıkça belirtilmelidir. Tüm analiz sonuçlarının sınırları bu temel
sistemi için açıkça belirtilmeli ve yeterliliği gösterilmelidir.

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 5

 10. İKSA SİSTEMLERİ-ŞEV DURAYLILIK ANALİZLERİ VE
DEĞERLENDİRMELERİ

Yapı temelinin imalatı için 1,75 metreden daha derin kazı var ise kazı için alınacak önlemler
açıkça belirtilmelidir. Şev duraylılığı sağlanacak ise analizler ile açıkça gösterilmelidir.
Yapılacak analizlerin hesaplamaları verilmeli uzun süreli kazılarda dinamik analizlerin varlığı
sorgulanmalıdır. Şev analizlerinde kazının yapılacağı açı ve kayma yüzeyi üzerindeki
güvenlik katsayısı belirtilmiş olmalıdır. Yapılan analiz sonucu bahçe mesafelerinin (binanın
her kenarı için) yeterli olduğu gösterilmelidir.

ARAZİ DENEYLERİ YAPILDIKTAN SONRA İSTENİLMESİ GEREKEN ASGARİ

LABORATUVAR DENEYLERİNİN LİSTESİ

Kil Zeminler için

● Boşluk oranı veya porozite
● Su içeriği ve doygunluk derecesi
● Doğal birim hacim ağırlığı
● Özgül ağırlık
● Dane boyu dağılımı (Elek, hidrometre)
● Kıvam limitleri
Kil için Dayanım Deneyleri
● Veyn
● Tek eksenli basınç (UC)
● Üç eksenli basınç deneyi (UU) (Konsolidasyonsuz drenajsız)
● Konsolidasyon
● Şişme

Kum zeminler için

● Rölatif sıkılık
● Su içeriği
● Doğal birim hacim ağırlığı
● Özgül ağırlık
● Elek analizi
Kum için Dayanım Deneyleri
● Kesme kutusu

Kayalar için
● RQD - SCR - TCR
Kayalar için Dayanım Deneyleri
● Geçirgenlik
● Tek eksenli
● Nokta yük dayanımı

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 6

 VERİ RAPORU VE STATİK RAPORUNDAN ALINMASI GEREKEN BÖLÜMLER

Arazi bilgileri Veri raporu Statik rapor Mimari proje

İl-ilçe-mahallesi 

Pafta-ada-parsel 

Enlem-boylam 

Arazi alanı 

Eğimi 

Bina bilgileri Veri raporu Statik rapor Mimari proje

Bina kat tanımı 

Kat sayısı 

Bina oturum alanı 

Toplam inşaat alanı 

Bina taşıyıcı sistemi 

Bina yüksekliği 

Bina kullanım amacı 

BYS (bina yükseklik 

sınıfı)
BKS (bina kullanım 
sınıfı)
Bina önem katsayısı 

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 7

Arazi ve laboratuvar Veri raporu Statik rapor Mimari proje
deneyleri

Arazi deneyleri 

Jeofizik deneyler 

Laboratuvar 
deneyleri

Zemin bilgileri Veri raporu Statik rapor Mimari proje

Genel parametreler
Birim hacim ağırlık 
Gerilme durumu 
İçsel sürtünme açısı 
Kohezyon

Yapı-zemin sürtünme açısı

Suya doygun birim hacim ağırlık

Kuru birim hacim ağırlık

Oturma
Poisson oranı 
Elastisite modülü 
Konsolidasyon durumu 
Zemin hacimsel sıkışma katsayısı


SPT deneyleri
SPT N değeri 
İnce dane içeriği (IDI) 
Zemin tipine bağlı düzeltme faktörü (F) 
Tij uzunluğu düzeltmesi (Cr)


Kaya-zemin parametreleri 
Presiyometre
Eş değer net limit basıncı (Ple) 
Zemin cinsi (daneli-sıkı, kohezyonlu, daneli-gevşek) 

Şişme
Plastisite oranı (PI) 
Su muhtevası (wo) 

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 8

Tabaka bilgileri Veri raporu Statik rapor Mimari proje

Tabaka sayısı 

Tabaka kalınlığı 

Tabakadaki zemin 

Temel bilgileri Veri raporu Statik rapor Mimari proje

Temel türü 

Temel genişliği (B) 

