-^ (^i.

'f'
■iV
> 'i j-

l \,

^* = \-rr.^ -

^.t
'î^
PÊLÊN BÊRIKIRINÊ

Mustafa Aydogan

Weşanên NÛDEM
 WeşanênN0DEM:a8
Pêlên Bêrîkirinê

Çapa Yekem: Stockholm 1997

© Weşanên Nûdem û M. Aydogan

Pergila bergê û rûpelan: NÛDEM
Wêneya bergê: Tabloya A. Strindberg, Svattsjukans natt (Şeva dilxerabiyê)
ISBN: 91 88J92-28 6

Adres: Nûdem

Termov. 52

176 77 Jarfölla-Sweden

Bêî destûra Weşanên Nûdemê jinûveçapkirin an jî di kovar û

rojnameyan de weşandin qedexe ye.
 ^ ^

PELEN BERIKIRINÊ

Mustafa Aydogan

We;anên NÛDEM
Ji nişka ve rabû ser piyan û li wê tahta ku ew li ser rûnişti-
bû, nihêrî'. Li karê xwezayê ecêbmayî ma. Şopên salan û
tesîrên derbên ji her deverî yên ku taht ji formekê xistibû ye-
ke din, li ber çavên wî mezin bûn û mîna ku dixwazin di
derheq'a rêya ber bi şikefta ku hemû rastiya vê tahtê tê de
veşartîye diçe de, li xwe mukur bên, çavên wî di xwe de hefs
kirin. Ew li hemû bûyerên ku ev taht ji halekî xistibCm hale-
kî din fikirî. Li ser paraleHyeke muhtemel ponijî. Tu tişt ji
hevdu dernexistin. Dîsa berê xwe da vê tahta ku çaven we ji
serma zivistana direj î dijwar û berehm tirsiyabûn. Tev H ha-
tina havînê jî hîn bi ser hişê xwe de nehatibÛ. Tahta ku hise-
ke mîna diricife û ji bo ku neqefile, xwe civandibû ser hev-
du, bi mirovî re çêdikir, îcar bi ruye xwe yê kortik kortikî Û
xir'amokî H ber çavên wî biçCik ku bêhêvîtî jê diza, xuya kir.
Çavên bi kortçûyî û murCizekî tirş, êrîşî wê piça hêviya ku

mabû jî dikir.
Tew piştî kevza ku di qeHştekên wê de ji xwe re cîh peyda
kiribû dît, mîna ku bibeje: "Ka ew tahtên bi tavê re dikeni-
yan? Ka ew tahtên mirovî dikarîbu xwe lê bigirta? Ka ew
tahtên ku hêvî jê difûriya?" H ber xwe nihêrî Û serê xwe bi
kerb kil kir. Hiseke ecêb ew girt û berneda. Li gel hiseke nîv-
nefretî jî ji ber tunebûna şiyana xwenuhkirinê, H ber tahtê
ket. Tev H ku di warê lêkoHnên genên ku dê muhtemelen ji-
yanê dirêj bikin de, ji bo pêşerojê xwediyê hêviyeke xurt bÛ
jî xwe ji fikra ku paraleHyek di navbera vê xusÛsiyete Û qe-
dera mirovatiyê de datanî, xelas nekir. Qelsî û bêçaretiya di

vî warî de ew tirsand û ber bi bêhêvîtiyekê ve dahf da. Di vê

dahfdanê de kaHtî hate bîrê. Dikira biketa nav xeyaHn kCir,

lê H xwe hay bû û serê xwe hejand û di ber xwe de peyivî û

pirsî:

- Gelo çi pêywendî di navbera vê tahtê û kaHtîyê de heye?

Ji bo çi kalitî û ne tiştekî din?

Di ber xwe de bişirî, lê ev bişirandin, ne dişibiya bişiran-

dinên berê. Wî ne tu mahne da pêywendiya ku di navbera

tahtê û kaHtîyê de hebû û ne jî xwe ji wê hisa ku kederek pê

re peyda kiribû, rizgar kir. Keserek kişand. Xwest dîsa rûnê,

lê gava H tahtê nihêrî dev ji rianiştinê berda. Ji bo çi? Wî jî

nizanîbû. Gava H bersivekê geriya, ji nişka ve gotina "H tah-

tê rijniştin"ê hate bîra wî. Jê veciniqî. Taswas îi heyecanekê

ew da ber xwe. Ji bo ku ev gotin di hundurê wî de nebe hi-

seke xurt ku hertiştî têxe bin tesîra xwe, H rêyên zCi jibîrkiri-

nê geriya. Xwe bi lez ji tesîra vê gotinê xelas kir û ji ber bi-

bîranînê jî mîna ku bibêje "Ma nuha wexta vê gotinê bû?"

bi xwe re xeyidî. Li xiramokiya tahtê ya ku zimbara dianî

bîra mirovî, nihêrî. Rehên reş, sipî û sor ên ku xwe tê de ci-

vandibûn, di çavpêketina yekem de, hiseke ku ev taht heta

mirov bê bes e, bi înad e, pê re çêkir. Ev his bû sedema tirsa

ku ev taht dê serê yê H hember xwe bivê nevê bitewîne.

Wî heta nuha geHek taht dîtibian, lê tu tahtan hiseke weha

ecêb pê re çênekiribûn. Ya din jî tu tahtan bi vî awayî lê ne-

nihêrîbûn. Tu taht ewqas ne dûrî wî bûn. Êdî his û fikiran
xwe H hevdu badabûn. Hema gava ku wî H vê tahtê dinihê-
rî, hisên wî hertim zora fikirên wî dibirin. Belkî fikrên wî bi

xwe, ev destûr dida, lê her çi dibe, bila bibe, ev taht...

Dîsa pirsî:
 - Gelo ji bo çi ev taht naşibe yên din?

Li kortikên ku tê de vebiabian nihêrî. Çavên wî H yekê ji

wan aHqî. Nema dikarîbû berê xwe jê biguherta. Kortik li

ber çavan bû geHyekî kûr î bê binî. Tariyekê ev kiirahî bi ca-

rekê dagirt. Dikira têwerbûya û di kûrahiya reş û tarî de bi

yekcarî wenda bûbûya.

Veciniqî.

Hiseke weha hatê ku wî bi Hngên xwe hişk pê H erdê neki-

riba û hebekî jî bi paş de venekişiyaba, digot qey kiirahiya

vê kortê dê ew bi derbekê re daqurtanda û ew ê dîsa bi ria-

kala dinyaya gewrik neketibûya. Ji tirsa têwerbianê hîn jî

gurpe gurpa dilê wî bia. îcar bi qoziya çavên xwe H tahtê ni-

hêrî. Bi nerînê re, ierizandinekê laşê wî bi temamî da ber

xwe. Hêrsek hatê. Di hundurê çend saniyeyan de hêrsa wî

gîhaşt dereceya ku tu nemabû dilê wî rawestanda. Hilma

xwe bi lez stend û berda. Firnikên bêvilê fireh bûbian. Pêva-

joya hêrsbûnê hebekî dom kir.

Hiseke ku ji ber xezeba tarîtiyê, xwe avêtiye bextê geHyekî

kûr î bê binî pê re çêbû. Xwêdanekê xwe di çavikên çermên

wî de da der û ruyê çerm bi hemia comerdiya xwe ve av da.

Bi xwêdanê re hêrsbfana wî hêdî hêdî daket.

Piştî hebekî aram bû, dîsa li tahtê nihêrî. Ev nihêrîn, ne

mîna ya din bia. Lê vê carê ger ji bo demeke muwaqat be jî

mirovî digot qey di şerê fikir ia hisan de, nîvserdestiyeke fiki-

ran xuya dibû. Di demên weha de, dest bi xwe re peyvînê

dikir. Vê carê jî ev qaîde meşand. Bi dengekî bi gazinî ji xwe

re got:

- Ka dev ji tahta reben berde! Ma tu çi dozê lê dikî?

Wî jî nizanîbia, bê çi dozê lê dike. Mirovî digot qey, ji yekî

H hember xwe, hesêb dixwaze. Bi vê gazinê re kela wî daket.

Dengê wî nermtir bii. Dilê wî pê şewitî û îcar bi dengekî bi

bergerînî, weha dom kir:

- Te ew jî perîşan kir û te xwe jî... Tu divê qey xwezayê

xwe civandiye ser hevdu lî di vê tahtê de bi cîh bûye. Xwedê

jê razî, hela H dora xwe binihêre, bê ka xweza çi qas rengîn,

çi qas fireh ia çi qas dewlemend e! Te hema çavên xwe bera

vê tahtê dane.

Dia re bi rexneya H tengfikirandina xwe re pêwîstiya îqa-

zekê jî his kir.

- Ger tu di hemû meseleyan de cîh weha H xwe teng bikî,

te mal anî sitiana navê.

Ji nişka ve H xwe hay bia û got:

- Wî, ev çi ye? Ez bi kê re dipeyivim?

Tirsekê ew girt. Serê xwe biHnd kir û H dora xwe nihêrî.

Kes H wir tunebia. Kêfa wî hat, hebekî rehet bû.

Lê dîsa bi xwe re peyivî:

- Bi ser heqê min de, dînîtî jî bi dia min biketa, min ê H ba-

vê xwe zêde bikira. De tu bala xwe bidê, bê ji kî derê heta kî

derê... Kê em H vê tahtê rast kirin? Kê em anîn H vê tahtê asê

kirin?

Bi xemgînî lê fikirî.

Wek ku dengek hate guhê wî. Ji nişka ve sar sekinî. Bi bê-

dengî H dora xwe guhdarî kir. Lê dia re hilma xwe berda, kir

niçe niç ia got:

- Na lo, dengê çi, halê çi...

Wî xwest ku ew H tiştekî din, hema çi dibe bila bibe, lê H

tiştekî din bifikire. Her çi qas dilê wî pirr dixwest jî ew di vê

hewildana xwe de bi ser neket. Lê gava sirra bayekî bêhêvî-

tiyê bi ser wî de hat, bi hemia konsantrasyona xwê Vê di ber

8
 xwe de da û wek hercar, vê carê jî destiir neda bêhêvîtiyê.
Piştî qewirandina sirra bê, kir niçe niç û got:

- Ji xwe re lê binihêrin, lawo! Tahtekê çi anî serê min!

Tije bûbia. Hisên ciir be cûr ku hemû kulên wî tev radiki-

rin û dibiin sedemên keserên kiar, ew bi temamî xistibii bin

bandora xwe. Êdî pêlên hisên wî her ku diçiin bilindtir di-
bûn û di dilê wî de hilnedihatin.

Li bêrîka xwe geriya, pêniisek ia deftereke biçûk a bêrîka

derxist û ji xwe re got:

- Gellek kes dibêjin, gava mirov tije bia, divê binivîsîne. Ez

ê jî helbestekê binivîsînim. Ma gelo ez ê bikaribim careke
din weha tije bibim? Ev firseteke mezin e ia divê ez vê firsetê
ji destê xwe bernedim.

Pênias di navbera tiliyên xwe de kil kir u bi awayekî ji xwe

bawer fikirî. Rewşa wî hişt ku ew xwe bi destê hin îddîayên

din de jî berde. îddîa li ser îddîayê ew da ber xwe.
- Belkî ev bibe destpêka nivîskariya min jî. Ji xwe, welatê
me bindest e ia hatiye perçekirin. Ji ber vê yekê, welathezî ni-
vîskariyê li ser me ferz dike. Divê mirov ji deverekê dest pê
bike. Zimanê me zimanekî weha ye ku pêwîstiya wî bi pêş-
ketinê heye. Belkî ev ji bo pêşdebirina zimên jî baş be.

Xwe li ber kaxizê xweş kir. Wî jî bi awayekî zelal nizanî-

bia, bê wî dê çi binivîsanda.

Bîstikekê sekinî, lê dû re di bin tesîra atmosfera serdest de,

wî jî xwe tevî pirraniyê kir ia got:

- Hema bila bi zimanê me bê nivîsandin, çi tê nivîsandin,

bila bê nivîsandin...

Ger aqil ji bo pêşîlêgirtina hisên ku ew dabia ber xwe, ne-

ketibiaya dewrê îa ew ji nişka ve li xwe hay nebiiya ii mîna

ku bibêje: "Hêdî biajo, bavê min! Ma te xêr e?" kiir nefiki-

riya, çi hatibiiya bîrê ii çi ji vê tijebiinê derketibûya, wî dê li

ser kaxizê reş bikira. Û Xwedê dizane bê hîn kîjan îddîayên

din dê biibiina bela serê wî.

Ji ber îdîayên xwe yên ku li bejna wî nedihatin, hebekî po-

nijî. Atmosfera ku ew bê fikir ajotibii ser pênûs û kaxizê,

hêdî hêdî belav dibii. Bi guhertina atmosferê re xemgîniyekê

jî rengê ruyê wî guhert. Xemgîniya wî dii re hemii şaneyên

laşê wî xistin bin hukmê xwe. Bi xemgîniyê re hiseke ku îh-

tiyaca muhasebeyekê dida pêş pê re çêbii.

- Ev îro çi bi min hatiye? Ez ji helbestan hez dikim û min

ji bo ajîtasyona H hember girseyan jî hinek helbestên Pablo

Neruda, Nazim Hikmet, Ernesto Cardenal, Federico Garcia

Lorca, Ahmed Arif, Mahmûd Derwîş, Mayakovskî, Cegerx-

wîn, Rojen Barnas û nemaze ji bo hesreta di dil de "Dêrika

Çiyayê Mazî"ya Qedrîcan jî ji ber kirine. Lê xwendina hel-

bestan tiştek e ii helbestvanî tiştekî din e û ya din jî çi pêy-

wendiya tijebiin ii helbestvaniyê bi hevdu re heye? Belê rast

e, kul ii derd dibin sedemên ku mirov bi hisên cur be cur tije

bibe. Lê tev vê jî her mirovê an mirova ku tije bibe, nikare

helbestan binivîsîne. Ger weha ba, yanî her mirovê an miro-

va ku tije biibiiya, bikarîbîiya helbest binivîsanda, nuha ji

her feqîr ii belengazekî an belengazekê helbestvanek derketi-

biiya. Wê gavê dê pirraniya mirovan ji helbestvanan pêk ha-

tibiiya ii dinya jî dê mîna dinyaya helbestvanan bihata hesi-

bandin.

Serê xwe kil kir, zor da hişê xwe ii tiştên li ser helbestan

xwendibian, bi bîr anîn. Piştî di bin ronahiya tiştên ku di vî

warî de xwendibûn fikirî, bi kerb keniya û dîsa dewam kir:

- Ez ê bi vî haH çawa binivîsînim? Ne helbest ii ne jî tu be-

lO
şên edebiyatê ne raste rast pijaka rastiya ku ji dervayî îrada

me ye. Hunera edebiyatê ne tekrarkirina rastiyê ye. Edebi-

yatvan rastiya ji dervayî îrada me, bi hêla ku bi pêjnan ve

nayê hiskirin, yanî bi wê guloka pêywendiyên ku li paş ras-

tiya xuya, radiweste ii nakeve qada pêjnan werdigire, di bin

ronahiya zanyariya edebiyat û estetîkê de, tîne ba hevdu, he-

yecan û hisên xwe tev li wê dike; bi hemii şiyana xwe ya hu-

nerî distirê; bi îdealên xwe yên pêşerojê ve dihiine. Û piştî

gihaştina qonaxa yekîtiya diyalektîk ya di navbera estetîk ii

rastiyê de, yanî piştî ku ji nii ve diafirîne, pêşkêşî civakê di-

ke. Rastî di bin ronahiya şiiCira helbestvên de, bi îmajan ve,

ji nCi ve îfade dibe. Yanî gotin ji dervayî maneyên xwe yên

rojane, hem bi serê xwe û hem jî bi pêywendiyên ku di nav-

bera wan de heye ve, tên sitirandin û dibin xwediyê quwete-

ke nCi, tijebûn ii kiirahiyeke fikrî. Ew êdî di helbestê de, bi

wî halê statîk cîh nagire. Vêca tijebûn li ku û li ser esasê

xweşikbûnê, şiyana abstrakkirina rastiyê li ku?

Fikira ku edebiyatê bi tenê mîna karekî ku ji terefê welat-

heziyê li ser me hatiye ferzkirin, dibîne, pê pirr ecêb hat. Ji

ber vê nirxandina vulger, warê edebiyatê pirr dûrî xwe his

kir. Li hember ciddîyeta edebiyatê ii edebiyatvanên ku dinya

bi saya berhemên wan rohnîtir xuya dibe, ji xwe fedî kir. Ji

ber van têkiliyên ku ne di cîh de hatibiin danîn, li ber xwe

ket.

Tew gava îddîaya wî ya di warê têkiliya di navbera bin-

destî ii perçebiina welêt û nivîskariyê de hat bîra wî, hisên

liberketinê ew bêtir êşand.

- Gelo em ji bo çi dinivîsînin? Gelo nivîskarên me ji bo çi

dinivîsînin?

Li nivîskarên ku welatên wan azad in û nehatine perçeki-

II
rin, fikirî.

- Ger îddîaya min rast be, gelo ew ji bo çi dinivîsînin?

Xwe bi saxî ii bi selametî ji destê rexneyên xwe xelas kiri-

bii, lê îcar îddîaya wî ya "pêşdebirina zimên" dev jê berne-

da. Divê di vî warî de jî serê xwe zelal bikira. Her ku serê vvî

zelal dibii, bergiya wî rohnîtir xuya dikir. Ji ber vê yekê, mu-

hasebeya ku bi xwe re dikir, domand. Serê xwe vir de û wê

de kil kir. Di ber xwe de bi kerb bişirî û dii re bi dengekî ku

mîna henekê xwe bi îddîaya xwe dike, got:

-Tew pêşdebirina zimên!

Dii re xwe li ser fikira xwe ya di vî warî de hebû, konsant-

re kir.

- Rast e, divê herkes berê fêrî zimanê xwe bibin û di her

warî de bi kar bîne. Ev nemaze ji bo yên ku di rewşa me de

ne, bûyereke pirr girîng e. Di vî warî de seferberiyeke mezin

pêwîst e. Ji gava ku ez bi xwe hisiyame û heta nuha hewil-

daneke min a di vî warî de heye. Ev kar bi îstiqrar û bi ba-

werî tê meşandin. Ez bi vê serbilind im. Tev gellek astengên

di vî warî de, divê mirov H tu maneyan negere û wê şiyana

di fêrbûna zimanekî biyanî de nîşan dide, di fêrbûna zimanê

dayika xwe de jî nîşan bide. Lê gellek nivîsên min piştî rast-

kirinê dikarin bên xwendin. Ez dibêjim rastkirin, lê hûn ji

nii ve nivîsandinê fahm bikin. Ez ew kesê ku di warê nivî-

sandinê de, hîn hêdî hêdî fêrî bikaranîna zimanê xwe dibim,

ji bo çi, di warê pêşdebirina zimên de, ji nuha ve fonksiyo-

nekê didim xwe?

Serê xwe xist nava herdu destên xwe ii bi hiseke li hember

xwe durust, li xwe mukur hat.

- Di vî warî de tu ferqa min ii xwendevanekî dibistana

destpêkî tuneye. îcar ez radibim, fonksiyoneke mamostetiyê

iz
 didim xwe. Ji xwe em di wan warên ku zanebiina me têrê

nakê de, hertim xwe li pisporiyê radikşînin. Lê ez ê vê şaşiyê

nekim û bila pisporên vî warî nekevin tu taswasan, ez ê pî-

yasayê li ber wan neherimînim!

Li dehsal berê fikirî, bi îro re muqayese kir. Ferqeke pirr

mezin dît. Pêşketineke xurt diyar dibû. Lêbixwedîderketine-

ke bi bawerî hêvî geş dikirin. Berê çi bihata nivîsandin rax-

bet didît, lê nuha rewş hatiye guhertin ii sewiyeya xwende-

vanan ne wek ya beriya deh salan e. Xwendevan jî êdî dix-

wazin mafê xwe yê hilbijartin Ci ecibandinê bi kar bîne. Êdî

li gel vî zimanê mexdiir, qalîteya berheman jî roleke girîng

dileyize. Li gor wî, perspektîva ku dibêje; "Bila bi vî zimanî

bê nivîsandin, çi dibe bila bibe" wê ji îro ii pê ve, li ser

xwendina vî zimanî û hejmara xwendevanên vî zimanî tesî-

reke negatîv bike û ev tesîr di jiyanê de, xwe hêdî hêdî eşke-

re dike.

Piştî munaqeşeya bi xwe re, îqna bûbii. Pêniisa xwe xist

bêrîka xwe. Lê xulqê wî hebekî teng biibii. Bi xwe re xeyidî

iigot:

- Ez ê bi vî aqilî hey rojekê, xwe li belayekê rast bikim, bê

ka çi ye. Ez her carê fonksiyoneke ku qabiliyeta min têrê na-

kê, didim xwe. Ez ji bo çi li xwe weha dikim? Ez jî nizanim.

Halbiikî ez di gellek warên din de xwedî qabiliyet im. Ez ne

mecbiir im ku di her warî de xwedî qabilyet bim ii ev ne kê-

maniyek e jî.

Ji tahtê hebekî bi diir ketibû. Wî jî fahm nekir ii got:

- Ez çawa hatim vira? Nayê bîra min ku ez meşiyabim.

Dii re bi awakî ecêbmayî got:

- Li gor ku tu kesî ranehiştiye min û min li vir dananiye,

divê ez bi xwe meşiyabim.

13
 Li dora xwe çii ii hat.

Nema dizanîbii bê divê çi bikira. Ji ber çûyîn ii hatinê gêj

bii. Li cîhê xwe rawestiya. Dikira li tiştekî bifikiriya. Destê

xwe ber bi warê simbêlan ve bir. Lê destê wî şemitî. Devekî

rût... Hisekê ew girt, guvaşt guvaşt... Wek ku tiştekî xwe

wendakiribe, li dora xwe nihêrî. Tew gava Oswaldê dostê

Kurdan anî ber çavên xwe, guvaştin xurttir bûbû.

- Xwedê mirovî bisitrîne, ma yên wî jî simbêl bian! Ma ew

ne mêrikekî pêşketî û EwrCipî bû? Ma simbêlên wî ji bo çi

hebiin?

Dîsa destê xwe avêt cîh û warekî riit. Li xwe fikirî.

- Ev guhertinek bû, iê gelo guhertineke xwezayî bû?

Li gor wî, na! Ya wî ne guhertineke xwezayî bii. Simbêlên

mirovî hebin, dê çi bibe, tunebin dê çi bibe. Ev ne tu pîvan

bû. Gellek hevalên wî yên li welêt jî bê simbêl bûn, lê ji bo çi

rewşa wî pê tahde dihat? Lê her çi dibe, bila bibe, wî ya

xwe ne normal didît. Ji ber ku wî dizanîbû ku wî ne ji dilê

xwe, lê xwedêgiravî ji bo ku xwe ji paşdemayinê xelas bike

ia li dii karwanê medeniyetê nemîne, weha kiribii.

Gava ku li ser simbêlan kiir fikirî, hiseke poşmaniyê ew

girt, hema tu nemabû şîna simbêlan bigeranda. Lê rewşa

Ahmedê Mêqerî anî ber çavên xwe, hebekî tesellî bii.

Ahmed, erê bi eslê xwe mêqerî bii, lê li bajêr bi cîh biibû.

Ew ii Ahmed li welêt jî li dibistanê hertim li ba hevdu rûdi-

niştin. Nuha jî Ahmed yek ji wan ên ku her ji hefteyekê du

caran bi telefonê lê digerin, bû. Di xortaniya xwe de pirr li

hev bii. Hejmara keçên ku di dilê xwe de jê hez kiribûn ii dê

ji teklîfa wî re tu carî negotibiina, "na", gellek bû. Bejna wî

ya tenik î dirêj, porê wî yên firk î tenik ku gellek caran mîna

14
 zêrî hatibû binavkirin ii çavên wî yên keskê zeytiinî ku di se-

rçavê di rengê genimî de bi kêf dibiriqandin, dihişt ku dilên

keçikan zor bide kafesa sîngê.

Ahmed di wexta xwe de, leyiztikvanekî fiitbolê yê baş bia

jî. Gava li hewşa dibistanê bi fûtbolê dileyizt, pirraniya keçi-

kên dibistanê dihatin temaşeya wî. Ahmed piştî daketina

biniya xetê jî çend caran xwe gîhandibCi seha belediyeya

Qamişlokê li bi griipeke ku ji Suryanî ii Kurdan pêk dihat re

bi fiitbolê leyiztibû. Hemûyan jî ji bo ku ew mêvan bii, ji wî

re gellek xatir kiribûn û ev xatir heta ku wî ji wira da rê ii

berê xwe da bakurê dinyayê jî qet kêm nebiibii. Piştî birin-

dariya li sînorî ya ku pişta wî bi temamî xistibû ber wî, nu-

ha ji ber wê, li belediyeyê bi meaşekî ku ji sedî nodê wî ji ali-

yê Komîsyona Kar a Wîlayetê tête dayin, kar dike û êdî ga-

va wextê dibine, qîma xwe bi tenê bi temaşekirina fCitbolê

tîne.

Seqetiya ji ber wê birindariyê ne bes bCi, îcar ev sê sal in

ku serê wî bi nîşanên kalitiyê re jî ketibia belayê. Nîşanên

kalitiyê hem rengê simbêlan û hem jî yê por xistibû bin tesî-
ra xwe. Ahmed mûçink di dest de û herroj li ber eyna reben

radiweste ii dest bi rakirina tayên sipî dike. Ahmed dike ii

nake, nikare pêvajoya ber bi kalitiyê veşêre. Tayên sipî yên

ku di nav por de hebûn, îdare dibin, lê yên di nav simbêlan

zehmet in.

Gava li vê rewşê fikirî, weha got:

- Baş bii ku min simbêlên xwe jê kiribian, yan na, wê nu-

ha wek Ahmed miiçink ji destên min neketa.

Ji xwe, ew ji kalitiyê pirr ditirsiya. Gava ev gotin dibihîst,

vediciniqî ii xwe di bîreke bê binî de, bi tenê his dikir. Ji bo

qebiilkirina her babeteke rastiyê amade bii, lê kalitî pirr pê

IS
zehmet dihat. Ger simbêlên wî jî hebiina, dê kalitiya wî pirr

eşkere xuya biibiiya.

Ji ber vê yekê bi heyecan û bi kerb got:

- Hema ne xwezayî be jî baş bû ku min simbêlên xwe jê

kirin. Yan na, her nerîneke eynê, dê wek ku mirov xencere-

kê di canê min de rake, bihata hiskirin.

Gava weha fikirî, rehet bû, êdî ne hewce bû ku zêde li ber

xwe biketa. Ji ber vê yekê, dev ji şîngerandina li dii simbêlan

berda, lê tu dawet jî li dar nexist.

Ewran ji nişka ve rûyên xwe tirş kirin. Ew ne li benda ba-

ranekê bii. Lê girgira ewran û vedana biriiskan ne elametên

xêrê biin. Nuha ji şilbûnê filitandin, ne mumkun xuya dikir.

Qutikekî Lewîs ê şîn ê ku ji ber şuştinê rengê wî ber bi si-

pîbiinê diçe, lê bii. Ji ber herdu bêrîkên bi qapax ên vî quti-

kî, wî di nava hemû qutikên xwe de, hertim ew hildibijart.

Pantalonê wî yê ku bi qayişeke reş, hatibCi girêdan, cinsê ku

hem malê wî ii hem jî rengê wî ji yê qutikî bû. Pêlaveke reş î

sivik a havînî di lingan de bû. Lixwekirineke weha nîşana

bêhaziriya wî ya li hember baranê bCi.

Heta ku wî xwe bigîhanda îstasyona herî nêzîk, bi kêmanî

deh-panzdeh deqîqe diviyabiin. Berê li ezmên nihêrî û dû re

bi xwe re xeyidî ii got:

- Kê ji min re got ku ji îstasyonê ew qas bi dûr keve?

Wî dii re xwest xwe teseUî bike ii ji ber vê, dest bi parazti-

na xwe kir:

- Lê ma çi gunehê min heye? Gava ez derketim, hewa pirr

germ bû ii tew hinekan jî xwe dabii ber tavê. Min digot qey,

havîn dê havînbiina xwe bizanibe. Ma min ji kî derê dizanî-

bii, bê havîn jî li dii xapandina min e.

i6
 Şensa wî baş bii ku welatê ew lê bii, dar lê pirr biin. Yan

na, wê hîn pirrtir şil bûbûya.

Dengê tavan nehişt ew zêde bifikire. Ewrên baranê ji ez-

mên li hedefê digeriyan ia nuha jî barana ku jê dihat guvaş-

tin wek teyrên ku nêçîra xwe tesbît kiribin, xwe bera xwarê

dida. Baran her diçii xurttir dibû.

Heta ku wî berê xwe da îstasyonii û dest bi lezandinê kir,

ava baranê li ser erdê, bi qasî ku ji xwe re cuhokan çêbike ii

ber bi jêr ve biherike pirr bûbCi. Ew ne li tu zarokên ku di-

gotin; "Baranê bibar bibar, çûkan genimê te xwar"rast hat

û ne jî wî bi xwe li vê quncika xwezayê pêwîstiyeke weha

his kir. Ji berdêla wê, li hember bê edaletiya xwezaya ku li

hin deveran êgir dibarîne û hin deveran jî bi hesreta piçeke

tîna tavê dihêle, bi hiseke serîhildanê ve hat dagirtin.

Çare tunebû, divê xwe bigîhanda deverekê. Da ser peyarê-

ka asfaltkirî û gava têgihîşt ku lezandin têrê nakê, îcar di bin

baranê de dest bi bazdanê kir. Bi sitara daran bawer bii. Du

caran xwe ji ser rê da alî û xwest guliyên daran ji xwe re bi-

ke sîper. Lê li gor hisa ku pê re çêbû, hemCi daran ew bi eynî

awayî nediparaztin. Hinekan bi guliyên xwe û bi pelên xwe

ve, ev mêrikê biyanî ji êrîşên baranê disitrandin, lê hinek da-

rên din jî wî digot qey ji bo şilkirina wî, bi ewran re li hevdu

kiribiin. Tev hewildana hin darên ku wî piştî vê tecrubeyê,

bi çavên dostanî li wan dinihêrî jî şil û pil bûbû. Li gor fikra

wî, ger ne bi xêra darên çaman ku li hinek deverên welêt jê

re dibêjin kaj biiya, dê hewildana pelên darberiiyan a ji bo

alîkariyê, bi serê xwe bi tenê têrê nekiribûya. Ger ev hewil-

dan nebiiya, ew ê hîn şiltir biibûya. Ji ber vê yekê, di dilê wî

de, li hember van daran hiseke hezkirin ii dostaniyê pêl da.

Dii re ji bo nîşan bide ku nan ii xwêya wî ne wek hinekan li

17
ser çonga wî ye, soza ku ew ê jî wek herkesî di Noelê de ça-

meke Noelê bikire û wê bi lampeyên rengîn bixemîlîne, da.

Ji bo saxtîkirina helwesta darên xiişeyê, berê xwe da wan.

Li helwesteke zelal rast nehat. Mîna ku di erê-nayê de bûn.

Ji ber vê yekê, wî di ber xwe de got:

- Mirov nizane bê hiin dixwazin alîkariyê bi kê bikin.

Ji ber vê rewşa wan a nezelal, hisên tev H hevdu ku wî jî

nikarîbii ew ji hevdu veqetandana, serê xwe bilind kirin. Lê

çamên zer ên bi qasî ku bikaribin taştiya Xwedê jê re bibin,

dirêj biin, alîkarî li aliyekî, tew mirovî digot qey ji bo şilbû-

na wî, bi baranê re bend ava kiribûn. Bi çamên zer re zirsi-

pîndar jî li ber çavan reş bûn.

Gava li wan nihêrî, di hundurê xwe de got:

- Tu ji xwe re li wan binihêre, lo! Ji bejna xwe jî fedî na-

kin.

Di dilê wî de, li hember wan, pêleke nefretê bilind bû. Ça-

vên xwe girt ii devê xwe vekir û hem ji havîna xapînok re,

hem ji ewran re ii hem jî ji wan darên hevkarên êrîşkeran re

xeber da. Dilê wî rehet nebûbii, awirek jî bi xeberên xwe re

da wan. Bi awira wî re, baranê jî hêdî hêdî dest bi wendaki-

rina şideta xwe kir. Lê çilapekên ku mirov zêde aciz nediki-

rin, her berdewam bûn. Vê jî digel tebeqeyeke tenik a mija

ku di ser serê daran re xuya dikir li tava ku şewqa xwe dida

darên ku di bin çilapekan de hîn jî şil dibûn, manzareyeke

taybetî ku hiseke sûretkişandindinê bi mirovî re çêdike, pêk

anî. Wî dev ji bazdana xwe berda li hebekî li vê hewaya bi

baran, bi mij ii bi tav bii, temaşe kir. Hilma ku ji wan diçii

tenefus kir. Nîv-mest bii. Vê nîvmestbianê êrîşî hisên ku ew

H hember hin daran rakiribii ser tapanan, kir.

Piştî bîstikekê çilapek jî sekinîn. Ewrên ku hîn di pêvajoya

i8
 çilapekan de, dest bi haziriyê kiribûn, xwe yek bi yek dan

alî.

Hewa vebii.

Tavê jî serê xwe tam bilind kir ii di destpêkê de bi tîrêjên

qels, lê her çû bi hemû comerdiya xwe ve, berê xwe da din-

yayê. Mirovên beriya bîstikekê, ji ber baranê li sitarekê di-

geriyan, nuha xwe ji tîrejên rojê re kirine sîper. Tîrêjên rojê

ewrên herî talî jî qewirandin. Êdî ji vê saetê û pê ve, hakîmi-

yet ya wê bû. Wê nedixwest ku ew vê îqtîdarê bi ewran re

par ve bike.

Pispisa daristanê bi dengekî nizmtir dom kir. Dilopên ba-

ranê yên ku bi şewqa tavê re weha dikirin ku sitirîyên ça-

man jî bi mirovî re bikenin, pelên darberûyan ji xwe re kiri-

bûn hêlan û pelên wan bi xweşikbûneke bi qasî ku mirov

bixwaze di dilê xwe xe, dibiriqandin. Ewqas masûm ii ew-

qas zelal xuya dikirin ku mirovî nikarîbû çavên xwe ji ser

wan dageranda.

Wî weha his kir ku çamên zer ii zirsipîndaran jî mîna ku

bibêjin; "Em poşman in, di me de bibuhure", bi situxwarî lê

dinihêrîn. Bi vê hisê re, ji ber pevçûna xwe ya bi van daran

re, bi xwe keniya. Serê xwe rakir Ci li wan nihêrî. Gava li

wan nihêrî û çavên xwe ji ber tîrêjên ku di nava guliyên

wan re berê xwe didan wî, ji mecbûrî girtin, germahiyek di

laşê xwe de his kir. Ji ber vê yekê, pêla nefreta ku ji xwe bi

nîvmestbiinê qels biibCi, di bin tesîra germahiya tîrêjên ku di

nava guliyên wan de hatibiin nermkirin, bi temamî wenda

bfi ii ji berdêla wê, hiseke hezkirin ii dostaniyê bi wî re pey-

da bii. Baran, tav ii daristanê xwe H hevdu rapêçandibiin ii

bereket i: xweşîkbûn ji wan diçurisî.

Bi baranê re bêhna xwezaya rengîn xweştir biibii. Lê ev

19
şilbiin, fatiira vê xweşbiinê bCi. Bi destên xwe, rûyê xwe yê

betilbiina bi salan tê de xuya dibii, paqij kir. Di hevdudana

destên şil ii riiyê şil de, tu zuhabiineke ku wî dixwest pêk

nehat, lê ji vê û pê ve jî tu tişt ji destên wî nedihat. Divê qî-

ma xwe bi vê zuhabiinê bianiya.

Pakêta xwe ya ku wê jî qismetê xwe ji şilbiinê stendibû,

derxist û çixareyek jê kişand. DCi re bi hesteyê ku bavê wî

par jê re diyarî şandibû, piştî çend hewildanan çixareya xwe

pêxist. Hilmek baş lê xist, bi vê hilmê re dikira bifetisiya.

Çixare ji devê xwe derxist, li ser hevdu sê caran kuxiya. Hil-

ma wî hebekî hat ber wî.

Li çixareyê nihêrî û weha fikirî:

- Ne bi te dibe û ne jî bê te dibe. Nuha tu tune bûya, min

ê çawa bikira? Tu sebra min î û li ber hilma min î.

Helbesta Ahmed Arifî ya ku navê wê, "Edî em ne bi tenê

ne" bi bîr anî. Ev helbest, hem di pêvajoya hefsê de û hem jî

di ya surgiinê de, qet dev ji wî bernedabia û ev dostanî heta

nuha jî bi saxlemî, hatibia meşandin.

Di ber xwe de, beşekî vê helbestê xwend.

"Ma tu tiitinê nas dikî?

Kirîvan navê keziya keçikan lê kiriye,

Her cîhî naecibîne,

Dilerize

Dinaze

Dixeyide.

Perçeyeke dilê wê heye

Di nava kaxizên tenik î sipî de tê pêçan

Di rojên teng de pêdikeve

îi xwe dide lêvên tî yên dostan"

20
 Beşa dawiyê ya vê helbestê, li ser wan halên ku pêwistiya

mirovî bi çixarekişandinê çêdibe, bîi. Wan halên ku mirov

"ji kolanên xwe, ji sahîlên xwe, ji şînahiya ezmên, ji nanê

xwe, ji mala xwe" bi dûr ketiye ii "di ser qehra hemû hesre-

tan re û ji jehra bêçaremayînan" re, çarçav li benda çixareyê

ye... Li gor helbestvanê me, di wan halan de, çixare mîna

Xoceyê Xizir digihêje gaziya mirovî".

Hîn xwe ji tesîra helbestê xelas nekiribîi, lê çixara wî li fi-

lîtreyê sekinîbii. Li qunika çixareyê nihêrî, cîhê kişandinê tê

de nemabû. Qunika çixareyê, bê dilî xwe, avêt erdê.

Çavên wî bîstikekê li ser qiinika çixareyê ma. Hîn firseta

ku çavên xwe ji ser qiinika çixareyê dagerîne'nedîtibîi, bi

dengên ewrên ku mîna balafirên herbê di ser serê wî re çûn,

veciniqî. Wî baweriya xwe bi rewşa hewayê baş anîbû, lê ta-

vên ku dinya ji nişka ve reş û tarî kir, ew bi temamî xeyalşi-

kestî kir. Serê xwe rakir ii li ezmên nihêrî. Lê firseta ku bibê-

je; "Ma te îro xêr e?" jî bi dest nexist îi xwe mecbiirî lezan-

dinê dît. Li hember girgirên ewrên ku baweriya wî ya li

hember hewayê ji binî de kil kir, xwe mîna ordiya ku ji xafil

de hatiye girtin, his kir. Bihîstina dengên ewran, reşûtarîbîi-

na dinyayê îi barana ku mîna xezebê li wî hat reşandin, di

demeke ew qas kurt de çêbîin ku yên dilê wan û hin tedbî-

ran hebîin jî pê re negîhaştin.

Heta ew li xwe hay bû, barana ku bi lezbîina mîna ya ku

dê wî ji destê xwe birevîne, çi sermayeyê wê hebii, bi hêrsa

ya ku dixwaze dilê xwe li dijminê xwe rehet bike, bi ser wî

de dakir. Û bi vî awayî, keda xwezayê ya ji bo kêmkirina te-

sîrên şilbîina ji ber barana berê, bi erdê de teqiya. Roja ku li

hember êrîşên ewrên baranê yên ku ket navbera wê îi miro-

vên ku xwe sipartibiin dilovaniya wê, dest hilneanî, ancax

ii
piştî talîike berteref bîi, xuya bii.

Ew lê fikirî ku havîn ev havîn be, dikare cara sisiyan jî wî

têxe xefikê. Ji ber vê yekê, divê beriya ku bobelateke din bi-

hata serê wî, xwe bigîhanda îstasyonê. Ji xwe, ji bo hevdu-

dîtina wî li Serhêt jî wext nêzîk dibîi.

Piştî çend deqîqeyan nêzîkî li îstasyonê kir. Beriya ku têke-

ve hundur, xwest çixareyeke din pêxê. Ji ber ku H hundur çi-

xarekişandin, qedexe bii.

Di ber xwe de bi kerb got:

- Hema tu nemaye ku çixarekişandin, li her deverê bê qe-

dexekirin. Mirov nikare bi azadî têra xwe çixareyê bikşîne.

Ma ev hal e?

Pakêta xwe, careke din derxist û çixareya xwe bi lez pê-

xist. Hîn ji çixareyê têr nebûbii. Dixan bi ser serê wî ket. Di

çend hilman de çixara xwe qedand, lê vê carê neavêt erdê.

Li dora xwe nihêrî, gellek mirov diçiin îi dihatin. Li ber derî

jineke pîr a ku ji her halê wê dixuya ku li benda yekî radi-

weste, lê bi meraqa ku bê hela ew ê vê qunika çixareyê ça-

wa bike, ziq H wî dinihêrî. Ji ber nerînên jinika pîr ên ku mi-

rov biçûk didîtin, pirr aciz bîi. Ji ber vê yekê, qunika di des-

tê xwe de, vemirand îi avêt qutiya çopê ya ku bi taybetî ji

bo qiinikên çixareyan hatibû danîn îi dii re, mîna ku bibêje;

"Ma dilê te rehet bia?" li jinika pîr nihêrî. Jinik ji awirên wî

aciz bîi û berê xwe bi devereke din vekir.

Piştî ku li gor usiiiên vî welatî, ji qunika çixareyê xelas bii,

berê xwe bi jorê vekir îi di ber xwe de got:

- Bila pişik hebekî kêfê bikin

Hewa paqij ya vî welatî careke din tenefus kir. Berê destê

xwe da ser sînga xwe îi ji xwe pirsî:

XX
 - Ma gelo li tu deverên din yên dinyayê hewa weha paqij

heye?

Û dii re, li benda bersivê jî nema îi ber bi deriyê îstasyonê

ve meşiya. Gava nêzîkî li derî kir, li dora xwe nihêrî ii dît ku

mirovên din sîhwaneyên xwe dadiwerivînin. Ji ber bêhaziri-

ya xwe fedî kir.

Piştî vê, di ber xwe de got:

- Hewa vî welatî paqij e, lê tu îstiqrariya wê tune ye.

Ji xwe ji ber bê îstîqrariya hewayê îi bê tedbîriya wî, ev du

roj in ku ew ji ber qirika xwe, ne di tu halî de bCi; nikarîbîi

xweziya xwe jî daqurtanda. Ew îro hebekî baştir xuya dikir,

lê têra xwe baran xwar. Xuya ye, wê êşa qirikê, wî êvarî re-

het nehêle.

Ji ber ku bi vî awayî dest bi rojê kiribii, bêhna wî teng bîi

û got:

- Ji xwe îro, hertişt ji bin serê wê tahtê derket. Ger ez ne-

çîima ba wê tahtê, belkî roja min bi awayekî din dest pê ki-

ribCiya.

Ew taht...

Ew tahta ku wî dikir û nedikir, nikarîbii nêzîkî xwe his bi-

kira...

Gava lê fikirî, bi wê re gellek tiştên din hatin ber çavên wî.

Gera xwînê bi leztir, lêdana dil xurttir bîi. Çavên wî tije bii-

biin. Kelogirî bii. Bi dest nedihat girtin, himbêz nedibii, go-

tin têra wê nedikir, lê wî ew his dikir. Di hemfi şaneyên laşê

xwe de his dikir.

Gava lê weha dihat, H diir dinihêrî; keser li keserê diki-

şand, dinihêrî, dinihêrî.... lê tu çare peyda nedikir. Vê carê jî

weha kir. Di nav xeyalan de wenda bîibû. Di deryaya xeya-

lan de, xumamekê dikira pêşiya wî bigirta. Ji nişka ve şiyar

23
bii û destûr neda xumamê.

Bi bawerî û bi rehetiya ku bi qewirandina xumamê re pey-

da biibii, di ber xwe de weha got:

- Ev hertim weha ye; berê hêdî hêdî bi xumamekê dest pê

dike û dCi re tarîtî konê xwe yê reş datîne. Rê li ber mirovî

şaş dibe. Mirov xwe pirr qels ii belengaz his dike. Ji xwe ev

êrîş jî di van rewşan de xuya dibin.

Wî ev dizanibii, xumam bi bawerî ii bi israr, qewirand û

bi vî awayî xefika tarîtiyê di destpêkê de xera kir îi di hun-

durê xwe de weha got:

- Te gellek kes xapandine, lê tu çawa bikî, ez ê nexapim.

Bila ev ji te re ahd be!

Lê dîsan ji xwe pirsî:

- Gelo ez ê bikaribim vê taqetê hertim di xwe de bibînim?

Ket nav taswasan, tirsek jî li dorê çii îi hat. Ricifî. Li dora

xwe nihêrî, xwe bi tenê his kir. Berê mîna ku li sitarekê dige-

re, li dora xwe nihêrî û gava tu devereke xaH peyda nekir,

hema bêyî ku xwe bide aliyekî, li cîhê xwe rawestiya. Dû re

ji cuzdanê xwe siiretek derxist îi lê nihêrî.

Çav li hemana biin.

Bi wî sûretî re gellek tişt hatin ber çavên wî. Mirovî digot

qey hemii hêjayiyên wî, di wî sûretî de hatine civandin. Te-

nêbîin wenda bii, wî xwe di nava dostan de îi li cîh û warekî

nas his kir. Qelsiya muweqet, teslîm biibîi. Wî xwe hêdî hê-

dî xurttir his kir, êdî baweriya wî bêtir pê dihat. Bi teslîmbîi-

na qelsiya muweqet re, wî ew taswas ii tirsa ku li dorê diçû

îi dihat jî da ber xwe ii ji wê dorhêlê bi diir xist. Vê carê jî

xelas bîibia, heta careke din, Xwedê mezin bîi.

Piştî vê serkevtinê, ji xwe re weha got:

- Heta ev mejî rast bixebite îi ev dil jî bi heq lê bixe, ez ê

24
 hertim li ser piyan bim.

Dû re li ser vê formulasyona ku wî bi xwe jî neecibandibû,

weha fikirî:

- Ez dizanim ku ev formulasyona hanê, ne bi dilê min e.

Hinek dikarin bibêjin ku mêrikî dîsa dest bi peyvên qelew

kir îi hinekî din jî dikarin îddîaya ku bêhna vulgeriyê jê tê,

bikin. Lê min di vê rewşê de, ji vê baştir nedît. Ya din jî ji

formulasyonê bêtir, naveroka gotinên min, girîng e ii ev jî

bi dilê min e.

Wî xwe tesellî kiribîi, lê îqna nekiribii. Li tu sedemên din

negeriya ii formulasyoneke din neceriband.

Çavên wî yên qehweyî di bin biruyên reş î qalin de, betiH

xuya dikir. Qermîçokên eniyê êdî nedihatin veşartin. Eniye-

ke wî ya fireh hebû. Kurd ji eniyên weha re dibêjin: "Eniya

mêra". Gava ev bibîr anî, kêfa wî, xwe di ruyê wî de da der.

Baweriya wî bêtir pê hat û di hundurê xwe de pesinî.

Dii re ket nav taswasekê û ji xwe re got:

- Ma mêrantî maye? Ka mêrantî? Bingehê pesinandinê jî

hêdî hêdî tê guhertin. Gellek tişt pirr bi lez tên guhertin. Mê-

rantî... Mêrantî çîiye, lê enî maye. Ez ê çi bikim bi vê eniya

bê xusîisiyet?

Lê xwe zîi bi zîi ji vê taswasê xelas kir îi dîsa enî mîna bin-

gehê pesinandinê nirxand. Hiseke weha hatê ku wî bi dax-

wazeke mezin got:

- Xwezî mirêkek li vira hebîiya îi min jî têra xwe ji xwe re

li eniya xwe ya mêra binihêriya.

Bavê wî jî di nava zilaman de, gellek caran behsa eniya la-

wê xwe kiribii îi pesinîbii. Lê nuha meydana mêran di des-

tên qermîçokên salan de, ne di tu haH de bîi. Veşartina wan

2-5
jî gellek zehmet xuya dikir. Ger qermîçokên eniyê bihatina

veşartin jî wê yên der ii dora çavên wî, ew dîsa bida dest.

Çend diranên wî, hîn di temenekî biçîik de, bi destên Erme-

nîyê kirîvê wî yê ku doktoriya diranan li ber destê bavê

xwe fêr bîibîi, hatibîin kişandin, hinek jî hatibûn dagirtin.

Çend diranên wî jî mîna fatûraya jiyana li Sûriye û Lubna-

nê, xatir ji piduyan xwestibûn ii li dîi xwe, cîh Ci warekî

bêxwedî hiştibîin. Lê tev vê jî gellek diranên xwe, bi saxî û

selametî gîhandibîin vê rojê.

Di nava birayan de yê herî kin ew bû. Her şeşbirayên wî jî

ne kêmî metre û heyştê santîmetreyî bûn, lê bejna wî yek û

şêst û şeş santîmetre bii.

Tev li ku gellek carên din ji xwe pirsîbîi, vê carê jî bi xwe

nikarîbîi û pirsa xwe teqsîr nekir.

- Ma gelo yek ii şêst û şeş kin e?

Gava li dora xwe dinihêrî îi yên ji xwe kintir didîtin, dilê

xwe bi xwe nedişewitand. Wî carina henek bi yên ji xwe

kintir dikir û digot:

- Ez dixwazim hertim bi we re bigerim, wê gavê herkes dê

ferqa bejna min î dirêj bibîne.

Riiyekî wî yê nerm hebîi. Serma vî welatî jî nikarîbii rîiyê

wî sert bikira. Devlikenbiina wî hîn jî berdewam bîi. Gava

dimeşiya, bi bawerî pê li erdê dikir. Nuha gavên wî sistir bîi-

ne, lê dîsan jî bi bawerî pê li erdê dike.

Hundurê îstasyonê qelabalix bîi.

Makîneyên karta mehê dixwendin, H pêşiya wî, li kêleka

hevdu hatibiin rêzkirin. Li ber herdu kuliibeyên biçiik ên ku

pêşiya wan camkirî bii, mirovên bêkart, ji bo kirrîna kupo-

nan ketibiin dorê. Wî karta xwe ya mehê di makîneyê re

x6
 derbas kir îi berê xwe da pêlikên ku dadiketin jêr. Hemîi ke-

sên ku dadiketin, xwe dabûn aliyê rastê. Du kesan xwe da-

biin aliyê çepê, lê gava li xwe hay biin, wek ku sîicek kiri-

bin, xwe ji nişka ve dan aliyê rastê ii bi vî awayî rê dan wan

kesên ku dixwestin bi lez dakevin. Kesî tu zor jî li wan nedi-

kir, lê wan ev qaîdeya hanê bi rêk îi pêk, bi cîh dianîn.

Li welêt fikirî, li wan welatên rojhilata navîn ên ku ew lê

mabû, fikirî... Ji bo dora firnê, gazê ii hwd gellek caran polîs

dihatin û ew bi darê zorê dixistin dorê. Ew polîsên ku ew bi

xwe tu carî nediketin dorê...

Destê xwe danî ser qayişa pêlikan. Gava li pêşiya xwe ni-

hêrî û dît ku wî bi tenê destê xv/e daniye ser qayişê, wek ku

sûcek kiribe û bixwaze veşêre, destê xwe ji nişka ve ji ser

qayişê rakir û xist bêrîka xwe.

Lê gava li dCi xwe nihêrî û dît ku pîrekek îi zilamekî din jî

destên xwe danîne ser qayişê, ji ber hisa xwebiçûkdîtinê fedî

kir. Dû re li hember vê kompleksê nefretek pê re peyda bîi.

Tev vê nefretê jî, wî dikir û ne dikir, nikarîbii xwe ji vê

kompleksa li hember binecîhan rizgar bike. Lê ma ne ew û

kompleks bi hevdu hisiya bûn û ev demek e jî ku hevdu bê

minet kiribiin! Êdî heta kompleksa wî îflah bîibîiya, ev ê her

dom bikira.

Pêlika dawî jî qedand ii berê xwe da xeta trênê. Li korîdo-

ra xeta trênê, gellek mirov xuya dibîin. Lê tev vê jî bêdengi-

yek hebîi. Mirov dikare bibêje, hema ji dervayî muzîka ku

mirov ber bi xwe ve dikşand îi wan herdu xortên hevalên

hevdu yên ku temenê wan ji şanzdeh salan ne zêdetir bîi;

yek ji wan xortekî çav şîn î porzerik î gewr î boz îi yê din jî

reşikekî çavreş î porxelek ê ku henek bi hevdu dikirin, tu

kes bi hevdu re nedipeyivîn. Hinek rûniştibiin îi ziq li pêşiya

2.7
xwe dinihêrîn. Hinekan jî li lîsteya wexta hatina trênê dini-

hêrîn îi dii re çavên wan li saeta ku li jor daliqandî bîi, dige-

riya. Bi saya bêdengiyê, muzîk dikarîbii xweş bihata guhda-

rîkirin.

Di dilê xwe de got:

- Kî dizane, belkî jî ev bêdengî, nîşana hurmeta li hember

muzîkê ye.

Ew hêdî hêdî ber bi muzîsyenan ve çîi. Sê muzîsyenên ji

Amerîkaya Latînî bi muzîka xwe ve, ew ber bi dinyaya ku

pêvajoya talankirina wê, bi wê rêwîtiya ku di heyştê îlona

1492an de, Giravên Kanaryayê li dû xwe hiştin û dû re di

dîrokê de bi navê "keşfa" Christoffer Columbus ve bi cîh

bîi, dest pê kiriye, bir.

Li ser piyan rawestiya ii li wan guhdarî kir. Wî hem muzîk

îi hem muzîsyen, pirr nêzîkî xwe his kir, lê gava destmala

wan î li erdê raxistî dît, nefretekê pêl bi pêl, serê xwe bilind

kir. Hisên hezkirinê di bin pêlên nefretê de wenda bCm. Tev

vê jî li bêrîka xwe geriya û got:

- Xwedê bela we bide we.

Û çend kronên hiir avêt ser destmala raxistî. Muzîk xweş

bii, lê awayê perewergirtinê, pê ne xweş hat. Ev tişt li gor

baweriya wî, mîna parsekiyeke modern" dihat xuyakirin.

Li wî kîiçikê ku benê wî di destê jinikê de bîi, nihêrî, lê ya

rastî, ne li kiiçikî, bêtir li jinikê nihêrî.

Çavên wê yên kesk î gir, hemîi hêza hezkirin îi xweşikahi-

ya însên di xwe de civandibiin. Lêvên sor î rîijkirî, hiseke ri-

cifandinê xist dilê wî. Hinarikên riiyê wê, lêvên wî lerizan-

din îi wî ji bo ku devê xwe nexistayê, xwe bi zorê girt. Qiri-

ka wê, ji ya Fatima Salih Axa ne kêmtir bîi. Porê zer î zêrînî

28
 yê xwe bera ser laşê wê yê bertavkîbiiyî dida, wek xemla di

ser xemlan re xuya dikir. Sînga wê ya bilind zor dida bişko-

kên qutikê wê. Serê herdu şimamokên ku di qutik de hilne-

dihatin, hişê ku mabîi jî ji serê wî bir. Serê kortika sîngê, mî-
na destpêka geliyekî kiir xuya dikir. Mirov di labîrentên di-

lekî weha de, rêya xwe bi carekê wenda dike. Çîpên wê yên
ku heta bihustekê di ser çongê re, xuya dibîin, mîna du sitîi-
nan biin. Nava wê ya zirav, bi saya wî qutikê pemboyî sipî
ku bi qasî du tiliyan di ser navikê re bii, bi hemîi comerdiya
xwe ve çav ber bi seha manyetîk ve dikşand. Vê jî di navbe-

ra etek û qutik de tabloyeke ku mirov ji temaşeya wê tu carî

têr nedibii, pêk tanî. Perçê qumaşekî reş ê xwedêgiravî mîna
etek ku xwe li kiilêmekên zepitî pêçabû, hemîi xetên laşên
wê nîşan didan.

Gava lê nihêrî, di hundurê xwe de weha fikirî:

- Xweşikahiyeke ku ji harmoniya xwezayê ii zanebîinê

pêkhatî...

Dfi re serê xwe hejand ii lê zêde kir:

-Ger tew ev xweza xwezaya Swêdê be!

Di bin tesîra vê kombînezonê de, bi hiseke ku kerb û hez-

kirin tê de tev lî hevdu bûne, di dilê xwe de got:

- Ma gelo heqê te heye ku tu ewqas xweşik bî?

Serê wî tev lî hevdu biibii.

-Xweşikbîin.... Gelo xweşikbiin çi ye?

Bi meraqeke mezin lê fikirî.

Fikrên tevlihev ku carinan hevdu temam dikirin îi carinan

jî elaqa wan bi hevdu re tune bfi, di mejiyê wî de, li bin gu-
hên hevdu diketin.

- Ma ruyê jina ku dil dixe seha manyetîk îi li wira hefs di-

ke bû an stêrkên ku di şeva tarî de, li ezmên diçirîisin, bfi?

29
Belkî tabloyên, Vinci, Goya, Munch an ên Picasso bû. Kî di-

zane belkî tiştek e ku ji van ii ji gellek tiştên ku hevdu te-

mam dikin, pêk dihat, bû. Belkî ne yek ji van bîi jî. Belkî ji

bo dêya ku zaroka xwe şîr dide, xweşikbûn ji zaroka wê îi

pê ve ne tu tiştekî din bCi. Ji bo mêrekî, belkî jina ku zarok

şîr dida, bîi. Ji bo hinekî din, belkî herdu bi hevdu re biin. Ji

bo keçika reşik a di pirtiika ku navê wê "Çavên herî şîn" bû

de, xweşikbîin tew ji du çavên şîn ii pê ve ne tu tiştekî din

bÛ.

Lê ji bo wî, niqteyeke diyar hebû ku ew jî xweşikbiin tiş-

tek e ku mirov nikarîbîi li hember laqayt bima, bû.

Belkî sedema seferberiya mezin a ku di laşê mirovî de dest

pê dikir, bii.

Belkî ya ku his, fikir îi hafize ji nişka ve dixist hereketê Ci

ew li gor sinyalên ku jê diçiriisin, li hevdu dicivandin, bii.

Belkî deryaya bê ser îi bin bû. Belkî ezmanê şîn bii. Belkî jî

cîhê ku herdu digihêjin hevdu bû.

Belkî her bihusteke axa ku bingeha hesreta wî bû.

Tişt ji hevdu dernexist. Serê wî bêtir tev lî hevdu bii. Dev ji

lêgerîna di warê mahneya xweşikbîinê de hebii, geriya ii ve-

geriya ser xweşikahiya li ber çavan. Li laşê wê yê bi awayekî

comerd hatibii pêşkêşkirin, dîsa temaşe kir; nava zirav, sînga

bilind, geHyê kfir ku sîng dikir du aH , kulêmekên zepitî

Di ber xwe de kir niçe-niç ii got:

- Divê mirov havînan li vî welatî nemîne ii ewqas azab ne-

kişîne.

Halê wî dişibiya halê yekî xwedî dijmin ku devançeya wî

hertim li piştê bû, lê heta nuha ew îi dijminên xwe tu carî li

hevdu rast nehatibiin ii ji ber vê yekê jî tu carî bi hevdu de

neteqandibiin. Wî jî du meh berê, pakêteke qapiitan kirrîbû

30
 ia xistibîi bêrîka xwe. Xwedê giravî, gava lê biqewimiya, di-

vê destvala nehata girtin. Lê heta nuha yek jî ji pakêtê kêm

nebiibii. Nuha pirr meşgîil bii û tew pakêt nedihat bîrê jî.

Çavên wî di sehayeke magnetîk de hatibîin êsîrkirin. Nerî-

nên wî ji çavên jinikê nereviyabfin. Du çavên ku bi daxwa-

zên berlênayêgirtin ve hilmiştî, êrîş dibirin jinikê. Jinik li

hember van nerînên bi heyran, bi serê lêvan keniya. Wî jî ji

vê, cesaret wergirt ii gavek ber bi wê de avêt. Bêhneke nas-

kirî xwe li ruyê wî girt. Mest bfi. Bêhna "Ysatis"ê atmosfera

wî bi carekê dagirt. Belê, wî ev bêhn bi derbekê nas kir. Ysa-

tis... bêhneke xweş û romantîk...

Hevala wî ya ku ew sal û nîvekê pê re jiyabû jî ev bêhn bi

kar dianî. Di nava gellek diyariyên wî yên çi li balafirgehan

fi çi jî di keştiyan de, hatibûn kirrîn de hertim Ysatis jî hebû.

Hevala wî ji vê bêhnê hez dikir û ew jî fêrî vê bêhnê kiribîi.

Hevala wî...

Hevala wî ya ku piştî sal ii nîvekê rojekê jê re gotibîi:

- Tu, li min binihêre! Êdî qediya! Ez naxwazim vê pirsê

zêde munaqeşe jî bikim. A va derî!...

Ji bo çi hin hevalên wî di vî warî de, qet nebe heta nuha

biserketî xuya dikirin, lê wî ancax sal îi nîvekê bi tenê qe-

dandibii? Wê gavê firseta lê fikirandinê jî nedîtibû. Bahola

wî di bin çengan de, hilma xwe ancax li mala Azadî vekiri-
bû.

Li xeta trênê mest bîibii. Herdu çavên birçî yên ku ji vê

xweşikahiyê pê ve tu tişt ne didîtin, nema bi ya kesî dikirin

û di nav xeyalan re çûn.

Şeveke tarî bii. Xuşîna baranê bfi. Jinika wî ya sembola

xweşikbîinê li kêleka rê, destê xwe ji erebeyan re bilind dikir

li ji bo erebeya xwe ya ku xera biibii, alîkarî dixwest. Wî li

31
ber wê, pê li firênan kir. Jinik şil ii pil biibû. Ew ji erebeyê

daneket. Jinik hat ba paca erebeyê îi xwe bi ser wî de daqial

kir. Di çavpêketina yekem de, ket bin pêlên bilind ên dax-

waza bê hed ii hudiid. Porê şil û kincên wê yên ku bi saya

baranê xwe li laşê wê pêça bCin, hemîi pîrektiya wê ya ku

dilê wî di kafesê de diperpitand, derxistibû ortê.

Herdu jî di nav hisan de gevizîn. Li benda zemên neman û

xwe ji nişka ve li odeyeke fireh ku bi awayekî romantîk ha-

tibîi raxistin, dîtin. Bi ya wî ba, jinikê dê kincên xwe qet ji

xwe nekiriba û wê rewşa xwe ya ku hemû laşê wî dilerizand

xera nekiriba. Lê jinikê kincên xwe yên şilbûyî ji xwe kirin

îi ji ber bê sebiriya wî, bêyî ku rê bibe ser sutyenê xwe, quti-

kekî hevirmêş î sipî û dirêj bi ser bejna xwe de dakir û bêyî

ku bişkokan bigire, ber bi wî de hat. Bi herdu destên wê

girt. Lêvên xwe gîhandin lêvên wê. Berê hêdî hêdî û dû re jî

bi şehweteke mezin hevdu mêtin. Wî serê xwe rakir, li herdu

çavên ku ew, vê baranê li vê odeyê hefs kiribû nihêrî. Destê

xwe avêt bizmikên sutyênê wê Ci ew avêt ser qeryoleyê. Lê-

vên wî lerizîn, devê xwe ber bi sîngê ve daxist, lê anonsa ku

ji bo pênc deqîqeyan derengmayina trênê hat kirin, ew ji xe-

yalên wî şiyar kir îi dîsa bi rastiya jiyanê re rii be rCi kir. Ji

kerba, hem ji anonsê re îi hem jî ji ya ku anons kiribCi re, xe-

ber da.

Ji nişka ve gotinên Freud bi bîr anîn. Ji rewşa xwe vecini-

qî. Freud, ger formulasyon ne yek be jî bi qasî ku dihat bîra

wî, weha digot:

- Mirov dikare bibêje ku mirovê an mirova ku bextiyar

be, tu carî fantaziyan nake. Bi tenê ew kesên ne tatmînbiiyî

fantaziyan dikin. Ji ber ku ew hêza ku xeyalan derdixîne or-

tê, daxwazên ne tatmînbiiyî ne û her fantaziyek bi xwe jî bi-

32
 cîhanîna daxwazekê ye.

Bi çavên ku tirs îi taswas jê dihatin xwendin, li dora xwe

nihêrî. Wî xwe di devereke teng de ii di rewşeke pirr xerab

de hatiye zevtkirin, his kir. Li hember Freud li bersivekê ge-

riya. Ger du Emerîkî, yek jê Helen Singer ii yê din Andrew

Stanway nehatibîina alîkariya wî, nal nala wî ya di destên

Freud de, dê her berdewam bîiya. Xuya bû ku wî serê xwe

berê jî bi vê munaqeşeyê êşandibii. Helen Sînger digot:

- Têkiliyên cinsî kombînezoneke ku ji fantazî ii frîksiyo-

nan pêk tên.

Tew Andrew Stanway fantazî dikir bingehê bextiyarbfiyi-

nê.

- Mirov çi qas fantaziyan bike, jiyana mirovî dê ewqas

bextiyar be.

Hebekî rehet bCi. Lê nema dizanîbîi bê kîjan xeyal e îi kî-

jan rastî ye.

Di ber xwe de pirsî:

-Xeyal... rastî.... Kîjan kîjan e?

Xeyal îi rastî ewqas tev lî hevdu bûbiin ku wî nema dika-

rîbfi ew ji hevdu veqetandana. Li gor wî, rastiya jiyanê cari-

nan ewqas dişibiya dojehê ku mirov qîma xwe bi di nav xe-

yalan de wendakirinê bêtir tîne.

Hîn ji jinikê têr nebiibfi, trên hat. Girgira trênê ii dengê

muzîkê, tev H hevdu biin îi ji vê kombînezonê, dengekî xerîb

hat bihîstin. Beriya ku trên hereket bike, bi lez xwe gîhandê.
Derî hatin girtin, lê çavên wî li derve man. Trên hêdî hêdî

meşiya, wî jî cara talî li vê sembola xweşikbîanê nihêrî. Piştî

demekê, tunela tarî dest pê kir fi mîna dijminekê kete navbe-

ra wî ii xeyalên wî.

33
 Di tunela tarî de, hiseke fetisandinê ew girt. Hiseke weha

bîi ku mirovî digot qey, hinekan destên xwe dabûn ser devê

wî. Heta îstasyona duyem jî weha dom kir. Ancax, gava

trên li îstasyonê sekinî ii ji bo daketin Ci siwarbiina rêwiyan

deriyên xwe vekirin, hilma wî hat ber wî.

Ew hîn di bin tesîrê de bû. Taht, baran, daristan, jinik...

Xweşikbîin îi hezkirina ku ber lê nayê girtin...

Serê wî tev lî hevdu bîibîi. Tew gava dît ku keçek û xortek

azadiya xwe ya di warê cinsî de bi hevdu maçîkirina li pêş

herkesî îi bi awayê mizdana laşê hevdu ve bi kar tîne, delala

wî ya ku wî ew tu carî maçî nekiribû, berê di nava xumame-

kê de li ber çavan xuya bfibfi, lê dû re pêlên hezkirinê xu-

mam bi carekê dabû ber xwe îi ew di nav xeyalan de wenda

kiribîi.

Wî jî carekê, bi sirra bayekî evînê, xwe li çira şevên tarî

girtibfi û xwe di nava agirê derya evînê de dakiribû. Belkî

zarokên stêrka wî ya li ezmên, dest bi hejandina dergûşan jî

kirine, lê nuha dora wî, dîsa bi pêlên deryaya evînê ve hati-

bii girtin. Pêl di ser pêlan re ew dan ber xwe. Ew di demeke

ku bi qasî mirov çavên xwe bigre û berde de, bi temamî ket

çembera evînê û nuha heyva wî ya ku ji bo wî, hîn jî li çar-

dehan bû, bi alîkariya tunela zemên ve, ji nişka ve şewqa

xwe dida vagona wî. Şewq û şemala wê vagon dadigirt. Ça-

vên wê yên reş î gir, ew bi hesreta bîst sal berê ve, ber bi xwe

ve dikşand.

Bîst sal berê...

Herdu bi hevdu re diçîin dibistanê. Ew li dawiya sinifê, li

ber pencereyê riidinişt. Keçik jî li rêza keçan, yanî li rêza pê-

şiyê bîi. Gava ew diket sinifê fi di ber keçikê re derbas dibû,

bi nerîna xwe re li wir dima, lê laşê wî, bêyî his îi çavên wî.

34
 bi destpelînkê, li ber pencereyê li cîhê xwe yê rîiniştinê dige-

riya. Wî heta demeke dirêj jî ji dervayî çavên reş î ku hiş îi

aqil pê re nedihiştin, tu tişt nedidît. Demek di ser dîtina ça-

vên wê re derbas dibfi, lê her tiştên ku li ser maseya wî bfin,

hîn ]i mîna çavên hezkiriya wî xuya dikirin. Heta ku ew bi

dengê hevalekî xwe, an jî bi yê mamosteyê xwe ve şiyar bû-

bCiya, ev hal her weha bii.

Keçik jî çend caran li ser situyê xwe zîvirîbii îi li çavên wî

nihêrîbû, lê ji fediya, berê xwe bi lez guhertibîi fi dîsa li pêşi-

ya xwe nihêrîbû. Bi her nerînekê, herdu jî ewqas tije dibiin

ku qafesa sîngê, dil bi zorê di xwe de digirt. Ev nerînên bi

dizî, agir bi dilê wan xistibîi. Agir her çiibii gûrtir bûbii îi di

hundurê du salan de, pêtî di ezmanan re derketibîin.

Beriya ku meseleya wî û ya keçikê dest pê bikira, bi bêse-

birî li benda dengê zengilê bû, lê piştî çavên reş, ew bîibii

perçeyekî dibistanê û dengê zengilê jî mîna dijminê xwe îlan

kiribii.

Ji dervayî ku çend caran, jêbir an pêniis ji hevdu xwesti-

bûn, bi hevdu re tu carî nepeyivîbûn. Nerînên ku agir jê di-

çirîisîn, di navbera herdu dilên pak de, pirek ava kiribii. Pira

li ser deryaya evînê...

Li gor fikra wî, evînek ku bêhna evîna platonîk jê dihat, di

rojevê de bû. Wî evîna platonîk, di pirtiikan de xwendibfi îi

hem li hember pîrozbiina wê îi hem jî li hember reftariya

evîndarên wê evînê, gellek bi hurmet bû, lê pêywendiyeke

weha, bi evîna ku di îdealên wî de hebii, li hevdu nedikir.

Daxwazên xortaniyê îi pêwîstiyên di vî warî de zor didan

wî. Wî êdî biryar dabîi fi rîsk çi dibiin, bila bîibûna, lê wî dê

qet guh nedabîjya dorhêla xwe.

Berê, bi nameyan dçst pê kir. Di bin fediyeke bêsînor de

35
dest bi nameya xwe ya yekem kiribû fi hisên xwe nivîsandi-

bîin. Lê piştî ku hebekî pê de çûbîi, fediya xwe dabû aliyekî.

Tesîra heyecan îi bêtecrubetiya di vî warî de hebCi, hîn di nî-

vê nameya yekem de kêm bîibfi. Hemii şiyana xwe ya edebî

xistibii hereketê fi pênfisa xwe sipartibîi dilê xwe Ci di ser

kaxizê re biribii îi anîbii. Pênîisê jî li hember hêza evîna wî,

serê xwe tewandibîi ii li gor dilê wî ji vî serê çûbû wî serî. Û

bi vî awayî hezkirina ku ji ber azab hatibû kişandin, ji devê

pênfisa ku tercumana dil bîi, H ser kaxizê herikîbû.

Name li dfi nameyê hatibfi şandin, lê keçikê bersiva tu na-

meyan nedabû. Ji ber ku gellek caran nameyên weha bi saya

hin xêrnexwazan ketibûn destên mamosteyan. Xwediyê na-

meyan bi ser zimanan ketibîin îi ji ber hetika ku bi ser wan

de hatibîi, evîna wan jî sabote bûbii. Ji ber vê tirsê, keçikê tu

carî ranehiştibîi pênîisê ii hisên ji dilekî pak ku bi hezkirinê

ve hilmiştî jê re nenivîsandibûn.

Nameyan jî têra guhertina awayê danfistendina di vê evî-

nê de hebîi, nekiribii.

Piştî ku ji Ahmedê Mêqerî yê ku di sinifê de li kêleka wî

rîidinişt ii nuha jî li Swêdê bfiye êsîrê mûçinka ku li seyda

tayên sipî digere, bihistibfi ku mala bavê keçikê dê ew bida-

na mala apê wê, êdî tu kesî nema dikarîbfi ew bigirta.

Li gor agahdariyên Ahmedê hevalê wî yê porrşayik î serç-

avgirover, malbata wan keçên xwe tu carî nedidan kesên ji

derveyî malbatê. Zarokên xwe hertim ji malbatê zewicandi-

biin. Heta wê gavê tu kes H dijî wê adetê derneketibfi. Mal-

bata wê malbateke xwedî dijmin bii.

Gava ku evîna wan dest pê kiribîi, bîst ii du salên dijmina-

tiya wan jî qediyabiin. Di wê pêvajoya dijminatiyê de, ji her-

du aliyan gellek mêr hatibîin kuştin. Dijminatiya ku her mê-

36
 rek di heyfekê de daqurtandibîi, hejmara zilamên malbata

wan jî pirr kêm kiribii. Zewicandina di nava malbatê de jî ji

bo paraztin û berdewamiya malbatê mîna misogeriyekê ha-

tibîi dîtin.

Lê li gor wî, her çi dibû bila bCibîiya, diviyabû di vê evînê

de, awayê danûstendinê bihata guhertin. Wî weha hêvî dikir

ku ger herduyan bi hevdu re hewil bida, belkî wan ê bikarî-

ba bi kêmanî ji bo daniistendinên xwe, ev adet bê tesîr bi-

hiştana. Li gor wî, ji bo vê, piçek cesaret ii piçek însiyatîv di-

viyabû. Heta demeke dirêj jî bi hin nameyên bêbersiv ii bi

nerînên dizî û şermokî îdare kiribîi. Li xwe fikirî, hem ew

cesaret û hem jî ew însiyatîva ku dihat xwestin, pê re hebû.

Biryara xwe dabîi, divê hezkiriya wî jî bi vê biryarê bihata

hisandin. Ew hertim bi şiyana xwe ya îqnakirinê dipesinî.

Ger pêwîst ba, wî dê bikarîba hezkiriya xwe îqna bikira. Lê

ji bo vê, diviyabû ew carekê ji nêzîk ve bidîta, ji çavan dîir, li

ba wê rûnişta îi ji bo pêşeroja vê evîna ku ew bi agirê wê di-

keliyan, ew îqna bikira. Rojekê heta sibehê, xew neketibfi

çavan fi li ser peydakirina çareyan serê xwe êşandibû. Ew

serê sibehê, bi lez ketibû hundurê sinifê fi çCibû ba pencereyê

rûniştibîi. Lê ji nişka ve rabîibîi ser xwe û ber bi maseya pê-

şiyê ve meşiyabCi. Gava keçikê lê nihêrîbîi, dest îi lingên her-

duyan jî li hevdu geriyabfin. Keçik bi hezkirin ve bişirîbîi.

Heyecanê tu nemabii ku ew teslîm stendiba. Lêvên wî lerizî-

biin ii nema dizanîbii bê wê çi bigota. Wî xweziya xwe ji

nişka ve daqurtandibii îi bi zorê gotibii:

- Gelo ferhenga te ya Tirkî heye?

Keçika ku ji do de razî bii, ferheng bê îtîraz dabû wî. Ew

jî çîibîi cîhê xwe û xwedê giravî li hin gotinan geriyabîi. Ka-

xiza ku li ser wê; "Delala ber dilê min, ez ê li ber trafoyê li

37
benda te rawestim. Ger tu ya hatinê bî, piştî ku ev nivîs ket

destê de, H min binihêre îi bibişire." hatibû nivîsandin, xisti-

bii nav ferhengê îi ew dîsa dabîi wê û vegeriyabîi cîhê xwe.

Heta bersiv hatibii dayin, di cîhê xwe de tebatî neketibû-

yê. Piştî bîstikekê, nerîneke çavên reş û pê re bişirandinek...

Edî dil bi yekcarî ji desthilanî ketibii, xwe bi temamî sparti-

bîi. Çavan ji trafoyê pê ve, tu tişt nedîtibîi. Heta wê gavê,

qîma xwe bi nerînên bi hesretê ve hilmiştî anîbîi, lê êdî hisên

wan serê rişmê ji wan stendibfi.

Ew wek li ser êgir bîi. Ders bi qasî salekê dirêj hatibû his-

kirin. Wext derbas nebîibii. Deqîqeya ku heta wê gavê şêst

saniye ajotibfi, bi qasî saetan dirêj xuya bûbû. Kaloyê ku

guloka zemên bada dida, êsîr hatibfi stendin. Wî weha his

kiribfi ku herkesî îi hertiştî ji bo wexta hevdudîtina li ba tra-

foyê neyê, çi ji destên wan hatibfi, texsîr nekiribû.

Gava keçikê ew li ba trafoyê dîtibii, berê li dora xwe nihê-

rîbfi ii dfi re ji bo peydakirina cîhekî xewle, lezandibîi û der-

basî aliyê din î rê bûbîi. Keçik li kêleka rê rawestiyabii û bi

maneya; "Ma ez dakevim nav rezî?"li wî nihêrîbîi. Piştî bi

serê xwe erêkirinê, wî jî hêdî hêdî ji wir dabû rê û berê xwe

dabii nav rezî.

Wî keçik ji diir ve taqîb kiribû. Ne ji bo xwe ba jî diviya-

bii ji bo keçikê, pirr bi dîqet hereket bikira.

Li bajarê ku riq î riit ku ji bo dermên biiya jî dar lê peyda

nedibûn, rezê ku heta çavên mirovî didît, dirêj dibîi, wek

xemla bajêr xuya dibîi. Holika nav rezî hîn jî nehatibii xera-

kirin. Lê weha xuya bfi ku êdî tu kes li ser ranediket. Keş-

mfilên li erdê ii goşiyên di mêwan de hişk biibiin, mîna nîşa-

na berdana rezî xuya dikirin.

Gava li nav rezî di bin sitara darekê de hatibîin ba hevdu.

38
 ber bi lehiya evînê ketibîin û di geliyekî kûr de, bi heybet he-

rikîbiin. Ew demekê weha bêdeng mabîin. Herduyan bi des-

tên hevdu girtibûn û bi tenê li çavên hevdu nihêrîbiin. Wan

ne hewce bû ku ji hevdu re zêde tu tişt bigotana. Komunî-

kasyona wan, bi rêya çavan ve hatibCi danîn. Tercume ne

pêwîst bfi. Ji xwe tu gotinan nikarîbîin, şîina wan nerînan

bigirtana. Wî xwestibû wê himbêz bike. Keçika ku hîn nuh

ferq kiribû ku bi destên hevdu girtibfin jî ber bi wî ve çfibia,

lê dii re ji nişka ve, fikra xwe guhertibii fi mîna ku jê re bi-

bêje; "Destên min besî te ne" li wî nihêrîbû. Lê herdu jî bi

hesreta du salan ve dikeliyan.

Bejna wê ji ya wî ne kêmtir bû. porê wê yê reş î bi gulîk,

bi xweşikahiya ruyê wê fûriyabû ser çavên wî û ew bi yek-

carî xistibû bin tesîra xwe. Wî berê destê xwe di porê wê de

dabfi û dû re, ber bi rûyê wê ve daketibû. Rîiyê wê, her çîi-

bfi di çavên wî de hîn xweşiktir bûbû îi di dawiyê de wek yê

xwedêya xweşikahiyê xuya kiribfi. Pêlek hisa maçîkirina hi-

narikê rfiyê wê, ew livandibû, lê keçika ku di bin tesîra tirs

ii fediyê de lerizîbCi bi situxwarî lê nihêrîbfi îi mîna ku bibê-

je: "Ez jî dixwazim, lê tu bi ya min bikî, ewqas bes e" destê

wî firkandibû.

Berdilka reşa a ku beskureke sipî bi ser de hatibîi diriitin,

ewqas lê kiribfi ku wî nikarîbîi keçik bê kincên dibistanê xe-

yal bikira.

Keçikê ji aliyekî bi nerînên bi evînê ve hilmiştî li wî nihêrî-

bfi ii ji aliyê din ve jî bi çavên bi tirs, li dora xwe niihêrîbîi.

Laşê wê bi heyecanek e ku dirûvê tirsê dida lerizîbîi. Xwesti-

bfi xwe biavêje himbêza wî, lê dîsa li xwe hay bîibîa fi hisên
xwe xistibfin bin kontrolê.

39
 Li gor agahdariyên ku keçikê di derheqa wî de wergirti-

bîin, bi wî re li hember adetên civatê, nefretek e ku bingehê

xwe ji xwendinê wergirtibîi, lê di bin ronahiya zanistê de

baş nehatibfi formulekirin, hebîi. Li gor wî, tiştên ku di pir-

tîikan de hebiin, diviyabû bihatana tetbîqkirin.

Ew di demeke pirr kurt de, bi xebatên grîipî yên perwer-

dekirinê biibfi yekî din. Ji bo beşdariya munaqeşeyên ku li

qahwexaneyan dibfin, çi bihata peydakirin, diviyabîi hatiba

xwendin. Na na, ew ê di munaqeşeyan de qels xuya biibfi-

ya. Diviyabîi ku wî hemii pirtfikên ku ji wan jêderk dihatin

wergirtin îi di munaqeşeyan de dihatin bikaranîn, xwendi-

bîina. Gellek hevalên wan pirtCik bi temamî jiber kiribîin ii

gava jêderk werdigirtin, ji bo yên din bawer kiribana, bêyî

ku H tu deveran binihêrin, hejmara rûpelan jî digotin.

Di wê pêvajoyê de, ew jî bîibîi gurê pirtfikan. Xwendineke

rawestan lê tunebfi, di rojevê de bii. Ma çi nedixwend: Pir-

tîikên mîna Prensîpên bingehîn ên felsefeyê, Dewlet îi şoreş,

Kapîtal, Antî-Duhring, Têzên Nîsanê, Dinyaya herî xweşik,

Teorî û Pratîk ii gellek pirtûkên din ên ku munaqeşe bêyî

wan nedihatin meşandin. Ji romanan jî "Û Don bê deng di-

herikî", "Firtina", "Mirov divê çawa bike", "Ew mîlîtanek

bii", "Ez te li ser navê gel mehkûmî mirinê dikim", "Dê",

"Zîndanên Saygonê" îi gellek berhemên din. Ji xwe, helbes-

tên Nazim û Ahmed Arifî jê nediqetiyan.

Semînerên li Komeleya Piştgiriya Civakî ii xebatên grûpî

yên perwerdekirinê, munaqeşeyên li qahwe ii odeyên gun-

dan -tev li ku herkes li malê bi Kurdî dipeyivîn jî- ku bi zi-

manê Tirkî dihatin meşandin, rêya pêvajoyeke nuh a fêrbîi-

nê vekiribfin.

Hêlînên fêrbîinê li derveyî xwendegehên dewletê hatibîin

40
 danîn. Li wira qedexe nedihat naskirin. Li wira sînorên ku

hadbii danîn ji ortê radibîin. Û li wira li ser bingehê awayê

têgihîştinê jî veqetandineke fikrî civak dabfi ber xwe.

Ew ii birayê keçikê yê ku endamê tevgereke din bfi, di mu-

naqeşeyên qahwe îi odeyan de gellek caran ketibûn pêxîra

hevdu. Hem ji ber birayê xwe îi hem jî ji ber tesîra pêvajoyê,

keçikê jî para xwe ji xwendinê wergirtibfi îi li gor hevalên

xwe yên din jî pirr zana dihat xuyakirin.

Ew berê tu carî bi vî awayî nêzîkî hevdu nebîibîin ii tu carî

di mahneya sohbetê de, bi hevdu re nepeyivîbûn. Pêlên evîn-

dariyê hişên wan ji serê wan biribfin.

Ev du sal bûn ku ji terefê hisên xwe ve hatibiin îdare kirin.

Du salan, agir bi dilê wan ketibû. Lê li nav rezî, êqil rê li ber

hisan girdbîi. Eqil mîna dijminekî serê xwe hildabû.

Wî piştî ku keçik bi wê biryara xwe ya di warê guherdna

awayê danfistendinê de, hesandibû, mîna ku ew ne yê ku ev

du sal bfin, newêrîbû bi hezkiriya xwe re bipeyiviya bîi, ji

wê re weha gotibû:

- Ez tu tiştekî zêde naxwazim. Ez dixwazim serbixwe bim.

Ez hew vê dixwazim. Ez dixwazim li gor xwe hereket bi-

kim, pêywendiyan deynim û bijîm. Ji ber ku hinekî din, ji

min cuda difikirin, ez nikarim jiyanê li xwe bikim dojeh îi ez

naxwazim hew ji bo xatirê wan, ji bo ku dilê wan nemîne,

tiştên ku ez jê bawer nakim, bikim. Ev du sal in ku ez ii tu

tiştekî dixwazin. Ez û tu bi agirekî dikelin. Ez îi tu li ba h'ev-

du, bi xeyalên hevdu dijîn. Ez ii tu ji du metreyan bi hesreta

hevdu dişewitin. Lê em ji bo xadrê hinekî din, dest ii lingên

xwe girê didin. Em îrada xwe ya azad, teslîmî kêfa hinekî

din ên ku tu carî nikarin vî agirê di dilê me de heye, fahm

41
bikin, dikin. Belkî tu ê bibêjî ku ev fedekarî ye, lê li gor lêne-

rîna min, fedekariya herî mezin, xebata rizgarkirina îrada

azad e; hewildana guhertina adetên ku li pêşiya pêşveçûna

civakê radiwestin e fi pêşkêşkirina pêywendiyên azad fi qe-

tandina kirasê tarîtiyê ye."

Keçikê bi hezkirin îi bi meraq lê guhdarî kiribîi. Piştî ku

wî gotinên xwe qedandibîin jî wê li hember gotinên wî, we-

ha gotibîi:

- Tu pirr baş difikirî. Ez bi xwe jî naşibim keçên din. Ez

xwe ji mêran kêmtir nabînim. Lê ez adetên civaka xwe jî

baş dizanim. Tu jî vêya pirr baş dizanî ku ez ji nuha ve, gava

ku hîn van adetên dibin mijarê rexneyên te, di civakê de, bi

hemii xurtbîina xwe ve derbas bibin îi pêywendiyên miro-

van H gor van adetan tên danîn, nikarim bi awayekî din he-

reket bikim. Ger ez li gor fikrên te hereket bikim, navê min

dê di civakê de, bi xerabî derkeve. Ger tu di vê meseleyê de

ciddî bî, divê tu rojekê beriya rojekê, min ji mala bavê min

bixwazî. Yan na, ev pêywendî dê me herduyan jî pirr biêşî-

ne.

Keçikê li ber xwe nihêrîbîi. Hebekî fikirîbû, keserek kişan-

dibii fi dîsa dewam kiribii:

- U ya din jî divê tu careke din, ji bo hevdudîtina bi vî

awayî, zorê nedî min. Gelo xweha te, bi yekî re di nav rezî

de bê dîtin, dê çi biqewime?

Ji nişka ve lê fikirî. Gelo xweha wî li devereke xewle bi ye-

kî re hatiba dîtin, wî dê çi kiriba? Di bin barê fikreke weha

de nêviyê taqeta xwe wenda kiribîi. Di civatê de cîhekî wî

hebîi. Mirovên jê mezintir jî xatirê wî dizanîbîi ii jê re hur-

met dikirin. Gava xelkê bihîstiba ku xweha wî li devereke

xewle bi xortekî re hatibîi dîtin fi wî jî li hember vêya dengê

42
xwe nekiribû, dê çi tesîr li statuya wî ya di civakê de hebii,

kiriba? Xwe di rewşeke weha de di ber qahwexaneyekê re

derbaskirî xeyal kiribîi. Tu kesî li aliyê wî nenihêrîbîi. Tam

di esnaya ku dê hezkiriya xwe îqna bikira de, xeyaleke we-

ha pirr pê ne xweş hatibîi. Bêhna wî teng bûbû. Di navbera

du şexsiyetên cuda de çîibîi ii hadbfi. Carinan weha fikirîbû

ku ev tiştekî normal e. Lê gava xwe di nav civatê de fikirîbû,

toleransa li hember vê rewşê wenda bûbû. Qelsbiina xwe ya

di vî warî de his kiribîi û taqeta ku bikarîba netîceyên vê bîi-

yerê rake, di xwe de nedîdbû. Ji derveyîîrada xwe li hember

vê fikrê, bi pêleke nefretê hatibû dagirtin.

Li gor baweriya wî, di vê evînê de ecêbiyek hebîi. Wek mi-

rovên rojhilat bi evîndariyeke xurt bi hevdu hadbiin girê-

dan. DanCistendin îi destpêkirina evînê, heta wê gavê jî bi te-

mamî li gor adetên rojhilatî bûn. Di navbera wan de, tu tişt

ji derveyî adetan neqewimîbû. Lê H nav rezî, wî xwesdbii

xwe, ji rasdya xwe moderntir nîşan bide. Keçikê rewşa wî

fahm kiribfi. Wê bi problema wî dizanîbfi, lê li hember ade-

tan dest fi lingên xwe girêdayî his dikir Xwestibii wî vegerî-

nê ser pirsê.

Ji ber vê yekê weha dewam kiribû:

- Ez dixwazim dştekî din diyar bikim, divê tu bêyî wext-

wendakirinê, min bixwazî. Ez dizanim ku pismamekî min,

difikire têkeve devê rêya min. Wê gavê dê hertişt li bin guhê

hevdu bikevin. Heta nuha, zewacên keç fi kurên malbata

me, di nava malbatê de biine.

Wî xwe negirtibû îi godbîi:

- Ê, ma tu qet li evîna me nafikirî? Em ê çawa bikin?

Keçikê dîsa adet xisribîin orta xwe û wî. Vêya ew bêrir

hêrs kiribii:

43
 - Adet, adet, adet! Ma em ê teslîmî mirovên cahîl bibin?

Li dora xwe binihêre, bê kîjan tetbîqkarên van adetan ji min

ii te pêşderir û zanarir in? Dewra wan qediya! Tu riştên ku

ew ê bibêjin, êdî nema.

Keçikê goribû:

- Mirov li te ecêbmayî dimîne. Tu dixwazî xwe ji min cu-

darir nîşan bidî, lê di hin waran de, tu bi xwe jî yek ji wan

tetbîqkarên adetên me yî. Li van herdu salên ku em ji hevdu

hez dikin bifikire. Rast e, min cesaret nekir îi ez li sinifê ne-

harim ba te rîinenişrim fi min bi dengê bilind ji te re negot

ku ez ji te hez dikim. Lê te di vî warî de kîjan rojê reftarek e
ku ji ya ji min cudarir bû, nîşan da? Di pêvajoya evîna me

de, ji aliyê xusfisiyetên têkiliyan tu ferqa min û ya te tune ye.