Temel uzunluğu (L) 

Temel kalınlığı 

Temel gömülme derinliği (Df) 

Temel taban eğimi 

Deprem bilgileri Veri raporu Statik Mimari proje Geoteknik Rapor

rapor

Deprem düzeyi Kontrol  (AFAD)

edilmeli
Yerel zemin sınıfı Kontrol (AFAD)
edilmeli
En yakın faya olan Kontrol (AFAD)
uzaklık edilmeli

Kısa periyot harita Kontrol (AFAD)

spektral ivme katsayısı edilmeli
(Ss)
1.0 saniye periyot için Kontrol (AFAD)
harita spektral ivme edilmeli
katsayısı (S1)
Kısa periyot tasarım Kontrol (AFAD)
spektral ivme katsayısı edilmeli
(SDs)

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 9

1.0 saniye periyot için Kontrol (AFAD)
tasarım spektral ivme edilmeli
katsayısı (SD1)
Deprem tasarım sınıfı Kontrol (AFAD)
(DTS) edilmeli

En büyük yer ivmesi Kontrol (AFAD)

(PGA) edilmeli

En büyük yer hızı (PGV) Kontrol (AFAD)

edilmeli
NOT: Deprem düzeyi ve yerel zemin sınıfı değerleri geoteknik raporda belirlenmeli ve
kontrol edilmelidir. Bu kaynaklardan elde edilen değerler neticesinde deprem tehlikesi
haritasına giriş yapılmalı ve kontroller sağlanmalıdır.

Su bilgileri Veri raporu Statik rapor Mimari proje

Su seviyesi 

Yük bilgileri Veri raporu Statik rapor Mimari proje

Yükleme adı 

Yayılı yük (q) 

Temel taban basıncı (qo) 

Temel dahil yapı ağırlığı (Wt) 

X yönündeki yatay kuvvet 

(Vte(X))
Y yönündeki yatay kuvvet 
(Vte(Y))

Jeofizik bilgileri Veri raporu Statik rapor Mimari proje

Kalınlık 

Vp 

Vs 

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 10

 GEOTEKNİK RAPORDA OLMASI GEREKEN HESAPLAMALAR

1.Sıvılaşma Potansiyeli ve Değerlendirilmesi

2018-TBDY göre sıvılaşmaya karşı güvenlik koşulu

şeklinde tanımlanmıştır.
𝜏𝑅 = sıvılaşma direnci
𝜏𝑑𝑒𝑝𝑟𝑒𝑚 = zeminde depremden oluşan ortalama tekrarlı kayma gerilmesi

1.1. Sıvılaşma Kaynaklı Oturmanın Değerlendirmesi

Tekrarlı yükler altında boşluk suyu basıncının yeniden eski haline yani hidrostatik denge
haline dönmesi sonrasında temellerde ve zemin üst bölgesinde oturmalar beklenmektedir.
Oturmaların hesaplanmasında daneli zemin tabakalarının tekrarlı yükler altında uğradığı
hacimsel birim deformasyonu () belirlenen hacimsel birim deformasyonun () tabaka
kalınlıkları (t) çarpılması ve eklenik olarak toplanması ile hesaplanır. Hesaplamalarda
Tokimatsu ve Seed (1987) tarafından verilen Şekil’ de görünen grafik ve yarı ampirik
bağıntılar kullanılabilir.

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 11

 2. Yapı Zemin Etkileşiminin İrdelenmesi

2.1. Taşıma Gücü Analizi

Taşıma gücü hesabı yapılırken kullanılan formül aşağıdaki gibidir.

a. Yüzeysel Temellerin Yatayda Kayması (Kayma Dayanımı)

TBDY 2018: 16.8.4.3-6 – Yeraltı su seviyesi altındaki temellerde, depremde tasarım sürtünme
direnci zeminin drenajsız kayma dayanımı esas alınarak hesaplanacaktır.

b. Oturma Analizi

Temele uygulanan yük nedeniyle temeli oluşturan litolojik birimde oluşacak sıkışmalar
oturma olarak tanımlanır. Bir temelin yapabileceği toplam oturmanın genel anlamda üç
bileşenden oluştuğu düşünülebilir.