Tu carinan dixwazî xwe mîna Rahmetovî nîşan bidî, lê bi

helwesta xwe tu ji Rahmetovî bêrir Bazarovî rîne bîra miro-

vî. Heqê te tune ye ku tu wan biçûk bibînî. Bazarovî jî qet

guh nedida xelkê. Hetta gava jê haribîi pirsîn "Tu ji bo çi

gundiyan biçîik dibînî?" bersiva wî tu jî dizanî: "Ma ew la-

yiqî biçiikdîrinê bin, ez ê ji bo çi wan weha nebînim?". Tu bi

heqaretê nikarî mirovên ku tu dixwazî biguherînî, qezenc

bikî.

- Tu vêya ji kî derê derdixî? Bazarovî bi çavekî biçûk li

evînê dinihêrî. Ma ger ez weha biima, çi karê min li ba te

hebfi? Ya din jî prensîpa jiyanê ya Bazarovî, bi tu prensîpan

ve negirêdan bfi. Di munaqeşeyên di navbera grfipan de, ez

tîpên wek Rahmetovî derdîxînim pêş îi her yek ji me dixwa-

ze bibe Rahmetovek. Lê ez ne Rahmetov im. Rahmetovî di

warê evînê de, mîna min nedikir. Wî nedixwest qedera kesî

bi ya xwe ve girê bide. Li gor Çernîşevskî jî yên weha hindik

in îi gava yên weha tune bîina, jiyan dê ji Xweber biferisiya.

44
Lê ma tu dibêjî qey ez xwe weha dibînim?

Kelogirî bîibîi. Di navbera his û şexsiyetên cuda de çîibfi îi

hatibû. Tansiyona munaqeşeyê hebekî bilind xuya kiribîi.

Wî ev ferq kiribîi îi ji ber vê piştî ku kela wî hebekî daketi-

bCi, bi dengekî berger, gotibîi:

- Dijîtiya di navbera fikir û tevgeran de, ji çavên min jî ne-

reviyaye, lê ev ne heqaret e, rastî ye.

Dû re li rewşa xwe ii wê ecêbmayî mabîi îi ji nişka ve kiri-

bii qêrîn:

- Haho, ev çi hal e? Bala xwe bidê, bê em di sewiyeyeke

çawa de, munaqeşe dikin û têkiliyên me yên vê evînê çawa

ne. Em bi sewiyeya xwe li dinyayeke din dijîn, lê tevger îi

xusîisiyetên têkiliyên me aîdî dinyayeke din e. Ger ew te ne-

din min, ma em nikarin hevdu birevînin?

Dilê wê bi qasî yê Zînê bi hezkirin lê dixist. Çavên wê

wek ên wê, ji derveyî hezkiriyê xwe tu kes nedidît. Hayê wê

ji evîna Binefşa Narîn tunebii. Ger hayê wê ji evîna Binefşa

Narîn hebîiya, wê jî dê hertişt bida ber çavan ii hezkiriyê

xwe bê tirs li ser sîng û berê xwe dawetî nêçîrê bikira. Lê ne

bi wî re fedakariya kurê Mîrê Hekariyan hebû fi ne jî bi ke-

çikê re ew cesaret ii daxwaza ku ji bo vê evîna pîroz, bikarî-

ba dinya bida aliyekî hebû.

Ev ji gotinên keçikê pirr eşkere xuya dibfi:

- Tu vêya ji nuha ve bizanibî ku ez jiyanê li xwe diherimî-

nim îi xwe ji mala bavê xwe nakim îi tu navî naynim ser

wan. Ez nikarim, nikarim, nikarim! Belkî tu ê bibêjî, ev fe-

dakariyeke bêaqilî ye, lê ez nikarim derkevim dervayî van sî-

noran. Em ê bi hevdu re hewil bidin, belkî felek li halê me

binihêre û deriyekî xêrê li me veke.

Ew sor bîibîa, lê tev ku pirr zor xuya dikir jî dev ji hewil-

45
danên xwe yên ji bo îqnakirinê bernedabîi:

- Xuya ye, li gor te, lênerînên min rast in, lê tetbîqkirina

wan a nuha xeyalperestî ye. Tu jî min dixwazî ii tu di mus-

tewa fikrî de, ne bi giştî be jî bi gellek awayan, wek min difi-

kirî, lê tu naxwazî wek min bikî. Dijîtî di vir de ye. Ma gelo

ev ne paradoksek e? Ger mirov bi awakî bifikire, lê bi awakî

din bike, ne durîitî ye? Ez fahm nakim, bê tu çawa dikarî

weha bikî. Divê mirov li gor fikrên xwe, hereket bike, da ku

bikaribe li hember adetên paşverîi alternatîveke berbiçav

pêşkêşî civakê bike. Em nekin, kî wê bê vê derê û ji berdêla

me, vî karî bike?

Keçikê ew di warê fikrî de tesdîq kiribû, lê ji zanebûna se-

wiyeya pêşveçîina civakê bêpar nirxandibû. Di rûyê keçikê

de, samîmiyet û li gor adetan jî tecrube dihat xwendin. Se-

wiyeya têgihîşrina wê, ji bo keçikeke di vî temenî de, pirr bi-

lind xuya dikir. Vê jî karê wî yê îqnakirinê, dijwarrir kiribû.

Hemû hisên keçikê, xwe di çavên wê de civandibûn Ci ji wir,

berê xwe didan wî. Wî hingî li çavên wê nihêrîbCi, gotibû

qey ev keçik hew ji çavan pêk haribfi. Keçik wexta peyivîbCi,

destê xwe avêribfi gulyê darekê fi xwesribû tijebûna çavên

xwe veşêre, lê wî destên xwe avêtibîi ser situyê wê ii ew ber

bi xwe ve zîvirandibCi. Çavên keçikê bi hezkirin dibiriqan-

din fi mîna ku bibêje; "Adetên me weha ne, ne sCicê min e",

li wî nihêrîbfi. Bîsrikekê bêdeng mabûn.

Lê gorinên keçikê ev bêdengî xera kiribîi:

- Ez ji te hez dikim. Ev du sal in ku çavên min vêya bi her

awayî ji te re dibêjin. Lê divê em realîst bin. Ez ji diya xwe îi

bavê xwe jî hez dikim. Ez ji xwişk ii birayên xwe jî hez di-

kim. Û ez nikarim xwe bi yekcarî ji wan bikim. Ez dixwa-

zim gava ku tu têkevî jiyana min, dinya min firehrir bibe, ne

46
ku fatîiraya wê, wendakirina hemû têkiliyên min yên ku li

ber dilê min hêja ne, be. Ger fatfira dê ev be, divê ez ji nuha

ve ji te re bibêjim ku ev fatiira pirr giran e ii ez ne ji bo dana

vê fatûrayê amade mim îi ne jî dixwazim bidim. Lê ez ji te jî

hez dikim. Fatûraya parazrina têkiliyên bi malbatê re, dika-

re qutkirina têkiliyên bi te re be, wendakirina te be. Ez vê

dizanim û dixwazim diyar bikim ku ev fatfira jî pirr giran e,

lê ger ez mecbfirî hilbijarrina yekê ji vana bibim, divê ez li

hember te bi durustî bibêjim, ji xwe mirov nikare li hezkiri-

yê xwe derewan bike, ez ê xwe feda bikim fi deriyê dilê xwe

bikim deriyê dojehê û ez ê nehêlim ku bav ii birayên min di

civatê de, serê xwe di ber xwe xin.

Ger hayê wî wek nuha ji destana Mem fi Zînê hebfiya,

ger hayê wî ji fesadiya Beko, ji dixsî fi xerabiya Beko hebfi-

ya, wî dê adetên civakê yên ku diketin navbera wî fi evînda-

ra wî, mîna Beko bi nav kiribana.

Wî di ber xwe de, bi kerb gotibfi:

- Realîte... Realîst bCin.... Naskirina realîteyê tiştek e îi

xwe teslîmî wê kirin, tiştekî din e.

Lê li benda tu bersivan nemabîi. Ji ber ku piştî gotinên ke-

çikê, êdî rewş fahm kiribCi. Lê dîsa xwestibii bipeyive. Lêvên

wî lerizîbîin. Li gorinan geriyabû. Mîna ku qilçixek keribîi

qirikê û xwesribû wî qilçixî derxîne, bi kuxikekê sor bîibîi.

Dîi re xweziya xwe daqurtandibfi, lê ji berdêla gorinan, hê-

sirên wî xwe ji korrikên çavan bera xwarê dabiin. Hêsiran

di ruyê wî de cuhokên xwe bi hêsanî vekiribûn ii heta ser lê-

va wî ya jorîn daketibîin. Hêsiran gotin av dabîin. Gotinan

xwe di deiyaya evînê ya ku ji hêsîrên çavên melîil pêkhatibîi

de dakiribiin û bi awakî pak fi zelal, bi awayê xwespartina

hisên mirovî tê de xuyayî, ji dev herikîbîin.

47
 Di nava xir îi cira salên 70-yî de, xwe wenda kiribîi.

Heta ew bi xwe hisiyabîi, zarokê wê bi ser lingan jî keti-

bû. Bêyî ku evîndar bigihêjin miradên xwe, riipelekî evînê li

wan haribîi girtin. Divê wî qîma xwe bi xeyalan bianiya.

Xeyala afrodîta wî hîn jî li ber çavan bfi. Gava ew xeyal di-

kir, rengê dinya wî dihat guhertin îi ji nii ve şikil werdigirt.

Her cara ku evîna wî dihat bîrê, keserek kûr dikişand, ça-

vên wî li diiranê li tiştekî digeriya. Lê wî dîi re hertim di ber

xwe de weha digot:

- Evîna xortaniyê.... Tavên biharê...

Vê carê jî weha got.

Hêdî hêdî bi ser xwe de dihat îi hîn nuh ferq kir ku li ser

piya ye îi divê rûnê. Ji bo rîiniştinê li dora xwe nihêrî û li cî-

hekî vala geriya. Qhek li kêleka zilamekî kal peyda kir. Hîn

cîhê xwe xweş nekiribîi, dît ku li hember wî, H rêza sisiyan

Azad rîiniştibû. Wî qet texmîn nedikir. Gava wî Azad dît jî

ew şaş mabû. Ji çavên xwe bawer nekir, dîsa lê nihêrî. Dilr

wî ketibfi cîh, yê ku li hember wî, ji hevalê wî yê kevin Aza-

dî pê ve, ne tu kes bfi. Lawikê wî yê çarsalî ku navê wî Ar-

jen bfi jî pê re bfi.

Serê xwe bi wayekî ecêbmayî kil kir û got:

- Kî bîra Azad...

Tu nemabîi, rîiyê wî ji bîr bikira. Mirovî digot qey, azad

ketiye silîikê. Ne Azad bi tenê, lê gellek kes piştî ku hatine vî

welatî, di quncika xwe de melisî mane.

Nema dihat bîra wî, bê cara dawî kengî Azad dîtibîi. Porê

Azadî yên li herdu kêlekên serê wî, hîn jî terka wî nekiribfin.

Lê temberîka wî ji zfi ve xatir jê xwesribii ii li dewsa waran

çend tayên lerzokî hiştibîin. Wan jî dikirin, nedikirin nikarî-

48
bCin rîitbîina serê wî veşartana. Çavên wî baş bi kort çfibfin.

Bêvila wî ji ber ruyê wî yê zeîf, baş kişiyabfi. Du xetên qer-

mîçokên ruyê wî, mîna nîşana bêtaqeriya wî diyar dibîin.

Çenga wî ji berê dirêjtir û devê wî ji berê sisrir xuya dikir.

Gava Azad rabCi ser xwe Ci lawikê xwe derbasî aliyê pence-

reyê kir, wî dît ku pantalonê wî ancax bi alîkariya çend qul-

pên nuh ên ku di qayişê de haribûn vekirin, jê nediket. Di-

rêjbîina herdu milên wî, bi laşê wî yê zipî zuha, ew mîna xe-

yaletekî dida xuyakirin. Berçavka wî ya ku dakeribii ser bê-

vilê, ew bi emirrir rê dida. Qorika piştê di bin qurikê wî de

bilind bCibîi. Tev hemû hewildanên wî yên ji bo xwerastkiri-

nê jî xûzbûna wî nedihat veşarrin.

Wî hebekî din bala xwe da Azadî. Azad bi lêwik re dipeyi-

vî. Gava dipeyivî metalên devê wî diçûrisîn.

Gava baş bala xwe dayê, bi kerb weha got:

- Heyhat! Zemên çi aniye serê vî fêrisî ku min dikira ew

nas nekiriba...

Şaşbûn ji ser xwe avêt û berê bi serê xwe silav lê kir îi dû

re jî çCi ba wî Ci bi destê wî girt. Li halê wî pirsî, lawikê wî

xist himbêza xwe, destê xwe di serê lêwik de da îi ew ji her-

du aliyên rîiyê wî ve maçî kir.

Dîsa li Azadî nihêrî.

Hevaltiyeke wan î dûr îi dirêj hebii, lê nuha, herduyan jî

nizanîbîi, bê ji bo çi weha biiye. Gelo şertên vî welatî, ji bo

pêywendiyên berê, dest nedida, ya jî rewşa Azadî ya taybetî

bîibii sedem? Belkî jî ew bi xwe sedem bii. Xuyabii ku di vî

warî de, li gel hinek faktorên din, hersê faktor jî xwedî role-

kê bîin. Lê her çi dibe, bila bibe, nuha pêywendiyeke wan î

pirr xurt nemabii. Herduyan jî ji ber vê rewşê, aciziya xwe

çend caran diyar kiribû îi bi hevdu re li ser sedeman fikirî-

49
 bîin, lê tu tişt jê dernexisribiin.

Hisên wî yên nostaljîk ji nişka ve bilind bîin. Di trêna binê

erdê de, xweziya xwe bi demên berê anî. Mîna ku bibêje

"Ka hevalriya berê?" bi gazihî li çavên Azadî nihêrî. Navê

"Mehemed EH", piştî dakerina binya xetê, bîibfi Azad. Vî

navî ew bi du awayan şad kiribii. Bi vî awayî hem ji navê

"Mehemed Elî" xelas bfibîi îi hem jî navekî bi Kurdî bi dest

xisribîi. Gava hinekan ji qestî bangî wî dikir îi digot:

- Mehemmed EIî!

Pirr hêrs dibfi. Ji hêrsa hingî ewqas sor dibû, nema dizanî-

bû bê wê çi bigota. Lê wî dizanîbû ku ew çiqas hêrs bCibûya,

hevalên wî dê ewqas bêrir lê sor bûbûna. Ji ber vê, ji mecbCi-

rî dev ji hêrsbûnê berdida û li ber hevalên xwe digeriya Ci di-

got:

- Lawo, ji bo xwedê li min weha nekin û ji bo ez ji vî Me-

hemed Eliyê ku bavê min kiriye bela serê min, xelas bibim,

alîkariya min bikin.

Di malekê de gellek heval; ew û Azad jî di nav de, bi qasî

şeş salan, bi hevdu re jiyabûn. Tev gellek zehmetî Ci proble-

mên wê demê, bi hevdu re gellek wextên xweş jî bihurandi-

bûn. Di wê pêvajoyê de, hewa wê hêlîna sirgûnan jî tenefus

kiribCin.

Xweziya xwe dîsan bi wan rojan anî. Xuya bîi ku bêriya

wan pêywendiyên germ ii ji dil, wê hisa hevalriyê û wê dos-

taniya xurt kiribîi. Gellek bîranînên wan ên muşterek he-

bîin.

Ma bi hevdu re çi kiribiin, çi nekiribiin... Ma bi hevdu re,

hindik caran nêzîkî mirinê bîibîin? Tew di sînor re derbas-

bîin... Ew jî nema dizanin, bê ji ber pêwîsriya xebatê, wan

50
çend caran xwêdana sar dabûn; bê çend tayên porê wan ji

ber rirsa axa mayinkirî sipî bîibfin.

Wek îro dihat bîra wî. Wexta dihat bîra wî, hingî weha

kûr lê difikirî, mirovî digot qey, wê tirsa ku ew wek pelê çilo

dilerizand, wê heyecana ku xwîn di damaran de bi lezbîina

herî bilind digerand ii wê mêrxasiya ku bi hêviyê ve hişk gi-

rêdayî, laşê wî ji nCi ve didan ber xwe.

Di wê rewşê de hertim ev gotin bi qehir ji devê wî diheri-

kîn:

- Sînor!.. Di sînga axê de xencereke zingarî, qada mirinê!..

Carinan ji bo ferdekî çayê Ci carinan jî ji bo xatirê çend

kullekan, lingên gellek lawên bavan bi dengekî ku tarîtiya

şevê qelaştibû, firiyabCin. Lê di pêywendiyên wan fi sînorî

de, mîna qaçaxçiyan ne çay Ci pelên çixara li bakur dihatin

firotin û ne jî pez derbasî binya xetê dibCi.

Wê şevê dê tava heyvê tunebûya. Ji xwe, mirov nikarîbfi

her dema ku bixwesta li sînor bixista. Ji bo derbasbîinê divi-

yabîi ya heyv zfi biçuya ava, yan derengê şevê hilata ya jî li

ber destê sibehê derketa. Ger heyv zîi biçuya ava, mirovî di-

viyabîi piştî wê, di sînor re derbas bubûya. Ger heyv deren-

gê şevê, an jî li ber destê sibehê derketa, mirovî diviyabîi be-

riya ku heyv hilata li sînor bixista. Wê gavê gellek kes ji xe-

fika tava heyvê dCir îi di tarîtiya şevê de derbasî aliyê din î sî-

nor dibCin.

Wê carê jî beriya ku heyvê rohniya xwe bida hedefên li

axa mayinkirî, diviyabfi reşahî bihata bikaranîn. Wê şevê jî

beriya ku xezeba mirinê berê xwe bida wan, diviyabîi kozi-

kên vedayî îi funyeyên li hemana biin, li dii xwe bihiştana.

Meha Sibatê bii.

Wê çar heval bi alîkariya rêberekî di sînor re derbas bîibii-

na. Diviyabîi herrişt pirr bi dizî bihata girtin. Ji ber vê, şeva

beriya wê, bi alîkarî û çavnêriya du hevalan, xwestibfi bê

mala bavê xwe. Mala ku wî cara dawiyê, sal û nivek berê

dîtibfi. Ji bo wê, li benda qutbCina cereyanê rawestiyabCi.

Cereyana bajêr carinan çend deqîqeyan, carinan rojê çend

saetan fi carinan jî heta serê sibehê qut dibfi. Wê gavê, lam-

peyên kolanan ên ku ji ber voltaja kêm' bi rohniyeke qels û

lerzokî ve di ber xwe de didan jî vedimirîn ii tarîtiyê xwe bi

temamî bera ser bajêr dida. Di saetên weha de, ji bo çCiyin

ii hatina wî, firseteke pirr baş peyda dibCi.

Wî wê rojê jî xwe dabCi benda vemirandina lampeyan û

gava rohniya ku ji xwe li hemana bû, kolan bi temamî bi

destê tarîtiyê ve berdabCi, sê kes ji xaniyekî derketibCin Ci

xwe sipartibCin kolanên tarî.

Li ser cadeyê, tirumbêleke leşkeran bi dengê xwe yê nas,

heybet û tirs li taxê belav kiribû. Di bajarê bêdeng de, taxe-

ke bêdeng. Taxeke kerr û lal... Ne xircira du cîranan, ne xel-

kên diçfin mêvanriyê, ne dengê leyizrika zarokan û ne jî tu

evîndarên di quncikeke kolana xur û xaH de, firseta hevdu-

dîtinê bi kar dianîn...

Bi tedbîr lezandibfin. Karê cereyanê diyar nedibCi; dikari-

bfi heta sibehê jî nehata Ci ji nişka ve jî bihata. Ji ber vê yekê,

tu kesî pê nizanîbCi, bê dê kengî çi biqewimiya. DiviyabCi

rohniyê ew di kolanan de zevt nekiriba. Li kesekî nas rast-

hatin, dê talûkeya girtinê zêdetir kiriba.

Piştî ku dengê zîla deriyê mala ku bi heyecan Ci tirs li ben-

da hêviyekê bû, hatibfi bihîstin, kilîta derî du caran ber bi

aliyê çepê ve hatibii zîvirandin û ew dilê bi hesretê ve mişt

bfi, ketibCi hundur.

Di serê wî re hezar pirs derbas biibîin. Gelo di malê de çi

52-
guherrin çêbiibii? Gelo liberketinê çiqas tesîr li dê ii bavê wî

kiribii? Nuha zarok jî mezin bîibiin... Qran, kolan, hewş,

hertişt... Belê, bi hesreta hertiştî ve dikeliya.

Bavê wî por, rîh Ci simbêl bi temamî sipî kiribiin. Berê jî di

nav porê wî de, çend tayên sipî xuya dibCin, lê piştî sal Ci ni-

vekê, çav bi hesreta tayên reş mabfin. Bejna wî ya dirêj ne-

ma dihat ferqkirin. Ancax bi alîkariya gopêl li ser lingan di-

sekinî. Pişta wî bê hawe xfiz bfibfi. Ew zilamê ku sal fi nîve-

ke berê, wek çiyayekî bfi, li ber çavên wî çiqas hîir bîibû.

Gava çav li rewşa bavê xwe keribCi, weha fikirîbîi:

- Heyhat! Ka ew zilamê ku di her nerîneke wî de jiyan di-

fûriya? Mirov di wexteke weha kin de çawa dikare ewqas

bikeve?

Liberketinê bavê wî ji halekî xistibCi halekî din. Bavê wî

ewqas hatibCi guhertin, ger ew li devereke din lê rast hatibîi-

ya, belkî wî dê bavê xwe qet nas nekiriba jî.

Diya wî kitana xwe dabCi ber devê xwe fi gotibfi qey xewn

bCi, bihezkirin û hesreteke kCir, ziq lê nihêrîbfi Bi tenê lê ni-

hêrîbû û qet tu tişt negotibû. Tew dikira xwarina ku çêkiri-

bCi jî ji bîr kiriba. Bi zorê û bi berger, çend parî xistibCin devê

wî ii dCi re hinek qeliya ku jê re hilanîbfi, xistibfi kîsekî nay-

lon û dabCi wî. Wî kiribCi û nekiribCi, nikarîbCi diya xwe îqna

bikira û di dawiyê de jî bi ya wê kiribîi. Diya wî ji nişka ve

goribfi:

- Wî rebenê, min dikira pêlava te ji bîr bikira.

Û xar biribîi qutiya ku pêlav tê de bii.

Bavê wî fi diya wî, ji bo ku ew zêde li ber nekeve, giriyên

xwe di qirika xwe de hiştibiin. Herdu mîna bombeyên ku

pîmên wan haribfin kişandin, bê çawa gava dest lê bihata

sistkirin, dê bigotana "gurm" îi biteqiyana, weha tije bfi-

53
bfin. Herkesî baş dizanîbfi ku gava lêwik paşê xwe bida

wan, wê hêsir wek baranê bibarandana.

Wî hem ji bo tedbîrê ii hem jî ji ber ku rewşa wan fahm

kiribîi, ziyareta xwe dirêj nekiribû. Xatir ji dê bavê xwe îi

xwişk Ci birayên ku bi situxwarî û bi çavên xemgîn, lê nihê-

ribîin, xwestibîi îi dîsa bi alîkariya herdu hevalên xwe ve, di

tarîtiya şevê de wenda bûbCi. Gava derketibû, bi tenê dengê

diya xwe bihîstibfi:

- Bila çavên mahkûmiyê birijin fi çavên xeribîyê jî pê re,

lawo... Lawo, xerîbo lawo....

Bi ku de diçfi, dê li ku raketa?

Dê îi bavê qet pê nizanîbCin û ne wî, ne jî hevalên wî, di vî

warî de ji wan re, tu carî tu rişt nedigotin. Ji xwe dê Ci bavê

wî jî piştî ku çend caran pirsîbûn Ci pirsên wan yên di vî wa-

rî de, bê bersiv mabûn, rewş fahm kiribûn û êdî qet nema

pirsîbîin.

Wî û hevalên xwe, ewleyî di ser hertiştî re digirtin. Ji ber

ku ev prensîp bi kêrî parazrina lawê wan dihat, dê îi bavê

wî jî nexwestibîin ji dervayî vê prensîpê hereket bikin. Ji bo

parazrina wî, tev zarokên biçCik, hemû malbat her yek bi

awayekî polîtîze bfibfin. Mahkfimiyê ew fêrî gellek riştan ki-

ribfin.

Serê sibehê hevalê wan ê ku dê ew tesHmî rêberê wan biki-

ra bi erebeya şifêrekî pêbawer, li ber deriyê mala ku ew lê

dima, sekinîbfi. Şifêr ji erebeyê daneketibîi, bi tenê hevalê wî

peya bîibîi îi sê caran li ser hevdu ii carekê jî bi tenê, yanî

çar caran li derî xisribfi. Ev nîşana wan bû. Wî diviyabfi li

hember hemfi lêdanên ji dervayî vî awayî, )i aliyê hundur ve,

tedbîra xwe stendibfiya.

Wî di hersê rojên dawiyê de, xwe li mala keça xalê xwe

54
veşartibfi. Hem wê îi hem jî rebenê mêrê wê pirr dixwestin,

lê bi xwedî derkevin, lê ji destê mîrata tirsê de ne di tu halî

de bîin. Malxwêyê malê çend caran bi qêrîn ji xew şiyar bîi-

bû û dCi re ji jina xwe re behsa xewna xwe ya xerab kiribii.

Ew di wan xewnan de, gellek caran hatibû girtin Ci bi lêdana

polîsan ji xew çeng bîibîi. Keça xalê wî di nav henekan re,

behsa xewnên mêrê xwe kiribû. Wî bi rewşa wan dizanîbîi

fi ji ber vê yekê, dilê wî qet ji wan nedima.

Piştî ku hevalê wî bi awayekî rast ii li gor parola wan li

derî xistibfi, xwediyê malê, keça xalê wî, xar biribfi derî îi

hevalê wî derbasî hundur kiribCi. Ji xwe, ew hazir bû. Ji ber

heyecana rê, di taştê de qîma xwe bi qedeheke şîr bi tenê

anîbCi. Qatek kincê lacîwerd û krawateke reş î pitik pitikî li

ser qurikekî sipî, li xwe kiribCi. Pêlava diyariya diya xwe jî

hîn nuh dixist pê. Hew diviyabû ji xwediyê malê, ji wan ke-

sên ku xwe bi gellek awayan avêtibîin nava talîikeyê, xatir

bixwesta. Li gel alavên wî yên şexsî û nemaze teyrê baz, ji

bo gellek dostên xwe yên binya xetê jî diyarî kirîbfin. Vê jî

barê wî pirr giran kiribîi.

Piştî xatir xwestinê, berê keça xalê wî derketibii derve,

alavên wî xistibiin bagaja erebeyê û li dora xwe nihêrîbii,

gava tu talûke nedîtibCi, hatibCi hindurê hewşê Ci ji wan re

goribfi:

- Rêya we vekirîbe.

Gava ku herdu heval derketibiin, ew li pê wan derneketi-

bîi. Deriyê hewşê girtibîi ii hatibîi hundurê xênî. Lê xanî

pirr vala hatibîi hiskirin. Di hundurê xênî de, çûbii fi hatibîi.

Rûniştin lê tunebii. Dilê wê kiribii tepîirep. Ji nişka ve berê

xwe dabîi deriyê hewşê fi cara taliyê li wan nihêrîbii.

Herduyan bi lez xwe avêtibfin erebeyê ii berê xwe dabiin

55
 taxa bakur a bajêr. Li wira jî du hevalên ku diviyabfi heval-

tiya wan bikira hebîin. Rêyek di navbera qereqola polîsan

îi ya cendirmeyan re derbas dibCi. Rêya herî nêzîk ev bCi, lê

ew rê çi qas nêzîk bîiya jî kesên wek wan tu carî newêrîbîin

di wir re derbas bîibûna. Rêyek bi kêmanî du caran ji wê

rêyê dirêjrir ku li dora bajêr pirr dizîvirî hebfi. Ew rê dirêj

bû, lê talûkeya wê, pirr kêm bfi. Wan ew rê gellek caran bi

kar anîbîi. Wê carê jî ew rê hilbijarribfi Ci berê xwe dabCin

taxa ku hevalê wan lê bîi.

Li wira teyrekî wan î baz jî hebîi. Li gor agahdariya ku

hatibîi, teyrê baz li ba Ereban pirr pere dikir. Ji ber vê yekê,

hevaiên wan ji bo peydakirina îmkanên aboriyê, temiya tey-

rekî baz jî li wan kiribii. Teyrê wan ê ku du meh berê haribCi

şandin, celebekî qertela derkeribCi û piştî mesrefeke mezin,

ew li hember Ereban rfisar derxisribfin. Ji ber vê yekê, ji bo

îspatkirina bazbfin an nebazbûna vî teyrî, ew nîşanî gellek

kesan dabii.

Piştî ku herdu hevalên wan jî li erebeyê siwar bCibiin, ji bo

ku Azad jî bi xwe re bibirana, berê xwe dabûn bajarê Aza-

dî.

Gava leşkeran dest danîbfi ser îqtîdarê wek noka li kevir,

her yek ber bi deverekê ve pengizîbû. Azadî jî xwe ji mecbCi-

rî dabfi alî. Gorina "xwe dabCi alî" aîdî Azadî ye. Pişrî Du-

wanzdehê îlonê, gava bi hevalên xwe re, xwe ji ber leşker ii

polîsan vedişarrin, henek dikir ii digot:

- Me xwe daye alî, lê yên ji dervayî me, reviyane.

Li gor wî, ger Azadî xwe dabe alî, ya jî reviyabe, netîce ne-

haribû guherrin; warekî terkkirî, jineke situxwar ii keçeke sê

saH li dii xwe hiştibû.

Azadî beriya derbasbiinê bi çar rojan, ji bo dîtina pîreka

56
xwe îi keça xwe, ji ba wan dabû rê îi bi şev, li deriyê malê

xisribû. Jinik berê tirsiyabû îi nexwestibû derî lê veke, lê piş-

tî ku serê xwe di ser hewşê re dirêj kiribCi, derî bi lez vekiri-

bCi. Bêyî ku tu tiştî ji hevdu re bibêjin, çend deqîqeyan weha

şaşmayî li hevdu nihêrîbCi Ci piştî ku kiirînî bi jinikê keribCi,

xwe avêtibîi himbêza hevdu.

Wexta vegerê haribû. Azad ji bo çCiyinê li benda hevalên

xwe bCi. Erebe ketibCi nav bajêr û berê xwe dabîi taxa Aza-

dî. Lê çi tax, çi rê... De were, vêca vê erebeyê ji vê heriyê

derxîne. Çare tunebCi. Diviyabû ji dervayî şifêr, hemii dake-

tana Ci erebe dahf bidana. Di dahfdanê de tekerê dawîyê ba-

danaj kiribCi û qatê kincê lacîwerd, di heriyê de hiştibîi. He-

valên din pirr pê keniyabûn Ci gotibCin:

- Mirov divê qey tu dê biçî dawetê.

Lê piştî ku wan fahm kiribCi ku ew gellek aciz biiye, hene-

kên xwe dirêj nekiribûn. Piştî deh deqîqeyan, erebe ji heriyê

haribû derxistin, lê problemeke wan î din xuya bfibfi. Heva-

lê ku xwedêgiravî mala Azadî nas dikir, gotibîi:

- Rast e, ez mala wî nas dikim, lê ez tu carî bi erebeyê ne-

hatime mala wî. Ji ber vê, divê ez peya bimeşim Ci hun jî bi

erebeyê bidin dii min.

Erebe li dCi hevaH Ci heval jî kolan bi kolan, li mala Azadî

geriyabCi. Gava wan ji Azadî re rewşa xwe gotibfin, ji ken,

hêsiran xwe di çavên Azadî re avêtibfi.

Herçar hevalên ku dê derbasî aliyê din î sînor bîibiina,

amade biin. Hevalê wan ê ku karê sînorî organîze dikir, ji

bo derbasbîinê, ji wan re rêberek pêyda kiribii. Wan îi rêbe-

rê xwe, dê li ba restoranteke li ber rê, hevdu bidîtana. Gava

gîhaştibiin cîhê jivanê, mîla saetê ya kin li ser şeşan îi ya di-

rêj jî li ser duwanzdehan bîi. Şifêr ia hevalê ku ew ii rêber gî-

57
handibfin hevdu, xatir ji wan xwestibiin û di cîh de vegeri-

yabîin.

Rêber erebeyeke nas kirê kiribîi. Ew ii rêberê xwe, li wê

erebeyê siwar bûbûn ii berê xwe dabîin aliyê rojhilat. Piştî

ajotina ku li gor texmîna wî, bi qasî sî-çil kîlometreyan bCi,

ji erebeyê peya bîibûn ii berê xwe dabûn gundekî.

Gund li ser girekî hatibîi avakirin. Beriya ku tariyê xwe

bera erdê dabiiya, ji jêr pirr baş haribû xuyakirin. Li dorhê-

lê, gundên din jî hebîin, lê tu gundan, bi qasî wî gundî baş

xuya nekiribCi. Nemaze, odeya bilind ya li pêşiya gund ku

der ii dora pencereya wê ya sipî, li berriyê dinihêrî, mîna go-

likê beş, ew gund ji hemCi gundên din, vediqetand.

Dinya êdî baş tarî bfibfi. Rêberê wan ji bo sîlehanînê, ew li

wira hişribfin û çîibCi gundî. Rêberê wan gellek caran di sî-

norî re derbas bûbfi. Sînor ji xwe re kiribîi kan Lê her cara

ku rêberî nêzîkî li sînorî dikir, dibîi şexsekî din. Hertim hise-

ke poşmaniyê pê re peyda dibîi. Pirr ditirsiya. Lê ya ecêb ev

bii ku nikarîbii dev jê berda. XuyabCi ku ger îmkan hebuya

ew ê tu carî neharibûya ber sînorî. Ev dudiliya wî li ba gel-

lek kesên ku haribûn derbaskirin, bûbCi sedema bêbaweriye-

kê.

Bayekî sar ew ricifandibiin. Ew hem li gor talîmata rêber

fi hem jî ji rirsa, qet tev neliviyabîin. Saet bîibîi dehê şevê, lê

rêberê wan hîn ji gundî nehatibfi. Ew jî li wê çolê, li erdekî

nenas, ketibiin nav taswasan. Şika ku belkî rêberê wan, li cî-

hê wan digere, lê ji ber tarîbfina şevê, wan nabîne, kiribfin.

Ji ber vê yekê, ji bo îşaretdayînê, dest bi livandinê kiribîin;

her yekî ji wan, berê xwe bi texma gundî vekiribû îi bi dorê,

li ser hevdu heyşt çixare kişandibiin.

Zikê birçî, şeva reş, bayê sar, di cîhê xwe de rawesrin îi di

58
ser de jî heyşt çixareyên ji mecbûriyetê, serê herçar hevalan,

lê ji hersêyên din bêtir jî serê wî gêj kiribîin. Wî carekê pêla-

va xwe ji pê kiribîi, lê ji ber werimandina lingên xwe, ancax

bi alîkariya hevalên xwe, dîsa xistibfi pê.

Ew bi halê xwe biliyabCi ii nexwesribCi tu kes jî pê bihese.

Ji ber ku tecrubeyên wî nîşan dabûn ku li ber sînorî, gazinek

dikarîbû bihata mahneya tirsê. Wê gavê neharibfiya gorin jî

kengî hevaltiya wan xera biibûya, dê bihata rojevê. Gellek

numCineyên di vî warî de hebiin. Wî ev dizanîbii îi tev hemîi

tiştî, diviyabCi îdare bikira. Beriya harina rêberî, yê ku care-

kê nemîztibû nemabCi.

Pişrî şilbûneke baş, rêberê wan xuya bîibfi ii ji bo pêşî li

gazinan bigre, goribCi:

- Pirr dereng bCi. Ger hCin bi ya min bikin, em îro neçin.

Em dikarin li gund razên îi sibehê êvarî bên ser sînorî îi der-

bas bibin.

Herçaran şêwra xwe kiribCi yek û bêyî ku tu gazinan bi-

kin, gotibû:

-Em dixwazin îşev biçin. Ger tu neyê jî em ê bi tena serê

xwe, li sînorî bixin Ci derbas bibin, lê divê tu bizanibî ku em

ê vê kirina te bighînin deverên elaqadar.

Biryar haribCi dayin.

Herçaran rahiştibCi barên xwe ii dabîi dii rêberî. Di rê re

çfiyin qedexe bfi. Mirovî diviyabii bida nava erdan. Piştî ba-

ranê jî meşa li ser erdê cotkirî, gellek zehmet bfi. Gava ga-

vên xwe avêribfin du-sê kîlo herî jî pê re bilind biibû. Cari-

nan jî lingên wan di heriyê de çikiyayî mabiin îi ji bo ji erdê

rakirinê, bi destên xwe ve alîkariya lingên xwe kiribiin. Ser-

ma, xwêdan, berilbîin, birçîbîin îi tesîra çixareyên ji bo îşa-

retdayinê, ew ji halekî xistibii halekî din. Ew ne bes bîin, bi

59
 ser de jî barekî giran li pişta wî bii.

Nêzîkî li sînorî kiribîin. Hasasiyeta wan, di di dereceya

xwe ya herî bilind de bîi. Her ji sed metreyî kozikek hebû.

Diviyabîi ku mirov ji dervayî kozikan teqwîyeyên ku bi şev

diharin danîn jî bihesibanda.

Rêberî ew li nav erd, bi awayê li ser dev veketî rawestan-

dibûn îi ji wan re gotibû:

- Hiin li vira riinin, ez ê cîhê kozikên leşkeran tesbît bi-

kim.

Diviyabfi ku mirov bi kêmanî cîhê du kozikan baş diyar

kiribîina û dîi re di navbera herdu kozikan re li sînor xisri-

bCiya. Ew jî dihat wê mahneyê ku mesafeyeke bi qasî pêncî

metreyî diket navbera mirovî Ci leşkeran. Mesafeyeke bi qasî

pêncî metreyî û devê tivinga sar... Şaşiyek bi tenê, îmkanê ku

mirov dîsa bikaribCiya şaşiyê bike, ji ortê radikir. Mirinê he-

nek nas nedikir Ci li hêsirên çavên tu diyan jî nedinihêrî.

Mîlên saetê li ser dudu ii nîva bîin. Panzerekê bi projekto-

rê ve, dora xwe rohnî dikir. Panzer di rê re dimeşiya Ci bi

projektorê, li hedefê digeriya. Hêdî hêdî nêzîkî li wan jî kiri-

bii. Rohniya projektorê di ser wan re jî derbas bûbii. Wê ga-

vê rirsa wan gîhaşribû bandevê. Yek ji wan cara yekem di sî-

noran re derbas dibCi. Gava siya rohniya projektorê di ser

wî re derbas biibfi, keribfi heyecanê, xwe avêribfi erdê û go-

ribû:

- Haho, em dîrin!

Lawik hingî pirr lerizîbîi, lerizandina wî tev tarîriya şevê jî

haribfi dîrin. Lawik bi yekcarî ketibû tev. Tu ferqa wî ii sipi-

ya firkandî nemabii.

Rêber û Azadî bi rewşa wî dizanîbfi, ji ber vê yekê, ji nişka

ve xar biribCinê îi gotibîin:

60
 - Hişşş kuro! Ma qey tu dixwazî ku ew bi me bihesin?

Netirse, ew me nabînin. Bi tenê siya rohniyê di ser me re

derbas bCi.

Meraq Ci tirs ketibCi nav hevdu. Şiyana konsantrasyonê he-

mCi hêza xwe seferber kiribCi. Pêvajoya bîhnstendin û bîhn-

dayînê pirr bi lez meşiyabû. Bîhn, hingî ewqas bi lez hatibfi

dayin Ci stendin, nêzîkî xeta bîhnçikînê bûbû. Kuxikeke zu-

ha ew hemCi dabCin ber xwe. Kuxika zuha, xwestibîi xwe

mîna sinyala dereceya heyecan, tirs ii taswasê, bide der. Lê

kuxik Ci her awayê dengkirinê, qedexe bîi. Destên xwe da-

bCin ser devên xwe û di xwe de kuxiyabCin. Wan gotibfi qey,

di dinyayê de yên cara yekem di xwe de kuxiyabfin, ew bfin.

Ancax piştî çCina panzerê, hilma wan hebekî hatibfi ber

wan. Lê ew bi xwe, ji ber halê ku ketibCiyê, nikarîbîi li pan-

zerê jî bifikiriya. Di nav re carinan hin pirs di serî wî de der-

bas bCibCin:

- Gelo tu teqwîyeyên din tunebfin? Wê vê carê şer derke-

ta? Ger şer derketa wê çi bihata serê wan? Gelo di şer de, dê

çend çira bihatana tefandin? Ew bi xwe an yekî din?..

Di herdu halan de jî fikirandin, pê pirr dijwar hatibû. Laşê

wî bi temamî ricifîbîi. Rewşa Ahmedê hevalê xwe yê ku du

meh berê, ew ji sînor bi zorê gîhandibû nexweşxaneyê, bi

bîr anîbCi. Halê ku Ahmed ketibfiyê û ew problemên fîzîkî

yên ji ber vê birîndariyê peyda bîibûn, dê tesîra xwe li hemii

pêşeroja wî bikira. Bi vê re tirs û taswasa wî bêtir biibii.

Baranekê jî hfirik hiirik dest pê kiribû. Hemîiyan mîna ku

bibêjin "Ji xwe ev kêm bîi" li hevdu nihêrîbfi.

iş bêdeng rîiniştibûn îi li benda rêberê xwe bîin. Bi baranê

re kêfa rêberî hatibii. Şopa wan dê bi vî awayî wenda biibfi-

ya. Gava rêberê wan vegeriyabii, cîhê herdu leşkeran jî hati-

6i
bii tesbîtkirin. Rêber hêdîka rfiniştibû, berê xwe bi bakur ve

vekiribii fi mîztibii. Dii re rêberî berê tivinga xwe dabii kozi-

ka aliyê rastê fi Azad jî li ser kozika çepê riiniştibû. Gava

leşker tev liviyabana, rêber îi Azadî dê bi tivingên xwe ve, li

ser wan girêdabûna. Kêfa wan hatibû û li gor talîmatên rê-

berî, dest bi meşê kiribîi.

Halê wî her çiibû, xerabtir biibfi. Çavên wî hêdî hêdî hati-

bûn girtin, lê wî dîsa jî di ber xwe de dabCi. Gava di navbera

herdu leşkeran re derbas bCibfin, tirs îi heyecan gîhaştibii de-

receya xwe ya herî bilind. Herçar heval, li dfi rêberekî, da-

ketibîin qada mirinê. Mirinê hergav dikarîbû destên xwe

yên qirêj daniya ser devên wan. Nefesa mirinê, pirr ji nêzîk

ve hatibfi his kirin. Xeta mirin û jiyanê ji hevdu vediqetand,

pirr zirav bCibû. Tirs Ci heyecan, bi mêrxasiyeke mirovî re

derketibfin dereceya herî bilind.

Bi tirs li tirsê fikirîbû fi di hundurê xwe de gotibû:

- Tirs... Hisa ku bi payina taliikeyekê re, bi mirovî re pey-

da dibe...

Dfi re, tev H halê ku ketibûyê jî hebekî din li ser vê pirsê

hiir bfibCi. Ev çi his bCi ku tesîra xwe li ser hemii tevgerên

mirovî dikir? Ev çi quwet bîi ku laş diricifand, çav ji ber wê,

li sitarekê digeriya? Wec zer dibû. Dev zuha dibfi.

Mîna ku li bersivekê geriyabfi, ji nişka ve ii bi meraq ji

xwe pirsîbfi:

- Ma gelo di tu rewşên din de, lêdana dil ewqas bileztir di-

bîi? Ma bîhn di tu halên din de, ewqas bi lez tê stendin îi

berdan?

Heta wê gavê jî di pirtûkan de, ji bo kesên di rewşa wan

de bîin, weha xwendibîi: "Yên ku tirs qet nas nedikirin".

- Ev çi qas rast bîi? Gelo wan bi rastî, tirs nas nedikirin?

62
 Li benda bersivê nesekinîbCi. Ji ber ku li wira rastî hatibii

jiyîn. Çepera tirsê pêwîstî ji tu bersivan re nehiştibîi.

Hebekî fikirîbîi, "teslîmî tirsê nebîin", hîn bêtir nêzîkî ras-

tiyê xuya bûbCi.

- Gelo di rewşa ku tirsê laş dabe ber xwe de, cîh ji mêrxa-

siyê re dima?

Bersiva vê pirsê bi pirseke din dabii.

- Ma di erdê mayinkirî re derbasbîin îi rîska mirinê sten-

din, ne mêrxasî ye? Ma mêrxasî hîn dê çawa be?

Wê gavê bi hiseke ku ne bi tenê ji tirsê ii ne bi tenê ji mêr-

xasiyê, lê ji hevdu rapêçandina herduyan pêkhatî hatibîi da-

girtin. Li ser mêrxasiyê Ci têkiliya wê ya ku bi tirsê re hebfi,

fikirîbû.

- Mêrxasî... bê tirs çCiyîna ser talCikeyê.

Vla ya wan bê tirs bîi? Li gor wî, ya wan ne mêrxasiyeke

ku ji derveyî rastiya mirovî bîi. Hiseke ku bi her awayî mi-

rovî... Hiseke ne xur îi xalî, hiseke mêrxasiyê ya ku ji aliyê

tirsê ve rapêçayî.

Nefesa mirinê Ci tirsa ji ber wê; hêviyên bi jiyanê ve girêda-

yî fi mêrxasiya ji bo pêkanîna van hêviyan laşek dabfi ber

xwe.

Di bin tehdîda nefesa mirinê de, dîsa li herdu hisên mirovî

fikirîbîi.

- Tirs ii mêrxasî... Ger herdu bi hevdu re dikarîbii bihata-

na jiyîn, gelo di rewşên weha de kîjan H pêş bii? Kîjan ser-

dest bû?

Li gor wî, di wê rewşê de herdu ewqas tev H hevdu bîibîin

ku ji hevduveqetandina wan, pirr zehmet bfi.

Wan herdu kozik bi selametî li paş xwe hiştibîin fi dii re,

di ser rêyekê re derbas bfibûn. Wê gavê, rêberê wan ê ku

63
wek pelê çilo lerizîbfi bi heyecan gotibii:

- Ji bo Xwedê, bilezînin, wextî panzer bi paş de bê.

Piştî derbasbfinê, rêberê wan bi paş de vegeriyabîi îi her

çiqas baranê alîkariya veşartina şopa wan kiribCi jî ji bo dilê

xwe di cîh xe, bi destên xwe ve, qCima hîir ya li ser rê, rast

kiribfi.

Du kesan têl hêdî bilind kiribCin Ci yên din jî di bin re der-

bas biibûn. Rêber li pêşiyê û ew jî li gor talîmatê, lingê xwe

danîbiin dewsa lingê yê pêşiya xwe ii bi vî awayî di rêya ku

berê hatibîi vekirin ii ceribandin re meşiyabCin.

Gava nêzîkî li têla ortê kiribûn, ji nişka ve berê bi dengê

G-3-yekê û dû re bi dengên teqînên rawestin lê tunebfin,

veciniqîbCin. Dilên wan ji tirsa wextî di devên wan re avêti-

bûna. Berê rêza wan bi temamî kil bûbCi û wan xwestibfi ku

xwe biavêjin erdê, lê gava li rêberî nihêrîbû, ew jî di cîhê

xwe de rawestiyayî mabiin Ci li dengên sîlehan guhdarî kiri-

bîin. Teqîn her çfibfi gCirrtir bCibû.

Panzêrekê berê projektorê dabii nava erd îi hedef rohnî ki-

ribfi. Yekî jî bi sîleha ku li ser panzêrê girêdayî ve, li yên li

nava erd bfin, reşandibîi. Piştî çend deqîqeyan, projektor

hatibii vemirandin îi sîleha li ser panzêrê bêdeng mabfi.

Rêberî xwe gîhandibCi wan Ci bi dengekî gellekî nizim goti-

bû:

- Xema nexwin, dîirî me nin. Ew îi griipeke din şerî dikin.

Baş bîi ku em ji panzêrê xelas bûn. Heta ew bi hevdu bibi-

lin, divê em derbas bibin. Bilezînin!

Di bin dengên çend teqînên bêhedef de, têla ortê jî hatibfi

bilindkirin. Piştî ku têla ortê li dfi xwe hiştibfi, rewşa wî xe-

rabtir bûbîi, lê bi zorê bîiya jî xwe gîhandibfi têla herî dawi-

yê.

64
 Dengê rêberê ku têla dawiyê jî li dîi xwe hiştibii, hatibfi

guhertin. Rêber wek mirovê ku beriya bîstikekê di bîreke

bêbinî de bCi û ji nû ve bi rCikala dinyayê ketibfi, kêf kiribîi.

Piştî ku li ber têla dawiyê mîztibCi jî tevgerên wî bi temamî

normal bCibCin.

Piştî meşa bîstikekê, rêberê wan gotibîi:

- Em nuha di nava axa rojhilatê başCir de ne, lê em hîn jî

di hedefa tivingên leşkeran de ne. Ger leşker bi me bihesin,

dikarin ji cîhên xwe jî bera me bidin. Ji ber vê yekê, divê

hCin çend sed metreyên din jî îdare bikin.

Wî ancax, wê gavê fahm kiribû ku êdî sînor bi temamî ha-

tibCi derbaskirin. Bi awayekî ecêbmayî xwestibû li dû xwe

binihêre, lê ji ber betilîbCinê, di xwe re nedîtibfi û qîma xwe

bi tenê bi çend pirsan anîbCi.

- Gelo têl hebCin? Tew mayin? Ma mayin hebCin? Ma wan

mayin kengî derbas kiribCin?

Ji xwe nehatibCi bîra wî, bê wan têl îi mayin kengî derbas

kiribûn. Gelo ew di bin têlan re derbas bCibCin, an wan xwe

di ser têlan re çeng kiribûn? Lê fikirîbCi, lê qet nehatibîi bîra

wî.

Halê wî êdî nema îdare bîibCi. Birçîbûn, xew Ci betilbîinê

ew teslîm stendibCi. Çavên wî ji dervayî îrada wî, çCibCin ser

hevdu. Çongên wî sist bCibCin. Lingên wî, ew nema hildigir-

tin ii wî bêrîkên xwe tije nok his kiribii. Gava destê xwe

avêtibfi bêrîkên xwe û vala derketibii jî pirr şaş mabîi. Ji niş-

ka ve sifreyeke fireh ya li erdê raxistî hatibîi ber çavên wî.

Wê gavê li ber sifreyê rîiniştibîi îi.ji bo xwarinê destê xwe

dirêjî mesefê kiribfi, lê ew jî vala derketibfi. Wî kiribû neki-

ribfi, sifreya li erdê raxistî bi dest negirtibii. Li gor wî, xwe-

dêgiravî du deqîqe berê, sifre li erdê raxistî bû; mesefeke bi-

65
 rincê ku ser wê tije goşt îi tirşika li ber, ew ber bi xwe ve ki-

şandibîi, lê hewildana wî ya ji bo îstîfadekirina ji na'metên

vê sifrê, her vala derketibû.

Çavên wî careke din çûbiin ser hevdu, bîstikekê razayî

meşiyabfi. Ji nişka ve rawestiyabû û destên xwe xistibûn

herdu bêrîkên çakêtê xwe. Beriya ku wî destên xwe xistibûn

bêrîkên xwe, xwedêgiravî, herdu bêrîkên wî jî ji noka mişt

bCin. Wî bi vî awayî tibabekî di ber xwe de dabii.

Hevalên wî ii rêber, bi qasî çend sed metreyan, jê bi dCir

ketibîin. Ji nişka ve lê hay bCibiin û bi xar ber bi wî de baz

dabûn. Gava wan rewşa wî fahm kiribCin, hem bi wî re xe-

yidî bCin Ci gotibûn:

- Em pê nizanin, bê tu dixwazî bi vê paya xwe, çi îsbat

bikî?

U hem jî li ber xwe ketibûn.

Du heval ketibîin bin milên wî Ci yên din jî barê wî hilgirti-

bûn. Lê wî dîsa jî xwe li sifreya ku xwedêgiravî li erdê raxis-

tîbîi rakişandibil. Heta ku gîhaştibîin gund Ci rêberî li deriyê

nasekî xwe xistibCi, tu nemabû ji dest çCibaya. RCiyê wî zer ii

zuha bfibfi. Gava xwediyê malê piştî xêrhatinê, ji wan re go-

tibii:

- GeH mêvanan, hCin ji rê tên Ci nuha birçî ne. Hebekî se-

bir bikin, xwarina we çêdibe.

Wî xwe negirtibfi ii avêtibîi ortê û gotibîi:

- Ez nikarim li benda çêkirinê rawestim, tu bi xêra xwe, ji

min re, zîi nanî bîne.

Gava ev gotin ji devê wî derketibîi, ricifîbîi jî. Xwediyê

malê bi nerînên mîna ku bibêje; "Bavo, di sînor re derbas-

biin, ne karê herkesî ye", lê nihêrîbîi. Lê wî ev fahm kiribii ii

ji ber vê yekê gotibfi:

66
 - Bavo heyran, tu ji min re nên bîne ii dû re tu çi difikirî,

tu serbest î.

Mazûbanê wan ê ku li tevgerên wî ecêbmayî mabîi, bi lez

du nanên hilatî danîbîin ber wan. Wî di jiyana xwe de, tu

carî nanê tisî nexwaribCi, lê ew nanê hilatî yê mezin, bi risî

kiribii çend pariyan û dû re bi çavên ku "çend nanên din jî

bîne" li mazûbanê xwe nihêrîbii. Mêrik li gel nanin din, hi-

nek dims jî peyda kiribCi. Dims Ci nanê hilatî di hundurê

çend deqîqeyan de, li ortê nemabii. Ew dfi re, li benda xwa-

rina li ser êgir nemabû û ji bo çend saetên xewê, çavên xwe

dabCin ser hevdu. Ji xwe çavên wî, ji xweber çCibCin ser hev-

du.

Gava ew rabûbCi ser xwe, wî bi xwe serpêhatiya xwe, ji

serî heta binî ji wan re goribCi. Hingî pirr keniyabiin, zikê

hemCiyan êşiyabCi. Ji wê rojê Ci pê ve, her cara ku Azad wî

dibîne, dibêje:

- Hela li bêrîka xwe bigere, bê nok tê de tunene, lo.

Lê vê carê kul Ci derdan hişê Azadî nehiştibîi. Tew ev me-

sele nema dihat bîra wî jî.

Azadî piştî hal û xarir pirsînê, got:

- Tu ji kî derê tê? Tu şil Ci pil bCiyî, kuro. Çi bi te hatiye?

Wî jî li hember pirsên Azadî weha bersiv da:

- Qet nepirse, ez bi tava tirsonek hatim xapandin. Min di-

got, qey mirov dikare pişta xwe pê ve girê bide, lê li gor hê-

viyên ku jê dihat kirin, derneket. Gava wê çend çilapekên

baranê dît, bi carekê ve, xwe da aH. Ji bo çi ez dibêjim, xwe

da alî. Hema welleh, pirr eşkere bîi ku reviya.

Li çavên Azadî nihêrî, fahm kir ku peyvên wî Azad îqna

67
nekiribfi.

Azadî got:

- Ma ev karê çilapekan e, mal ava? Mirov divê qey hine-

kan tu di golê de dakiriyî.

Ew di hundurê xwe de, weha fikirî:

-Mirov nikare henekekê jî bike. Ev Azad jî divê illeh, mi-

rovî li derewê biqelibîne. Tu divê qey kumê wî ji rastiyê qeri-

yaye.

Dfi re, wî ji Azadî re got:

- Xwedê jê razî, min xwest ku ez henekekê bi te bikim, na

na, ma qey ez nizanim bê ev ne karê çilapekan e. Tu nema ji

henekan jî fahm dikî, lo.

Lêwik ziq li wî dinihêrî. Di çavên lêwik ên reş de, xemgî-

niyek dihat xwendin. Di rCiyê wî de, tev heinCi îmkanên vî

welatî jî kêmaniyek dihat hiskirin. Mirovî digot qey ev kê-

manî di rfiyê wî de hatine kolandin îi xuya bCi ku wê şopa

vê kêmaniyê, di hemîl pêvajoya mezinbîina wî de, tesîra

xwe nîşan bida. Belkî jî lêwik bîra tu tiştî nedibir, lê gava wî

bi dilovanî li çavên lêwik nihêrî, ev bi xwe his kiribCi.

Azad beriya nuha bi bîst salan, zewicî bîi. Zewacek di bin

tesîra adetên civakê de... Şertên wê demê îi sewiyeya têgihîş-

tina malbatan, bi alîkariya temenê wan î biçCik ve, hema mi-

rov dikare bibêje ku ji dervayî îrada wan, ew ber bi pêvajo-

yeke nuh dahf dabfin. Fatfira wê biryarê, nuha ji aliyê her-

duyan ve bi tibabeke mezin ii bi birînên kiir ve tê dayin. Ge-

lo guneh ê kê bii? Gelo divê pêvajoya zewicîmayinê, hersê

zarokên wan fi fedakariya bi salan, çawa bihata nirxandin û

roleke çawa bileyizta?

Azad piştî ku nozdeh salan zewicî mabû, li gor ku jê di-

hat fahmkirin, li dii azadiya kesî geriyabîi ii saleke berê, ga-

68
 va hîn keça wan Dîlberê sal û nîva xwe baş rije nekiribîi, ji-

na xwe berdabû. Bi vî awayî, xwedêgiravî xwe ji hemfi ber-

pirsiyariyên xwe yên di vî warî de hebîin, rizgar kiribîi. Di

destpêkê de, wek ku barekî giran ji ser milên xwe avêribe,

xwe pirr rehet his kiribCi. Lê di hundurê wextê de, hinek he-

sabên wî li hevdu dernekeribCin.

Gava Azad ji welêt derkeribû, jina wî, Zîna ku bi qasî du

salan ji Azadî biçîikrir ku panzdehsaH zewicîbîi ii di şanz-

dehsaliya xwe de bûbû dê, hîn nozdeh salên xwe bi zorê qe-

dandibû. Ji xwe heta wê çaxê, ancax çar salan li ba hevdu

mabCin. Ruyê Zînê yê girover î gewr î boz ku tev çavên reş î

gir ên kilkirî ew pirr şêrîn rê dida, di keçikaniya wê de bala

gellek xortan kişandibû. Bêvila wê ya ku mirovî digot, ji bo

ruyekî weha nayê peydakirin, lêvên wê yên tenik, du dira-

nên wê yên ku li ser kara wê haribCin zêrkirin, bejna wê ya

zirav Ci guliyên ku xwe bera ser kulêmekan didan, hîn wê

gavê bCibûn mijara sohbetên gellek xortên ku ji derveyî ze-

wacê tu rêyên din ên ku wan bikarîbîina xwe pê nêzîkî cîn-

sên din bikirana, tunebûn.

Zîna ku heta sinifa pêncan xwendibû, di pêvajoya zewaca

xwe de, ji derveyî xweşikbCina xwe ya ku keribCi bin kitanê,

nîşan dabCi ku ew di eynî wextê de jina mala ye jî. Di mala

xwe de pirr çav fireh bCi. Wê dikarîbîi hemCi riştên xweşik ji

bo mêvana daniya fi hertiştê xweş jî li ber wan bikira. Ji bo

maziibaniya wê bê qusîir be, çi ji destên wê dihat, teqsîr ne-

dikir.

Li Swêdê piştî du mehan, kitan ji sêrê xwe avêribîi. Berê bi

xavikekê îdare kiribîi, lê piştî sawa xwe stendibû, êdî hewce

nedîribû ku porê xwe binixumîne. Lê gava li belediyeyê bi

cîh bfin, heta ku Azadî kirasên zêrîn ên li ser diranên wê pê

69
dan avêtin, çavên wî dikira birijiyana.

Gava piştî şeş salan bi porê xwe yê kurtjêkirî ii etekê ku bi

qasî du tiliyan dadiket biniya çongê ji bo ziyareta malbata

xwe vegeriyabîi welêt, bavê wê ew bi zorê nas kiribû.

Gava Azadî ji mecbûrî ew bi tenê hiştibCi, vvê gavê keçeke

wan a sêsaH hebîi; Beybîin. Li Swêdê jî keç û kurekî wan çê-

bfibû. Keçika wî ya herî mezin nuha keribCi nozdehsaliya

xwe. Kurê wî Arjen çar saH bîi fi temenê keçika wî ya biçCik

Dîlberê jî du sal fi nîv bû. Piştî berdanê, dadgehê welayeta

zarokan dabîi diya wan. Ji xwe Azadî vêya ji xwedê dix-

west. Li gor biryara dadgehê, Azadî ancax dikarîbCi her ji

du hefteyan carekê, mafê xwe yê hevdudîtinê bi kar bianiya.

Lê Azadî gellek caran herdu bi hevdu re dibirin ba xwe. Ca-

rinan jî gava destê Dîlberê ji diya wê nedibCi, Azadî ew li ba

diya wê dihişt ii Arjen ji bo du rojan dibir ba xwe. Piştî

panzdeh rojên din dîsa dihat zarok dibirin ba xwe. Heta ku

temenê zarokan bibe hijdeh, ev ê her weha dewam bike. Ji-

nikê jî di vî warî de, zêde zehmetî dernedixist.

Piştî ku Azad ji mal derketibCi, rewşa maddî ya malbatê bi

qasî ku jinik jê ditirsiya, xerab nebîi. Jinikê ji derveyî alîka-

riya zarokan a ku her bîst û heftê mehê ji terefê kasaya sî-

gorteyê dihat şandin, ji Azadî jî nefeqe werdigirt. Û ji derdê

mesrefa Azadî jî xelas bûbîi. Vê bi xwe jî îmkanên ku mal-

bat bikaribe pera bide ser hevdu, zêdetir kiribCi.

Azadî vê carê Arjen anîbii ba xwe Ci Dîlber li ba diya wê

hiştibîi. Pêywendiyên wî ii keça wî ya mezin piştî ku Azadî

jina xwe berdabîi, baştir nebîibû. Keçik yek ji wan ên ku fa-

tfireyeke pirr giran a vê lihevdunekirina Azadî îi Zînê didan,

bCi. Van rojên dawiyê, vê fatiireyê xwe bi awayekî hîn giran-

tir nîşan dabîi.

70
 Azad û pîreka xwe, li welêt çar salan zewicî mabfin, lê ji

ber karên Azad ên siyasî, bi hevdu re zêde nejiyabîin. Dîi re

Azad bi qasî şeş salan jî li rojhilata navîn mabû. Pîreka wî di

vê pêvajoyê de, bi sebir li benda wî mabCi. Ger mirov bibêje,

Azad Ci pîreka xwe, li vira dest bi hevdu re jiyanê kiribûn,

dê ne şaş be.

Pêvajoya jiyana kampê, bi qasî sal û nîvekê ajotibû. Di vê

pêvajoyê de, li benda destCira rfiniştinê mayîn ii piştî wê jî

problema li belediyeyekê bi cîhbfiyînê fi gellek problemên

din, asabên wan tev H hevdu kiribûn. Piştî ku li belediyeyekê

bi cîh bCibCin, herduyan jî helwesta alîkariya hevdukirinê Ci

di jiyanê de hevdutemamkirinê dabCin aliyekî Ci ji berdêla

wê, tiştên ku ji destên wan dihatin li hember hevdu bi kar

anîbCin û ji bo ku bikaribCina karakterê hevdu biguherînin

ketibCin nav hewildanên mezin. Herduyan wek du raqîbên

ku qet nikaribin li hevdu bikin, di ber hevdu de dabCin. Yekî

bigota heft ya din digot heyşt. Bi vî awayî dinya li hevdu

teng kiribCi. Ji ber hevdu gellek kişandibCin.

Şerrê vvan berê, di navbera wan de mabCi. Kes pê nehisiya-

bCi. Lê piştî demekê, wan êdî nema dikarîbCin bi metodên

xwe, pirsên xvve çareser bikirana. Ji ber vê yekê, gava hîn

Dîlberê sala xvve neqedandibû, mecbCir mabCin ku ji hevalên

xwe alîkaryê bixwazin. Bi vê munasebetê, ji bo çareserkiri-

nê, gellek dostên wan ketibîin nav meseleyê. Daîreya karii-

barên civakî tev hemfi îmkan, tecrube îi zanebîina xwe jî di

warê çareserkirina pirsa wan î malbatî de, bê çare mabîi.

Gava alîkarî hatibii xwestin, yek ji wan ên ku xwe dabii

ber ii ji bo çareserkirina vê meseleyê gellek xebitîbii jî ew

bfi. Di wê pêvajoyê de gellek tiştên ku berê qet pê nehisiya-

bfi, bihîsribîi. Ji bo têgihîşrina rastiyê, agahdariyên ku ji

71
 Azad îi Zînê haribfin wergirrin, dabîin ser hevdu.

Ji agahdariyan jî weha xuya bûbû ku herduyan jî beriya

hevduberdanê, bi danCistendinên xwe îi bi helwestên xwe,

gellek rişt li ber çavên hevdu reş kiribîin. Gava li ba hevdu

diman, herduyan jî dinya li xwe pirr teng his dikir. Jinik di

rewşên weha de nikarîbîi ji mal biçiiya, lê Azadî xwe bi lez

diavêt kolanê îi berê xwe dida îstasyona trênê. Ji xwe, Azadî

bi xwe jî gellek caran gava hevalên wî yên ku xwesribCin ji

bo çiiyîna malê şîretan lê bikin, ji wan re weha goribCi:

- Mal êdî mîna dojehê ye. Vê jinikê mala min li ber çavên

min reş kiriye.

Azad beriya hevduberdanê, ji ber pêywendiyên xvve yên

tayberî jî li hember malbata xwe keribCi rewşeke pirr xerab.

Wî ji bo veşarrina hinek pêywendiyan jî jina xwe gellek ca-

ran xapandibîi, lê şensa Azadî, herrim baş nemeşiyabû.

Azad şevekê, heta destê sibehê neharibCi malê. Jina wî her ji

çend deqîqeyan carekê çûbfi ba pencereyê û ji zarokên xwe

re goribfl:

- Bavê we nehat şîvê fi saet bîi dehê şevê jî hîn tu xeber jê

tuneye.

Zarok razabîin, lê xew H jinikê tunebfi. Heta trêna dawî jî

şiyar mabCi, lê Azadê me, xwedê bide. Gava jinikê destê xwe

ji harina wî şuşribCi, dest bi razanê kiribCi.

Azad roja din haribfi malê îi jina xwe re weha goribCi:

- Civîna me heta derengê şevê ajot. Ahmed jî ji bo mayînê

pirr israr kir fi hema min jî ew neşikenand ii ez li wira, li ba

wî razam.

Jinikê Ahmedê ku ji bajarê wan bîi, hîn ji salên heftêyî îi

vir de nas dikir. Ahmed jî yek ji wan ên ku xwesribîin pirsa

wan bi awayekî çareser bikin da ku herdu bikaribin dîsa li

72^
hevdu rûnin. Wê dizanîbii ku Azad telefonê nede malê jî

Ahmed dê ji bo ku taswas bi Zînê re çênebiiya îi Zînê şika

hin tiştên din nekiriba, bi awakî hayê wê jê çêkiriba. Ji ber

vê yekê, wê li peyvên wî guhdarî kiribfi, lê xuya bii ku ça-

vên wî ne bi lêvên vvî re bCin Ci dixwestin tiştên pirr cuda bi-

bêjin. Ji xwe, rasriya vê bûyerê, di demeke kin de, gava Ah-

med ji bo şîvê haribCi mala wan, derketibû ortê.

Ahmedî piştî şîvê, dest bi serpêhatiyên xwe yên Yiinanîs-

tanê kiribCi. Ahined dest bi serpêhatiyên xwe kiribCi, lê Zînê

bCibû, wek ku inirov kCizeke ava sar, bi ser wê de dakiribe.

Gava Zînê xwe ji vê şokê xelas kiribCi û ji Ahmedî pirsîbû:

- Ahmed tu kengî çûbCiyî Yûnanîstanê?

Dilê Azadî kiribCi tep û rep. Dilê wî hingî weha lêxistibCi,

Azad ji ber tirsa ku dengê lêdana dilê wî dikarîbCi, ji aliyê

yên li dora wî biin jî bihata bihîstin, pirr li ber xwe ketibCi.

Bersiva Ahmedî jinik lerizandibCi û jinikê bi awayekî bi qerf

ji Ahmed re weha gotibCi:

- Min digot qey civîna we hebCi.

Azad nema wêrîbCi li çavên jinikê binihêriya. Hema serê

xwe bera ber xwe dabCi Ci dengê xwe nekiribîi. Hew carekê

bi tenê, serê xwe bilind kiribû û inîna ku bibêje; "Lawo, ma

Ahmed nuha wexta serpêhatiyên te yên Yûnanîstanê bCi?" li

çavên Ahmedî nihêrîbû. Lê ji ber seqetiya Ahmedî devê wî li

ber Ahmedî nedigeriya Ci tu carî nikarîbû pê re bixeyidiya.

Ahmedî jî rewş fahm kiribfi, lê wê gavê, hertişt qediyabfi ii

pînekirinê jî nema feyde dikir.

Carekê jî jinikeke Swêdî saet di yanzdehê şevê de telefonî

Azadî kiribii ii wî jî kincên xwe li xwe kiribiin îi çîibîi. Gava

jina wî jê pirsîbîi:

-Tu dê biçî ku?

73
 Wî weha bersiv dabîi:

- Ev hevala min a sinifê ye. Em bi hevdu re diçin Dibista-

na xwendin xwehînkirina salmezinan a belediyeyê. Dolaba

rebenê ya qeşayê xera bîiye. Ew ji dervayî min, tu kesî din

nas nake Ci ji bêçareriyê li min geriyaye. Na na, di vê saetê

de, kî telefonî kê dike? U ya din jî çi bi vê heye?

Jinik lê ecêbmayî mabCi fi wê baş dizanîbû ku Azad ne ji

ta'mîra dolaba qeşayê fi ne jî ji ya tu riştên din fahm dikir.

Jinikê di ber xwe de weha gotibîi:

- Ev jî dereweke nuh e, bê hela ka li ku disekine.

Azad şeveke din jî ji bo ta'mîra televîzyonê, ji mal dabCi rê

Ci çCibCi. Jinikê carekê bi xwe nikarîbû û jê pirsîbû:

- Xuya ye, tu tiştekî vê hevala te, ne saxlem e. Divê rebenê

herriştê xwe ta'mîr bike. Ya din jî, Azad tu bi xwedê bikî,

ma tu kengî fêrî ta'mîra ewqas riştan bûyî? Malava, madein

te ji ta'mîra televîzyonan fahin dikir, me ji bo çi ew qas pere

li ta'mîra televîzyona xwe dan?

Jinikê dfi re li çavên Azadî nihêrîbîi ii di ber xwe de weha

goribfi:

- Vî Azadî berê derew nedikir, lê nuha kes nema dikare wî

bigire. Ji xêra xwedê, li eniya her mirovekî lampeyek hebfi-

ya fi gava mirovî derew bikira, ew lampe pêketa. Wê gavê,

wê lampa eniya Azadê me herrim pêxistî bimaya.

Azadî carekê jî goribû:

- Ez ê biçim dibistana trafîkê fi erebeyê biajom.

Wê gavê, jina wî di ber xwe de bişirîbîi îi gotibfi:

- Xuya ye, tiirikê te yê derewan vala bîiye. Haho, ji bo

xwedê, roja yekşemê ii dibistana trafîkê... Ez ê kirasê xwe,

bê çîr û biçirînim. Ma kesî ev gosirmet dîtiye?

Azadî nema dizanîbfi bê wê rewş bi çi awayî serrast biki-

74
ra. Mîna ku jinikê sucek kiribe, bi ser wê de rabîibfi fi goti-

bÛ:

- Ê... Bes bike pite pit! Ez diçim ku ez dizanim. Ma çi ye

te daye ser pişta min, tê min di ku re derxînî?

Azad hatibCi zevtkirin. Çareyek diviyabû. Piştî ku herrişt

eşkere bCibû, Azadî xwestibCi vê helwesta xwe biparêze, lê ji

awirên civakê rirsiyabCi, ya rastî fedî kiribîi Ci ji ber vê yekê,

serê xwe ji bo peydakirina hin rêyên din êşandibîi. Di dawi-

yê de jî gîhaşribfi biryarekê. Ji bo vê pirsê, nemunaqeşekirin,

wek çareya herî baş hatibCi dîtin. Li gor wî, ya baş ew bîi ku

mirov ji munaqeşeyên weha reviyaba Ci di vî warî de rê ne-

deba jinikê.

Zînê bi xwe jî ne hindik bCi. Ew jî têra xwe hebCi. Wê gel-

lek caran, bi dizî dabCi pê wî Ci xwesribû wî di ser hinek pêy-

wendiyan de zevt bike. Jinikê carinan jî ji bo saxtîkirinê, te-

lefonî cîhê wî yê ku wî gotibCi, ew ê lê be, kiribCi. Zînê ji bo

di civatê de cîhî li Azadî teng bike îi bi tesîra civatê wî li ma-

lê bide rûniştandin, bi telefonê ji gellek malbatên Kurd.re bi

detay behsa rewşa Azadî kiribCi. Herkes bi pirsa wan hisiya-

bCi. Azadî xwe di civata Kurd a li welatî de, hetikî his dikir

îi ev jî dikir sûcê jina xwe. Hin kesan şika ku wan hevdîi ji

bo hin hesabên aboriyê Ci taktîkên ku hatina wan a mehane

zêderir bike, berdabû, kiribii.

Hin kesên din digorin:

- Jinikê asoxî, mêrê xwe rezîl kir fi mêrik jî mecbiirî ber-

dana wê ma.

Lê hinekî din jî digorin:

- Ger herduyan ji berê de, li hevdu nedikir, ma ji bo çi

Azadî jinik bi xwe re anî vî welatî îi ji bo çi zarok çêkirin?

Ev ne fen be, ev çi ben e.

75
 Pişrî ku herkes pê hisiyabû, êdî Azadî jî di ser qehran re,

pêwîsrîya veşarrîna hinek pêywendiyên xwe nedidît. Vê jî

ew xistibfin rêya nevegerê.

Carekê gava gellek kes ji bo pirsa wan, H mala wan civiya-

bfin, jinikê di nava munaqeşeyan de, carekê ji Azadî re we-

ha gorîbîi:

- Azad, em weha bihesibînin ku tu di nava pêywendiyên

modern de yî. Ma gelo ez jî wek te bikim, tu dê qebCil bikî?
Ma ne te herrîm digot, jin Ci mêr li ba min wekhev in?

Wê gavê Azadî berê serê xwe rakiribû ii li çavên hevalên

xwe nihêrîbû û dû re bi helwestek e ku nexwestibû ras-
te-rast bersiva pirsê bide û vveha gorîbCi:

- Problemên min û te ne ev in. Ez Ci tu li hevdu nakin û

gava jin Ci mêr li hevdu nekin, divê bi awakî medenî dev ji
hevdu berdin. Meseleyên din tev lê neke.

Azadî baş dizanîbCi ku li gel gellek sedemên din, netatmîn-

bîina di warê cinsî de jî roleke mezin dileyizt û şikil dida ref-
tarên wî. Têkiliyên wî yên cinsî, mîna yên gellek hevwelati-
yên wî, ancax bi zewaca wî re dest pê kiribCin. Beriya wê, wî
ii xeyalên xwe mala hevdu şewitandibCin. Wî ji zarokên xwe
pirr hez dikir, lê dîsa jî ji inalê direviya. Wî ji jina xwe nefret
nedikir. Hetta, di destpêkê de, di navbera wan de hezkirinek
jî hebCi. Tew bi çêbfina zarokan re, ev hezkirin fi girêdana
wan a malbatî, ji derve xurtrîr dihat xuyakirin. Lê hem ji
aliyê têgihîştinê fi hem jî ji aliyê îdelan ve her yek aîdî dinya-
yeke cuda bii. Tev li ku Azadî dizanîbfi, ne sCicê wê ye jî ew
wek barekî li pişta xwe dihesiband. Li hember pêşveçûna
xwe, mîna astengekê dinirxand. Li gor Azadî, danûstendi-
nên wan têra daxwazên wan fi nemaze jî têra daxwazên
Azadî nedikir. Daxwazan .serî ji Azadî stendibfi îi Azad li

76
gor xwe dixist rê. Azad bi vêya hisiyabû, lê devê wî H ber

daxwazan jî nedigeriya.

Piştî ku Azadî û jina xwe ewqas hevîr di zikê hevdu de sit-

rabCin, biryara ji hevduxelasbûnê dabûn. Ji ber hebîina za-

rokan dadgehê ji bo fikirandinê şeş meh vvext dabCi wan.

Piştî şeş mehan jî herdu ji ya xwe danekerîbîin û zewaca ku

bîst salan ajorîbCi û bi sê zarokên situxwar qediyabîi.

Di vê pêvajoya piştî berdanê de, bi herduyan jî hiseke poş-

maniyê pêyda bCibû û erê nedigorîn, lê baş diyar dibîi ku

herduyan tev lî pirsên ku ew anîbCin vê niqteyê jî xweziya

xwe bi rojên berê dianîn. Lê parsuyên herduyan jî qalind

bCin Ci evv hîn ne gîhaştibûn wê merhaleya ku yek bikaribe ji

ya xwe dakeve.

Nuha piştî ku ew rewşa yên wek Azadî dibîne, qudîimê wî

ji zewacê dişikê. Baskên wî dikevin avê û dilê wî li zewacê

sar dibe. Ji xvve ew bixwaze jî nikare bizewice, lê gava mi-

rov ji wî bipirse, dibêje:

- Min hîn biryar nedaye.

Xwedê ji wî jî razî be, ina evv jî jineke weha dixwaze, ger

xwazgîniyên wî bi rastî li yeka weha rast bên, dê ne ji bo wî,

lê ji bo xwe bixwazin. Mirov dibêje, qey metre di desta de

ye û ji xwazgîniyên xwe re, pîvanên ku divê di keça ku wê jê

re bê xwestin de hebin, rêz dike. Ji xwe xwazgîniyên wî gel-

lek caran, ji wî re dibêjin:

- Kuro, ger te yeka weha pêyda kir, cewabê bide me jî.

Hisên wî yên zewacê, mîna pêlên .deryayê, carinan dadike-

vin carinan jî bilind dibin. Gava xwe pirr bi tenê his dike,

xweşiya jiyana malbatiyê dibîne îi xweziya xwe bi jiyana

malbatî tîne, li zewacê sor dibe û dibêje:

77
 - Zfi ji min re yekê pêyde bikin.

Hevalên wî yên zewicî di nava henekan re şîretan lê dikin

îi dibêjin:

- Lawo, ma tu me nabînî? Ma qey xwedê ji te stendiye? Ji

bo xwedê çewtîrîya ku me kiriye, tu neke. "

Ew wê gavê bersiva wan weha dide:

- Kengî we jî dev ji jinên xwe berdan, ez ê wê gavê şîretên

we di serê xwe xim.

Lê carinan jî gava dibe şahidê problemên ku di navbera

jin fi mêran de hene, çongên wî sist dibin, xeyalên wî wenda

dibin ii hêviyên wî qels dibin. Tirsek wî digre fi ji xwe re di-

bêje:

- Xwedê min ji vî agirî bisitrîne! Ma ev hal e?

Lê dfi re bi biaqilî difikire Ci dibêje:

- Lê tev herrîşrî jî divê mirov li yeka ku wê bikaribin hev-

du temam bikin, bigere; neslê xwe bidomîne. Tew gava mi-

rov li fêkiyên mirovariyê û kulîlkên pêşerojê difikire, divê
zêde guh nede rîskan.

Wî pişrî ku li Dîlberê pirsî, bi zimanê şewirî got:

- Ma tu hayê te ji Beybfinê jî heye? Gelo ew fi diya xwe li

hevdu dikin an na?

Li ber xwe nihêrî. Hebekî fikirî û dfi re got:

- Nuha bfiye jin. Wextê wê yê zewacê jî harîye.

Di vê navberê de serçavê Azadî bi carekê hat guherrîn. Gi-

raniyeke weha li ser xwe his kir ku di bin de dikira biferîsi-

ya. Hilma wî bi zorê çîi îi hat. Azadî weha his kir ku ji ber

vê giraniyê, qolrîxa ku ew li ser riinişrîbû, dê nema bikaribe

xwe ragire. Dinya li ber çavên Azadî reş bû. Mirovî digot

qey ger Azadî Arjen bi hêrs du caran bi awayê ku lêwik bi-

78
guvêşe himbêz nekiribîiya, dê hilma wî qet derneketibiiya.

Ruyê Beybîina ku kula wê qet ji dilê Azadî dernediket, bi

pirsa wî re dîsa hatibii ber çavên Azadî. Biçîikaniya wê hat

ber çavan. Çavên zerî û zimanê ku hîn nuh digeriya kela wî

derxist sînorê herî bilind.

Azad pênc roj berê, ji bo daweya wê çCibîi dadgeha îdarî

ya wîlayetê. Ne Azadî û ne jî keçikê biryara dadgehê qebiil

dikir. Li ser kaxiza ku bi biryara dadgehê re harîbû şandin îi

bi sernivîsa "mirov çawa îtîraz dike" dest pê dikir, weha ha-

tibîi nivîsandin: "Ji bo ku li ser îtîraza we bê rawestin, divê

ji wê roja ku biryar gîhaştiye we îi pê ve di hundurê sê hefte-

yan de, îtîraza we bi nivîskî gihaşrîbe dadgeha îdarî ya wîla-

yetê." Ji ber vê yekê, ji bo îtîrazê, pêr muracaetî dadgeha

îdarî ya îstînafê kiribCi. Azadî rewşa wê ne ji wî re Ci ne jî ji

tu kesên din re negotibCi. Ji xwe, ji ber QanCina Nehênîbûnê,

di vî warî de ji devê tu kesên ku di van daîreyên resmî de

kar dikirin, tu gotin ne muinkun bû ku bihata derxistin.

Beriya ku Azad jina xwe berde bi salekê bCi. Çi bû wê rojê

bûbCi. Heta wê rojê Azadî di vî warî de qet tu tişt nezanîbû.

Ji wê rojê Ci pê ve vê kulê ew perîşan kiribfi. Saetê nêzîkî li

sisiyê şevê kiribCi. Taxa wan di bêdengiya şevê de kerr ii lal

mabîi. Dengê zengila telefonê ji nişka ve êrîşî bêdengiya şevê

kiribîi ii Azad ii jina wî bi rîrs îi heyecaneke mezin ji xew

çeng kiribîin. Azadî bişkoka lampeyê bi destpelînkê dîtibîi fi

xwe bi zorê gîhandibfi ahîzeyê. Bi destê xwe yê lerizî ahîze

bilind kiribii ii gotibfi:

- Elo, fermo mala Azadî.

U dîi re bi meraqeke mezin li benda bersivê mabii. Azad ji

ber heyecana ku ew dabii ber xwe, dengê di telefonê de bi

l')
 zorê fahm kiribîi. Ancax piştî ku mêrikî gorîna xwe dubare

kiribîi ii gotibîi:

- Bibuhurin, ez polîs im û navê min Thomas Andersson e.

Ez dixwazim bi dê û bavê Beybîinê re bipeyivim.

Dengê wî harîbîi fahmkirin. Lê devê Azadî çend saniyeyan

negeriyabîi.

Dû re ji devê wî yê ku kerîbû tev, bi zorê ev gotin derkerî-

bû:

- Ez bavê Beybîinê mim. Çi qewimîye?

- Beybiin nuha li ba me ye. Ez dixwazim hîin bên wê bi-

bin malê.

Çavên Azadî fireh bfibfin. Devê jina wî ya ku meraqa wê

ji ya Azadî jî bêrîr bfibîi, vekirî mabû îi bê sebir li hêviyê bCi

ku Azadî rîştek jê re bigota. Azadî pişrî ku awirek dabîi jina

xwe îi mîna ku sficê wê bii, serê xwe bi kerb hejandibîi, ji

bo dilê xwe baş di cîh xe, dîsa ji yê polîs pirsîbCi:

- Te got Beybiin li ba we ye?

Bi erêkirina yê polîs re rengê ruyê Azadî yê ku ji xwe, bi

dengê telefona ku ew ji nav ciyan çeng kiribû berê harîbîi

guherrîn, xerabrîr bîibîi. Tew gava yê polîs behsa erebeya

harîbii dizîn îi heşîşê kiribfi, tu nemabfi ku ahîze ji desta bi-

keta. Hilma xwe bi zorê stendibû ii berdabCi. Dîi re li pîreka

xwe zîviribii îi bi zorê gorîbii:

- Beybiin? Ma ne diviyabîi ew li mala Annayê bîiya?

Azadî nexwesrîbîi dirêj bike, ji ber vê yekê, tev li ku mese-

le baş fahm nekiribîi jî hema ji yê polîs navnîşana polîsxane-

yê wergirtibii îi ahîze danîbîi.

Wê rojê Beybûnê piştî pevçûneke ji wan pevçfinên herroj

ên dê fi bavê xwe, gotibii:

- Ma gelo hiin ê destfirê bidin min ku ez biçim li mala he-

80
vala xwe Annayê rakevim? Anna îşev bi tenê ye. Diya wê ii

bavê wê ne li mal in ii ew ê li cîhê ku çîinê şevder bimînin.

Azad û jina xwe ji ber pevçCinê ji hal de ketibîin. Her yek

ji wan di qoziyeke odeya rûniştinê de, li cîhê xwe melisî ma-

bû. Ji ber vê yekê, zêde li teklîfa wê nefikirîbCin û bêyî tu

mîinaqeşeyan, jê re gotibîin:

- Temam, tu dikarî biçî.

Lê piştî danîna ahîzeyê, Azadî fahm kiribû ku Beybîinê de-

rew li wan kiribfi ii ji berdêla mala Annayê berê xwe dabii

devereke din. Bi lez telefonî taksiyekê kiribû. Nema dihat

bîra wî, bê çawa gîhaştibû wê derê. Bi kerb û fedîkirî derba-

sî hundurê polîsxaneyê bCibCi. Beybûnê bikaranîna heşîşê în-

kar kiribCi û xwedêgiravî di jiyana xwe de tu carî tahin jî ne-

kiribCi. Gava hevalekî wê gorîbCi; "Bila ev li ba te be" jî wê

nizanîbCi ku ev heşîş bfi. Azadî jî neina dizanîbfi bê wî Bey-

bûn çawa anîbû malê. Ji nav wan gotinên ku polîsî jê re go-

tibCin, bi tenê ev di bîra wî de mabûn: BeybCin bi du xort îi

keçeke din re, di erebeyek e ku hatibCi dizîn de, tev heşîşa ku

bi qasî têra çixareyekê bike, hatibCin girtin. Ji bo erebeya ku

hatibCi dizîn, dê dadgir ji wan re name bişanda îi li gor polî-

sî, ji ber biçîikbîina emrê wê, dê di vî warî de tu mahkeme

çênebûya. Polîs dê kaxizên wê bişanda Bingeha Ciwanan a

belediyeya wan û vê bingehê dê dCi re ba wan bikira.

Piştî çend civînên bi Karîn Ishaksson ii Elin Blomberg,

herdu berpirsiyarên Bingeha Ciwanan re îi lêhîirbiina li ser

tevgerên Beybîinê, guhertinên ku dibiin sedemên taswasan ii

hevalên ku wê hevaltî bi wan re dikirin, hemû bi hevdu re

gîhaştibîin baweriya ku divê Beybfin di warê bikaranîna he-

şîşê de bê kontrolkirin. Ancax bi vî awayî sedema taswasa

di vî warî de, dikarîbii ji ortê rabfiya. Gava Karîna bejin di-

8i
rêj î nav zirav î porzer berê bi çavên xwe yên şîn lê nihêrîbû

fi dîi re bi cidiyeteke mezin ji wî û jina wî re gotibîi:

- Em ê li ba Maria Ungdomê, yanî nexweşxaneya ciwa-

nên ku narkotîkayê bi kar tînin, ji bo civînekê Ci danîna nu-

inûneya inîzê wextekî veqetenîn. Em ê dû re di vvarê wext

de agahdariyê bidin we.

Azadî ji nişka ve Ci bi nîvecêbmayî û bi meraq pirsîbCi:

- Maria Ungdoin ji teva ye? Ez ji zCi ve li vî bajarî dijîm, lê

ez vî navî cara yekem dibihîsim. Gelo ew ê bi çi awayî alîka-

riyê bi me bike?

Hîn Azadî peyva xwe neqedandibCi, Elina devliken a ku bi

qasî Karîna hevala xwe dirêj, lê hebekî jê qelewtir Ci ji axav-

rîna wê ya bi Swêdî diyar bCi ku ew bi eslê xwe ji Fînlandi-

yayê bû, dosyeya xwe danîbfi ser maseyê Ci ji refika li paş

xwe, rahişrîbCi du buroşurên ji hevdu ku navê buroşuran

"Maria tu carî ranazê" bCi îi yek ji wan dirêjî wî kiribû. Elin

dû re li ser hin agahdariyên ku wê carinan rojê du-sê caran

tekrar dikirin û pirraniya wan di wê buroşurê de jî hebCin,

rawestiyabCi:

- Maria Ungdom (MU) ji bo ciwanên ku li bajarê Stock-

holmê fi li herêma Stockholmê dijîn Ci temenên wan di bini-

ya bîstan re ne harîye avakirin. MU navendeke ku tu carî

nayê girtin. Her roj Ci her saetê vekirî ye. Servîseke wê ya

acîl heye ku ew jî di hemii rojên salê de û di her saetê de ve-

kirî ye. Maria Ungdom ji bo ciwanên ku tîişî xerabbikaranî-

na tiştên mîna alkohol fi narkotîkayê dibin, navendeke pirr

hêja ye. Ne bi tenê ciwan, herweha dê îi bavên ciwanan, ke-

sên ku têkiliyên wan bi vê xerabbikaranînê re çêbfine, an jî

ew kesên ku ji bo vê xerabbikaranînê taswas bi wan re çê-

bfiye, dikarin berê xwe bidin vê navendê fi alîkariyê bixwa-

82
 zin.

Li vê navendê hemfi awayên tedawiyê pêk tên. Xebatka-

rên Maria Ungdomê herrîm bi şêwra dêfibavên ciwanan te-

dawiyên pêwîst tetbîq dikin. Ji ber ku xerabbikaranîna al-

kohol û narkotîkayê, ne bi tenê ji bo ciwanên ku tCişî wê di-

bin, herweha ji bo hemfi kesên ku nêzîkî wan in; wek dê-

ûbav, meriv fi dostên wan jî problemek e. MU ji bo wan jî

hertim vekiriye.

Çalakiyên Maria Ungdomê bi hevkariya Meclîsa Wîlayetê

ya Stockholmê fi îdareya Kariibarên Civakî ya Stockholmê

tên birêvebirin. Gava belediyeyên herêmê ji bo xebatên xwe

yên di warê xizmetên civakî de, xizmetê ji vê nexweşxaneyê

dixwazin, divê xerca xwe bidin.