a) Âni (drenajsız-elastik oturma),

b) Birincil konsolidasyon oturması,
c) İkincil konsolidasyon oturması (plastik oturma)

İkincil konsolidasyon oturması özellikle killi zeminlerin aşırı yüklenmesi halinde söz konusu
olur.

b.a. Ani (Drenajsız) Oturma Hesabı

Zeminde hacim değişmesi olmadan meydana gelen oturma olup, Harr (1966) tarafından
aşağıdaki eşitlikle ifade edilmiştir:

 Si = qB(1-µ2 /Eu)Is
Eşitlikteki;
 Si = âni oturma,

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 12

  q = uygulanan üniform basınç
 B = en küçük yanal boyut,
 µ = poisson oranı,
 Eu = drenajsız elastisite (young) modülü
 Is= temel alanı şekli ve rijitliğine bağlı rijitlik faktörü.

b.b. Konsolidasyon Oturması Hesabı

Konsolidasyon oturması âni oturmayı izleyen aşamada, yüklemeden hemen sonra önce taneler
arasındaki boşluklardaki havanın sıkışması ve bundan sonra da suyun basıncının zamanla
sönümlenmesi ile oluşan oturmadır.
 Sc = mv .H.Δσ’
Eşitlikte;
 Sc: tabakanın mutlak oturma miktarı,
 Δσ’: yüklemeden dolayı tabaka ortasında meydana gelen etkin gerilme artışı,
 mv: hacimsel sıkışabilirlik katsayısı
 H: kil tabakasının kalınlığıdır.

b.c. Presiyometre Yöntemi ile Oturma Hesaplamaları

Menard vd. (1962) presiyometre deney sonuçlarından yaralanarak temel oturmalarının

tahminine yönelik homojen zeminler için aşağıdaki eşitliği önermişlerdir:
 S = (2/(9*EM))*q*Bo*(λd*B/Bo)α + (α/ (9*EM))*q*λc*B
Eşitlikteki;
 S: toplam oturma (cm),
 EM: homojen kabul edilen zeminde yapılan deneylerden elde edilen presiyometre
deformasyon modüllerinin harmonik ortalaması (kg/cm2 ),
 q: proje yükü (kg)
 Bo: temel referans genişliği (genellikle 0.6 m alınır),
 λd ve λc: temel şekli/biçim faktörü (Temel uzunluğunun temel genişliğine oranına
(L/B) bağlı olarak çizelge ve/veya grafik değerleri kullanılarak elde edilir (Menard
vd., 1962),
 a: reolojik katsayı (EM/Pl oranına göre çizelgeden belirlenir (Menard vd., 1962).
 B: temel genişliğidir (cm)

c. Temel Altı Yer Değiştirmelerin Hesabı:

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 13

 d. Yatak Katsayısı Belirlenmesi; (ks)

Yatak katsayısı, ks; zeminin herhangi bir noktasındaki basınç (q) ile, aynı noktanın oturması
(∆H) arasındaki oran olarak tanımlanır.

 ks = Yatak katsayısı, [kN/m³]

 qnet = Net yük, birimi [kN/m²]
 δ = Oturma, [m]

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 14

 ÖRNEK SORU VE ÇÖZÜMLERİ

1. SORU:
Derin bir kum birikintisi üzerine iki kare temel oluşturulacaktır. 3mx3m boyutlarına sahip
olan ilk temel 1000 kN’luk bir kolon yükünü, ikinci temel 600 kN’luk bir kolon yükünü
desteklemektedir. Temellerin eşit oturma yapması istenildiğine göre ikinci temelin boyutlarını
belirleyiniz.

 İki yapı için de Iw=0.9 varsayınız.

 µ, Es ve Iw değerleri zemin türüne dayanır. Yapılar aynı zeminde yapılacağı için bu
değerler tüm hesaplamalar için aynıdır.

²
 𝑆 = qB 𝑥 Iw

 2
q1 = kN/m

 2
q2 = kN/m

 S1=S2 olması için,

𝑥3 = 𝑥𝐵 → B=1.8 m

2. SORU:
5m genişliğinde ve 10m uzunluğunda bir temel, 30° 'lik bir sürtünme açısı ile gevşek bir
kumda, yer yüzeyinin 3 m altına inşa edilecektir. Yeraltı suyu da temel seviyesindedir.
Standart penetrasyon testi sonuçları tabloda verilmiştir. İhtiyaç duyabileceğiniz formüller ve
grafikler aşağıdadır.