Li vê derê, ji derveyî servîsa acîlê ku herrîm vekiriye, beşa

ji jehrêpaqijkirinê, beşa tedawiya malbatan û beşa lênêrîna

bêyî razana li nexweşxaneyê jî hene.

Di vê navê de Azad û Zînê ji bo baş têgihîşrînê, li ser Ma-

ria Ungdomê hin pirsên din jî pirsîbûn û herdu berpirsiya-

ran bi sebireke inezin û bi îzahateke fireh bersiv dabfin.

Karîna ku beriya Elinê di nav van karan de bii ii bi şiyana

xwe ya îqnakirinê pirr bawer bû, berê pirsîbCi:

- Gelo tu pirsên we yên din hene?

Û piştî ku tu pirsên din neharîbûn pirsîn, gorîbii:

- Ger hiin bixwazin, gava em li ba Maria Ungdomê wextê

veqetînin, em dikarin ji bo peydakirina tercumanekî an ter-

cumanekê jî temiyê li wan bikin. Ji ber ku heqê we yê tercu-

manxwestinê heye.

Bi bihîstina gorîna tercuman re hem Azad îi hem jî Zînê

kerîbiin tev. Bi çavên bi rîrs li dora xwe nihêrîbîin îi dîi re ji

83
 nişka ve ii bi qasî ku yên li dora xwe ecêbmayî bihêlin, gorî-

bû:

- Na, na ! Ji bo Xwedê na!

Wê gavê Elina ku li rewşa wan ecêbmayî mabîi, bi denge-

kî nerm ku xwesrîbîi wan ji tirsa wan xelas bike, dest bi

axavtinê kiribîi.

- Azad, belkî ji bo te zêde ne problem be, lê têgihîşrîna hin

gorînan dikarin ji bo Zînê problem be. Ji ber vê yekê, ya

baş, çi dibe, çi nabe bila tercumanek li wê derê amade be.

Wê gavê Azad fi Zînê bi hevdu re gotibii:

- Ma qey hCin li herîka me digerin? Ma ger hin Kurd pê

bihisin, em ê ji xelkê re çi bibêjin?

Herdu berpirsiyar bi hevdu re bişirîbûn û dCi re Karina ku

sedema rîrsa wan fahin kiribCi, ji wan re gorîbû:

- Qet merîrsin! Tercumanên me sfindxwarî nin Ci erka

wan a sirveşarrînê heye. Li gor qanfinê di vî warî de nikarin

tu tiştekî ji devê xwe derxînin.

Azad fi Zînê dîsa ji ya xwe danekerîbCin.

- Na, na! Ji me re ne lazim e. Ein ê hewil bidin, ji hevdu

fahm bikin.

Azad ji bo bi awayekî bi temamî ji vê bela tercumaniyê

xelas bibe, gorîbCi:

- Ez ê ferhengekê bi xwe re bînim, ji bo wan gotinên ku

em pê nizanibin, em dikarin wê bi kar bînin. Ji bo Zînê jî

xema mexwin. Bi alîkariya ferhengê îi bi rêya ji we şerhx-

westinê, ez ê ji wê re tercume bikim.

Di civîna ku li lokalek e ji wan lokalên xweş îi rohnî yên

Maria Ungdomê harîbii amdekirin de, ji derveyî herdu ber-

pirsiyarên Bingeha Ciwanan, ji xebatkarên Maria Ungdomê

Krisrîna pîr a ji ber kêmbfina taqeta wê ya ku bikaribe bejna

84
wê ya dirêj ragire, xûz bfibii, bi çavên xwe yên şîn î di bin

berçavikê de baş hiir bûbCin, bi ruyê xwe yê qermiçî îi bi po-

rê xwe yên bi rengê qahweyiyê tarî boyaxkirî ku sipîbîina

porê wê baş veşarrîbCi ve li kêleka herdu berpirsiyaran fi tam

li heinber wan rCiniştibCi. Andersê hevalê wê yê çavşîn ê ku

porê xwe yê zer î dirêj li paş xwe girê dabîi ii temenê wî ji

sîyî ne zêdetir xuya dikir ku tîşortekî zer î bêbeskur û panta-

lonekî di rengê qahweyiyê vekirî de lê bCi jî li kêleka wê rîi-

niştibîi. Piştî agahdariyeke kurt ku pirraniya wan mîna yên

ku berê li Bingeha Ciwanan bihîstibiin, wergirtibîin, berpir-

siyarên Maria Ungdomê di derheqa guhertina reftariyên

Beybûnê, têkiliyên wan û wê de û di derheqa wan xusîisiye-

tên ku dibCin bingehê taswasa wan de, ji Azad Ci Zînê pirsî-

bCin.

- Hevalên wê yên nuh ku we ew berê nas nedikirin, hene?

Ew baweriya we ya ku berê pê hebîi, nuha çawa ye? Ma ew

hertim dixwaze derkeve derve ii gava derdikeve jî pirr de-

reng tê inalê? Pereyên we carinan wenda dibin? We tu carî

tesbît kiriye ku wê hin riştên xwe, mîna hungulîsk, bazin an

tiştên weha firotibin? Di derheqa wext û cîhê ku ew diçê û

kesên ku hevaltiyê ê re dikin de derewan dike? Ma ew êdî

zCi hêrs dibe Ci xulqê wê jî pirr teng biiye? Ma ew bala xwe

mîna berê dide malbat îi dibistanê? Ma serê sibehan dereng

ji xew radibe ii gellek caran jî ji dibistanê dimîne? Ma qena-

eteke weha bi we re çêbfiye ku ew êdî bi dorhêla xwe re qet

elaqadar nabe fi bfiye yeka di xwe de girtî ku mirov nema

dikare têkiliyan pê re deyne?

Pirs li dfi pirsê hatibîi pirsîn îi Azadî îi jina xwe jî li gor tiş-

tên ku tesbît kiribîin bersiv dabiin. Pirs îi bersivan taswasa

wan bêtir kiribîi.

85
 Heta wê gavê Beybîin neharibîi hundurê odeyê. Ancax

piştî niqteyên ku ji bo wan girîng bîin, li ba xwe nivîsandi-

bîin, ba Beybfinê kiribîin û di derheqa bikaranîna heşîşê de

hin pirs jê kiribfin. Piştî ku li çîroka bikaranîna wê ya heşîşê

ku li gor lixwemukurhatina wê, carekê bi tenê ew jî tahm

kiribfi, haribfi guhdarîkirin ji bo danîna numîineya mîzê

Krisrina îi Beybûn çiibîin tûwaletê. Ji ber ku li gor qaîdeyan,

gava hinek ji bo danîna numCmeya mîzê, çfibana tûwaletê,

diviyabii ji bo saxtîkirinê ji MU'yê personalek jî bi wan re

biiya. Li gor ku li hevdu kiribfin jî piştî encama tahlîlê dê dî-

sa li Maria Ungdomê li hevdu rîinişribîina.

Encama tahlîlê pozîtîv derketibû û ev jî dihat wê mahneyê

ku di mîzê de cannabis haribCi tesbîtkirin. Ji ber vê yekê ji

bo tesbîtkirina plana ji bo tedawiyê, agahdarî Ci tedbîrên pê-

wîst, dîsa li Maria Ungdomê hatibfin ba hevdu.

Krisrinayê berê rahişribû dosyeya li ser maseyê, rapora

tahHlê ya ku ji laboratûwara Nexweşxaneya Karolinayê ha-

ribii, jê derxisribû ii ew gorina ku Azad ii jina wî xisribCin

rewşeke weha ku herduyan jî xweziya xwe bi "ji xêra Xwe-

dê erd veqelişiya Ci em têketana bin erdê" anîbii, ji devê wê

derketibfi.

- Encam pozîtîv e. Yanî di mîza Beybfinê de cannabis hari-

ye tesbîtkirin.

Herduyan berê çavên xwe li çavên Beybfina ku serê xwe

bera ber xwe dabfi gerandibiin û dfi re piştî lixwemukurha-

rina Beybiina ku jê re tu rêyên înkarkirinê nemabiin, xwesri-

bîin şaşbîina xwe zîi ji ser xwe biavêjin û ji bo fahmkirina

"bê ev mîrata cannabîsê çi ye" liviyabûn. Azadî ji aliyekî ve

ferhenga xwe vekiribii îi xwe bi ser Zîna ku nema dizanîbû

bê çi qewimîbfi, bi tenê bi çavên bi meraq ii tijepirs li wan

86
nihêrîbfi, xwar kiribîi ii bi dengekî nizim jê re gotibii:

- Di ferhengê de tê mahneya kindira Hîndê.

Û ji aliyê din ve jî goribû:

- Gelo hîin dikarin di vî warî de agahdariyên pêwîst bidin

me?

Kristina berê gotibii:

- Ji xwe, me hem ji bo ku em agahdariyên di vî warî de

pêwîst in bidin we û hem jî ji bo tedawiya ku tê fikirandin

bi we re bidin fi bistînin, ba we kiriye.

U dû re rahişribCi çend buroşuran û carinan li wan nihêrî-

bû û carinan jî bêyî wan dest bi agahdariyên giştî yên ku

hem ji bo wî û hem jî ji bo jina wî pirr nuh bûn, kiribû:

- Cannabis ji bo heşîş, donê heşîşê, esrarê ii hwd navekî

giştî ye. Di cannabisê de bi qasî çarsed madeyên kîmyewî

hene. Navê madeya aktîv a ku serxweşiyê bi mirovî re çêdi-

ke Tetrahydrocannabinol e. Ji vê madeyê re bi kurtî THC tê

gotin. Ferqa mezin a ku di navbera, heşîş, esrar ii donê heşî-

şê de, di warê nîsbeta THC'yê de derdikeve ortê. Di esrarê

de, li gor heşîş Ci donê heşîşê nîsbeta THC'yê kêmrir e. Di

esrarê de nîsbeta THC'yê di navbera ji sedî yekê îi pêncan

de ye. Di heşîşê de nîsbeta THC'yê di navbera ji sedî çar îi

dehan de ye. Nîsbeta herî bilind di donê heşîşê de heye. Ev jî

carinan digihêje ji sedî nodî.

Kristina xwestibfi dest bi tesîrên wê yên ku di laşê mirovî

de çêdibin bike, lê pirsên ku "Gelo ev li kî derê çêdibe? Ji ku

tê Ewriipayê? Di vî warî de qaniinên Swêdê çi dibêjin" ên

Azadê ku nikarîbfi bi meraqa xwe, ew rawestandibîi.

Anders destîir ji Kristina xwestibîi îi peyivîbfi:

- Li gor qanîinên Swêdê, cannabis narkotîka tê hesiban-

din fi hem çandin, hem firotin, hem li ser mirovî peydabiina

87
heşîşê, donê heşîşê îi esrarê qedexe ye. Cezayên di vî warî de

li gor dereceya sîicî, di hinek rewşan de herî pirr heta sê sa-

lan îi di hinek rewşan de jî ji herî hindik du salan heta deh

salan tê guhertin. Ji bo pirsa we ya di vî warî de, ez dikarim

bibêjim ku pirraniya heşîşa ku li EwrCipayê belav dibe, ji

Lubnanê tê. Li gor texmînan, li Geliyê Bekaayê bi tenê salê

nêzîkî deh hezar ton heşîş tê çêkirin. Di 1982an de li lîma-

neke Yîinanîstanê di keştîyeke Lubnanê de bîst fi du ton he-

şîş hat girtin.

Gava navê Lubnanê ii Geliyê Bekaayê derbas biibû, çavên

Azadî îi yên jina wî ewqas fireh bCibûn ku yên li dora wan

goribûn, qey çavên wan dikin ji serê wan baz bidin. Li şaş-

biina wan ecêbmayî mabîin. Şaşbûn ii ecêbmayîna wan tesîr

li atmosfera odeyê jî kiribCi. Ji ber vê yekê Andersê ku nika-

rîbii xwe ji meraqa xwe rizgar bikira, pirsîbîi:

- Gelo tu riştekî hûn dixwazin bipirsin, heye?

Azad îi Zîna ku tew Beybîin û rewşa wê ji bîr kiribûn, ji

nişka ve li xwe hay bîibiin îi goribii:

- Na, nuha tu riştekî ku em dixwazin bipirsin, tune ye.

Krisrina ji vê firsetê îsrîfade kiribii, berê mîna ku bibêje,

"ez dixwazim dewam bikim" li çavên Anders nihêrîbii Ci

piştî ku di warê destiirê de ji nerînên Andersî sinyalên erînî

wergirrîbîin, xwestibîi peyvê bîne ser tesîrên ku ji ber van

madeyan di laşên mirovî de çêdibin.

- Heşîş yek ji wan madeyên narkotîkayê yên ku dibin se-

demên halusînasyonan. Tesîra wê raste rast li mejî ii psîkol-

jiya mirovî heye. Ger mirov wê ii alkoholê bide ber hevdu,

mirov ê xeteriya bikaranîna heşîşê başrîr fahm bike. Belkî

hfin jî dizanin, di alkoholê de du made hene; av îi etanol. Lê

hejmara madeyên ku di çixareyeke esrarê an jî di yeke heşîşê

88
 de hene, ji çarsedî zêderîr e Ci ji vana bi qasî deh madeyan jî

tesîreke inezin li psîkolojiya inirovî dikin. Em dizanin ku ha-

letên mîna psîkoz, reaksiyona panîkê îi halusînasyonan piştî

çend caran kişandina heşîşê dikarin bên holê.

Azad Ci Zîna ku bi awayekî ku devên wan ji hev çîibiin û

bi çavên ji ber şaşbîinê rîreh bûbiin, ziq li Krisrînayê dinihê-

rîn, gava behsa tesîra heşîşê ya di laşê mirovî de harîbii ki-

rin, xwe negirrîbCi û gorîbCi:

- Gelo ji bo çi heşîş dikare ewqas bi tesîr be?

Krisrîna ji ber elaqa wan a li hember axavrîna xwe ya li

ser heşîşê Ci ineraqa wan a bi vê pirsê jî baş diyar bCibû, kêfa

xwe bi zorê veşarrîbCi. Wê tev li ku xwe ji bo vê civînê baş

amade kiribCi jî ji bo kontrolê Ci rê li agahdariyên şaş bigre,

carinan buroşur Ci pirtCikên ku li ser maseyê bCin jî tev da-

bûn. Gava Azad Ci Zînê pirsîbîin, wê dîsa buroşurek vekiri-

bîi û gotibCi:

- Di vê derheqê de, rîştên ku li vira harînin nivîsandin, pirr

bi feyde nin. HCin dikarin li malê jî bixwînin. Me berê jî di-

yar kiribCi, madeya ku serxweşiyê çêdike û tesîrê li psîkoloji-

ya mirovî dike, tetrahydrocannabinol, yanî THC ye. Ev ma-

de bi kişandina heşîşê bi awayekî pirr bi lez tê pişikê îi di

hundurê çend deqîqeyan de tesîra xwe nîşan dide. THC di

avê de nahele, lê di bez de dihele. Di tevnên bi bez de depo

dibe ii dîi re bi rêya xwînê digihêje mejiyê mirovî. Di vê pê-

vajoyê de tesîra xwe li kezeb, pişikê jî dike, rê li guherrînên

hormonan vedike û rîska astma îi alerjiyan zêderîr dike.

THC ya ku piştî serxweşî nemîne jî heta demeke dirêj di laşê

mirovî de dimîne, dikare tesîrê li sîstema asaban jî bike.

Azadî xwe ne girrîbû û pirsîbû:

- Gelo heta kengî di laşê mirovî de dimîne?

89
 - Bo numiine, di laşê mirovê an mirova ku heşîşê bikişîne

de, piştî kişandinê bi hefteyekê jî hîn nêviyê THC'yê di laşê

wî an wê de dimîne. Ji bo ku laş bi temamî jê paqij bibe, ca-

rinan heta mehekê jî wext divê. Lê mesela, ji ber ku nîkotîn,

alkohol ii kofeîn di avê de dihelin, pişrî çend saetan an jî he-

rî pirr rojekê ji laşê mirovî derdikevin.

Ger Azadî bi pirsekê peyva Krisrînaya ku ji ber baldariya

civatê, li meseleyê baş germ bfibii, nebiriyaba, agahdariyên

ku ji berê de harîbfin plankirin, dê yek bi yek fi ji bo têgihîş-

rîna wan bi Swêdiyeke hêsan, bihata pêşkêşkirin.

- Te behsa tesîra wê ya li ser mejîyî kir. Gelo di mejîyî de

çi dibe?

- Tesîrên ku heşîş li ser mejiyê mirovî dike, gellek in, lê ez

dixwazim du numfineyan bidim; tesîra ku li navenda hafize-

yê dibe fi ya ku li navenda hisan dibe. Mirovên ku heşîşê di-

kişînin, dibêjin qey ew pirr zelal difikirin. Lê di eslê xwe de,

di warê konsentrasyonê de problemeke mezin derdikeve or-

tê fi ya din jî fikirandineke ne manrîqî tê rojevê. Ji bo xwe-

îfadekirinê gorînan zehmet peyda dikin ii gava dipeyivin jî

di navbera gorînên wan de tu girêdan tune ye. MefCima ze-

mên di pêvajoya fikirandinê de hertim qut dibe û mirov ne-

ma dizane bê nuha çi ye, zemanê derbasbûyî çi ye ii pêşeroj

çi ye. Ji ber ku hafize pirr qels dibe, mirov di fêrbîina tiştên

nuh de pirr zehmetiyê dikişîne. Ew tiştên ku mirov beriya

bîstikekê fêr bfiye jî nayê bîra mirovî.

Tesîreke mezin li ser şexsiyeta kesên ku heşîşê êdî adetî bi

kar tînin, derdikeve ortê. Hinek li hember tiştan, mîna ku

bi temamî bê his in weha laqayt dimînin. Bûyerên ku bi rastî
diqewimin û xeyalan tev lî hevdu dikin. Rasrî îi fanteziyê

nema dikarin ji hevdu veqetînin. Peredeyek dikeve navbera

90
 wan îi jiyanê. Pêlên hisên ji şik, taswas îi tirseke zêde pêkha-
tî, hemîi kesên ku heşîşê dikişînin didin ber xwe. Haletên
panîk û psîkozê jî netîceyên manrîqî yên vê pêvajoyê ne.

Geh Krisrîna îi geh jî Anders avêrîbûn ber hevdu Ci di nava

dengê qulipandina rfipelên ferhenga Azadî û pispisa wî fi
Zînê de, tev bersivên pirsên Azadî, Zînê Ci herdu berpirsiya-
rên Bingeha Ciwanan, agahdariyên pêwîst dabîin. Di der-
heqa tesîrên ku çi di dema kurt îi çi jî di dema dirêj de der-
dikevin, agahdariyên ku harîbCin dayin, hîn jî diharîn bîra
Azadî.

- Nebza mirovî dikare di deqîqeyekê de sed û şêst caran

lêxê. Ji ber ku damarên di tebeqeya çavî de fireh dibin, çav
sor dibe. Nêrînên inirovî di dema serxweşiyê de dibiriqînin,
lê pişrî serxweşiyê ji biriqandinê tu eser nainîne û berîlîbîin
xwe bi her awayî dide der. Devê mirovî pirr zuha dibe, rîbfi-
neke berdewam di rojevê de ye û dilê mirovî herrîm dibije
tiştên şêrîn. Xwêdan, ricifandin, kuxik, verşî, navçfiyin....

Pişrî ku Kristina fi Anders di warê tesîrên heşîşê de çi diza-

nîbûn, pêşkêş kiribCin, li ser planek e ku ji bo du mehan ha-
rîbû amadekirin, li hevdu kiribCi. Di wextên diyarkirî de di-
viyabCi BeybCin bihata û numûneya mîza xwe danîbCiya. Piş-
rî ku ji bo selamerîya tahlîlê, temiya ku diviyabû Beybîin be-
nya danîna numîineya mîzê zêde av venexwaribiiya, harîbii
kirin, bi awayekî situxwar ii xemgîn berê xwe dabiin malê.
Di pêvajoya herdu mehan de, di herçar civînên ku hatibîin
çêkirin de diyar bûbîi ku Beybîin du caran neçûbîi Maria
Ungdomê îi numiineya mîzê di wextê ku hatibfi diyarkirin
de dananîbû ii ji ber ku du caran jî pirr av vexwaribû, ba-
werî bi netîceyên tahlîlan nehatibîi anîn. Lê ji derveyî van.

91
di hemii tahlîlên din de, cannabis hatibfi tesbîtkirin. Piştî ku

du mehên din jî weha dewam kiribîin, berpirsiyarên MU'yê

gotibîi:

- Em bi vî awayî nema dikarin bidomînin. Ji bo ku em bi-

karibin ji tahlîlan netîceyeke baş ku em pê ewle bin, werbig-

rin, divê Beybîin deh rojan ji bo ji jehrê bê paqijkirin, li nex-

weşxaneya me bimîne.

Azad ii Zînê bi hevdu şêwirîbîin îi piştî ku tu çareyeke din

nedîtibîi, ji bo ku Beybîin deh rojan li nexweşxaneyê bima,

bi berpirsiyarên Bingeha Ciwanan re biryar dabiin.

Di wî dehrojî de Beybîin ji terefê doktoran jî hatibCi inu-

ayenekirin îi li gor qaîdeyan, numîineya mîzê dabû. Piştî

deh rojan, laş ji cartnabisê hadbfi paqijkirin îi hêviya ku êdî

Beybfin dê bi jiyanê ve bêtir elaqadar be, hatibCi kirin. Lê

kontrol dê her berdewam bfiya. Ji ber vê yekê, her gava ku

berpirsiyarên MU'yê telefonî mal kiribCina, diviyabCi Beybûn

biçfiya wê derê.

Di vê peryodê de, Beybiin, tev ku baş hatibCi temîkirin jî

carinan nehatibû MU'yê, carinan gava hatibfi jî beriya mîz-

tinê pirr av vexwaribfi îi di tahlîla hemCi carên din de jî can-

nabis hatibfi tesbîtkirin.

Piştî soza ku ji aliyê BeybCinê ve gellek caran hatibCi dayin,

hertim pfiç derketibfi fi tedbîrên MU'yê têrê nekiribîin ii piş-

tî encama munaqeşeyên di gellek civînên hem li Bingeha Ci-

wanan ii hem jî li MU'yê de hatibfin kirin, berpirsiyarên

Bingeha Ciwanan ji Komîsyona Karîibarên Civakî ya bele-

diyeyê biryara ku dest bi tedawiya pêwîst bikin, derxistibfin.

Ji ber ku hem Azad îi hem jî Beybîin li dijî biryarê derketi-

bîin, Komîsyona Karûbarên Civakî ji bo bi rêya Qanîina bi

Qaîdeyên Taybetî yên di derheqa Lênerîna Ciwanan de dest

92
 tedbîrên pêwîst bike, dawe hewaleyî dadgehê bûbîi. Komîs-
yona KarCibarên Civakî xwestibCi ku dadgeh li ser bingehê

xala sisiyan a vê qanCinê, desthilatdariyê bide wan, da ku

ew bikaribin BeybCinê ji bo tedawiya pêwîst teslîmî muesse-
yek e ku li derveyî Stockholmê bikin. Dadgeha îdarî ya Wî-
latetê li gor daxwaza Komîsyona Karûbarên Civakî biryar
dabCi. Lê Azad û BeybCinê îrîrazî vê biryarê kiribfin fi îtîraza
xwe, bi rêya Dadgeha îdarî ya Wîlatetê ve şandibfin Dadge-
ha îdarî ya îstînafê.

Li gor agahdariya ku ji awûkatê xwe wergirrîbfi, dê dad-

geh bi texmînî çar hefteyên din bicive û di vî warî de biiyarê
bide. Ji ber vê yekê ruyê Azadê ku serê wî ji xwe berê tev H
hevdu bCibû, bi li halê BeybCinê pirsînê xerabtir biibCi. Wî tu
mahne neda guhertina ruyê Azadî û ji ber vê yekê jî bi çavên
ecêbmayî lê nihêrî. Ancax pişrî ku wî Azad du caran niqurç-
and Ci got:

- Birako, xuya ye tu ne li vira yî. Xêr e, çi bi te hatîye?

Azad bi ser hişê xwe de hat Ci got:

- Na lo, tu rîşt tune ye. Ma derdê dinyayê diqedin?

Dû re, ji bo ku ew mecbCirî îzahkirina rewşê nemîne, Aza-

dî mesele guhertibû Ci pêkeniya ku du hefte berê ji hevalekî
xwe bihîstibû îi hingî kêfa wî jê re harîbCi, digîhaşt kê, ji
wan re digot, ji wî re jî got. Bi pêkeniyê pirqînî bi herduyan
jî kerîbfi. Pêkaniya li ser yê ku ji xalê xwe re behsa eskeriya
xwe dikir ku di roja teskereya xwe distîne de, ji yekî "hos-
te-er" şîrmaqekê dixwe ii gava xalê wî dibîhîse, jê re dibêje;
'Te xweH li serê xalo kiro! Ma roja ku te teskere stend, tu
kesê ku ji te "hoste-er"tir hebîi?'

Ji ber pirqîniya wan, çend kes li ser situyên xwe zîvirîn fi

93
bi çavên bê mahne îi bi meraq H wan nihêrîn.

Azadê ku ji ber guhertina hewayê, kêfa wî lê vegeriyabîi,

hevalê xwe yê ku piştî pirqîniyê bêdeng mabii, rehet nehişt û

dest bi hin pirsan kir. Wî jî bêyî dilê xwe serê xwe rakir Ci

bersivên kurt dan. Xuya bîi, Azad dixwest hinek pirsên ak-

tuell munaqeşe bike. Munaqeşeyê hebekî dom kir îi Azad

her diçû, lê germ dibii, lê wî nexwest munaqeşeyê dirêj bike.

Ji ber ku gellek dost ji bo munaqeşeyên weha, ne amade

bûn. Di rewşên weha de, encamên ku dihatin xwestin, nika-

rîbîin bihatana wergirtin. Rewşa ku mirov tê de ye, tesîreke

mezin li munaqeşeyê dike. Munaqeşeyên weha, gellek caran

dostaniya hebfi jî xera dikir.

Ma sedema xeyda do êvarî jî ne munaqeşeyeke weha bCi?

Gellek hevalên kevin li mala Hesoyî civiyabîin. Ew bû, He-

soyê Lîceyî bfi, Darayê Qulpî bîi, Serdarê Batmanî bCi ku

berê di nav çepên Tirkan de xebitîbfi, lê di pêvajoya xurtbû-

na munaqeşeyên di warê mêtingehiya welêt de, helwesteke

neteweyî wergirtibfi fi nuha jî li nexweşxaneyê meslekê xwe

yê li welêt, doktoriya zarokan dewam dikir, Remoyê Kexte-

yî bfi yê ku fakulteya siyasetê qedandibîi îi bi salan bi wan

re di eynî xanîyî de jiyabii ii nuha ji bo projeya weşandina

kovareke bi zimanê Kurdî ku tê de munaqeşeyên siyasî ii

îdeolojîk bên kirin, bi rê ve dibir, Şerîfê Mêrdînî yê ku he-

mfi porê xwe di nav xebatê de weşandibfi fi çend tayên ma-

bîin jî sipî kiribfi fi di postexaneyê de di beşa name jihevdu-

veqetandinê de kar dikir....

Xwezî, bi Darayî re neketibiina nav wê munaqeşeyê ii ji

ber wê jî dilê hevdu nehiştibîina. Darayî di nav xebata siyasî

de, bi salan fonksiyon leyistibii. Di wê pêvajoyê de jî yek ji

94
 wan ên ku gellek kesan ji destan pirr kişandibû. Lê nuha
herrîşt li bin guhê hevdu kerîbîin û xwedêgiravî ew sertbfina
berê neina bCi.

Dara bi berçavka xwe ya heta serê bêvilê daketî, bi porê

xwe yê bi qasî ku bikaribe bi yê xortekî bîstsalî re qayişê bi-
kişîne, gCirr, bi bejna xwe ya ku ji ber çenteyê wî yê dîplo-
mat ku hertiin di desta de bii, hîn xûzrîr bûbCi û bi awayê
axaftin fi daniistendina xwe ve, di çavpêketina yekem de ji
bo ji terefê yên li hember xwe mîna yekî bi tecrube, zane îi
têgihişrî xuya bike, cîh ji tu şikan re nedihişt. Dara yek ji
wan ên ku jiyana li rojhilata navîn, li gellek hevalên xwe ki-
ribCi cehenem ku nuha xwe mîna dewrêşê dîyalog, demok-
rasî û toleransê nîşan didan, bCi. Di vê tevgera xwe de, çiqas
ji dil in, di hundurê pêvajo de hêdî hêdî diyar dibCi.

Di munaqeşeya do êvarî de, Dara di destpêkê de pirr aram

bCi. Gava lênerînên xwe pêşkêş dikirin, mirovî digot qey, wê
uslCiba ku li ser bingehê nermbiin û toleransê, harîbû avaki-
rin, dê heta dawiyê berdewam bike. Tu kesi texmîna ku ew
uslCib, dê ji nişka ve, bikaribe bê guherrîn, nekiribû. Ji xwe
gava revvş diyar bCibCi jî gellek ji wan, şaş mabCin. Ji ber ku

Dara berê, ji prensîpên demokrasî, tolerans fi mafê xwe îfa-

dekirinê, dest pê kiribCi Ci li gor Darayî, inirov diviyabfi lêne-
rînên cuda mîna xeteriyekê nedîta, lê mîna dewlemendiyekê
binirxana.

Heta ku Darayî pêşkêşkirina lênerînên xwe temam kir,

munaqeşe pirr normal meşiyabîi. Gava Serdarî gorînên wî,

bi serê xwe kilkirinê tesdîq kiribîin jî kêfa Darayî pirr hati-

bû.

Lê çi bfi wê gavê bii. Wê gaya ku Remo bi awayekî din

nêzîkî meseleyê bii ii lênerînên Darayî mîna mîna perspektî-

95
vek e ku di bin tesîra balana hêzan a îro de hatiye avakirin,

nirxandibii... Wê gavê divê mirovî rfiyê Darayî dîtibîiya. Lê

Remoyî bi vê jî qîma xwe neanîbii ii nirxandina lênerînên

Darayî domandibii. Lênerînên wî, ji ronahiya dersên pêva-

joya derbasbîiyî ii ji pira ku divê di navbera îro Ci pêşerojê

de hebe, bêpar nirxandibfi. Gava lênerînên Darayî ji zanya-

riya dîrokî bêpar û mîna modeyeke hatibûn nirxandin, Da-

rayî êdî nema dikarîbfi xwe bigirta. Tew gava ku Şerîfî goti-

na kalikê xwe bi bîr anîbii îi gotibii:

- Dara, bavê min, ger her bayek rabe, tu bi berkevî û her

avek rabe, tu bi serkevî, tu ê ji dinyayê derkevî.

Dara dikira bigota "gurm" îi biketa. Ji xwe, Dara heta

wê gavê xwestibCi gellek caran mudaxeleyî munaqeşeyê bi-

ke, lê yên li wê derê gotibîin:

- Malava, gava tu peyivî, herkesî li te guhdarî kin Destûrê

bide, bila yê li hember te jî mafê xwe bi kar bîne.

Darayî ji ber helwesta civatê, îdare kiribû, lê çi îdare...

Wek li ser êgir bii. Erê deng nedikir, lê di hundurê xwe de

dikeliya. Bi ufe-uf îi pife-pif û niçe-niçê, pêvajoya guhdarî-

kirinê bi saxî îi selamerî qedandibii. Mîna bombeyek e ku

pîma wê harîbii kişandin, xuya dikir îi gava dor harîbîi wî jî

teqiyabû. Çavên xwe girrîbûn ii devê xwe vekiribCi Ci heina

çi harîbfi ber devê wî, gorîbû. Ne uslîib, ne tolerans, ne dos-

tanî... Guh nedabii tu rîştî. Kesên li hember xwe, bi nepaqi-

jiyê îi ji welatparêziya wan şik jê tê kirinê, îtham kiribii. Her

ku çîibii hêrstir îi bêpîvantir biibii. Heta, carekê di nav

axavtina xwe de, weha gotibii:

- Divê mirov nehêle yên mîna we, di civatê de bipeyivin.

Wî bi awayekî ecêbmayî, di dilê xwe de gotibû:

- Xwedêyo, çi bi vî mêrikî hat? Di destpêkê de, çi nerm îi

96
 çi uslîibxweş xuya dikir. Li hember lênerînên xwe, çi bi tole-
rans bfi, çi demokrat bfi û çi bêhnfireh bîi. Ev çi paradoks
bû?

Lê li gor wî, li wê civatê tişteke pirr baş diyar hebîi ku hê-

vî dida mirovî; ew jî helwest îi reftara pirraniya wan kesên

ku li wê derê biin, diyar kiribCi ku civata me jî hêdî hêdî fêrî
di bin atinosfereke demokratîk de, munaqeşekirinê dibfi.
Kesên inîna Darayî, di civatê de, ne hindik bfin, lê ne xwedi-

yê tu pêşerojê bCin. Ya xerîb jî ew bû ku Darayî ii yên mîna

wî, di vê pêvajoyê de, tev vê mentalîteyê, xwe pêşevanê de-

mokrasiyê didîtin Ci gellek kes bi tengbfin û ji toleransê bê-
pariyê îtham dikirin. Xuyabfi ku kesên weha, van maf û

azadiyan bi tenê ji bo xwe dixwestin îi ne xwedê heye, di

warê bikaranîna van mafan de jî tu texsîrî nedixistinê. Gava
Dara ji bo çCiyinê rabCibû ser xwe, xatir ji civatê nexwestibîi
îi di ser re jî weha gotibîi:

- Mirov ji we ne xerabtir be, nayê civata we.

Ew do bi vê revvşê pirr aciz bîibCi. Li gor wî, ev tiştekî pirr

xerab bCi. Civat bi vê gotinê pirr êşiyabfi. Şevbuhêrk têk çîi-

bCi. Deng nema ji tu kesî derketibCi. Bêdengiyekê ode dagirti-
bfi. Herkesî bêyî ku li yê din binihêre, bi tenê li ber xwe ni-
hêrîbCi û bi awayekî bi berketî, kîir fikirîbû. Civatê quweta
serrastkirina vê çewtîtiyê di xwe de dîtibû îi ji ber vê yekê rê
nedabû tu reaksiyoneke neyînî.

Pişrî çfiyina Darayî, beşdarên wê munaqeşeyê baş dizanî-

bû ku heta ew Ci Dara dîsan li hevdu vegerin û mîna berê
dostaniya xwe bimeşînin, pêwîsrî bi wextê hebîi. Gava Da-
rayî ew weha sar hişrîbîin û çîibîi, wî berê serê xwe bilind
kiribii û li hevalên xwe yên bêdeng temaşe kiribû ii dii re di
bin bayê acizbiinê de, di hundurê xwe de weha fikirîbfi:

^
 - Heta ku bayê tolerans ii hevdu tehamulkirinê, ji aliyê

pirraniyê ve bê tenefuskirin, xuya ye ku hîn demeke dirêj di-

vê.

Bi vê gorînê re di serî wî de çend pirs jî çêbfibûn.

- Lê ma gelo divê mirov li benda hatina wê demê raweste?

Ma ji bo bilezkirina pêvajoyê ii guherrîna rewşê, tev rîskên

muhtemel, ji nuha ve, hewildan ne pêwîst bCin?

Ew li tu bersivan nefikirîbii îi bi dengekî nizim xatir ji ci-

vatê xwestibîi ii ji bo ku deqîqeyeke beriya deqîqeyekê ji wê

atmosferê derkeve, bi lez di derî re derketibîi kolanê.

Wî ji ber tirsa do êvarî, nexwest tu rîska bistîne. ji ber vê,

bi Azadî re dirêj nekir. Devê wî ji şîr şewitîbû û nûha ji tirsa,

pif dew dikir. Divê xwe bisitranda. Ji xwe, ji ber problemên

malbatî, rewşa Azadî ya psîkolojîk jî ne musaît bîi. Ji ber vê

yekê, wî rengê sohbetê guhert û sohbet li ser rewşa Azadî ya

şexsî fi malbatî domand. Azadî di vê sohbetê de, ne norma-

liyek ferq kir, lê îtîraz nekir. Azad li gor wî meşiya û dCi re jî

ew dawetî mala xwe kir:

- Ger tu karê te yê girîng tune be, em bi hevdu re biçin

malê. Em dikarin piştî şîvê, bişînin pê Zîwer ii Hemoyî jî îi

çend destên pinîkêr bileyizin. Me ji zîi de neleyisrîye. Bi goti-

na pinîkêr re sahneya leyiztika pinîkêr ji nişka ve hat ber ça-

van fi dengên leyiztikvanan di guhên wî de kir zingînî:

- Ji bo derxistinê ji wan re çi qas maye?

- Qoz çi ye?

- Kîipa ye.

- Saxên te çawa ne? Ger saxên te baş bin, berê saxên xwe

bikişîne.

- Bi usiil bimeşe.

98
 - Ger saxên te neman, destê wan bide wan.

- Qoz biavêje. Wî sedê began xwendibii, ha!

- Tu dixwazî bi "çaqa" min were, ez ê dû re destê wan bi-

dim wan...

Li hember pinîkêr gellek zeîf bfi. Azadî jî bi vê hêla wî di-

zanîbû. Pinîkêr perçeyekî jiyana wî bfi. Ji xwe ew bê pnîkêr

nikarîbii bihata fikirandin. Lê rebeno, ji ber fediyê, di nav-

bera salên 1975an Ci 1980yî de, têra xwe neleyistibîi. Heyfa

wan salan, nuha hiltanî.

Evîndariya wî ya pinîkêr ewqas pêş de çûbû ku wî carekê

xwesrîbCi li ser vê leyiztikê, lêkolînekê jî bike. Gellek pirsên

di vî warî de, serê wî meşgûl dikir. Li hinek deveran jê re di-

gorîn, "xoşkîn", li hinek deveran jê re digotin, "nezere" û li

hinek deveran jî jê re digorîn "pinîkêr".

Bi kûrahî lê difikirî. Gelo ev leyiztik berê çawa dihat leyiz-

tin? Ji bo çi desteyê pinîkêr ji nav çar desteyên kaxizên leyiz-

tikê dihat neqandin? Çiina ji herçar desteyên kaxizan, bi te-

nê dehlib, lawik, keçik, keşe û yeklib dihatin neqandin? Ji

bo çi desteyê pinîkêr ji heyştê kaxizan pêk dihat û hwd...

Di jiyana xwe de, pêrgî gellek awayên vê leyiztikê bfibfi.

Pinîkêrê bi du kesan, pnîkêrê bi sê kesan ê girtî, pinîkêrê bi

sê kesan ê vekirî, pinîkêrê bi sê kesan ê pênc kaxiz veşartî,

pinîkêrê bi çar kesan ê her yek ji xwe re, pinîkêrê bi çar ke-

san ê bi hevaltî û hwd. Awayê pinîkêr yê ku herî pirr dihat

leyistin, pinîkêrê bi çar kesan bû. Pinîkêrê bi çar kesan, li

gellek deverên cuda yên welêt, bi awayê cuda dihat leyistin,

gellek caran qaîdeyên li deverekê qedexe bîin, li devera din,

xwediyên fonksiyoneke bingehîn bû.

Ji ber vê yekê, gava çar kes tên ba hevdu îi dest bi leyiztika

99
pinîkêr dikin, dibêjin:

- Em li gor qaîdeyên kîjan deverê bileyizin?

Wî jî herî pirr bi pinîkêrê bi çar kesan dileyizt. Li hinek

deveran îşaredayin îi axaftin qedexe bîi. Lê di leyiztika wî

de, axafrîn serbest bîi. Ji ber vê yekê, axavtinên di pêvajoya

leyiztikê de dihatin kirin, bi qasî leyiztikê bi wan xweş bîin.

Henekên ku li ser inaseya leyiztikê dihatin kirin, bi tu tiştî

nedidan. Hezkirina wî ya li hember vê leyiztikê, pirsên di se-

rê wî de pirrtir dikirin.

Xuya bfi, ji bo lêkolîna li ser vê leyiztikê, xebateke ciddî û

dîir fi dirêj pêwîst bû. berê pirsên ku di serê wî de çêdibCin,

sînorê herêma wî derbas nedikirin. Ji ber vê yekê, leyiztika

pinîkêr di wira de hefskirî dihişt.

- Gelo ev leyiztik cara yekem ji aliyê kîjan gelî ve hatibCi

leyistin? Ev hersê nav fi gotinên din yên ku di leyiztikê de

tên bikaranîn, aîdî kîjan zimanî bCin? Ji bo çi bi tenê Erme-

nî, Suryanî, Kurd fi Erebên Mêrdînê bi pinîkêr dileyiztin?

Dii re bi şik ji xwe dipirsî:

- Gelo ev leyiztik li tu deverên din jî dihat leyistin?

Li gor wî şik jê dikir, belkî ev leyiztik li gellek deverên din

jî dihat leyistin, lê ew jê ne agahdar bCi. Her ku diçii, pirsên

di serê wî de pirrtir dibfin. Ji bo çi di derheqa "Brîç" an le-

yiztikên din de pirtfik hatine nivîsandin, lê pinîkêr ji vê meh-

rîim bii? Mîna hemîi dîroka gelê xwe, di warê leyiztikên

xwe de jî ji belgeyên nivîskî bêpar bfi. Rastiya di vî warî de,

hîn jî di tariyê de bfi. Ewrfipî kultura leyiztikan ji nifşan tes-

lîmî nifşan dikirin. Lê pinîkêr ji lêbixwedîderketineke weha

bêpar bîi. Liberketina wî, pirs çareser nedikir.

Gelo navbera nifşên nuh îi pinîkêr çawa ye? Agahdariya

wî ya ku di vî warî de hebii, ji bo bersiva vê pirsê têr nedikir

lOO
 lê tiştê ku dizanîbCi, ev bû; pinîkêr hîn jî bi nivîskî pêşkêşî ci-

vakê nebûbCi.

Li gor wî, xususiyeteke din a vê leyiztikê jî ev bfi ku ev le-

yiztik li bajaran dihat leyistin. Kesên ku bi eslê xwe gundî

bCin Ci bi vê leyiztikê dileyiztin jî ya bar kiribCin û hatibfin

bajêr fi ev leyiztik li wir dîtibfin, ya jî pêywendiyên wan bi

kesên ku li bajêr rûdiniştin pirr xurt bîin. Li gor wî, ji ber ku

gelê Kurd, bi dCi hemCi gelên cîran re, dest bi jiyana bajar-

vantiyê kiribCi, ew nikarîbfi xwediyê yekem yê vê leyiztikê

bihata hesibandin. Lê gava li hevalên xwe yên Bîdisî yên ku

hertim li bajêr rûniştibûn li ev leyiztik bi qasî wan baş dile-

yiztin rast hat, fahm kir ku tesbîtên wî yên di vî warî de bi

tenê li bejna herêma wî tên.

Lê li gor wî, xvvediyê wê yê yekein kî dibCiya, bila bûbCiya,

ger gelê Kurd ji destpêkê an jî dCi re fêrî vê leyiztikê bfibe,

qet ferq nedikir. Kurd jî nuha bi vê leyiztikê dileyize, bi awa-

kî xurt lê bi xwedî derdikeve Ci wek kultureke muşterek a

gelên Mezopotamyayê didomîne.

Ev leyiztik di nav inuhacirên ji Mezopotamyayê, hatibfin

welatên cuda yên Ewrûpayê jî, leyizrîka herî sereke bii. Go-

tinên ku di pêvajoya leyiztikê de, dihatin bilêvkirin, mîna zi-

manê pinîkêr ji aliyê herkesî ve dihatin paraztin. Vê muşte-

rekê, li gel gellek muşterekên din, Mezopotamyayî nêzîkî

hevdu dikirin ii pêywendî û girêdanên ku ji berê de, di nav-

bera wan de hebîin, xurttir fi dewlemendtir dikirin. Wî ev

tesbîta xwe ji bo parastina xwe ya di warê pinîkêr de, gellek

caran bi kar dianî.

Gellek kesan ji ber hezkirina wî ya li hember pinîkêr, rex-

ne lê digirtin ii digotin:

lOI
 - Tu hemfi wextê xwe, bi pinîkêr derbas dikî îi tu tiştekî

din nakî, ev ne tu sen'et e.

Pinîkêrleyistina wî û ji bo vê leyistinê gellek wextveqetan-

dina wî, rast bCi, lê wî rexneya ku dibêje; " Tu hemfi wextê

xwe bi pinîkêr derbas dikî û tu tiştekî din nakî" neheqiyek

dihesiband. Wî ji bo îqnakirina xwediyê rexneyan, gellek

zehmetî dikişand Ci carinan jî ji bo ku leyiztika pinîkêr bi

wan jî bide qebfilkirin, dest bi pesnê pinîkêr dikir.

Heta carekê hingî pesnê pinîkêr dabii û behsa şiyana ke-

sên ku bi vê leyiztikê dileyizin û pêywendiyên zanebCina di

vî warî de îi entellektuelbîinê kiribCi, hevalekî wî yê ku berê

rexne lê digirt, lê piştî îzahata wî, nedixwest ji karwanê en-

tellektuelan bi şCin de biinîne, ji bo fêrbûnê, jê tika kiribCi.

Wî ew danîbû ber xwe Ci bi cidiyeta mamosteyekî dest bi

dersa pinîkêr kiribû. Bi îzahatên fireh Ci bi detay inêrik gêj

kiribîi. Mêrik xwe di dinyayeke xerîb de, bê nas his kiribfi.

Lê ew ji dersdanê qet of nebCibii fi bi hilmeke fireh qaîdeyên

leyiztikê yek bi yek jê re şerh kiribûn:

- Li min binihêre, ji bo vê leyiztikê mejiyekî baş şert e. Di-

vê tu ji destpêkê de bizanibî ku herkes nikare vê leyiztikê fêr

bibe.