Derinlik(m) / N
1.5 12
3.0 14
4.5 16

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 15

 6.0 18
7.5 20
9.0 22
a) Bu gevşek kumda yerel kaymanın meydana gelme olasılığını göz önünde bulundurarak net
nihai taşıma kapasitesi ve nihai taşıma kapasitesini hesaplayın.

 Taşıma gücü katsayıları(boyutsuz) Terzaghi Taşıma Gücü Katsayıları tablosundan Nq:

22.46, Nγ: 19.13 olarak okunmuştur.
 qu= 1.3xc’xNc + q’xNq +0.5γ’xBxNγ
=1.3x0xNc + 16x3x22.46 + 0.5(20-10)x5x19.13
=1556 kN/m2

 qu(net)= qu- γxDf

=1556-16x3
=1508 kN/m2

b) FS güvenlik faktörü 2,5 için net güvenli taşıma kapasitesi ve güvenli taşıma kapasitesini
bulunuz.

 qall=
= .
= 622.4 kN/m2

 qall(net)= qall-γxDf → qall(net)=622.4-16x3=574.44 kN/m2

c) İzin verilen oturma 25 mm'dir. Burland ve Burbidge yöntemini kullanarak, temelin

yüklendikten hemen sonra 25 mm oturmasına neden olacak temel basıncını hesaplayın.
Geçmişte bu toprağa uygulanan maksimum gerilmeler için kazıdan önceki yerinde stres
durumunu düşünün.

 Tablodan zi=3m bellirlenmiştir.

 Analiz edilen derinlik = D+zi= 3+3 =6m

 Navg= N= =15

.
 Ic = . =0.039
.
2
 fs= [ ] = 2.1
.


σp = σ’vo= 16x3 =48 kN/m2
.
 Si =(q- xσp ) x B0.7x . ) x fs

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 16

 25 =(q- x48 ) x 50.7x 0.039 x 2.1
q= 131 kN/m2

3. SORU:
İki tabakalı zemin profilinin ani oturması 10 mm'yi geçmeyecek şekilde aşağıdaki şekilde
gösterilen esnek temele uygulanabilecek maksimum düzgün yayılı yükü belirleyin.

 D/B= 3/3= 0.75 →µο=0.95

 L/B=6/3=2
 Eğer ilk 6m Kil 1 ise = H/B = 3/3 = 1 → µ1 = 0.3
Si(1)= 0.84 x 0.3 x
 Eğer ilk 6 m Kil 2 ise = H/B 3/3 =1 → µ1== 0.3
Si(2)= 0.94 x 0.3 x
 Eğer ilk 9 m Kil 2 ise H/B = 6/3 = 2 → µ1 =0.6
Si(3)=0,94 x 0.6 x
 ∑S= Si(3)+ Si(2)+ Si(1) = 10 mm olduğuna göre,
q = 39 kN/m2

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 17

 4. SORU:
Sürekli bir temel üzerinde betonarme duvar ile desteklenen yükseltilmiş bir karayolunun kesiti
aşağıda gösterilmiştir. Yapının metre uzunluğu başına toplam yük (ölü yük, hareketli yük,
taşıyıcı duvar ve temel dahil) 1200kN'dur. Su seviyesinin üstündeki ve altındaki toprağın
birim ağırlıkları sırasıyla 17 kN/m3 ve 21kN/m3 olduğuna göre zemin üzerindeki net temel
basıncı nedir?

 Q toplam=1200kN/m
 q toplam= =300 kN/m2
 q net=q’son-q’ilk

 q’i=2x17+ (21-10) x 3=67 kN/m2

 q’f=300- (3x10)+(2x17)+(21-10)x1,5=320,5 kN/m2
 qnet=320,5 - 67= 253,5 kN/m2

5. SORU:
Bir depremin ivme-zaman geçmişi (Mw: 8,0) kaydedilir ve aşağıdaki gibi gösterilir.

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 18

Toprak profili katmanlıdır. Yeraltı suyu seviyesi zemin yüzeyinden 6,0 m aşağıdadır.
Süzülmüş ve doymuş kum birim hacim ağırlıklar sırasıyla 17 kN / m 3 ve 19 kN/m3'tür.
Yumuşak kilin doymuş birim hacim ağırlığı 18 kN/m3. Toprak profili de aşağıda
gösterilmiştir (suyun birim hacim ağırlığı 10 kN/m3 olarak alınabilir).

a) Her toprak tabakası için sıvılaşma riskini bulunuz (kum 1, kum 2, yumuşak kil ve sıkı
siltli kil tabakalarının orta noktalarında)

 Sadece kum 2’nin sıvılaşma potansiyeli vardır.