Mêrik ji destpêkê de xistibû bin tesîra xwe. Çavên mêrik

fireh bfibfin, meraqa wî bêtir bfibCi fi ji ber peyva ku "her-

kes nikare vê leyiztikê fêr bibe" jî kêfa wî hatibû. Ji ber ku

madem hevalê wî ew ji bo fêrbîinê qebfil kiribîi, xuya bfi ku

ji mejiyê wî emîn bii. Wî dersa xwe, wek melleyê duwanz-

deh-ilm dabfi ii ji hevalê xwe re bi sebireke mezin gotibû:

- Desteyê pinîkêr ji heyştê kaxizan pêk tê. Ji nav çar deste-

yên kaxizan ku hejmara her desteyekî pêncii û dudu ne, he-

mîi dehlib, keşe, keçik, lawik îi beg tên neqandin. Di deste-

I02
yekî pinîkêr de ji her rengekî bîst kaxiz hene. Di pinîkêr

de

Herduyan jî bi heyecaneke inezin xwe dabii wezîfeyên

xwe. Mêrik di nav dersa bingehîn de, wenda bîibû. Di dest-

pêkê de rehet xuya bCibCi Ci vê jî hewesa inêrik zêdetir kiribCi.

Mêrik carinan li benda wî nesekinîbîi û bêyî ku dor hatibîi-

ya wan, mahneya hin gotinên ku gava li wan temaşe kiribii

hatibCin bikaranîn, jê pirsîbCi. Wî çi qas gotibîi dê nuha dora

wan jî bê, lê mêrik ji bo bersivê israr kiribîi. Wî ev rewş bê

diH xwe bCiya jî qebCil kiribCi.

Hevalê wî gotibCi:

- Nuha rehme li bavê te be, tu ji inin re nabêjî, bê "saxki-

şandin" çi ye?

- Saxkişandin, begên ji derveyî qozkişandine.

- Beg? Ma di kaxizan de beg jî heye?

- Belê, em ji "as"ê re dibêjin, "beg". Bega qoz, yanî asa

qoz.

Hevalê wî îcar mahneya qozkişandinê pirsîbfi:

- Ez bala xwe didiinê, hun pirr behsa qozkişandinê dikin,

ev qozkişandin, çi ye?

- Qozkişandin, bi bega qoz leyistin e.

Hevalê wî pirsên xwe rêz kiribCin:

- Mezinkirin çi ye? Texmîn çi ye? Bi usfilhatin çi ye? Çaq-

kirin çi ye? Eyne çi ye? Sedê began Şêstê keçi-

kan Çilê lawikan

Wî her pirs bi kurtî bersivandibû,.

- Em ji "mezinkirin"ê re dibêjin, di ser re girtin jî. Ev di

leyiztika pinîkêr de qaîdeyeke bingehîn e. Gava yek bi kaxi-

zekê daket, divê yê ku piştî wî bileyize, ger di destê wî de he-

be, mecbîir e ku kaxiza ji ya li erdê mezintir biavêje. Texmîn

103
 jî ev e; di desteyê pinîkêr de ji her rengekî çar beg hene, ger

hevalê te bega rengekî kişand û di destê de du begên ji wî

rengî hebin, tu dikarî bibêjî "texmîn". "Bi usûlhatin"; gava

yek ji hevalê xwe re bibêje, bi usCiI were, wê gavê hevalê wî

bi qozekî biçCik dileyize. "Çaqkirin" tê maneya ku gava ren-

gê ku daket erdê bi mirovî re tunebe, mirov dê ji mecbîirî bi

qoz bigre. Peyva "çaqkirin"ê bi me gellek leyiztikvanên pi-

nîkêr nexweş e. Ji ber vê yekê, em dixwazin wê biguherînin

îi ji îro îi pê ve ji berdêla "çaqkirin"ê, gotina "pêvedan"ê bi

kar bînin. Eyne jî gava mirov dest dişkenîne, kaxiza herî bi-

nî ku diçe destê yê ku kaxizan belav dike ye. Sedê be-

gan Sed îi pênciyê qoz... Heyştêyê keşeyan... Şêstê ke-

çikan Çilê pinîkêr.

Pirs ii bersivan bi rojan dewam kiribîin. Êdî hevalê wî dev

ji wî bernedabîi. Lê wî jî pirr dixwest hevalê wî fêrî vê leyiz-

tikê bibe. Ji ber ku carinan sê kes digîhaştin hevdu, lê heta

yê çaran peyda dikirin, çavên wan dirijiya. Bi armanca ku

hevalê wî dikare carinan bûbCiya yê çaran, di derheqa pinî-

kêr de çi dizanîbii pêşkêşî wî kiribfi. Hevalê wî di demeke

kin de, ne pirr lê bi qasî ku yê çaran teinam bike, fêrî vê le-

yiztikê bûbfi. Lê tev vê jî wî ji leyiztika hevalê xwe zevvq ne-

distend. Ger ne ji mecbûrî bfiya, bi wî re nedileyist. Ji xwe

wî ev leyiztik bi herkesî re nedileyist. Raqîbê wî jê nezantir

bfiya, ji wê leyisstikê qet tu tahm nedistend.

Hem jî leyiztikê îi hem jî ji muhabeta ku di pêvajoya leyiz-

tikê de çêdibû pirr hez dikir fi qet nedixwest wê bi tu tişrî bi-

guhere. Li gor wî, ya wan bi tenê hobîyek bfi. Hobîyeke ku

muhabet xweş dikir. Ne wek qumara Suleyman Xan Ci Haş-

met Dîwan bfi, ne wek rewşa "John Montagu Sandwich"ê

104
 îngilîz bû û ne jî dişibiya tu danûstendinên din. Hobiyek e
ku ji berdêla mirov jê şerm bikira, divê pê bipesiniya bîi.

Leyizrîkên wî qet ji bîra wî nediçîin. Hema hema hemîi le-

yizrîkên wî dihatin bîra wî. Gava hinekan bigota:

- Ma nayê bîra bê me filan salê çi anî serê te?

Ji bo amadekirina bersivê, tavilê dipirsî:

- Ya H mala filankes?

Dîi re jî dest bi îzahata sedemên têkçfina wê rojê dikir.

Heta carinan digot:

- Me leyizrîk pirr bi reherî derdixist, lê hevalê min qoz ne-

hejmarrîbîi Ci ji ber wê, çewt leyist. Bega qoz kişand fi bega

inin xist. Ev jî bCi sedema ku em bi bîst hejmaran têkevin

hundur.

Gellek caran di nav xeyalên leyiztikên xwe de wenda di-

bû. Do ne pêr jî bera Zîwer Ci Hemoyî dabCi. Gava Azadî

behsa Zîwerî kir, ji nişka ve kerîbû nav xeyalên wê leyizrîkê.

Wê rojê ew, Zîwer, Heso, Simaîl, Ahmedê Mêqerî îi Şêxo-

yê Dêrîkî bi hevdu re çîibîin mala Hemoyî. Gava deriyê

asansorê vekiribû Ci derbasî korîdorê biibîin, bêvila wan bi

kombînezona hilma çend xwarinên cuda ve hatibfi dagirrîn.

Kevaniya malê ya ku berê bi telefonê hatibfi agahdarkirin, ji

rewşa wan fahm kiribCi ku ew şev dê şeva pinîkêr biiya. Li

nCiçeyên Merhabayê, wê radyoya ku ji terefê dewletê ve tête

fînansekirin ii bi zimanê Tirkî weşanê dike, guhdarî kiribûn

îi beriya ku dengê radyoyê harîbii birrîn, SimaîH bi xwe ni-

karîbîi îi rahişrîbii desteyê kaxizanû ew du caran şeh kiri-

biin. Hîn wan cîhên xwe baş xweş nekiribfin, kevaniya malê
ya ku ji ber tecrubeya bi salan di vî warî de kone bûbîi, ji
wanregorîbîi:

- Beriya ku xwarina we sar bibe, we xwarin bixwara, wê

105
baş ba.

Bi çavên xemgînî li hevdu nihêrîbîin îi Simaîlê ku hertim

diket xulqê Zîwerî ii dibfi sedema ku Zîwer hercar bi ser de

bike birre birr, berê bi destê xwe yê rastê berçavika xwe ya

ku li serê wî bCibCi bela, rast kiribCi û dû re kaxizên di destê

xwe de bêdiH xwe danîbfin ser maseyê. Hemuyan bi situx-

warî li destê kaxizên ku ji aliyê SimaîH ve hatibûn lihevdu-

xistin nihêrîbîin îi mîna ku bibêjin "emrê me ji xwedê re",

derbasî metbexê bfibûn.

Maseya xwarinê bi tirşik, birinc, şorbeya nîska, bahcanên

biraştî, zelete, dewê ku qeşa di nav de û nanê germ ê malê

ve hatibû xemilandin. SimaîH tev keda kevaniyê û mesrefa

ku hatibû kirin jî bi çavên xemgîn û bê sebir inîna ku bibêje;

"Ev xwarin nahêle em ji xwe re têr bi kaxizan bileyizin", li

wî nihêrîbû.

Wan xwarin bi lez xwaribîi. Êdî nema hatibCi îdarekirin.

Li benda çayê jî nemabîln. Maseya metbexê paqij kiribû îi

dîi re kaxizên pinîkêr danîbûn ortê. Kevaniyê li rewşa wan

nihêrîbû ku ne yên îqnakirinê bûn, ji ber vê yekê gotibCi:

- Bila firax bimînin, ez ê wan sibehê bişom. Lê ma hun ê

çayê vexwin an qahweyê?

Heinoyê ku li welêt ji ber mamostetiya wî, jê re digotin

"xoce", bi lêvên xwe yên qalind, devê xwe yê mezin, biru-

yên xwe yên gfirr li bi laşê xwe qelew girdo mirdo xuya di-

kir, ji nişka ve gotibfi:

- Ez çayê mayê venaxwim. Ez ê araqa xwe vexwim, ka bî-

ne nuha cemidiye. Ez gava araqê vedixim, baştir dileyizim.

Hemoyî araq wek avê vedixwar. Ji xwe nema dizanîbîi bê

kîjan av e, kîjan araq e. Jiyana sirgîinê araqvexwarin kiribCi

xusiisiyeteke wî. Hevalên wî dikirin û nedikirin, nikarîbîin

io6
 ew jê vegeranda.

Hemoyî her digot:

- Ez dizanim bê ez çi dikim.

Hingî weha pirr vedixwar, hevalên wî henek pê dikirin ii

digotin:

- Edî ne hewce ye ku tu ji bo kirrîna araqê biçî "System-

bolaget"ê, wê şîrketa dewletê ya ku araq lê tê firotin. Em ê

xortfimekê ji dikanê bikişînin mala te îi bila wek nargîleyê li

ber te be.

Heta ku Hemoyî araqa xwe xwestibfi fi yên din jî daxwa-

za çayê kiribCi, Zîwerî ji firsetê îstîfade kiribCi li kaxiz çend

caran li hevdu xistibCin jî. Gava yên din pê hisiyabfin, jê pir-

sîbCin:

- Destê kê ye?

Wî bi awakî ji xwe ewle gotibfi:

- Ne destê kesî ye. Kaxiz li ortê ye.

Wê gavê wî xwe negirtibCi Ci wek hertiin bi munaqeşeyeke

bê rawestan, ketibCi qirika Zîwerî:

- E, inadem kaxiz li ortê ye, ji bo çi te kaxiz şeh kirin. Me

hîn tesbît nekiriye, bê kî dê bibe hevalê kê.

- A, va inin danî. De ka bazar bikin.

- Tu hertim weha dikî. Ger te kaxiz şeh kirin, divê tu des-

tê xwe jî bidî.

- E baş e, yabo, em careke din weha nakin. Xuya ye li ba

we weha tê leyiztin, em ê li gor qaîdeyên we bileyizin.

Edî ji hêrsa nema dizanîbii bê wê çi bigota, ji bahca dikira

biteqiya. Bi qehir ii bi qêrîn gotibû:

- Lawo haho! Ji bo xwedê ma qaîdeyên ba me fi yên ba

we cîhê ne? Ma ne ez îi tu ji eynî deverê nin. Ma me li eynî

qahweyê hezar carî bi hevdu re neleyiztiye? Tu li xelkê weha

107
dikî, ma li me jî lawo. Çavên xwe veke!
Zîwer hatibfi girtin, lê ez heyrana wî kesî biin ku bikaribe

lê tesbît bike. Hemoyî dizanîbCi ku Zîwer dê qebîil neke fi

munaqeşe dê her weha berdewam be. Ji ber vê yekê gotibCi:

- Ka bisekînin, lo! Me hîn dest pê nekiriye, hun dikin li

hevdu bixin, îcar xwedê dizane bê hun ê di leyiztikê de çi

bînin serê hevdu.

Wî bi çavên ku li alîkariyekê digeriyan, gotibû:

- Ma hun wî nabînin, bê çi dike?

Zîwerî xwe avêtibû ortê îi bi edayeke wek hertim xwedê-

giravî bi heq gorîbCi:

- Hun ji bo çi guhên xwe didin wî? Ew eşhed û billeh, di-

kare ji libik rîrî mahsereyekê çêbike. Hema bila xwedê di or-

ta me fi wî de be. Ji bo xwedê wî çi got, qebCil bikin, bila de-

vê wî bê girrîn.

Wî teb'ê Zîwerî dizanibfi, loma kiribCi niçe niç fi gorîbCi:

- Ê yabo, ez neheq! Ma ji xwe peyv bi te re nabe.

Zîwerî wek ku herrîin dikir, vê carê jî rîşt qebCil nekiribû û

xwestibû dest bi leyiztikê bike û munaqeşeyê di wir de bido-

mîne:

- Kuro, ina tu hatiye peyvê? Ger tu bi xwe bawerî, a va ye

kaxiz û dest pê bike.Tu weha nikarî moralê me xera bikî.

Ew di ber xwe de keniyabû îi gotibîi:

- Gurrîko, navê min li te îi kumê min li serê te!

SimaîH xwedêgiravî ji bo çareserkirinê, lê ya rasti, ji bo tiş-

tekî Hesoyê birayê Hemoyî eşkere bike, gotibû:

- Van kaxizan rakin ii yên ku Heso ji keştiyê kirrîbîin, bî-

nin.

Hemoyî bi meraq jê pirsîbii:

- Ji bo çi yên Hesoyî? Çi hunera kaxizên Hesoyî heye?

io8
 SimaîH bi ken Ci bi inahne gotibfi:

- Yên wî, yên Estonyayê ne. Ma nayê bîra te ku ew sê

meh berê çCibû Estonyayê? Gava vegeriya di keştiyê de kirrî-

bCi.

îcar Zîwerê ku kêfa wî ji guhertina mijarê munaqeşeyê re

hatibii, pirsîbCi:

- Çi karê Hesoyî li Estonyayê hebû, lo?

Simaîl bi rehetiya yê ku gîhaştibii merama xwe, gotibîi:

- Welleh, qet, bi tenê pratîk...

Zîwerî dîsa fahin nekiribû, ya rastî nexwestibû fahm bike.

-Pratîk?

- Belê, Pratîk. Pratîka zimên!

Meraqa Zîwerî bêtir bCibû.

- Pratîka ziinên çawa? Ma Heso zimanê Estonyayî fêr bii-

ye?

Simaîl êdî bi temainî gîhaştibCi merama xwe. Di bin sim-

bêlan re keniyabCi û gotibCi:

- Ez êdî nizanim, ji wî bipirsin.

Wî rewş fahin kiribCi Ci ji Simaîlî re gotibfi:

- Lawo tu ecêb î! Te asoxî lawik hetikand. Ecêb nebfi ku

lêwik xwest carekê xwe ji te vedize ii tiştekî bike... De dev ji

vê meseleyê berdin, lo!

Dû re berê xwe dîsa bi Zîwerî vekiribîi îi gotibîi:

- Zîwer, ka ji xwe re hevalekî peyda bike. Tu kes nema di-

be hevalê te jî. Ji ber ku kî dibe hevalê te, ew jî bi te re dihe-

tike.

Zîwerî serê xwe kil kiribîi ii gotibîi:

- Maşallah, devê te dîsa vebii, ha! Tu yê xwe peyda bikî,

yê min rehet e.

Kaxiz danîn ser maseyê. Hessso gotibii:

109
 - Min nehesibînin. Ger hinek betiHn, ez dikarim ji berdêla

wan bileyizim, na na ez dixwazim îşev bi tenê temaşe bikim.

Piştî vê gotinê, ew îi Simaîl bûn hevalên hevdu. Rakîbên

wan jî Hemo ii Zîwer biin. Ji bo Ahmed û Şêxoyî gotibûn:

- Ahmed li Şêxo bila di dorê de bin. Zora kê biçe, ew ê ra-

be îi Ahmed ii Şêxo dê dewam bikin.

Û ji bo Hesoyî jî gotibCi:

- Ew dikare xizmetê bike.

Hemoyî ji kevaniyê kaxiz îi pênîisek xwestibîi û gotibCi:

- Bi xêra xwe ji me re kaxiz ii pêniisekê bîne, ez ê hejma-

ran binivîsînim.

Çav li kaxizên ortê bCin Ci bi wî awayî dest bi bazarê kiri-

bîi. Zîwerî serê xwe bilind kiribCi ii ji hevalê xwe re gotibCi:

Hevalo, tu bazarê ji min re bihêlî, ez ê dînê wan teneke bi-

kim.

Wî gotibCi:

- Bi pêncsedî, ji me re.

Lê Zîwerî lê zêde kiribfi fi gotibîi:

- Bila bi pêncsed û dehan ji me re be.

Wî li hevalê xwe nihêrîbîi, gava hevalê wî deyn nekiribû,

cesaret stendibfi îi gotibû:

- Ma çi bi pêncsed Ci bîstan hatiye?

Zîwerî dîsa lê zêde kiribii:

- Pêncsed û sî.

Wî nema wêrîbîi li Zîwerî zêdebikira îi ji ber vê yekê, goti-

bû:

-Vekin!

U bi pêncsed îi sîyî li ser Zîwerî mabîi. Diviyabîi tev hej-

mar û kaxizên di leyiztikê de hatibiina qezenckirin, bi kêma-

nî pêncsed û sî hejmar dabîina ser hevdu. Ya na, ew ê biçfi-

IIO
na hundur. Yanî hem dê hejmarên wan ên wê leyiztikê hati-

bûna xerakirin û hem jî pêncsed fi sî hejmar wek deyn keti-

bûya situyê wan.

Wî dest bi dana kaxizan kiribfi. Kaxiz pênc pênc dabîin.

Heinoyî dê qoz çêkiribûya. Di destê herkesî de panzdeh ka-

xiz çêbCibCin. Pêncê dawiyê hatibCi belavkirin. Bi vî awayî

herkes diviyabû xwediyê bîst kaxizan bîiya. Gava dor hat

ser herpênc kaxizên Hemoyî yê destê dawiyê, wî ji Zîwerî

pirsîbCi:

-Tu ê destê dawiyê bidî hevalê xwe?

Zîwer ji ber heyecana ku kerîbê Ci meraqa ku gelo hevalê

wî qoz dîtibCi an na, nema dikarîbCi bipeyiviya, carekê xwe-

ziya xwe daqurtandibCi Ci dû re bi zorê gotibfi:

- Erê.

Wî bi teb'ê Zîwerî dizanîbCi, ji ber wê yekê, ew îqaz kiri-

bû:

- Lê divê tu wek hertiin nekeî, ha! Ger tu lê binihêrî, divê

ein jî wan bibînin.

Zîwerî di bin çavan re lê nihêrîbCi Ci gotibû:

- Temam teinam, tu ji xwe re li leyiztika xwe iniqate be.

Dilê Hemoyê ku dê qozçêbikira, kiribii te îi rep. Pirr tirsi-

yabCi ku leyiztikê dernexîne. Loina Zîwerî halan di wî de

hildabû îi gotibCi:

- Çi hejmar ketin destê te, deyne. Ez birayê te mim, ez ê li

ser wan temam bikim.

Hevalê Zîwerî bi streseke mezin kaxiz yek bi yek kişandi-

biin, lê nihêrîbîi û kiribii ufe uf. Di nav re jî gulpa xwe ya ji

qedeha araqê îhmal nekiribii. Zîwerî bi çavên bi meraq lê

nihêrîbîi ii gava deng ji hevalê wî dernekerîbii, jê pirsîbîi:

- Dest çawa tê?

III
 Hevalê wî bi awayekî bê hevî gorîbii:

- Bi Xwedê, ger weha dom bike, xerab e. Min ji te re got,

bazarê ji min re bihêle. Ji te heye ku ev leyiztik bi tenê bi

kirrînê tê leyizrîn.

Zîwerî bi bergerînî gotibCi:

- Ma bîst hejmarên te jî tune ne?

Hemoyê ku kaxiz bi hêrs kişandibûn, qeherîbû û gorîbCi:

- Na kuro! Ma qey tu bawer nakî? Ger hebe, bila bi te bi-

mîne, lo!

Zîwerî awayê xwestinê guhertibîi:

- Ê baş e, keşe û keçikên nezewicî deyne. Va pênc kaxizên

te li ba min ine, ez ê wan bizewicînim.

Hêrsa Hemoyî bi qedeha araqê jî danekerîbû:

- Lawo, tuneye, tuneye! Ma qey tu fahm nakî?

SimaîH bi qerf gorîbû:

-Bi hevdu ketin, ha!

Zîwer pê re xeyidîbCi fi gotibfi:

- Tu li karê xwe binihêrî.

Dîi re zîvirîbîi ser hevalê xwe.

- Ka deyne, ez wan bizewicînim, lo.

Ew bi halê Zîwerî keniyabfi fi gotibîi:

- Çi xwe zewicandiye, îcar dora keşe îi keçikan e!

Zîwerî ji Hemoyî re gotibîi:

- Tu li wî guhdarî mekî, bila heta sibehê bipeyive.

SimaîH ji wî re gotibii:

- Hevalo, dev ji wan berde, guneh in. Ma tu lê nanihêrî

ku ew bi hevdu ketine?

Hemoyî di bin çavan re lê nihêrîbfi û di ber xwe de goti-

bû:

- Tu çi xwedanxêr î, lawo!

112
 Simaîlî disa qerfê xwe kiribîi:

- E lawo, xêr jî bi we nabe.

Zîwerê ku destê wî ji heyecanê ricifîbfi, ji wî pirsîbfi:

-Eyna te çi bCi?

Ew keniyabCi Ci ji hevalê xvve re gotibCi:

- Hevalo, guhdarî bike, îcar li ser eyneyê man in.

Zîwerî bi hêrs gotibû:

- De ka bibêje! Divê heta ku qoz neyê gotin eyna te ji erdê

ranebe.

Ew dîsa ketibCi xulqê Zîwerî:

-îcar li mahneyan digere, ha!

Zîwer bi hevalê xwe biliyabCi Ci dev ji eynê meynê jî berda-

bCi. Qoz hatibCi gotin bi herduyan du sed û bîst hejmar hati-

bîi nivîsandin. Zîwerî dest bi hesêb kiribCi. Ji bo vê, ji hevalê

xwe pirsîbCi:

- Sax û qoz çawa nin?

Hevalê wî bi awayekî ji xwe ne ewle, gotibCi:

- Çend saxên inin hene Ci qoz jî ne xerab e, lê nizanim...

Zîwerî hesabê xwe domandibû:

- Çilê pinîkêr Ci şêstê keçikên inin... Yê te çi qas bîi?

Hevalê wî dîsa H destê xwe nihêrîbû û gotibCi:

- Yê min jî bîstê inaçayê û sedê began.

Wê gavê Zîwerî gotibCi:

- Bîi du sed îi bîst. Ma sê sed îl deh. Ma tu dibêjî çi, em ê

bikaribin derxîne? Sax yên me ne, lê zehmet e. Ma qozê te

pirr xurt e?

Mirovî digot, qey hevalê wî ji qazîdilê wî rehet nedikir.

- Yaho, xurt çawa... normal e. Ger yê te jî baş be... belkî...

Herkesî hejmarên xwe ji erdê rakiribiin û dest bi leyiztikê

kiribfi. Êdî bi hemîi awayî konsantreyî ser leyiztikê biibiin.

113
Dengên leyiztikvanan tev H hevdu bfibfin. Herkes ji aliyê

xwe ve, bi awakî peyivîbîi:

- Saxê xwe bikşîne. Ger nema qoz jî bikşîne!

- Bi usîil were ba min.

- Ger tu nikaribe "çaqa" wî bidê.

- Ma tu nikarî mezin bikî?

Zîwer ji nişka ve piçekî rawestiyabîi îi ji hevalê xwe pirsî-

bû:

- Ma destê te sax dibe?

Dfi re beriya bersiva hevalê xwe, fikra xwe guherandibfi ii

ji hevalê xwe re gotibii:

- Qoz bikşîne, qoz!

Hevalê wî kiribii ufe uf, du hilm li çixareyê xistibû îi jê re

gotibfi:

- Tune ye, welleh tune ye!

Zîwerî nexwestibii bawer bike:

- Kuro, ez dibêjim bikşîne, dibêje tune ye.

Hevalê wî êdî jê tije biibîa:

- Lawo, tune ye, ha! Ma em ji te re Hemê Miisikê dibêjin?

Te du dest belaş dan wan, îcar tu nuha, tu H saxbfina destê

min digerî.

Derxistina pênc sed Ci sîyî her çfibfi zehmettir xuya kiribîi.

Çewtiyeke herî biçîik dikaribii hemîi hêviyên di warê derxis-
tinê de têk biribfina. Heyecaneke mezin ew dabfin ber xwe.

Heyecana yên li dorê, ji ya leyiztikvanan bêtir diyar bîibîi.

Herkes li ser leyiztikê konsantre bfibîa. Ji derveyî leyiztikê tu
tişt nehatibû fikirandin. Di mejiyê Zîwerî de rengên kaxizan
li bin guhên hevdu ketibîin. Devê wî zuha bîibii, destê wî le-
rizîbfi. Ji xwe û hevalê xwe pê ve tu kes nedîtibîi. Bi pirsan

hem xwe îi hem jî hevalê xwe gêj kiribii. Zîwerê bi yekcarî

114
ketibîi tev, tew qedeha çayê ya ku kevaniya malê danîbfi ber

wî jî nedîtibCi ii gava bi destê xwe yê rastê kaxiza ku dê avê-

tibûya erdê, bilind kiribû, destê wî li qedeha çayê ketibîi îi

bi ser maseyê de rijandibCi. Hemoyî devê xwe tije kiribîi ku

paçikekî bixwaze, lê Zîwerî ji ber tirsa ku heta paçik hatibîi-

ya, dê mahta wan sar biibîiya, guh nedabîi nuhbfina cakêtê

xwe û milê cakêt di maseyê dabû. Herkes şaş mabfi. Zîwerî

jî nema dizanîbû, bê çi kiribii. SimaîH debar nekiribîi ii jê re

mesela herçar kesên bi pokêr leyiztibfin, gotibû:

- Zîwer, te jî wek wan herçar kesên ku bi pokêr dileyiztin,

kir. Çar kesan bi pokêr dileyizt. Perekî pirr mezin di ortê de

bû. Yekî got; "rest", yê din hîn difikirî. Yekî din got, terp ii

ket Ci mir. Dilê wî ji heyecana leyiztikê sekinîbCi. Hevalekî

wan pirsî, got; "Em çawa bikin?" Tew tu kes li termê li ser

maseyê bû, nedifikirî. Yekî ji wan, ji bo ku leyiztik nesekine

û maht sar nebe, ji wan re got; "Hefdib îi heyştliban jê der-

xîne, da ku em hersê bikaribin dewam bikin".

Hemii bi hevdu re keniyabûn, lê Zîwer sor biibfi fi çavên

wî nema kaxiz jî ditibûn..

Di nav re çfibii. Tew Azad Ci teklîfa Azadî ji bîr kiribii. Ger

Azadî ew şiyar nekiribCiya, dê hemCi leyiztikên wê şevê ji nfi

ve bijiya. Lê bi xêra Azadî, li xwe hay bii.

Azadî jê pirsî:

- Xuya ye guhên te ne li min e. Dîsa çi bi te hatiye? Ma tu

ji teklîfa min re çi dibêjî? Tu ê bê an na?

Ji bo ku Azadî ew ji xeyala pinîkêr şiyar kiribii, hebekî

aciz bîi îi dilê xwe de got:

- Ev Azad jî nahêle ku mirov ji xwe re têra xwe bifikire.

îi dîi re berê xwe bi Azadî vekir fi got:

"5
 - Welleh, sipas. Bila bimîne rojeke din. Zîwerî hîn du roj

berê, li mala Hemoyî dersa xwe stend. Nema tê bîra min, bê

me çend caran bera wî îi Hemoyî da. Ew wek hertim dîsa

pirr qeherî îi bela xwe hem di hevalê xwe û hem jî di me de

da. Heta carekê kaxiz ji destên xwe avêt Ci got ; "Ez nema

dileyizim". Em hemfi li ber geriyan ii asoxî me ew razî kir.

Lê di dawiya leyiztikê de, dîsa qeherî û hertişt kir sCicê He-

moyî îi siind xwar ku ew ê di pinîkêr de, careke din hevalti-

ya Hemoyî neke.

Azadî xwe negirt fi avêt ortê:

- Ez dibêjim, belkî ew ji leyiztika wê bêtir, ji gotinên we

aciz bîiye ii nuha ji bo heyfhilanînê jî li her deverê li we di-

gere.

Ew li ser vê peyvê keniya û got:

- Ez vêya dizanim, lê ji bo ku ez dilê wî rehet nekim, ez ê

heta çend rojên din jî xwe rê wî nedim.

Anonsa trênê axavtina wî birrî, lê pişrî anonsê dîsa de-

wam kir:

- Kuro, ma tu nizanî bê ew çawa ye? Gava ku carekê çiik

li kevirê wî bikeve îi desteyekî bera mirovî bide, kî dikare wî

rawestîne. Ji xwe, yê wî hertim weha ye; kevirê wî tu carî bi

zanebûn li çiikan nakeve, lê çfik tên li kevirê wî dikevin. Wê

carê jî gava em dibêjin; "Ka were, em careke din bileyizin,

lingên xwe yê rastê diavêje ser yê çepê fi kil dike îi dibêje:

"Herin ji xwe re fêrî vê leyiztikê bibin ii dii re werin." Wel-

leh bi peyvê be, em kês pê nikarin.

Zîwerî xwe pîrê pinîkêr dihesiband. Pîrê li sirgfinê. Ji ber

ku ew bi eslê xwe, ji Dêrika Çiyayê Mazî bfi jî di vî warî de

payeke bilind dida xwe. Heta, Derîkîbûna gellek kesan ger

bi henekan bfiya jî diviyabii ji aliyê wî ve bihata tesdîqkirin.

ii6
Ew tu carî qebCil nake ku kesek dikare jê başrîr bileyize. Ev

hêla wî ya herî qels bîi. Gellek caran di leyiztikê de, şiyana

yê li hember xwe biçûkdîtin, dibCi sedema têkçiina wî. Lê wî

ev qet qebûl nedikir û ji çewtîrîyên xwe bêrîr, xwe li ser yên

hevalê xwe konsantre dikir.

Azadî lê nihêrî ku niyeta wî tuneye, weha got:

- Ê, tu dizanî, birako. Tu bihata, wê xweş ba, lê xuya ye

tu îro ne musaît e û ya rastî, tu naxwazî dilê Zîwer û Hemo-

yî rehet bikî. Wê gavê, bila biinîne rojeke din.

Azadî xatir jê xwest û di îstasyona pêşî de daket. Dii re

deriyê trênê hatin girrîn Ci du pîrekên ku bi bazdan, ber bi

trênê ve direviyan fi negîhaştin trênê, li ber deriyê trênê ra-

westiyan Ci bi kerb lê nihêrîn. Lê trêna ku li gor qaîdeyan di-

herikî, li hisên mirovan guhdarî nedikir. Du alkolîstên bi vir

de û wê de kil dibCin, ji trênê re şûşên xwe kil dikirin...

Tev li ku gellek cîhên vala çêbûbCin jî gellek kesan qîma

xwe bi rûniştinê neanîbûn û li ser piyan rawestiyabûn. Pir-

raniya mirovan ya bi rojnameyekê ya jî bi pirtfikekê mijCiI

bCin. Di destên gellekan de, rojnameya Metroyê ya rojane

ku di navbera duşem û îniyê de belaş dihat belavkirin, hebCi.

Yekî xwe li ber rojnameya ku di destê jinikekê de bCi xwar

kir Ci dest bi xwendinê kir, lê gava jinikê bi awirên nedosta-

ne lê nihêrî, wek yekî ku sCic kiribe, berê xwe da pencereya

vagonê. Hinekan jî bi çavên bi meraq ve li hevdu dinihêrîn,

lê gava yên ku lê dihat nerîn, pê dihisiyan, wan jî çavên xwe

dadigerandin ii xwe bi rîştekî din mijîil dikir. Li cîhê ku îşa-

reta seqetan lê xuya dibû ii ji bo seqetan harîbfi veqetandin,

mirovekî pirr saxlem rûniştibii, lê gava di îstasyona pêşiyê

de, yekî seqet siwar bû, yê saxlem bi alîkariya îşareta hevalê

117
xwe ve, ji nişka ve rabîi ser xwe îi cîh da yê seqet. Li rekla-

mên ku li hundur trênê harîbîin daliqandin, temaşe kir. He-

mii reklam yek bi yek xwendin. Lê xwe ji bîr kiribîi ii ji îs-

tasyona ku diviyabii lê daketa bihurî.

Gava trên sekinî, wî li dora xwe nihêrî Ci lewha ku navê

taxê H ser bii, xwend; "Hötorget", yanî "Meydana Kayê".

Li wir, ji trênê daket îi ber bi meydanê ve, bi pêlikan ve hil-

kişiya.

Meydanên weha li gellek bajarên mezin ên Ewriipayê he-

ne. Ev meydan di dawiya sedsala hîjdehan de, bazara ku

gundiyên ku li bakurê Stockholmê rîidiniştin bCi. Lê piştî ku

biyanî bîin perçeyekî girîng ê vê civatê, êdî rengê Meydana

Kayê jî hat guherrîn îi nuha mîna sûkeke rojhilata navîn xu-

ya dikir. Ji xwe, gava Swêdî jî diharîn vê sûkê, xwe H welate-

kî din his dikirin. Herrîşt bi wan xerîb diharîn xuyakirin. Ji

malên ku li wir dihatin firotin ii heta awayê firorînê, hertişt

pirr cuda biin. Hemîi firoşer jî biyanî bfin; mirovên ji wela-

tên cuda yên Amerîkaya Latînî, ji Hîndîstanê, ji Afxanîsta-

nê, ji Etyopyayê, ji Bengladeşê, ji Sîiriyeyê, ji Kurdistanê, ji

Tirkiyeyê îi hema ji her deverên dinyayê...

Li wira, berhemên kulturên cuda, diharîn pêşkêşkirin.

Hem ji aliyê qelebalixbûnê, xir îi cirê îi hem jî ji aliyê awayê

danîistendina ku bi muşteriyan re dihat danîn ve, nedişibiya

siikên welatên rojava. Ji nişka ve, ji hisa biyanîtiyê xelas bfi-

bii. Hertişt mîna yên welatê bav îi kalan, dihatin xuyakirin.

Porên pirraniya mirovên ku li wira diçiin îi dihatin, reş î

qîr xuya dikirin. Xwe li erdekî nas his kir, hilma wî hat ber

wî îi bi hêviya ku yekî nasê xwe bibîne, li dora xwe nihêrî,

lê di wê qelebalixiyê de dîtina kesên ku mirov lê digere, ne

hêsan bfi. Wî dev ji lêgerîna dostan berda fi ji bo derketina

ii8
ser cadeyê, lezand.

Avahiya sînemayê rengeke din daye meydanê. Ji ber yekê

bi şev, piştî karberdanê jî meydan şên bû. Bi avakirina

Filmstaden Sergel a ku ser Hötorgshallenê hemii girtiye jî

mozaîkeke hîn dewlemendtir reng daye meydanê.

Li kêleka meydanê "Konserthuset" mîna sitareke meyda-

nê xuya dikir. Berê xwe da avahiya wê, ji rengê wê yê şînê

gemarî heybet girt. Bi heybetê re, hiseke hurmetê jî pê re

peyda bfi. Avahiya ku ji salê carekê di dehê Çileya Pêşîn de,

çavên dinyayê dadigerin ser wê. Stîleke klasîk. Esera Ivar

Tengbom. Mîinarê ku ji romantîzma neteweyî, klasîzma

nuh heta fonksiyonalîzmê, stîlên cuda cuda bi kar anîne.

Mirovê ku piştî berhemên xwe yên ku wî di dema nuha de jî

didin jiyandin, li dCi xwe hiştin, di 1968an de, gava nodsaH

bCi, çavên xwe li dinyaya gewrik girtibûn.

Her cara ku dehê Çileya Pêşîn tê, Konserthuseta ku di

1926an de hatiye avakirin, bi saya xelatên Nobêl, dikeve ro-

jeva dinyayê. Dinya wê rojê dibe şahidê ku xelatwergirên

Nobêl ji destê qiralê Swêdê xelatên xwe werdigrin. Bi hezar

û şeşsed kursiyên xwe ve meydana gellek bûyerên dinyaya

kultur û hunerê. Dîsa serê xwe bilind kir îi li biHndahiya wê

teinaşe kir.

Di dilê xwe de got:

-Bi qasî ku şewqê mirovî ji serê mirovî bixe, bilind e.

Û nêzîkî li pêlikên wê yên ku li ber derî bîin, kir. Li ser pê-

likan, mirovî ax biavêta li erdê nediket. Xortekî reşik î Afrî-

kî ji derencekan daket xwarê îi xwe ji nişka ve çeng kir him-

bêza yeka por zer î pantolonkurt a ku ji nava qelebalixiya

ku ji aliyê îstasyona trênê dihat. Yê reşik ew bilind kir îi piş-

tî ku du cara li dora xwe zîvirand, danî. Heta ku ew li ava-

119
hiyê zîvirî jî hîn devên wan ji hevdu derneketibii.

Jineke çavşîn î poz bi xizêmî ku porê xwe reş boyax kirî-

bû, li ser derenceka duyem li ser piyan sekinîbû. Kufe kufa

çixareya jinika ku ji her halê wê xuya bû ku çavên wê li rê-

ya hezkiriyê wê bûn. Jinikê geh li saeta xwe dinihêrî û geh li

qelebalixa ku ji aliyê îstasyonê dihat dinihêrî.

Li ser derenceka herî bilind, keçek di himbêza xortekî de,

bi awayê ku herdu lingên xwe H nava wî pêça bîin, riinişti-

bîi. Wan têkiliyên xwe ii civata renga reng a li wê deverê

birrîbiin. Dinya dabfin aliyekî fi devên wan di devên hevdu

de îi ew dinyaya xwe ya ku bi tenê ji herduyan pêkhatî de di

nav hisên xwe de vedigevizîn.

Xuya bfi ku gellek ji wan mirovên li wê derê, ji ber tirsa

qula ku di tebeqeya ozonê de hatibû vekirin, dê mezintir bi-

be, erebeyên xwe li malê hiştibfin fi tev li karwanê trafîka

kollektîv bfibiin.

Yekî ku ji her halê wî xuya bfi ku ne ji Stockholmê ye Ci

çenteyek di dest de bfi jî ji kalekî Swêdî navnîşana deverekê

dipirsî. Gellek kesên din jî li ser pêlikên "Konserthuset"ê, bi

îştaheke mezin bi qerta diçCin kebabên ku di nava nanên te-

nik de bîin. Gava ew di ber wan re derbas bîi, tev ku dizanî-

bCi ew û Serhat dê bi hevdu re firavînê bixwin jî dilê wî biji-

ya kebaban. Ji bo biryardayinê çend saniyeyan rawesrîya; tu

nemabîi ji bo xwarina kebaban, paş de vegeriya, lê dû re

biryara xwe guhert fi li dora heykelê ku bi navê Griipa Or-

feus ku li pêşiya pêlikan hatibîi danîn, çîi îi hat. Geh jê vedi-

kişiya îi ji dûranê lê dinihêrî. Geh xwe nêzîkî heykêl dikir îi

nivîsên li ser hatibîi nivîsandin, dixwend. Piştî ku Navê Carl

Milles, heykeltiraşê ku li gellek bajarên din ên Swêdê bi

berhemên xwe ve dijî, xwend, ji bo kirîna rojnameyê, meşa

I20
xwe ya ber bi cadeyê ve domand.

Wî dikarîbfi rojname li cîhekî din jî bistenda, lê wî jî niza-

nîbû, bê ji bo çi, bi tenê ji bo kirîna rojnameyê berê xwe da-

bû "Kungsgatan"ê. Xuya bii hezkirina wî ya li hember vê

cadeyê, evv ji bo tiştên ku dikarîbCin li deverên din jî peyda

bibin, ber bi wê ve diajot. Li "Konserhuset"ê zîvirî îi li ser

peyarêyê, li ber lampa ji bo derbasbîina peyayan rawesrîya

îi pê li bişkoka lampê kir. Serê wî di ber wî de bû îi difikirî.

Bi qarîna ambCilansekê serê xwe rakir. Ambiilans, ereba

doktor, polîs û îtfaîye li dû hevdu, bi lez diharîn. Dengên

wan sawek dixisrîn dilê mirovan. Bi dengên wan re, hemîi

erebeyên li ser rê bûn, xwe ji nişka ve dan kêlekê û ji bo der-

basbûna wan rê vekirin.

Li nCiçeya do ku ji televîzyonê guhdarî kiribû, fikirî. Li ba-

jarekî Tirkiyeyê ku navê bajêr baş nedihat bîra wî, agir bi

xaniyekî ketibCi û ji bo vê erebeya îtfaîyeyê, berê xwe dabîi

wê taxa ku xanî lê bîi. îtfaîyeyê ji bo rê xwesrînê, sîrena

xwe bi dilşewatî lê dixist, lê tu erebeyên ku di trafîkê de

bCin, qet guh nedidan dengê sîrenê. Dîreksiyon vir de îi wir

de, zîvirandina şofêr jî kar nekiribû. îtfaîye piştî çend sa-

etan, xwe bi zorê gîhandibCi taxê, lê heta îtfaîye gîhaştibii cî-

hê vemirandinê, tu rîştekî ku bişewitiya nemabîi. Ava wan

di kîsê wan de mabîi. Xuya bû ku ew av ji gellek deverên

din jî bi vî awayî bi şCin de vegeriyabii.

Serê xwe kil kir îi li ferqa ku di navbera herdu welatan de

hebii, fikirî. Dii re li welatekî weha, hinek tiştên din hebîin

ku qet ber bi serê wî ve nediçiin. Çar salên wî di apartmana

ku tê de dijiya, qediyabîi, lê hîn ji pirraniya cîranên xwe, si-

lav wernegirtibîi. Carekê bi tesadufî, ew îi cîraneke xwe, di

asansorê de pêrgî hevdu harîbîin, lê jinikê heta ku asansor li

121
qatê wê sekinîbîi, ziq li ber xwe nihêrîbîi.

Tew hedîseya ku li metroyê çêbîibîi, ev welat bêtir li ber

çavan reş dikir. Li metroyê, li pêş çavên gellek mirovan, yekî

jinikek bi zorê zevt kiribii ii ber bi quncikekê ve ajotibîi.

War wara jinikê bfi. Jinikê bi çavên bêhêvî, li mirovên ku li

wan temaşe kiribiin, nihêrîbii. Mirovên bêreaksiyon... Mê-

rik li pêş çavên hemûyan tecawuzî jinikê kiribii îi tu kesî

dengê xwe dernexistibîi. Dii re refteriya mirovên ku biibCin

şahidê wê bîiyerê ii laqaytmayina wan, ji aliyê gellek pispo-

ran ve di medyayê de jî hatibîi munaqeşekirin. Xuya bîi ku

civat jî ji vê rewşê ne razî bii ii ji bo sedeman serê xwe pirr

diêşand.

- Gelo sedem çi bCi?

Firseta ku ew bikaribe li bersivê bifikire, bi dest neket. Wî

dixwest, van herdu dinyayên cuda, bi gellek awayên din bi-

de ber hevdu, lê lampeya kesk pêketibîi îi peyayên dora wî ji

bo derbasbûnê lezandibiin. Wî jî muqayesekirin hişt rojeke

din îi da pê wan.

Gava derbasî aliyê din î cadeyê bfi, çavên wî bi polîsekî

ket. Ew ji dervayî îrada xwe li huwiyeta xwe fikirî îi destê

wî ji nişka ve çîi ser bêrîka wî ya ku huwîyeta wî tê de bû.

Dfi re hat bîra wî ku ew li welatekî din e. Dema nuh harîbCi,

ev tesîr xurttir bîi. Wê gavê hîn tesîra girtin fi lêdanên li gir-

tîgehê, ji ser xwe neavêtibii. Ev tesîr hîn jî dom dike, lê ne bi

wê xurtiya xwe ya berê. Piştî ku pasaport wergirtibfi jî di

xewna xwe de, li bajarê xwe, ji aliyê polîsan ve çend caran

hatibfi girtin. Gava polîsan huwiyeta wî jê xwestibiin, destê

xwe avêtibfi bêrîka xwe, lê hercar pasaporta wî ya penabe-

riyê derkerîbû. Ew li vêya pirr şaş mabfi ii wî ji xwe re weha

gorîbii:

122
 - Ma qey ez dîn im? Ma mirov bi vê pasaportê tê vê derê?

Ma ez ji bo çi harîm vê derê?

Her ku pêvajoya xewnê dirêj dibii, pirsên wî jî dirêj di-

bfin. Lê gava ji xew şiyar dibû, didît ku li Swêdê ye fi ne li

ba polîsan e, hilina wî dihat ber wî, rengê rCiyê wî vedigeri-

ya, lêdana dilê wî normal dibû û xwe li ser piştê, li ser nivî-

nê xwe bi kêfxweşî dirêj dikir.

Pêvajoya ku ew jiyabCi, zîi bi zîi nedihat jibîrkirin. Bêşik,

tesîra vê pêvajoyê, dê li ser pêşeroja wî ii reftarên wî yên li

civateke normal, her berdewam be. Ma ew ê çawa sirûdên

leşkeriyê; cop û şûşeradanê; di pîsiyê de dakirinê, mCim

xwarinê; di kel kela germa havînî de bi lingên xwas, li ser

çîmentoya ku wek êgir bi saetan rawestandinê; bi laşê tazî li

ser wî agirî, bi zikkişkê çCiyin û hatinê; çar çixare bi hevdu

re kişandinê; çixare bi qCinê kişandinê; cezayê hucreyê; lêda-

na piştî ziyaretan Ci li gel îşkenceyên psîkolojîk, gellek awa-

yên din ên îşkenceyê ji bîr bike? Ew ê çawa bikaribe wan

mêrxasên ku di nav destên dijmin de, bi qasî misqalekî hesa-

bê mirinê nedikirin, ji bîr bike?

Di her rewşê de, ji bo li ser Hngan mayinê, hêviya xwe pa-

raztin, şert bîi. Wî hem di girtîgehê de îi hem jî piştî cezax-

warinê, di hefsê de, qelsbCina wan kesên ku li hêviyê baş mi-

qate nebûbCin Ci rehê dawî yê hêviyê jî di dilê wan de zuha

bîibîi, bi çavên xwe dîrîbiin. Di wê pêvajoyê de, hêvî îi refta-

rên ku awa îi karakterên wan ji aliyê bihêvîbîinê ve dihatin

tayinkirin, li hember dijmin sitûna herî xurt a ku mirovî di-

karîbîi pişta xwe bidayê îi neketa xwarê, bii.

Piştî cezaxwarinê, ew ji girtîgehê biribiin hefsê. Hefs li gor

girtîgehê, rehetrîr bû. Cezayên wan hindik mabîi. Di hefsê

de jî hêvî ji destê xwe bernedabîin. Gotinên hevalekî xwe yê

123
hefsê ku di eynî wextî de pismamê wî bîi, qet ji bîr nediki-

rin. Tev li ku pismamên hevdu biin jî wan ji aliyê naverokê,

hevalbfin bêrîr tercîh dikirin.

Rojek ji rojên cejna Ramazanê bû. Ji bo xatirê cejnê, des-

tfira girtî ii kesên ku ji bo ziyaretê hatibfin, dikarîbfi li ba

hevdu rîinin îi li gor rojên din ên ziyaretê, xwedêgiravî hîn

azadtir bipeyivin, hatibii dayin. Ji ber ku halê malbatê yê

aborî ne baş bîi, bavê wî wê carê nehatibîi ziyareta wî. Jina

hevalê wî hatibfi ziyareta wan. Ji ber wekhevbiina paşnavên

wan, yên dihatin ziyaretê, dikarîbiin ew herdu bi hevdu re

ziyaret bikirana. Hersê bi hevdu re rîiniştibîin. Hevalê wî ji

jina xwe re weha gorîbii:

- Edî esasê me ne li ser kayê ye. Me hêvî çandiye, delala

min, hêvî. Bifikire delala min, ger rojekê li vî welatî jî roj hi-

lê... ger rojekê dilên mêrxasên ku di rêya mayinkirî re, bê

tirs bi hevdu re lê bixin... Ax bifikire, delala min, bifikire!

Ger tu nikaribî bifikirî jî xeyal bikî. Ger hêviyên me şîn bên,

delala min, em ê wê gavê ewrên herî taH yên ku ji ber tarîti-

yê mane jî biqewirînin û çirûsk bi çirCisk li her deverên welêt

belav bibin. Em ê xwe bera deşta Haranê, wê mahzûbana

comerd a rojê bidin. Em ê ji wir berê xwe bidin hênkayiya

Dêrika Çiyayê Mazî, em ê xwe li darên zeytîinan bigrin. Em

ê li ser bircên Amedê bîhna dîrokê bikşînin pişikên xwe. Em

ê bi şopa berxwedana Koçgiriyê, ber bi bilindahiya Araratê

ve bifirin. Û ji wira, delala min, em ê xwe li çiyayên dost, çi-

yayên bi xwînê avdayî, çiyayên Dersimê bigrin. Delala min,

em ê...

Hevalê wî dawî neanîbfi. Çavên hersiyan jî hêsir barandi-

bîin. Hêsiran hêvî av dabfin. Hêvî ji nuha ve di dilê wan de

zîl dabfi. Hêvî girêdana wan î herî mezin a bi jiyanê ve bîi.

124
 Hersiyan bi ewrên reş î tarî, êş îi kul fi bi çavên şil yên di

deryaya hesretê de dakirî ve, tabloyek pêk anîbfin.

Tablo hat ber çavên wî, çavên wî hingî tije bfibfi, tablo jî

di nav xuinamê de mabû.

Dikira li bin guhê yekî biketa. Mêrik mîna ku bibêje, "ma

tê xêr e?" weha bi çavên ecêbmayî lê nihêrî. Ew jî şaş ma. Ji

fediya û şaşbCinê rê ne bir ser gotina "bibuhure". Mêrik he-

ta çend metreyan jê bi dfir ket jî bi hêrs li dfi xwe nihêrî.

Ancax gava pira li ser cadeyê li pê xwe hişt û êdî bi temamî

ji tesîra hem bCiyera ku ew xemgîn kir îi hem jî ya mêrikê ku

ji ber wî veciniqî Ci xwe da aH, rizgar bû. Li dora xwe nihêrî.

Berê weha fikirî ku hewa vî beşê Kungsgatanê yê ku ber bi

Qstermalmê dirêj dibe, ji ya ku xwe dirêjî ser Vasagatanê di-

ke, xweştir e. Lê dCi re fikra xwe guhert û kêfa xwe ji herdu

beşan re jî anî.

Wî ji heinCi cadeyên Stockholmê, bêtir ji Kungsgatanê hez

dikir. Ji asfalta vvê ya reş î qîr, ji ronahiya wê, ji qelebalixiya

wê ya ku qelabalixiya Drottningsgatan a ku muzeya August

Strindberg jî dide ber xwe û heta Kungstensgatanê dirêj dibe

bi ser de tê Ci ji sînemayên wê yên ku inirov li ber afîşên wan

ên daliqandî bi heyecan rêz dibfin, hez dikir. Gellek ji bo vê

xeta ku ji aliyekî ve hilina navenda trênê ji Vasagatanê wer-

digre û dighîne Hötorgetê fi ji aliyê din ve jî Kungsholmen fi

Normalmê bi hevdu girê dide dibêjin, bêhna Berlîn, Şîkago

û Manhatanê jê tê. Gava di Mijdara 1911an de cara yekem

ji bo trafîkê hat vekirin, kêfa rfiniştevanên bajêr pirr hatibû

ii ji wê rojê îi heta nuha jî bi vê kêfa xwe hîn jî şad dibin.

Li ber vîtrînên dikanekê rawestiya. Li hinek tiştan bi me-

raq temaşe kir. Dilê wî xwest têkeve hundur, gava xwe di

derî re avêt hundur, lê dîi re ji nişka ve biryara xwe guhert û

125
bêyî ku xwediyê dikanê pê re bigihêje, devê xwe veke ii jê re

bibêje "kerem bike", di derî re derket. Rojnamefiroş li aliyê

din 1 cadeyê bîi. Bi hêsanî derbasî aliyê din bîi. Rojnameyên

gellek welatan li wira diharîn firorîn. Piştî Hurriyet, Polîtîka

îi Cumhuriyeta hefteyî tev kovarên ku îlaweyên wê bîin, kir-

rîn, berê xwe da East Noodlesê, cîhê civanê.

Bi rê ve de, li rubrîkên rojnameyekê nihêrî: Sê cînayetên

qesasnediyar...

Ber çavên wî reş bîin fi kulên wî dîsa hatibfin tevrakirin.

Ji mala wî jî herdu birayên wî îi xwarziyekî wî bi ser hev-

du de hatibîin qetilkirin.

Jiyana sirgfinê dest fi lingên wî girêdabfin. Xwe di rewşeke

xerab de didît. Xwe di hundurê xwe de dixwar. Diheliya,

carinan dibii wek lepekî. Bfiyerê ew bi temamî xistibfi at-

mosfera xwe.

Serê sibehekê bCi.

Birayê wî ji birayê xwe yê din îi xwarziyê xwe re gotibû:

- Bilezînin, em ê dereng bimînin, ha!

Mirinê feqa xwe vedabCi.

Hovitî ji bo daqurtandina sê canên teze ku jiyan jê difîiri-

ya, di kozikê de bû. Nefesa mirinê taxa wan dagirtibîi. Her-

sê hêviyên pêşerojê, ji feqa vedayî ya îxanetê bêxeber, taştê

bi lez xwaribîin, destê diya xwe îi bavê xwe maçî kiribfin îi

ji bo diyariyan soz dabfin zarokên malê fi sînga xwe raste

rast ji mirinê re vekiribîin.

Hewa vekiribii.

Tîrêjên tavê di ser serê hersiyan re, mîna ku bixwazin tiş-

tekî bibêjin, sinyalên ezmên didan dinyayê. Lê ew jî di warê

xerakirina feqa îxanetê îi şiyarkirina hersê dilên bi kêf fi hê-

viyê ve hilmiştî de bi ser neketibfin.

126
 Teqînên bêhejmar dinya bi derbeke reş û tarî kiribûn. Sê

dilên bi hevdu re lê dixisrîn, bi sê cotên çavan ve cara taliyê

li dinyayê temaşe kiribîin. Li dCi wan sê jinên sitiixwar îi

heft zarokên sêwî... îi dê û bavên ku dê vê kulê heta gorê bi

xwe re hilînin...

Heta jinekê got "kesk e, divê tu derbas bî", hîn nuh li xwe

hay bû. Derbasî aliyê din bû. Germahî nema dihat îdareki-

rin. Serê xwe ber bi tavê ve bilind kir, ji şewqê çavên wî ha-

rîn girtin. Li ser peyarêyê hebekî rawesrîya. Li mirovên bi lez

diçîin fi diharîn, temaşe kir. Dest bi meşê kir. Xwe dîsa ji bîr

kiribCi û bi qasî du sed gavan jî ji Kungshallenê derbas bfibfi.

Ferq kir ku zêde çCiye. Rawestiya. Jê hebekî wê de banko-

matekê bi rengê xwe yê şîn ve ew ber bi xwe kişand. Wî be-

rê li cuzdanê xwe nihêrî. Pereyên ku tê de bCin, bêyî ku ji

cuzdên derxîne, jimart. Hebekî fikirî Ci bi fikra ku "çi dibe,

çi nabe, divê hin pereyên din bi inin re hebe" karta xwe ya

bankomatê ji cuzdên kişand û li ber wê ket dorê. Di dorê de

ji bo pêşîlêgirrîna şaşiyê, li koda xwe ya bankomatê du ca-

ran nihêrî. Ancax wê wextê ewle bû ku êdî dê şaşiyê neke.

Piştî ku pereyên xwe Ci meqbûza ku rewşa hesabê wî yê ban-

kê rê dide, ji bankomatê stend, li saeta xwe nihêrî, dît ku bi

qasî panzdeh deqîqeyan dereng maye. Wî jî nizanîbû bê

wext çawa derbas bûye. Xeyalên rojên berê, pêwîsrîya wî ya

bi hevalên wî, ji her demên din bêtir, derdixist pêş. Ji ber vê

yekê, daxwazeke xurt ew ber bi Serhêt ve ajot.

Gava ket hundurê Kungshallenê, dît ku Robert's Coffee li

aliyê rastê bi muşteriyan ve dagirrîbîi. Lê bi du maseyên xwe

yên ku muşteriyan nuh vala kiribiin, hîn jî çavên xwe dige-

randin.

Yên ku dixwesrîn kebab û pîzzayê bixwin, bi pêlikên ku

127
bi xwe digeriyan, dadikerîn qatê binî. Li aliyê çepê, tam H

hember Robert's Coffee, maseyên East Noodlesê rêz kirî-

bfin. Du xort û sê keçên ku qutikên di rengê porteqaH li

xwe kiribfin, li gor daxwazên muşteriyan vir de fi wê de baz

didan.

Wî çavên xwe li cîhê hertim, li maseya herî dawiyê ku li

kêleka camê bfi, gerand. Serhat li cîhê wan î hertim rîinişti-

bii. Gava çavên wî H Serhêt ket, ji kêfa dikira bifiriya. Hise-

ke ku nedihat zevtê, ew da ber xwe. Devê wî ji kêfa nediçîi

ser hevdu. Ruyê wî wek gulekê vebîi. Qutikekî sipî yê mil-

kurt li Serhêt bîi. Ji aliyekî ve bi çavên xwe yên ku di rengê

kestaneyan de biin ve ziq li derî dinihêrî û ji aliyê din ve jî bi

paçikê ku hertim di hundurê berçavkdankê de bCi, berçavka

xwe paqij dikin Serhat jî li kêfa wî ecêbmayî ma. Serhat tam

di wexta xwe de hatibîi. Serhat di warê wextê jivanê de, tu

carî peyv nedianî ser xwe.

Serhat beriya wî bi çar salan hatibîi vî welatî. Li Unîversî-

teya Stockholmê li Fakulteya Komputur û zanista Sîstemê,

beşa Sîstema Enformasyonê xwendibîi ii nuha jî li şîrketa

Ericssonê kar dike.

Piştî ku sala wî li vira qediya bîi, wî îi keçeke Swêdî ji hev-

du hez kiribîin. Berê bi qasî sal îi nîvekê bêyî ku tu muame-

leyên fermî yên zewacê çêbikin, bi hevdu re jiyabfin. Lê piştî

ku herduyan jî hevdu baş nas kiribiin, biryara xwe ya zewa-

cê dabfin. Binefşa dehsalî îi Rogerê heftsalî jî berhema vê

zewacê biin. Herdu zarok dikarîbiin hem bi Kurdî îi hem jî

bi Swêdî bipeyivin. Li malê, Serhat bi wan re bi Kurdî îi di-

ya wan jî bi wan re bi Swêdî dipeyivî. Li dibistanê jî her ji

hefteyê du saetan, mamosteyekî Kurd dersên Kurdî didan

wan. Diya wan ji bo fêrbûna Kurdî çiibii çend kursan fi piştî

128
ku du havînan li ser hevdu çîibu Kurdistanê û her havînekê

bi qasî çar hefteyan mabû, êdî tam bi Kurdî dipeyivî. Di pê-

vajoya sêzdehsalan de, ew jî di destpêkê de, ji derveyî hin

pirsên biçCik ên ku ji ber kulturên cîhê derkerîbûn ortê, heta

nuha problemên ku bikarîbîina zewaca wan tehdîd bikira-

na, derneketibûn. Ji xwe, problemên biçîik jî bi saya sewiye-

ya têgihişrîna herduyan, bêyî ku wan zêde biêşîne, diharîn

çareserkirin. Serhat di dawet îi nîşanên Kurdan de îi çi pî-

rozkirin, çi jî proteskorina rojên ku di dîroka Kurdan girîng

bCin de, herrîm tev jina xwe û zarokên xwe amade dibîi. Ev

ji bo rojên girîng ên civata Swêdê jî her weha bCi. Bi herdu

civatan û bi herdu kulturan re pêywendiyeke pirr baş danî-

bCin. Vêya jî jiyana wan hîn bi ahengrîr û ji aliyê kulturê jî

hîn dewlemendrîr dikir. Herduyan jî hein li hember herdu

kulturên cuda ii hem jî li hember mirovên ji herdu civatên

cuda, tolerans Ci hurmeteke ku inirov jê têr nedibfi, nîşan di-

dan.

Gava Serhêt jî ew dît, bi kêf ji cîhê xwe rabîi ii ew ji herdu

aliyên ruyê wî maçî kir. Maçîkirina wan, ji çavên jinika

Swêdî ya ku bi hevalê xwe re ji wan wê de rûniştibCi, nerevi-

yabfi. Jinikê bi çavên ecêbmayî li wan nihêrîbîi.

Serhêt kursiya li heinber xwe, bi destê xwe kişand Ci got:

- Hela rîine, em ê dîi re fahm bikin bê sedema vê kêfa te çi

ye. Maşallê, xeberên xêrê bin.

Wî cîhê xwe li ser kursiyê xweş kir îi piştî pakêta xwe îi

hesteyê li ber dilê wî delaH bii derxîst danî ser maseyê, ji Ser-

hêt re got:

- Na, lo! Min tu dîtî, kêfa min hat.

Herduyan jî rahiştin lîsteyên xwarinê ii ji bo sînga werde-

kan îi ava wê ya goşt, xwarina ku careke din li wira xwari-

129
bfin biryar dan. Serhêt bi îşaretekê bangî xortê ku riya xwe

ya zerik ji çengê dirêj kiribfi, kin

- Ji kerema xwe re, ji me re sînga werdekan ii ava wê ya

goşt bînî. Ger zehmet nebe, heta ku tu xwarinê bînî, ji ber

ku ez ê erebeyê biajom, ji min re ava porteqalan Ci ji hevalê

min re jî bîrayekê bîne.

Her çi qas wî got:

- Bi qedeheke bîrayê tu tişt nabe, lo!

Serhêt ji ya xwe daneket ii bi ken, lê bi biryar got:

- Na weHeh! Gava mirov erebeyê biajo, divê qet venexwe.

Xortê bi çavên xwe yên şîn ên dibiriqandin, bi awakî pirr

sempatîk li wan dinihêrî, piştî daxwaza wan, ji bêrîka ber-

dilka xwe komputureke bêrîkan derxist û xwarina ku hati-

bfi xwestin, lê nivîsand fi çfi. Piştî sê deqîqeyan, ava porte-

qalan hat. Serhêt ji wî re got:

- Tu dixwazî, ava porteqalan vexwî, dfi re dest bi bîrayê

bikî.

- Na welleh! Dereke te pê neêşe, tu vexwe. Ez ê li benda

bîraya xwe bimînim.

Hîn peyva xwe neqeandibiin, qedeha bîrayê li ser maseyê

hat danîn.

Sê kesên din ketin hundur û ber bi maseyek e ku ji wan

maseyên li ortê biin, çîin ii bi du kesên ku ji ber wan rabîin

re dest bi seansa maçîkirinê kirin. Hevdu sê caran maçî diki-

rin. Swêdiyên ku li zilamên hevdu maçî dikirin, dinihêrîn, kî

dizane bê çi difikirîn. Wan jî hebekî bi meraq hem li çiiyin ii

hatinan îi hem jî li yên ku H maseyên din bfin, nihêrî. Pê re jî

her yekî ji wan çend qurt ji qedehê vexwarin. Hîn qedehên

wan negîhaştibfi nêvî, xwarina wan li ser maseyê hat rêzki-

rin. Hem xwarin fi hem peyivîn.

130
 Serhêt jê pirsî:

- E, ka bibêje, bê tu nuha çi dikî?

Wî wek herrîm dest bi planên xwe kirin îi ew tiştên ku

Serhêt gellek caran guhdarî kiribiin, rêz kirin. Serhat di ber

xwe de keniya Ci got:

- Welleh tu ferqa te ii ya Oblomov tune ye. Bi tenê Zaha-

rek ji te kêm e. Xwedê mala te ava bike, ma hemCi temenê te

dê bi plankirinê derbas bibe? Ma tu ê kengî ji vê tiraliyê xe-

las bibî? Dest bi tetbîqatê bike, tetbîqatê!

- Oblomov? Tu bi serê xwe bikî, guhê xwe bidî min. Te

behsa Oblomov kir hat bîra min. Min ew pirtîik du caran

xwend jî lê serê inin, di warê tîpên ku demên cuda temsîl di-

kin de, hîn jî ne zelal e. Mirov dizane bê Oblomov temsîla

çi dike. Lê tîpa ku li gor wê çaxê, dema nuh teinsîl dike, kî

ye? Min di pêvajoya xwendinê de digot, belkî Olga be. Lê

gava ez hebekî din pê de hatiin, min dît ku ji bo vê yekê, xu-

sîsiyetên Ştoltz bêtir musaîd in. Ma tu çi dibêjî?

Serhat ji derveyî mesleka xwe, ji edebiyatê hem hez dikir îi

hein jî baş fahin dikin Ne edebiyatnas bCi, lê di vî warî de, bi

qasî ku bi yekî edebiyatnas re bikaribe sohbetên edebî bike

jî bi sewiye bii.

Serhat bi serê lêvan keniya Ci got:

- Xuya ye, nîyeta te ya ku tu dev ji vê pirtCikê berde, tune

ye ii tu dixwazî paraleliyekê di navbera hin xusîsiyetên jiya-

na me ya siyasî ii vê pirtîikê de deyne. Ji Oblomov bêtir, ob-

lomoviyê bala te kişandiye. Ma ne em berê jî çend caran li

ser wê peyivîbiin. Xuya ye, bi xwendina vê pirtîikê re tas-

wasên te bêtir biine.

Ji nişka ve xwe avêt ortê îi got:

- Erê, bi Xwedê. Tew gava min pirtîika Dobrulyubov a ku

131
navê Oblomovî çi ye, xwend, ez bêtir ketim nav taswasan.

Mêrik dibêje, " Ji Oblomovan yek jî tu carî negîhaşriye xe-

ta ku peyvê dike pratîk, prensîpê jî bi pêwîsriyên hundurîn

ên ruhê mirovî re dike yek îi di nav van pêwîstiyan de dihe-

lîne ii bi vî awayî dibe hêza bêhempa ya ku mirovî dixe he-

reketê".

Serhêt berê jî li sedemên taswasên wî guhdarî kiribii, ji ber

vê yekê xwest meseleyê biguhere. Rahişt çenteyê xwe fi zer-

feke mezin jê derxist. Sfiretek derxist û rê wî da fi got:

- Ka dev ji vê pirsa ku em hertim munaqeşe dikin, berde îi

bala xwe bide vê tabloya xweşik. Hela bê tu wê nas dikî?

Tablo berê weha nêzîkî xwe kir, ji xwe bi dfir xist, hebekî

ji kêlekê lê nihêrî, dîsa ber bi xwe ve anî îi dCi re got:

- Na, welleh! Min nas nekin

Lê piştî li Serhêt nihêrî, got:

- Dişibe riştekî xweşik. Ji xwe, ger ne tiştekî xweşik û bi

mahne bîiya, te ne dikirrî.

Kêfa Serhêt bi vê baweriya wî hat. Serhêt kêfa xwe ya ku

ji ber baweriya hevalê wî pê re peyda bûbû, veneşart. Ji ber

vê yekê, bi nerînên dostane ii bi hezkirineke hevaltî ve hil-

miştî, berê xwe da wî. Rewşa Serhêt ji çavên wî jî nereviya-

bîi. Vêya ew bi hiseke ku herdu hîn bêtir nêzîkî hevdu kirin,

dagirt. Serhêt piştî ku tablo ji destê wî girt ii carekê lê nihêrî,

weha got:

- Bi Xwedê ez bi xwe jî nizanim, bê çi ye. Lê gava min ev

tablo li dikanekê dît, min şiband sembolekê. Min di kovare-

kê de xwendibîi. Ez ne şaş bim, navê wê Eîrene bîi. Ez çawa

çav li vê tabloyê kerim, ew hat bîra min. Min bi wê niyetê

kirrîye. Ez ê çarçoveyeke xweşik jî jê re peyda bikim fi wê li

dîwarê odeya xwe ya rîinişrinê daHqînim. Eirene li Yîinanîs-

132
tana kevin tev zarokê ku di himbêzê de sembola aşitiyê bîi.

Serhêt hîn peyva xwe temam ne kiribii, wî xwe ne girt ii bi

xemgînî got:

- Lê di Hîroşîma duyem de, bi hezaran Eireneyên me tev

zarokên xwe yên di himbêzê de, bûn hedefa xezeba hovîti-

yê.

Piştî ku weha got, ruyê Serhêt jî hat guherrin. Herdu bîsri-

kekê bêdeng man. Çend caran bi xemgînî li hevdu nihêrin îi

dîi re jî ziq li zikê xênî nihêrîn. Ger Serhêt ji- bo belavkirina

vê hewayê mudaxele nekira fi negota; "Li kêleka vê avahiya

ku hersal dinya hemii li ser dipeyivin, ez fi tu riiniştinin îi bi

ser hevdu de diponijin" dê wê hewaya xemgîn giraniya xwe

ji ser danîistendinên wan ranekira. Serhêt xwest wê hewayê

bi yekcarî belav bike. Ji ber vê yekê, mijara ku bikaribe bala

wî jî bikşîne, anî rojevê.

- Bi saya wesiyetnameya Nobêl hem ev avahî îi hem jî na-

vê vî welatî ji her alî ve baş belav bii. Ya din jî her dehê Çile-

ya Pêşîn reklameke baş tê kirin. Mesela, hem dana xelatan a

li Konserthusetê û hem jî şahiya di êvara eynî rojê de li Bla-

hallena ku li Qesra Belediyeya Stockholmê ye, pirr bi şatafat

tê amadekirin îi ev bi rêya televizyonan çi bi weşanên raste

rast û çi jî di nava programên xeberan de, ji terefê bi milya-

ran mirov tên temaşekirin.

Kêfa wî jî ji guhertina meseleyê re hatibîi. Xelatên ku hem

ji aliyê maddî ii hem jî ji aliyê kariyerê îmkanên pirr mezin

didan xelatwergiran, ji bo çi ne di rojeke din de, lê bi tenê di

dehê Çileya Pêşîn de tên belavkirin? Ev pirs ji Serhat pirsî.

Serhêt jî weha bersiv da:

- Nobel di dehê Çileya Pêşîn a sala 1896an de wefat kiri-

ye. Sedema ku xelat wê rojê tên belavkirin, ev e.

133
 Meraqa wî ew li bîiyerê bêtir sor kin Pirsên ji meraqê di-

zan, yek bi yek ji Serhêt harin pirsîn. Li min bibuhure, hey

te mesele vekir, çend tiştên di vî warî de hene ku ez wan bi

rastî meraq dikim.

- Min di rojnameyekê de xwend, ez ne şaş bim, Dagens

Nyheter bîi, ku ew çar hezar ii du sed qerenfîl ii heyşt kîlo

şermînokên ku di roja xelatdayinê de Konserthusetê dixemi-

lînin, ji bajarê San Remoyê tên. Gava min xwend, ez ecêb-

mayî mam. Ji bo çi San Remo li ne bajarekî din?

Serhat bişirî Ci got:

- Xuya ye, tu dibêjî, hey mesele vebîi, em hila wê derxî-

nin.

Wî gotinên Serhêt bi serêxwekilkirinê ve tesdîq kir Ci qut

birrî.

- Bi Xwedê, ne hewce ye ku ez vir de îi wir de bibiin, he-

ma eyn wek te fahm kiriye.

- Ma tu dizanî, Nobelê ku li Swêdê hatiye veşartin, li de-

vereke din wefat kiriye? Nobel di taliya einrê xwe de, li ba-

jarê San Remoyê dijiya ii li wira jî wefat kin Ji ber vê yekê jî

hersal di roja dayina xelatan de, Belediyeya San Remoyê

van qerenfîl îi şermînokan dişîne Stockholmê.

îcar pirsa welatên ku li ser navê Nobel xelatan didin, serî

wî mijiil dikin

- Ma Nobel ji bo çi dana pirraniya xelatên xwe ji Swêdê ii

ya aşitiyê bi tenê jî ji Norweçê re hişt? Ger mesele meseleya

Skandînavyayê be, ji bo çi tu fonksiyona Danîmarkayê di

dana xelatan de tune ye? Na, ger meseleya welatên bakur

be, ka rola Hnlandiya û îzlandayê?

Serhêt hem dîroka Swêdê îi ya Skandînavyayê baş dizanî-

bîi ii hem jî li ser pirsa Nobel serê xwe baş êşandibîi. Ji ber

134
vê yekê di bersivdayinê de zêde zehmetî nekişand ii wek mi-

rov ta bi derziyê de veke, yek bi yek jê re îzah kin

- Nobel di wesiyetnameya xwe de, dana xelatan ji welatê

xwe re hiştiye, ne ji Skandînavyayê re. Xelata ku ji Norweçê

re maye jî ji ber rewşa wê demê tê. Gava Nobel wefat kir,

hîn Norweç ji Swêdê neqetiyabfi îi mîna perçeyekî Swêdê

bû. Ji ber vê yekê di wesîyetnameyê de cîh girtiye. Dana xe-

latan ji Swêdê re maye, lê ger tu bala xwe bidî wesîyetname-

ya ku di 26ê Mijdara 1895an de, li Parîsê hat nivîsandin, tu

ê bibînî ku Nobel xelatên xwe di çarçoveya Skandînavyayê

de hefs ne kiriye û ji bo xelatwergirtinê jî pirr eşkere diyar

kiriye ku ya girîng ên ku herî heq kirine xelatê werbigrin.

Ew ji Skandînavyayê nin, an ji devereke din in, qet ne girîng

e.

- Lê ma li gor baweriya te, yên herî ku heq kirine xelatan

werdigrin? Ma di biryaran de rola helwestên siyasî qet tune

ye?

Serhêt ferq kir ku bê ew dixwaze munaqeşeyê ber bi kî de-

rê ve bikişîne. Ji ber vê yekê, berê çend saniyeyan li çavên wî

nihêrî û mîna ku bibêje, ez derdê te dizanim, bişirî ii dîi re jê

re got:

- Min got qey tu bi tenê hin agahdariyên di vî warî de me-

raq dikî. Lê xuya ye ku tu dixwazî derbasî beşa nirxandinê

bibî.

- Rast e. Ez meraq dikim, mesela di 1953an de, Churchil

ji bo çi xelata edebiyatê wergirt? Tu dikarî vêya îzah bikî?

Ma di wê sala ku Akademiya Swêdê biryar da ku divê xela-

ta edebiyatê bide Churchil, ma di cîhana edebiyatê de, tu

kesê an kesa ku bêrir layiqî vê xelatê bfi, tune bû?

Serhat ecêbmayî ma. Meseleya Churchil qet nebihîstibîi.

135
 - Kuro, nuha tu bi rastî dibêjî ku Churchil xelata edebiya-

tê wergirtiye, ma ne ya aşitiyê be? Baş bifikire.

- Erê, lo! Ez di pirtîika ku li ser xelatên edebiyatê hatiye

nivîsandim li navê wî rast hatim. Min cara pêşîn ji çavên

xwe bawer nekir, lê piştî ku inin motîvasyona dana xelatê

ya ji bo wî xwend, êdî min tam bawer kin Wî gellek pirtiik

nivîsandine, lê ne yên edebiyatê. Ger ya edebiyatê bêhesi-

bandin, ew jî pirtiika wî ya bi navê Xortaniya min e. Ew jî

bi qasî bîst û sê salan beriya xelatdayinê haribîi weşandin.

Ma ev ne siyaset e, le çi ye?

Serhat hebekî fikirî Ci dCi re ji bo munaqeşe hîn objektîvtir

bête meşandin, got:

- Erê kuro, tu hêlekê bi tenê dibînî. Yên li hember wan jî

siyasetê dikin. Ma Sartre ji bo çi gava di 1964an de, biryar

hat dayin ku xelatê bidin wî, xelat red kin Di dîroka xelatên

Nobel de cara yekem fi bi tenê wî weha kin Sedein jî siyaset

bû.

Wî wek riştek ku Serhat pê nizanibe keşif kiribe, hema bi

derbekê re got:

- Di sala 1958an de, Pasternak jî xelat qebiil nekin

Pirqînî bi Serhêt ket. Xuya ye, tu di hin waran de, hîn jî

nikarî xwe ji koraniyê xelas bikî. Rast e, Pasternak jî nes-

tend. Lê sedemên newergirtina herduyan, ji hevdu pirr cuda

ne. Yekî ji wan, di hevpeyvînekê de, bi qasî ku peyvên wî

tên bîra min weha digot: "Gava mirov xelatê dide yekî, mi-

rov dest datîne ser wî. Ew ê bi vê xelatê bibêjin, tev ku ew

'ekstremîst' e jî yekî ji me ye. Min nikarîbii ev qebîil bikira.

Ez nabêjim, bila nivîskar xwe îzole bikin, lê divê ew nekevin

feqan jî". Yê din jî tev ku dixwest, nehişrin ew werbigre. Û

dîi re ew mecbiirî redkirina xelatê kirin. Nehiştin ku mêrik

136
bê Stockholmê îi xelata xwe werbigre.

Ew di derheqê pirsên weha yên ku bêhna siyasetê ji wan

dihat de, xwediyê agahdariyê bû. Lê kêmaniya agahdariyên

wî, ji xwendina pirtûkên ku ev pirs bi awayê xwe dabîin, di-

hat.

- Bi qasî ku ez dizanim, destîir danê, lê wî nexwest.

Serhêt serê xwe vir de ii wir de kil kir li got:

- Kuro, tu terka agahdariyên resmî nake. Rast e, destiira

hatina Stockholmê danê. Lê jê re gotin " Tu dikarî biçî, lê

divê tu paş de venegerî Ci li wê bihuşta kapîtalîzmê jiyana

xwe bidomîne". Tu ji vêya re dibêjî, destîir? Ya din jî Yekîti-

ya Nivîskarên Sovyetê ew ji endametiyê avêt îi ji bo ji hev-

welatiyê bê avêrin jî pêşniyar kin Pasternak nikarîbîi ev bar

hemfi rakira. Ew taqet di xwe de nedît. Na na, kêfa wî pirr

ji vê xelatê re hatibû. Bi hesreta vê xelatê çû. Navê helbesta

wî ya herî taliyê jî Xelata Nobêl bfi. Ew jî piştî ku di

1959an de bi dizî derxisrin derveyî welêt fi di "Daily MaiP'ê

çap bîi, hat bihîsrin. Divê tu bifikirî, bê mêrik ji bo çi mec-

bîirî berhema xwe bi dizî derxîne îi li welatekî din çap bike,

bû? Ji bo çi nehiştin ev berhem li wî welatî çap bibe? Ma qe-

dexeyê fikra cîhê ji ortê rakir?

Li hember gorînên Serhêt, hebekî bêdeng mabCi. Bîsrîkekê

li ser wan fikirîbfi îi li gor xwe, hin tiştên rast tesbît kiribiin.

- Tu rast dibêjî. Divê mirov mîna berê, ji aliyê hin deveran

hema çi hatin nivîsandin, pêşînên qebiil neke. Ya rastî divê

mirov destfirê nede tu kesî ku bikaribe ji berdêla mirovî bifi-

kire. Gava tu dipeyivî, min jî xwe sax kin Min meraq kir, bê

gelo dubelstandardî ji kî derê tê. Gorînên te, ji bo mirov ne-

keve dubelstandardiyê, pirr bi feyde ne. Ez bi xwe jî bi kê-

manî, ji aliyê metodê ve mîna berê nafikirim. Lê ji bo objek-

137
 tîvbîinê, divê mirov aliyê din jî bibine. Tu bala xwe bidê,

Pasternak di 1960Î de, yanî pişrî xelatê bi du salan, wef at

dike. Wexta wefat kir, heftêsalî bCi. Ez ji bo tiştên ku di

Doktor Jivago de harîbCin nivîsandin, naxwazim tiştekî bi-

bêjim. Nivîskarek e, xwesrîye şahîdê deina xwe be. Ji ber vê

yekê ji 1905an heta dawiya dema Stalîn kiriye mijarê pirtîi-

ka xwe. Pirsa esasî ne ev e. Di jiyana wî de, heta wê çaxê

gellek berhemên wî yên din jî hebîin. Ji xwe ew berê jî bi

wan berhemên xwe, dihat naskirin ii di edebiyata welatê

xwe de, xwediyê cîhekî pirr baş bîi. Ji bo çi ancax piştî ku di

1957an de, pirtCika wî bi dizî birin Mîlanoyê û li wê derê,

berê bi îtalyanî hat çapkirin, navê Pasternak ewqas derket

pêş? Biryara xelatê jî bi lez Ci bi yekdengî tê wergirtin. Gelo

divê ev hemîi mîna rîştên tebîî bên nirxandin?

Serhat êdî ji çarçoveya munaqeşeyê meinnûn xuya dikin

Kêmbfina tesîra manrîqê ku munaqeşe mîna şerê dîkan di-

dît, di danîistendinên wan de eşkere bû. Serhat li ser pirsên

wî baş fikirî ii dîi re bi dengekî hîn nizmrîr got:

- Ez bi xwe jî di dana xelatê de, bêhna siyasetê his dikim.

Ji xwe, di dana xelatan de tesîra siyasetê, di medyayê de jî

gellek caran hat munaqeşekirin. Ez bawer im, ev munaqeşe

hertim dikare bê rojevê. Ma tu....

Yekî li camê xist fi nehişt Serhat peyva xwe biqedîne. Her-

duyan bi hevdu re li aliyê camê nihêrîn. Yê li restorantê kar

dikir, dest bi sêniyên xwarinê ji ber wan bide aH kiribfi. Ser-

hêt mêrik nas nekin Li porê wî yê dirêj î reş î qîr ku li paşiyê

hatibîi girêdan, serçavê wî yê dirêj ku çavên wî yên qahweyî

bi zorê tê de xuya dibîin ii qurîkê wî yê cîns î milvemaltî ni-

hêrî, tu mahne neda îşaretên vî mirovê ku ji her halê wî di-

yar bîi ku ji welatekî Amerîkaya Latîn e. Lê piştî ku dît wî jî

138
destê xwe ji mêrik re kil kir îi heta ew dawetî hundur kir,

fahm kir ku nasekî wî ye. Wî fi vî mêrikê ku ji Santiyagoyê,

gava ji bo fêrbfina Swêdî diçîin dibistanê hevdu nas kiribiin.

Mêrik derbasî hundur bii. Herdu ji ber wî rabîin ser xwe îi

bi destê wî girtin. Wî piştî ku mêrik fi Serhat bi hevdu da

naskirin, mêrik ji bo xwarinekê dawetî riiniştinê kin Lê mê-

rikê ku ji her aH ve diyar bû ku yek ji nifşê nuha yê îndîya-

nan bii, ji bo dawetkirinê sipasiyên xwe pêşkêşî wan kir ii ji

ber beşdariya civînekê, destfira wan xwest ii çfi. Piştî karkirê

ku ser maseyê baş paqij kir jî çii, Serhêt xwe bi destê mera-

qa ve berda ii di dawiyê de jî pirsî:

-Ev kî bfi, lo?

Wî berê keserek kişand îi dîi re got:

- Mesela wî dûr Ci dirêj e. Lê ez ji te re bi kurtî bibêjim da

ku tu bizanibî bê ji ku hatiye. Ev kurê yekî ku gava Pînoşet

dest danî ser îqtîdarê, hatibfi girtin ii qerîlkirin e. Ew wê ça-

xê, neh-dehsalî bii. Ew îi diya xwe, xwe demekê vedişêrin.

Lê piştî cîh li wan teng dibe, ji welêt baz didin. Heta xwe gî-

handine Swêdê, bi qasî deh salan li çend welatên cuda yên

Amerîkaya Latîn jiyane. Min fi wî bi hevdu re Swêdî dix-

wend. Her ji çendakî carekê, gava em li deverên weha li

hevdu rast tên, bê silav di ser mirovî re derbas nabe. Piştî

rewş li welatê wan hat guhertin, ew diya xwe berê ji bo zi-

yaretê çûn welêt. Gava ku vegeriyan Swêdê, diya wî dest bi

haziriya vegerê kir fi xwest lawê xwe jî bi xwe re bibe. Lê

lawik hem bi yeka Swêdî re zewicîye fi hem jî gava welatê

xwe ziyaret kiribii, xwe li wira pirr xerîb his kiribfi. Ji ber vê

yekê, piştî gellek munaqeşeyên wî ii diya wî, diya wî ji Swê-

dê bar kiribii îi çîibfi welatê xwe, lê lawik li vira mabîi.

Ew.....

139
 Wî hey dewam kir, lê deng qet nediçCi Serhêt. Serhat bi

xwe, bi xeyalin din harîbii mijCilkirin. Piştî ku wî lê nihêrî

ku hişê Serhêt li devereke din e, peyva xwe birrî û bi çavên

meraq ve lê nihêrî. Bi qasî bîsrîkekê deng ji Serhêt nehat. Lê

piştî kesereke kîir, Serhêt serê xwe bilind kir, bi hiseke nos-

taljîk li wî nihêrî fi got:

- Tê bîra te, gava kuşrîna Allende hat bihîsrîn, me ji qehra

dikira xwe bixwara? Hey gidî dinya, hey!

Ew jî ket bin vê atmosferê. Lê wî ji hisên nostaljîk bêtir, gi-

raniya xwe da pirsên ku bibin alîkariya şikilwergirrîna hel-

westa di vî warî de.

- Gelo hemfi daxwazên ine xeyal bîin? Gelo ya rast çi ye?

Ma divê em ji hertişrî re bibêjin, bi xarîrê we? Ma kuHIkên

ku diviyabîin di biharê de xweza bixemilandana, xeyal in?

Ma kulîlkên ku di dilan de bişkivî bCin, dê biçilmisin?

Serhat ji ber cidiyeta pirsê, hebekî rikirî, cîhê xwe li ser

kursiyê xweş kir îi dfi re jê re qutbirrî got:

- Na na! Ne divê mirov teslîmî nîhîlîzmê bibe û ne jî bê

hêvî bibe.

Lê wî pirsên xwe domand.

- Kuro, dikarî ji min re bibêjî, bê ev çi bela bfi? Çewtîtî ji

ku tê? Divê mirov çawa bike?

- Kurt kurmancî! Divê mirov ji bo wê bihuşta ku dê bi

rastî ji dojehê qat bi qat xweşrîr be, bixebite. Em rîştekî ava

dikin. Navê wê dikin, bihuşt. Lê mirov xwe ji bihuştê diavê-

jin dojeha ku em naecibînin. Heta ku bihuşta me ji dojeha

wan ne xweştir be, tu şensa me tune ye.

Sohbeta wî îi ya Serhêt têra xwe dirêj bîibîa. Her ji çendakî

carekê gava hevdu dibînin, heta hevdu ne betilînin, dev ji

hevdu bernadin. Serhêt li qedeha wî nihêrî, dît ku vala bûye.

140
 - Tu bîrayeke din venaxwî?

- Na lo, bes e. Qey em heta êvarî li vira rfinanin. Divê ez

biçim komeleyê, bê hela li wira çi xeber hene. Ez ê dîi re jî

berê xwe bidim taxa xwe.

Serhêt ji bo dana hesêb, li xortê rîhzer nihêrî. Gava xort

ber bi wan ve hat, ew ji nişka ve rabîi ser xwe îi got:

- Li min binihêre! Divê tu dengê xwe nekî, vê carê ez ê bi-

dim.

Û ji bo ku heqê xwarinê bide, xwe rakişand.

- Welleh, nabe!

Serhat keniya fi got:

- Bavo li cîhê xwe riine! Ji xwe re lê binihêre, lo! Dibêje,

nabe! Ma qey caîz e ku tu pera bidî?

Wî dîsa xwe rakişand.

- Yaho, çi ferq dike, ha ez, ha tu!

Hevdu vir de îi wê de birin. Ji dil li ber hevdu geriyan.

Xortê ku ji bo hesêb ber bi maseya wan ve harîbfi jî bi çavên

bi meraq li wan temaşe dikin Serhêt lê nihêrî ku bala keçika

ku li ber kasayê ye ii ya hin muşteriyên din jî li wart ê, got:

- Kuro, li cîhê xwe rfine! Ev ên ku li me dirtihêrirt wê bê

qey pev diçinin.

Piştî vê gotina Serhêt, wî êdî di ber xwe de neda. Bi tenê

hebekî li çavên ku bi meraq dageriyabûn ser wart temaşe kir

û rîirtişt. Mîna ku di bin darê zorê de rîiniştibe, kir ufe uf îi

dii re ji Sehat re got:

- Welleh nebîi... lê bila wek te be!

Wextê Serhêt jî teng biibfi. Herdu ji Kungshallenê derke-

rîn. Li derve xatir ji hevdu xwesrîrt ii her yekî ji wart berê

xwe da deverekê. Serhêt berê xwe da Vasagatanê û çfi ba
erebeya xwe. Wî jî li welatên komeleyart berê xwe da kome-

141
 leya xwe ya li Stockholma rengîn. Stockholma ku mozaîka
ji mirovên ji heftê welatên cuda yên dinyayê pêkharî. Bajarê

ku di navbera kulturên cuda de, pireke medeniyetê. Devera

ku erd ii ezman lê digihêjin hevdu îi perçeyek ji bihuşta
xwezayê pêk tîne... Stockholm, bajarê giravan... Stockholm,

bi xemla xwe ya bîst ii çar hezar giravan ve girav girav li ber

çavan...