 C E= =0.75, z=9 m, M=8
 z =9m<9.5 → rd=1-0,00765z → rd=0.93
 σvo = (17x6) + (19x3) = 159 kN/m2
 σ’vo = (17x6) + (19-10) x3 = 129 kN/m2
 CSR= x ’
x x rd
.
= x x x 0.93
= 0.2

 N 1,60=12 x 0,75= 9
 N 1,60(cs)= α+ β N 1,60
 α = exp[1,76-(190/FC2)]= 1,16
 β= [0,99+FC1,5/1000]= 0,93
 N 1,60(cs)= 1.16 + 0.93x9 = 9.53 ~ 9
 CRR 7.5 = 0.14
 CRR8= 0.14 x 0.94 = 0,132
.
 FS= = .
= 0.66

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 19

b) Her bir zemin tabakası için sıvılaşmaya bağlı oturmayı belirleyin. (kum 1, kum 2, yumuşak
kil ve sıkı siltli kil)

 N 1,60 = 9
 N 1,90 = 9x =6
 Ɛv = % 4,5

 ΔH= H x Ɛv
=6 x
= 0,27

6. SORU:

Aşağıdaki şekilde verilen toprak profilini göz önünde bulundurun. 100 kN/m2'lik eşit dağılmış
geniş yayılı bir sürşarj yükü zemin yüzeyine uygulanır. Boşluk oranı-etkin gerilme ilişkisini
kullanarak, son konsolidasyon oturmasını hesaplayın. (Sc= H x mv x Δσ)

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 20

  σi'(7m) = (21-10)x5+(19-10)x2=73 kN/m2
 Δσ'= 100 kN/m2
 σ' f (7m) = 73+100 =173 kN/m2
 Sc=H x mv x Δσ
=[(4x2,6x10-4x(100-73)+(4x1,1x10-4x(173-100)]
=0,06 m

7. SORU:

200 kN/m2’luk net yayılı yük taşıyan 4mx2m boyutunda bir temel, Eu değerinin 45 MN/m2
olduğu 5m kalınlığındaki bir kil tabakasının 1.5 m derinliğinde yer almaktadır. Bu katmanın
altında, Eu değerinin 80 MN/m2 olduğu 10 m kalınlığında ikinci bir katman vardır. İkinci
katmanın altında sert bir katman bulunur. Yeraltı suseviyesi temelin derinliğindedir. Temel
altındaki ortalama ani oturmayı belirleyin.
İpucu: Toprak doymuş kil olduğu için vs= 0.5. Yani aşağıdaki denklem kullanılabilir.

Si =µo x µ1 x

 D/B= 1.5/2= 0.75 → Mο=0.95

Eu = 45 MN/m2 ile zemin yüzeyinden 5m derinde olduğunu varsayalım:

 H/B= 3.5/2 = 1.75
 L/B= 4/2 = 2
 M1=0.65 → S1= 0.95 x 0.65 x = 5.49 mm

Eu = 80 MN/m2 ile zemin yüzeyinden 15m derinde olduğunu varsayalım:

 H/B= 13.5/2= 6.75
 L/B= 4/2 =2

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 21

  M1=0.9 → S2= 0.95 x 0.9 x = 4.28 mm

Eu = 80 MN/m2 ile zemin yüzeyinden 5m derinde olduğunu varsayalım:

 H/B= 3.5/2 = 1.75
 L/B= 4/2 = 2
 M1=0.65 → S3= 0.95 x 0.65 =3.08 mm
Süperpozisyon prensibini kullanarak;
 ∑S= S1+S2+S3 = 5.49+4.28-3.08 =6.69 mm

8. SORU:
Sıvılaşma riskini değerlendiriniz ve sıvılaşmaya bağlı oturmayı bulunuz.

 Z= 6.8m< 9.15m → rd = 1- 0.00765z = 0.95

 σvo = (3.5x18) + (3.3x20) = 129 kN/m²
 σ’vo = (3.5x18)+ (3.3x(20-10)) = 96 kN/m²
 N1,60 = NxCNxCExCBxCRxCS
√
= 15x x x1x1x1
= 11.59 ~ 11
 N1,60(cs)= α+βN1,60
 FC ≥ %35 için → α = 5.0 , β=1.2
 N1,60(cs)= 5.0 + 1.2 x 11 = 18.2 ~18
 Tablodan CRR7.5= 0.35

 CRR6.5= 0.35 x 1.19 = 0.42 (Seed-Idriss 1982)

 CSR= x ’
x x rd
. .
= x x x 0.95
= 0.22

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 22

 .
 FS= = .
=1.91 √ güvenli

9. SORU:
Ani oturmayı göz ardı ediniz ve iki farklı kil türünden oluşan kil 1 ve kil 2 zemin profillerinin
150 kPa net temel yükü altında oluşan toplam konsolidasyon oturmasını hesaplayınız. Suyun
birim hacim ağırlığı 10 kN/m³ ve Skempton-Bjerrum düzeltme faktörü μ= 0.7 her iki kil
zemin için.
 σ’c (bazen σ’p olarak gösterilebilir) ön konsolidasyon basıncıdır.

10m x 10m

qnet= 150kPa
Kil 1 2m
ɣkuru= 19 kN/m³ Cr = 0.05 Cc = 0.15
Kil 1 6m
ɣyaş= 20 kN/m³ e0 = 0.80 σc’ = 80 kPa

ɣyaş= 20 kN/m³ Cr = 0.03 Cc = 0.10

Kil 2 6m
e0 = 0.60 σ’c = 200 kPa

Sıkıştırılamaz zemin

Kil 1 için konsolidasyon oturması :

 İlk efektif gerilme → σ'i =2x19 + 3x(20-10)= 68 kPa
 Yükten kaynaklanan gerilme artışı → ∆σ=( ) ( )
= 88.8 kPa
 Nihai efektif gerilme → σ'f = 68 + 88.8 = 156.8 kPa
. . .
 Sc1 = [ .
x 6 x log( )] +[ .
x 6 x log( )] = 0.158 m

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 23

Kil 2 için konsolidasyon oturması :

 İlk efektif gerilme → σ'i =2x19 + 6x(20-10)= 128 kPa

 Yükten kaynaklanan gerilme artışı → ∆σ=(150 x 10 x 10)/((10+9)x(10+9)) = 41.6 kPa
 Nihai efektif gerilme → σ'f = 128 + 41.6 = 169.6 kPa
. .
 Sc1 = .
x 6 x log( ) = 0.014 m

Toplam konsolidasyon oturması (1D):

 ΣSC =S1 + S2 = 0.158 + 0.014 = 0.172 m = 17.2 cm

10. SORU:

Kumlu kil tabakası üzerine 2.5mx1.5m bir dikdörtgen temel yapılacaktır. Zeminin birim
hacim ağırlığı 16 kN/m³ ve kohezyon 24 kN/m2, içsel sürtünme açısı 20 derece, temel
derinliği Df= 1.5m ve güvenlik katsayısı 3’tür. Mayerhof’un teorisini kullanarak izin verilen
zemin taşıma kapasitesini belirleyiniz.

 c’= 24kN/m2, Df= 1.5, FS= 3.0, γ= 16kN/m³, B=1.5, Ø= 20°, L= 2.5
 qu= cx Nc x Sc x Dc+ γ x Df x Nq x Sq x Dq + 0.5x γ x B x Nγ x Sγ x Dγ
 Nc=14.83 Nq= 6.40 Nγ= 2.87
 Tablodan Ø= 20° için; Kp = tan²(45+ Ø/2) = tan²(55) =2.04
 Sc= 1+ 0.2*Kp*(B/L) = 1.24
 Sq= Sɣ= 1+0.1* Kp*(B/L) = 1.12
 Dc = 1+0.2*√Kp * (B/L) = 1.17
 Dq= Dɣ= 1+0.1*√Kp * (Df/B) = 1.14
 Ic=Iq=Iɣ=1
 qu= 24x14.83x1.24x1.17+16x1.5x6.4x1.12x1,14+0.5x1.5x16x2.87x1.12x1.14 = 756.5
kN/m²
.
 qall = = = 252.2 kN/m²

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 24

Vesic Taşıma Yükü Teorisi

qu = c' Nc sc dc ic bc gc + γ' D Nq sq dq iq bq gq+ 0,5 γ' B Nγ sγ dγ iγ bγ gγ

Nc, Nq,Nγ : Meyerhof taşıma kapasitesi katsayıları

sc, sq, sγ : Temel şekil katsayıları

dc, dq, dγ : Derinlik katsayıları

ic, iq , iγ :Yük eğim katsayıları

bc, bq, bγ :Temel taban eğimi katsayıları

gc, gq, gγ : Zemin eğim katsayıları

dγ =1

D/B ≤1 için k=D/B

Mütemadi (sürekli) temel için B/L →0, bu D/B > 1 için k=tan-1(D/B)
nedenle sc, sq, sγ 1 olur. Bu sürekli temellerde Burada tan-1 terimi radyan
şekil katsayılarının ihmal edilebileceği cinsindendir.
anlamına gelir.

Kohezyonlu Zeminler için Skempton Taşıma Gücü Teorisi

qu=cNc+q

q=γ'Df

qn=cNc

Sürekli temeller için Nc ≤7,5 ile sınırlı olarak

Kare/dairesel temeller için Nc ≤7,5 ile sınırlı olarak

Dikdörtgen temeller için Df ≤2,5 olduğunda

Df >2,5 olduğunda

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 25

Vesic Taşıma Yükü Katsayıları

φf Nc Nq Nγ φf Nc Nq Nγ
200 14,83 6,40 5,39 280 25,80 14,72 16,72
220 16,88 7,82 7,13 300 30,14 18,40 22,40
240 19,32 9,60 9,44 320 35,49 23,18 30,22
260 22,25 11,85 12,54 340 42,16 29,44 41,06
Si : Elastik oturma

μ0 :D/B'nin fonksiyonu (grafikten)

μ1 :Şekil ve Derinliği için etki katsayıları (grafikten)

Es : zeminin elastiklik modulü

q : Uygulanan gerilme

B : Temel genişliği

D : Temel derinliği

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 26

Taneli zeminlerde oturma için Burland-Burbidge Yöntemi

Normal konsolide kumlar için

! B, metre, q, kN/m2 cinsinden girildiğinde oturma, S, mm cinsinden değerlendirilir.

Eğer kum tabakasının kalınlığı (H), Z1 den küçük is f1 tabaka kalınlığı düzeltme katsayısı
olup, aksi takdirde fs=1'dir.

fs şekil düzeltme katsayısıdır:

Z1 yüklü alanın etki derinliğidir:

N, derinlik ile artıyorsa şekildeki Z1 grafik kullanılarak belirlenir.

N derinlik ile azalıyorsa Z1=2B'dir.

Normal konsolide zeminler için (σz0’ = σr’)

Aşırı konsolide zeminler için - I. Durum (σzf’ < σc’)

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 27

Aşırı konsolide zeminler için- II. Durum (σz0’< σc’< σzf’)

δc = Nihai konsolidasyon oturması

r= Rijitlik katsayısı (bk. Tablo 1.)
Cc= Sıkışma indisi
Cr= Yeniden sıkışma indisi
e0= Başlangıç boşluk oranı
H= Zemin tabakasının kalınlığı
σz0’= Zemin tabakasının orta noktasındaki başlangıç düşey etkin gerilmesi
σzf’= Zemin tabakasının orta noktasındaki nihai düşey etkin gerilmesi
σc’= Zemin tabakasının orta noktasındaki ön konsolidasyon gerilmesi

Tablo 1.

Temel rijitliliği Temel merkezinde δ nın hesaplanması için

r değeri
Tamamen esnek 1,00
(Örneğin; çelik tanklar)
Orta seviye 0,85-1,00
(Örneğin: radye temel) Genelde 0,90 civarında
Tamamen rijit 0,85
(Örneğin: münferit (tekil) temel

TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI MUĞLA ŞUBESİ 2021 28