142
 Li Komeleyê herdu komputur jî meşgCil biin. Yekî ku wî

ew cara yekem li komeleyê didît jî komputura xwe ya biçîik

a ku ji mal anîbîi, danîbîi ser çongên xwe û bi konsantreye-

ke mezin dixebitî. Rojrtame û kovar li kêleka derî hatibiirt

dartîrt. Betalî li faksê tunebCi. Dîwarên salonê bi kaxizên sipî

ku pitikên kremî bi awakî firk lê harîbîi belavkirin, hatibîin

xemilandin. Li ber dîwarê ku li herdu maseyan dinihêrî, ta-

ximeke qenepeyên çerm ê di rengê qahweyî de bfi, hatibfi

rêzkirin. Li kêleka wan jî dudu li aHyê çepê fi dudu jî li aliyê

rastê, çar kursî harîbiin dartîrt. Texteyê agahdariyê yê ku ga-

va mirov ji derî dikeve hurtdur beriya hertiştî dibîne, li dî-

warê hember daliqandîbCi. Rojên kursên ziinên îi yên grCipa

govendê hîn jî neharîbû xerakirin. Nexşeya Kurdistanê ya

ku Enstîtuya Kurd li Parîsê dabCi çêkirin li aliyê rastî texteyî

Ci dolabeke pirtîikan a ku bi pirtîikên Kurdî îi yên ku li ser

Kurdan hatine nivîsandin dagirtî bii jî H aliyê çepê harîbû

danîn.

Makîneya fotokopiyê ya bi kevnî hatibii kirrîn, mîna aşê

xerabe, bi dengê xwe ve dîsa civat ji guha dikin

Salona komeleyê bi qasî ku du caran li odeya rûnişrînê ya

daîreyeke normal be, tireh bii. Ji ber şewqa tavê, jalfizîyên

hersê pencereyên wê jî daxistî bfin. Li ser maseya ku li ber

pencereya ku li texma derî îi li ser ya ku tam li hember wê,

li dawiya salonê herdu komputur hatibiin danîn. Vê jî rêya

ku mirov xwe bi hêsanî nêzîkî pencereyan bike, pirr teng ki-

ribii. Li orteya herdu maseyan jî prîntera ku bi herdu kom-

puturan ve hatibii girêdan, li ser maseyeke ku ji wau nizmtir

îi biçîiktir, H gor emrê ku Ardayî bi rêya bişkokan dabiiyê,

her di deqîqeyekê de heyşt rfipelên nivîsandî derdixist derve.

Li ortê xalîçeyeke bi qasî çar metreyan dirêj fi berê wê ji

143
metreyekê hebekî kêmtir hatibîi raxistin. Bi saya vê xalîçeyê

raxistina hundur, bi rêkîipêktir xuya dibû.

Li hundur komeleyê muuaqeşeyek li dar bCi. Gellek heva-

lên wî yên ku hevdu baş nas dikirin, li komeleyê rCiniştibûn.

Ji derveyî Bêrîvanê û yê ku bi komputura biçCik dixebitî, Ar-

da, Mehemed, Şêxo, Sîno, Nasir ii Dewrêş bi salan bi hevdu

re hevaltî kiribîin. Hemû endamên eynî tevgerê bûn Ci di pê-

vajoya têkoşîna ji bo eynî îdealan de, bi hevdu re hem rojên

baş îi hem jî yên xerab jiyabîin. Lê nuha jiyanê ew anîbCin

niqteyekê ku her yek bi awakî pirr cuda li dinyayê dinihêrin.

Lê fêrî hevdu bCibCin. Her yek ji wan pirr cuda bifikiriya jî di

danfistendinên civakî de dîsa hevalên hevdu yên herî nêzîk

bfin. Yên ku bi rewşa wan dizanîbûn û ew li qahwexane-

yan, li komeleyan dîsa bi hevdu re didîtin, ecêbmayî diman.

Mîna berê dar di devê hevdu ranedikirin.

Ardayî hem karê xwe dikir ii hem jî gava dora wî dihat,

ew ji cîhê xwe beşdarî munaqeşeyê dibîi. T7şortekî zer ê ku

beskura wî reş bfi, li xwe kiribfi. Porê wî ne weşiyabû, lê bi

hesreta tayê reş mabfi. Yekî kinik î esmer bîi. Gava rCmiştî

ba, mirovî tam hesab jê dikin Lê gava radibfi ser xwe, bejna

wî ew dida dest. Bêvila wî qut bii. Ji ber vê yekê, di orta lêv

îi bêvilê de, ji bo simbêla sehayeke fireh hebû. Gava simbêl

berdida, bejna wî ya kinik di bin simbêlê bi qasî ku orta bê-

vilê û lêvê dadigirt, heta gellek caran jî xwe bera ser lêva jê-

rîn dida, bi temamî wenda dibîi. Gava bêhna wî teng dibii,

dibîi wek barûdê. Wê gavê tu kes newêrîbii têketa xulkê wî.

Lê herkes di warê durustbîan fi saxlembîina wî de hemfikir

biin. Carinan gava mirov dixwest behsa pêbaweriya hine-

kan bike, digot "mirovekî wek Ardayî saxlem". Tu carî he-

144
valêrt xwe bi tenê nehiştibîirt. Hevalê rojên teng bfi. Çavên

wî li paş berçavka ku camên wê sal bi sal qalindtir dibîin,

pirr ecêb xuya dikirin. Her ji bîstikekê carekê, ji komputurê

vedikişiya, berçavka xwe derdixist ii bi destê xwe çavê xwe

hebekî difirkand. Dû re dîsa diket ser komputurê. Arda rojê

heyşt saetan li komeleyê dixebitî. Di salên heftêyî de, di şerê

navbera grûpan de birîndar bîibii.Nuha hîu jî dikuliya. Ji

ber vê seqetiyê, ji sedî nodê meaşê wî ji aliyê Komîsyona

Kar a Wîlayetê ve dihat dayin ii ji sedî deh jî divê komeleyê

li ser temam bikira. Lê Ardayî para komeleyê hertim lê vedi-

gerand. Ji aliyê fikrî jî piştî pratîka welatên rojhilat, serê wî

tev lî hevdu bfibii. Dev ji îdealên xwe bernedabîi, lê taqeta

ku bikaribe wan biparêze jî di xwe de nedidît.

Li ser qenepeya ku pişta wê li dîwêr fi berê wê li pencere-

yan bfi, Sînoyê Cizîrî rfiniştîbfl. Sîno piştî hefsê pirr hatibfi

guhertin. Tew piştî perçebfinê, hêviyên xwe yên li devera be-

rê, bi temamî wenda kiribCin. Porê wî yê ku wî di hefsê de

kiribfi hirî, firk bûbû, lê awayê şehkirinê, deverên rfit vedi-

şart. Tizbiya wî qet jê nediqetiya. Edî yên dora wî bi navê

wî bangî wî nedikirin. Jê re digotin, Seyda. Ev nav bi wî jî

xweş bCi. Qet dengê xwe nedikir fi heta, memnûniyeta xwe

dida den Gava diçfi mala hevalên xwe yên kevin, zehmetiya

wî ya herî mezin, tunebiirta secadeyeke wek adetê bû. Li gor

gotirtêrt wî, wî pirsa xwe ya neteweyî îi secade kiribûn yek.

Simbêlê wî yê ku lêva jorîn derbas nedikirin, gellek caran

bîibîi sedem ku hevalên wî yêrt ku ew ji berê de nas dikirin,

pirr bikertirt. Sînoyê ku di salên hefteyî de, ji bo araqvexwa-

rinê ji terefê rêxistina xwe du caran hatibîi cezakirirt, nuha

berra dii ceneta baqî dabû. Hefsê ew êşandibû. Piştî hefsê bi

145
 çend salan jî ji ber jana zirav pirr kişandibii. Bi îmkanên vî

welatî jê xelas bfibCi. îcar bawesîra wî zora wî biribii. Gava

ji bo wê ameliyat biibîi, nexwestibfi kes biçe ziyareta wî. Lê

tiştên weha zû tên bihîstin. Hevalên xêrxwaz bi telefonan

agahdarî belav kiribCin Ci odeya Sînoyî bi dostan ve hatibCi

dagirtin. Yên ji tevliheviyê hez dikirin, xwe ne girtibCm fi

pirsîbfin:

- Ameliyat çawa derbas bû? Ma kîjan devera laşê te ame-

liyat kirine?

Sîno ji fediya sor bfibfi û nema dizanîbû bê wê çi gotiba.

Hema bi tenê weha gotibû:

- Xwedê hevalên wek we ji ser serê mirovî kêin neke!

MezinbCina guhên wî bala mirovî dikişandin. Ji ber vê, ga-

va hevalên wî gellek caran henek pê dikirin Ci digotin " Tu

ne hewce ye ku tu parabolan bikirrî. Ji ber ku ya te ji malê

temîn dibe", pirr diqeherî û tu nediina ku bela xwe di hine-

kan de bida. Lê bejna wî ya dirêj fi çavên wî yên zerî ku mi-

rovî digot qey hertim kilkirî ne, bi qatê kincên ku bi îtîna

hatibfin kirrîn, hemfi kêmasî di bin siya xwe de dihiştin û

tev vê jî ew hîn wek fêrisekî nîşan didan.

Şêxmûsê Dêrikî, çakêtê wî dîsa li ser inilan û li ser kursiyê

li kêleka Sînoyî riiniştibfi. Vê carê jî li ser qoltixan riinenişti-

bfi. Gava hinekan digot "Va cîh heye, were li vira rûne", bi

qerf digot:

- Ez ji rîiniştina li ser qoltixan hez nakim. Ew cîhê mezi-

rtan e. Mirov gava li wira rfinişt, divê heqê wê bidê.

Ji ber vê yekê, yek ji wan kursiyên ku li kêlekê hatibfin

danîn, hertim aîdî wî bfi. Ji berê de ketibîi nav refên welat-

hezan. Piştî darbê, wî jî da tertgala hevalên xwe fi berê H Sfi-

146
riye ii Libnartê îi dîi re jî li başiirê welêt, li ser hevdu heft sa-

lart li wê sehayê çîi fi hat. Ji nîşanê re, hevalê wî tunebfi.

Berra çi bida, lê dixist. Di leyiztika pinîkêr de jî kafirek bfi.

Ji xwe wî digot:

- Bila ji Dêrikîyan pê ve tu kes nebêjin ku em bi pinîkêr

dizanirt.

Bejrta wî sed fi heftê fi heyşt santîmetre bfi. Gava li welêt

bfi, yekî tenik î zirav bii. Çavên wî gir îi bi qasî ku hisa ku

di qulikêrt x"we de hilnayên, bi mirovî re çêdikir, li pêş bûn.

Gava dikeniya dilê xwe li ken rehet dikin Bi pixe pixekê bi

tertê, qîma xwe nedianî. Carinan yên li dora wî bîin, xwezi-

ya xwe bi wî dianîn Ci ji Xwedê dixwestin ku ew jî weke wî

bikaribin ji dil bikenin. Lê nuha laşê wî têra xwe hatibii da-

girtin. Her ku kîloyên wî zêde dibîin, bejna wî kintir xiiya

dikin Gepên wî hingî weha tije bfibCin, çavên wî yên qahwe-

yîyê tarî ku berê mezin xuya dikirin, tu nemabfi bihatana

girtin. Destê wî herrîm li ser simbêlên wî yên ku orta wan ji

diiyê çixaran zer xuya dikirin, bCi. Her ji çend deqîqeyan ca-

rekê ew ba didan. Ev bCibû xusûsiyeteke wî. Temberiya xwe

weha şeh dikir ku eniya wî ya pahn tam xuya dibfi. Porê wî

yê şayik herrîm dibiriqand. Ev jî gellek caran bfibfi sedem

ku yên li dorê jê re bibêjin " Va, yê ku çêlekê serê wî alastiye

hat". Tayekî sipî jî neketibîi porê wî. Carinan gava hevalên

wî yên jê biçiiktir, jê dipirsîn:

- Lawo, Şêxo tu porê xwe çawa dikî? Tayekî sipî jî rteketi-

yê.

Y7Î jî bi devokê xwe yê Dêrikê hertek bi wart dikir îi digot:

- Ey, qey em li ber xwe nakevin.

Şêxmîisê Derikî, bi eslê xwe ne ji nava Derikê bfi, ji gun-

dekî Dêrikê bfi. Ji ber vê yekê, gava yêu ku ji uava Derikê

147
bfirt, jê re digorîrt; "Ger tu dixwazî bibî Dêrikî, ne problem

e, lê divê tu muracaetî me bikî. Ma Dêrîkîbûn ewqas rehet

e? " pirr diqeherî. Şêxmûs dibistana destpêkî qedandibû.

Dîploma dibistana navîn jî gava dibistan di destê hevalên wî

de bîi, bi îmtîhanên ji derve yên ku bersivên pirsan li texteyê

hatibii nivîsandin, stendibfi. Ev şeş meh in ku ji karê xwe yê

posteyê harîbfi derxisrîn fi nuha ji kasaya bêkariyê meaşê

xwe werdigirt. Heta salekê dê weha dewam bikira. Dfi re ji

bo ji nii ve bikaribe ji kasa bêkariyê alîkariyê werbigre, divê

bi qasî şeş mehan xwe bi projeyeke ku di çarçoveya pêşdebi-

rina jiyana kar de bihata hesibandin, mijCiI bikira.

Nasirî ji bo rîinişrînê, qenepeya li hember Sînoyî hilbijarti-

bfi. Ji ber ku bi pinîkêr nizanîbfi, dikir û nedikir nikarîbîi

xwe têxista çavên Şêxoyî. Zanebîina Nasirî a ternîp jî rewş

nediguhert. Ji ber ku Şêxoyî destîira ku leyizrîka pinîkêr bi

ya ternîpê bê muqayesekirin jî nedida, Nasir mîna ku bibê-

je,"Emrê min ji Xwedê re" li benda rehim û sebra Şêxoyî

mabû. Mirovekî pirr mulahîm bû. Tu kes jê ne diêşiya. Li

hember hevalê xwe pirr bi hurmet bû. Di salên hefteyî de jî

weha bii. Jê dihat hezkirin, lê di qada siyasî de, tesîreke wî

ya weha mezin tune bii. Lê xwedî prensîp bCi Ci ji bo jiyane-

ke bi prensîpên xwe re lihevkirî bijî, hewil dida.

Nasir Mamosteyekî baş bîi. Têkiliyeke pirr xweş di nav-

bera wî fi xwendekarên wî de hebîi. Ev têkilî li derve jî her

berdewam bîi. Di dibistanê de Kurdî, bi saya metodên ku

ew di dersan de bi kar tîne, bi zarokan hîn şêrînrîr dibîi. Ga-

va li bajarê xwe Pîrartê bii, di nav zaravayên Kurdî de, bi te-

nê bi Zazakî dipeyivî. Nuha zaravayê Kurmancî bi qasî

Kurmancekî, xweş dipeyive. Ji ber vê yekê, bi herdu zarava-

148
yên Kurdî jî ders dida zarokan. Serçavê wî wek lepekî bîi. Ji

ber bêvila wî ya dirêj a di wî serçavê biçiik de, çavên wî bi

yekcarî wenda biibfirt. Ji derveyî çend tayên bi minnet, serê

wî riq ii riit bîibîi. Lepên wî, bi qasî ku bala mirovî bikişîrtin

ser xwe, biçCik xuya dikirin. Çenga wî ya ku li gor serçavê

wî dirêj bfi, hiseke weha bi mirovî re çêdikir ku mirov dix-

west hertim pê bigre. Devê wî li gor yên Kurdan biçîiktir îi

lêvên wî jî ziravtir xuya dikirin. Gellek caran hevalên wî he-

nek pê dikirin ii digotin:

- Welleh, dilê bavê te qet ji te re nexwestiye.

Cama berçavka wî jî her diçii qalindtir dibCi. Lê bi danfis-

tertdirtên xwe yêrt civakî fi bi toleransa xwe, weha dikir ku

tu kesî rê nedibir ser hêla wî ya fîzîkî.

Tev li ku ew ii Mehemedê Maraşî du tîpên ji hevdu pirr

cuda bCin jî nuha H kêleka hevdu rîiniştibîin û mîna ku tişte-

kî bi hevdu dişêwirin, xwe bi ser hevdu de xwar kiribîin.

Mehemed yekî weha bii ku di salên hefteyî de agir ji devê wî

diçîi. Ewqas tîij bîi ku gellek caran serê hevalên xwe jî xisrî-

bîi belayê. Nuha tîijîrîya wî ya wek berê nemabCi. Yekî heta

ku mirov bixwaze li ser xwe bii. Bi zend îi bertd bii. Bi hêza

milan kêm kesî dikarîbii zora wî bibira. Ji bo pazuyên xwe

rê xelkê bide, hertim qurîkên milkurt li xwe dikirin û ji bo

pazuyên wî baştir xuya bibin, milên ku ji xwe berê kurt

bîin, qateke din jî lê dihat wergerandin. Gava li dibistana

mamostetiyê xwendibii, ji mamosteyekî xwe yê sporê der-

sên boksê jî stendibîi fi di çar salan de bîibîi boksorekî ye-

man. Di hin musabeqeyên mehalH de, medalya jî wergirrîbîi.

Ji ber ku hîn jî diçfi salona sporê îi li wira bi aletên ku ma-

sulkan xurt dikin dixebitî, sîrtga wî bi qasî ku mirov bê qey

149
ew xwe dibuxudîne, bilind biibîi. Bi laşê xwe mîna atletekî

bîi. Ji ber vê yekê, gellekan xweziya xwe bi wî dianîn.

Lê tu kesî xweziya xwe bi serçavên Mehemedî rtedianî.

Hinarikên ruyê wî weha pêşde biin ku mirovî digot, qey

xwe li çavan radikişînin. Çavên wî yên kort çCibCin ku ji xwe

berê hîirik bîin, ji ber hinarikên ruyê wî jî bi temamî hCir xu-

ya dikirin. Ji ber vê yekê, ne li ber wî, lê li paş wî, tu kesî na-

vê wî hilnedida îi jê re digotin "çavnCitik". Ji ber ku dersên

zimanê zikmakî hatine kêmkirin fi bi gellek mamosteyan re

ew jî ji ber kêmbiina kar, ji mamosterîyê harîbCi derxisrîn.

Salekê ji kasaya bêkariyê alîkarî wergirtibfi û beriya ku ro-

jên wî yên alîkariyê biqedin, bi alîkariya hevalekî xwe yê şi-

fêrtiya trênê dikir, muracaetî kar kiribCi. Nuha ev sê sal in

ku di îstasyona trênê de karê bilêtfiroşiyê dike.

Dewrêşê Sêrtî ii Bêrîvana Batmanî ku sê sal berê bi dawe-

teke mezin, bi hevdu re zewicîbfin jî li ser qoltixa ku pala

xwe dabfi dîwarê ku texteyê agahdariyê lê daliqandibû, li

kêleka hevdu rîiniştibCin. Tev li ku sê sal di ser zewaca wan

re derbas biibîin jî bi çavên meliil ên evîndarên bi hesreta

hevdu bûn li hevdu dinihêrîn.

îro keça xwe Zînê jî bi xwe re anîbCin komeleyê. Bêrîvanê

bi çavên reş î gir î wek tasan îi bi ruyê gewr î boz î girover û

bi porê xwe yê dirêj î rengê genimî ku xwe bera ser pişta wê

dabii, çavên Dewrêşî hefs kiribîan. Dewrêş îi Bêrîvan hem

beşdarî munaqeşeyê dibîin fi hem jî di nav re bêyî ku tu kesî

pê bihisîrtin, bi çavên bi hezkirin li hevdu dinihêrîrt.

Bêrîvanê li welêt lîse qedandibîi li li vira jî li dibistarta bi-

lind beşa mamostetiya pêşdibistanê xwendibû. Piştî ku

xwendina xwe qedandibîi, li belediyeyê li hêlîna zarokan

150
dest bi kar kiribîi û îsal jî bûbîi şêfê wê hêlînê. Wê çertd roj

berê semestreya xwe wergirtibû û di hefteya pêşiya me de jî

ji bo çûna Rodosê bilêtên xwe veqetartdibîirt.

Li komeleyê ji bo zarokart odeya biçûk gellek musaît bîi.

Ger hinek pêlîstok jî bi xwe re anîbin, dikarin heta êvarî

sebra xwe bînin.

Dewrêşê ku heta nuha tu karek nemabîi ku nekiribfi, tam

dema ku karê taksiyên nav bajêr pirr daketibii, takiyek kirî-

bii û dest bi vî karî kiribû. Ji bo çfiyina xwe ya Rodosê tak-

siya xwe bi bazara ku karê li hevdu nêvî bikin, dabfi nasekî

xwe. Heta nuha, bi Tirkî pirtiikeke helbestan û bi Kurdî jî

du pirtCikên çîrokan ji aliyê Dewrêşî ve hatibfin weşandin.

Dewrêş deineke dirêj bi tenê jiyabCi. Piştî ku emrê wî gî-

haştibfi sî fi pêncan, hîn nuh zewicîbii Ci ji vê zewacê zaroke-

ke wan bi tenê hebCi. Piştî zewacê jî karê nivîskariya wî îda-

re dibîi, lê ji gava zarok çêbîi ii pê ve, tu berhemên wî neha-

rîbîin xuya kirin. Berçavka wî hertim di qewlikekî de ii di

bêrîkê de bû. Heta ku lazim nebîiya nedida ber çavên xwe.

Riiyê wî hertim kurkirî bîi. Çavên wî yên şînê vekirî, bi ruyê

wî yê esmer re, ew pirr şêrîn nîşan dida. Têkiliya wî Ci sporê

qet qut ne biibîi. Ji ber vê yekê, mîna hevalên xwe yên din,

kîloyên zêde yên ku tesîrên negatîv li bejna wî bikin jî çêne-

bfibfirt. Ji muzîkê pirr hez dikin Wî bi xwe jî li gellek eustru-

manan dixist. Di pêvajoya sirgfina li Rojhilata Navîn, rte bi

xêra tembfira wî ba, roj derbas nedibfin.

Gava ew ket hundur, wan jî navbirrek da munaqeşeya

xwe ii herkesî ew dawetî cîhê H kêleka xwe kin Berê li sfire-

tên li jor bi rêz daliqandî yêrt gellek ruyêu uas ku bê wext

xarîr ji wan xwesrîbfin nihêrî îi piştî ku bi awakî resmî silav

151
li yê ku bi komputura biçfik dixebitî kir, daweta yê ku herî

nêzîkî derî bîi, qebfil kir fi xwe H ba wî bera xwarê da. Bi

hatina wî re, bêdengiyeke ji xweber çêbû. Piştî silav li hemCi-

yan vegerand, serê xwe rakir û berê xwe da Ardayê ku hem

bi komputura mezin dinivîsand fi hem jî di ber re hilin li ser

hilmê li çixareyê dixist.

- Arda, dixan ji kozika te nayê! Ma çi bi te hatiye? Berê

sitara me ji destê te tune bii. Qeb qeba te bîi. Heta ku te em

ji guh nekirana, te em ber nedidan.

Ardayî hilmeke din li çixareyê xist. Bi hilmê re, di nava di-

xanê de ma. Kursiya xwe rast kir, hebekî ji ber komputurê

vekişiya, berê xwe da wî û got:

- Berê berê bîi. Berê gellek rîşt zelal xuya dikirin, lê nuha

hertişt di nav xumamê de wenda bfiye.

Ew ji nişka ve li xwe hay bfi ii ji civatê re got:

- Li qusîirê nenihêrin, belkî we li ser tiştekî sohbet dikin

Ez hêvî dikim ku min sohbeta we ne birrî be. Ez tika dikim,

bê hfin li ku mabCin, ji wira dewam bikin.

Civatê xwe ji bo domandina sohbetê amade kin Gava ew

ketibîi hundur, Mehemed dipeyivî. Mehemedî îtîraza ku

peyva wî nîvco mabii kir fi bi vî awayî sohbet ji cîhê ku ma-

bfi, dewam kin

Mehemed:

- Keko, divê ez peyva xwe biqedînim. Ji xwe, hindik ma-

bÛ.

Civatê bi hevdu re rê dabîi Mehemedî. Gava ew ketibfi

hundur, axavtina Mehemedî ya li ser pirsa 'Gelo partiyeke

sosyalîst pêwîst e, art na?' li ber qedandirtê bfi. Mehemedî

nuha jî netîceyên ku divê ji axavtinê bên derxistin, rêz diki-

rin.

152
 - Sosyalîzm dîktatorî ye. Burokratîzm e. Birçîbfin e, herb

e. Belengazî ye. Hem Feqîrî îi hem jî fuqurî ye.Talankirina

îmkanan e. Me hemuyan digot, paşdevegerandin ne mum-

kun ê. Em çi qas rast bîin, derket ortê. Mulkîyeta şexsî tune

be, pêşketin jî xeyal e. Ez ê kurt bibêjim, pêwîstiya me bi
partiyeke weha tune ye. Ma sosyalîzm bi serê me Kurdan bi

tênê ketiye?

Mehemedî tev ku gotibîi, ez ê kurt bibêjim jî lîsteya argu-

mentên xwe dirêj kin Hemîi tiştên ku herroj li dijî sosyalîz-

mê digotin, di vê munaqeşeyê de jî dubare kirin. Dewrêş li

benda qedandina peyva wî bii û gava peyva wî qediya, got:

- Ger destûra we hebe, ez jî dixwazim di vî warî de hin

tiştan bibêjim.

Tev li ku yên sebra wan nemabCi jî hebCin, civatê bi hevdu

re gotibCi:

- Kerein bike!

Dewrêşî xwe baş konsantre kiribû. Gava Mehemed dipe-

yivî jî bi zorê xwe girtibû. Piştî destîira civatê, bi hemîi cidi-

yeta xwe ve dest bi peyvê kin

- Hevalno, ein qebCil bikin nekin, sosyalîzm jî lênerînek e.

Di civata Kurd de jî mîna heinCi civatên din ên dinyayê,

menfaetên cuda hene Ci grCipên ku teinsîa van menfaetan di-

kin, hene. Ev gellek tebîî ye ku herkes dê li gor lênerînên

xwe, di qada siyasî de xuya bibin. Sosyalîzm jî ji bo çareser-

kirina pirsan ii birêvebirina civatê alternatîveke cuda ye.

Ger tu pirrdengiyê, mîna dewlemendiya civatê dibînî, gelo

tu ji bo çi dixwazî bi tenê sosyalîzmê ji rtava vê pirrdengiyê

derxînî? Ma te encamên qedexekirina lênerînan bi çavên se-

rê xwe nedîtin? Ma qey te tu ders jê dernexistine? Û wekî

din jî sosyalîzm ji Kurdan bi tenê re nemaye. Rast e, krîzek

153
tê jiyandin ii bayekî ein hemîi dane ber xwe. Hela bê ka kî

dê bikaribe di ber xwe de bide.

Gava Dewrêş dipeyivî, wî jî xwest ku hiu tiştan bibêje, lê

dîi re di hundurê xwe de fikirî ku ji destpêkê de ne di nav

munaqeşeyê de ye, dev jê berda. Lê Ardayî berê li wî nihêrî

îi mîna ku bibêje, 'Binihêre, te digot, dixan ji kozika te nayê,

ava dixan!' îi dîi re berê xwe da civatê ii peyivî.

- Welleh, îdealên sosyalîzmê baş bfin. Ez di vî warî de, hîn

jî ne poşmart im. Lê pratîka welatêrt rojhilat fi ev îdeal qet li

hevdu nakin. Mirov nema dizane, bê çi biparêze Ci çi nepa-

rêze.

Dewrêşî ji nişka ve xwe avêt ortê û got:

- Ji xwe, tiştê ku nayê fahmkirin, ev e. Gellek kes îdealên

sosyalîzmê û tetbîqatên ku li gellek deverên dinyayê li ser

navê sosyalîzmê hatin kirin, ji hevdu veneqatîne. Li gor ba-

weriya min, çewtîtiya herî mezin ev e. Rast e, gellek dersên

ku divê ji van pratîkan bên wergirtin hene ii divê em gavên

ji bo pêşerojê di bin rortahiya dersên ku ji van pratîkan hati-

ne derxistin, biavêjirt. Em bi xwe jî....

Lê Şêxoyê ku tu carî li beuda dora xwe nedisekinî, nehişt

Dewrêş peyva xwe bidomîne. Şêxoyî bi kerbekê Ci bi denge-

kî bilind peyva Dewrêşî birrî ii tiştên ku di dilê wî de zîl da-

bîin, derketin ortê.

- De hfirt bi serê xwe bikirt, dev ji vart meseleyêrt pîiç ber-

dirt, lo! Me heta rtuha da dii we, lê birtihêrirt bê we em di ku

re derxistin. Welat wêran bîiye. Hertişt li birt guhê hevdu

ketirte, zaro hîrt jî munaqeşeya felsefeyên cuda dikin. Ev bîst

sal in, eynî çîrok e! Hasil gîhaşt Mûsil, lo! Hîin li kî derê

nin? Ji xwe, we berê jî weha kin We hem mala xwe ii hem jî

154
ya me xera kin Ma hfin ê bi vî aqiH bigihêjin kî derê? Ma ne

bes e? Di heftê salî de we tîpin afirandin ku nuha kapîtalîst

jî nema dizanin bê wê wan çawa îslah bikin.

Hemûyan bi teb'ê Şêxoyî dizanîbûn. Ji ber vê yekê, dilê

kesî jê nedima. Lê tev vê jî Beriya ku hin ji wan peyvin ne li

rê, ji Şêxoyî re bikin ku dfi re tesîreke negatîv li munaqeşeyê

jî bike, Nasirî bi dengekî ku tansiyona munaqeşeyê hebekî

daxîne, hêdî hêdî dest bi peyvê kin

- Li gor baweriya min, tev ku ez ne sosyalîst im fi lênerî-

nên min, ji yên wan gellek cuda ne jî ez bi xwe, xweorganî-

zekirina sosyalîstan ji bo Kurdan, mîna xeterekê nanirxî-

nim. Divê her hêla civata me bikaribe xwe bi rêxistin bike.

Em nikarin ji bo hin lênerînan demokrasiyê bixwazin û ji bo

hinin din jî qedexekirinê biparêzin. Ev paradoksek e. Gorîna

Voltaire bînin bîra xwe. Bi qasî ku tê bîra min, weha bîi ' Ez

wek te nafikirim, lê ji bo azadiya rîkrên te, ger pêwîst be, ez

amade me ku canê xwe feda bikim'.

Sînoyî lê nihêrî ku îdealên rojavayî reng didin munaqeşe-

yê, debar nekin Hin hereketên wî yên lê bCibfin adet ku bêyî

zanebîin dihatin kirin, dîsa derketin ortê. Bi rîlîka xwe ya

îşaretê herdu biruyên xwe rast kirin. Eniya xwe hebekî fir-

kand. Ji bo dengê xwe veke, berê di ber xwe de kuxiya. Serê

xwe rakir îi hîn beriya ku Nasir bigihêje ku gotina xwe ya

taliyê bi temamî biqedîne, dest pê kin

- Heta nuha tu kesî ji we tiştekî cuda negot. Hîin hemfi ne

fikrên xwe, lê fikrên xelkên din tekrar dikin. Birano, divê

hCin êdî bi awayekî din li meseleyê binihêrirt. Ev awayên ku

we heta nuha ceribandirt, rtemeşiyart. Ji bo çi? Teqlîd bfin,

teqlîd! Teqlîda rojavayê! Ev lênerîn ji derve ketine nav civa-

ta me. Civata me civateke musulman e. Dînê îslamê jî dînê

155
heq e. Ancax îslam dikare pirsên me ji binî de çareser bike.

Kurd ancax di nava biratiya musulmanan de dikarin bibirt

xwediyê fortksiyortekê. Min jî berê wek we digot. Lê ez zCi li

xwe hay bûm. Ez we jî dawetî ser rêya heq dikim.

Sînoyî bi devokê xwe yê Cizîrê zor dida sînorê zanebCina

xwe ya di warê dînî de ii argumentên xwe pêşkêş dikirin. Lê

Bêrîvanê dikir fi nedikir, nikarîbfi li benda sebra xwe rawes-

tiya. U asoxî jî xwe negirt ii bi dengekî bilind ku nêzîkî sîno-

rê qêrînê, ji Sînoyê ku rîzbiya xwe dikişand û behsa feyda îs-

lamê dikir re got:

- Le Yezîdî? Tu ê Yezîdiyan çawa bikî, Sînoyê musulman?

Ma ew jî ne Kurd in? Tu ê wan ya bi zorê bikî musulman,

ya jî qetil bikî? Tu dibêjî dînê îslamê dînê heq e. Ji bo her zi-

lamekî çar jin, rîştekî heq e? Ji bo çi tersê wê bi we zor tê?

Gava ev gorîn ji devê wê derketin, ji qahra sor bû. Perç-

eyeke porê wê yê ku bi xêra toqeyê hatibîi zevtkirin, rîlitî Ci

xwe bera ser eniya wê da. Piştî bi destê xwe porê ku ketibû

ser eniyê da aH, bêyî ku firseta peyvê bide hinin din, peyva

xwe domand.

- Tu dibêjî ku lênerînên we teqlîd in û ji derve hatine. Baş

e, ma Islam di nava Kurdan de derketiye? Ma ne bi zora şîi-

rê Ereban îi talankirineke mezin ketiye welatê me? Ger roje-

kê îqtîdar têkeve destên ên wek te, hfin ê tu kesî ji me sax

nehêlin. Ma divê mirov ên wek we...

Bêrîvanê çavên xwe girtin îi çi hat ber devê wê, bi dertgekî

hêl got. Sîno li cîhê xwe sar ma. Bi derbekê zer bfi. Lêvên wî

lerizîn. Ew ne H benda reaksiyoneke weha bfi. Dîsa biruyên

xwe rast kirin. Eniya xwe jî bi dfi wan re firkartd. Bêrê mîna

ku bibêje "ma ne dibîi ku tu H benda qedartdina peyva min

bima" bi çavên bi meraq fi ecêbmayî li Bêrîvanê nihêrî. Lê

156
 dû re di hundurê xwe de got "Nalet li çavên şeytên bê!" û

hêrs fi ecêbmayina xwe bi gorînan ve neanî zimên. Qîma

xwe bi awireke ku hêrs û ecêbmayina wî jê dihat xwendirt,

artî. Mîna ku bibêje "Ma we dît, bê vêya çi kir?" li civatê ni-

hêrî. Çavên wî bi yên Dewrêşî ketin. Çavên wan bi qasî

çend saniyeyan li ser hevdu man. Sînoyî ji çavên Dewrêşî

sînyalên ku wî jî ev reaksiyon zêde dîtiye fi mîna ku bibêje,

"Qet nebe, tu hebekî îdare bike" xwend. Dewrêş dii re li kê-

leka xwe zîvirî û mîna ku bibêje, " Fikrên xwe bibêje. Lê ma

tu mecbûr î ku bi vê uslîibê xwe îfade bikî?" H çavên Bêrîva-

nê nihêrî. Bêrîvanê di dilê xwe de, ji ber dozaja reaksiyona

xwe poşmaniyek his kin Lê carekê qewimîbCi Ci ya din jî ji

aliyê naveroka helwesta xwe jî qet ne poşman bCi.

Dewrêş hîn difikirî bê ew ê vê rewşê çawa serrast bike, Şê-

xoyê ku zêde guh nedida tu kesî wek xwêya ku tu têxe êgir,

bi metodên xwe ve li ser Sînoyî girê da.

- Ji xwe musulman ji me kêin bCin. Ma em li her perçeyî

ne li ser navê musulmanrîyê tên qetilkirin, lo! Musulmantî-

iyê wek ku xwuşka Bêrîvanê jî got, bi zorê em teslîm stendi-

ne. Madem bi zorê harîye, welleh divê bi zorê jî bê qewiran-

din. Careke din jî van fikrên rizyayî û beredayî nîne vê derê!

Sînoyê ku xwêdan bi eniyê ketibCi di nava wan de, xwe bi

tenê his kin Sor bîibîi û tizbiya xwe hîn bi lezrîr dikişand.

Hêrsa wî ya ku ji ber gotinên Bêrîvanê dest pê kiribfi, lê bi

nihêrînên Dewrêşî re dikira ineyla daketinê pê re çêbiibûya,

bl axavtina Şêxoyî re dîsa bilirtd bûbîi îi nuha xwe di hemii

tevgerên wî de dida den Çavên wî ji hêrsa dikira ji serê w

bazbidana. Ew salona ku heta nuha gazin jê nehatibîi kirin,

nuha pirr germ hatibîi hiskirin. Sînoyî mîna ku bibêje "Gelo

157
 mirov nikare pencereyeke din jî veke" li Ardayî nihêrîbû.

Dewrêş êdî nema dikarîbii rawestiya. Mîna ku bibêje, "La-

wo Şêxo, me hîn uslîiba Bêrîvanê serrast nekiribû, îcar te ji

bo çi weha kir" çavên xwe li çavên Şêxoyî gerandin. Lê Şê-

xoyê ku dizanîbCi bê agir çawa gCir kiriye, çavên xwe bera

erdê dabîin. Dewrêşî beriya ku hinin din bi awayekî din,

agir giirrîr bikin, mudaxeleyî munaqeşeyê kir Ci gotinên ku

weke bayekî hênik bi ser Sînoyî de bê, ji devê wî herikîn.

- Hevalno, em bi vî awayî nikarin hevdu baş fahm bikin.

Vê usliibê heta nuha, em bi santîmekê pêş de ne birine û dê

ji nuha îi pê ve jî tu feydeya wê li me tune be. Sînoyî lênerî-

nên xwe anîn ziinên. Me jî guhdarî kin Niqteyên ku ein li

dij in, ji xwe dê bibin inijarê rexneyên me. Ez bi xwe jî inu-

sulmanrîyê mîna tendenseke demokratîk nanirxînim. Gava

Şêxo dibêje, 'Em li her perçeyî li ser navê musulmantiyê tên

qerîlkirin', ez pê re mim. Lê tev vê jî ne musulmantî îi ne jî

tu baweriyên din, bi zorê ji ortê ranabein.

Piştî nermbiina hewayê, Nasirî jî di warê toleransa li hem-

ber lênerînên cuda de, lênerînên xwe anîn zimên.

- Min berê jî gotibCi, li vê civatê wek her lênerînê, heqê

musulmanan jî heye ku xwe organîze bikin Ci li gor baweri-

yên xwe bixebirîn. Divê ev îmkan ji bo wan jî bê naskirin.

Lê divê ew jî li hember ên ji derveyî xwe, bi tolerans bin.

Peyva Nasirî bi dengê Ardayê ku ji nişka ve rabii ser xwe

ii got; 'Wey, bi Xwedê em ji xebera man!', hat birrîn

Gotina Ardayî bala hemuyan ji munaqeşeyê ber bi radyo-

yê ve biribii. Arda ber bi radyoyê ve çii îi pê H bişkoka wê

kin Çend deqîqe di ser xeberan re derbas bîibii. Munaqeşe-

ya civatê tev xeberau jî bi hemû germahiya xwe dewam di-

kin Behsa başfir hat kirin. Ardayî xar bir bişkoka dengbi-

158
 lindkirinê. Munaqeşeya civatê jî bi derbekê rawestiya.

Guh bel bûn.

Bayekî xemgîn salona komeleyê dagirt. Êdî tu kes nedipe-

yivî. Bi tenê li ber xwe dinihêrîn.Texrîbat bê sînor bii. Serê

xwe bilind kirin û li çavên hevdu nihêrîn. Dilên hemCiyan bi

hevdu re lê dixist. Pêwîsrîya wan a bi hevdu îi niqteyên wan

ên muşterek, hemû cudabûnên wan, dabîin aliyekî.

Xuya bû ku dê hejmara dayikên ku dilên wan bişewirîn,

kezeba wan biperirîn û qêrîna wan di ezmanan re derkevin,

her biçe bêtir bibe.

Bêrîvanê dikira ji qehra xwe bixwara. Çiya bi hemfi hey-

beta xwe, ezman bi hêmîi şînahiya xwe û berrî bi hemîi be-

reketa xwe ve li ber çavên wê wenda bîin. Xwe di tarîtiyeke

bê ser ber de, bi rîkî tenê his kin Piçeke sirra bê jî nemabii.

Hiseke weha hatê ku dikira biferîsiya. Nal nala yên ku di

bin axê de tehamul nedikirin, di guhên wê de kir zîngînî.

Bêrîvanê di pêvajoya hilbijartinan de li wira, di bin ezma-

rtên şîn de, ji çiyayên bilind li berriya bê serr îi ber temaşe

kiribCi. Wê dil dîtibCin bi hevdu re lê dixistin. Wê zarok dîti-

bîin, li warê wêrankirî, bê bav û di himbêza jinên bî yên

çav li rê de. Wê gund dîrîbîin kevir li ser kevir nemayî. Ew li

Hîroşîma duyein li sîicê mirovatiyê rast hatibCi. Wê li cîhê

ku bi erdê re biibfi yek, mirov dîrîbfin bi hêviyê ve hilmiştî.

Bêrîvanê êdî îdare nekir îi got:

- Haho, ji bo Xwedê! Ma dîsa? Ma hfin gurên hevdu ue?

Dertg hew jê derket. Li cîhê xwe mat ma. Dinya li ber ça-

van tarî bii. Hêviyên wê qels bîin, daket sewiyeyeke gellekî

rtizm. Li Helebçeyê fikirî... Li zarokêrt ku di himbêza dayi-

kan de bê can, fikirî. Li koça milyonên ku berê xwe dabîin

çiyayan îi gellek canêrt teze kiribûrt gorî, fikirî. Kelogirî bii.

159
Li dora xwe nihêrî. Bi nefreteke bê hed û hidCid rîje bûbfi.

Baş bîi ku tu kes neket xulqê wê. Na na, dikarîbû bi wan de

biteqiya îi kerba hertişrî di serê wart re derxista.

Halê Bêrîvanê yê ku civat bêtir xisrîbCi nav bêdengiyê, tesî-

reke mezin li wî jî kiribCi. Nexwest bêdengiya civatê xera bi-

ke. Li erdê nihêrî, bîsrîkekê weha ma. Dû re daket kCirahiya

dîrokê. Li şerê ku li Troiayê çêbûbii fikirî. Xwest paraleliya

wê ya bi îro re, ya ku li bejna me jî dike, peyda bike. Serê

xwe bi xemgînî kil kir îi di hundurê xwe de got:

- Li gor mîtolojiyê, di şerê Akhayî û Troiayîyan de, şer bi

çi mahneyê dest pê kiribe jî şerê esîl, ne di navbera wan de

bfi. Şerr di navbera Xwedayên cuda de bCi. Munaqeşeya şer

li çiyayê Olymposê di nava xwedayên cuda de hatibû kirin.

Xwedayê herî mezin, bavê Xwedêyan Zeus ji bo birêvebiri-

na şerî derbasî çiyayê îdayê bûbîi Ci ji bo alîgiriyê, hemCi

Xwedê azad hişrîbCm. Athene, Apollon, Here, Poseidon,

Hermes, Hephaistos, Ares, Aphrodite herkesî aliyê xwe zevt

kiribfi îi şer gîir kiribûn. Herdu gel li gor daxwazên Xweda-

yêrt cuda, ji derveyî pîyonên şerî, ne tu tiştekî din bCin.

Hebekî rawestiya. Li ser vê mîtolojiyê dîsa rikirî. Lê di da-

wiyê de dev ji kiirdakerînê berda îi di ber xwe de kir niçe niç

îi got:

- Ez hêvî dikim ku em jî ji berdêla Xwedayêrt cuda bi hev-

du re şer nakin.

Xuya bîi, tu kesî nedixwest vê bêdertgiyê xera bike. Her-

kesî haziriya xwe ya çîiyirta malê dikin Pişrî çertd deqîqeyart

Dewrêş rabii ser xwe îi dîsketek ji bêrîka xwe derxist îi ji

Ardayî pirsî:

- Karê te bi komputurê heye?

Ardayî jî karê xwe yê îro qedartdibfi fi ji ber vê yekê, difi-

i6o
kirî ku ji bo çîiyirtê xwe amade bike.

- Karê min qediya, lê ez ê biçim malê. Divê ez derî kilît bi-

kim. Ma te ji bo çi pirsî?

- Min ê ji bo korttrola nivîsek e ku di vê dîsketê de hatiye

qeydkirin, ew ji laserê derxista.

Arda hema ji cîhê xwe rabfi ii got:

- Ev bi tenê be, tu dikarî derxîne. Ez artcax heta panzdeh

deqîqeyan xwe hazir bikim.

Herkes heta ku Ardayî xwe hazir kir, li benda wî man ii

dîi re jî hemii bi hevdu re ji komeleyê derketin. Yên dê bi

erebeyên xwe biçîina û yên ku dê biçiina îstasyona trênê,

xatir ji hevdu xwestin û bi hesreta welatekî şewitî ve her ye-

kî ji wan berê xwe da taxeke cuda ya Stockholma ava.

Wî jî berê xwe da îstasyona trênê. Herdu destên xwe xis-

tin bêrikên pantalonê xwe Ci xwe pê re civand ser hevdu.

Pişta wî hebekî xiiz bîi. Milên wî ber bi jor ve bilind bûn û

situyê wî jî wek kîsoyê ku serê xwe heta nêvî kişandibe qali-

kê xwe, di navbera herdu milên wî de melisî. Çend caran li

vî halê xwe hay bîibîi îi destên xwe ji nişka ve ji bêrîkên

xwe derxistibûn, pişta xwe rast kiribii li sînga xwe derxisti-

bîi pêş. DCi re serê xwe bilind kiribCi, li dora xwe nihêrîbCi û

meşiyabîi. Lê gava ji bîra wî diçii fi xwe serbest ber dida, dî-

sa diket eynî halî. Vî halê wî demeke dirêj mîna problemeke

mezin, serê wî êşandibii. Lê gava ferq kir ku nikare tiştekî li

hember vê problemê bike, wî jî ev problem bê diH xwe, lê

wek ku hebîi, qebîil kiribii.

Heta gîhaşt malê, ji hal de ketibîi. Di xwe re nedît ku li te-

levîzyortê jî birtihêre. Piştî xwarin îi hin karên rûtîn, xwe bi

zorê gîhand rtivîrtê xwe. Pirtiika Nelson Mandela ya ku ua-

i6i
vê wê "Ew rêya dirêj a ber bi Azadiyê ve" bii, ji ser maseya

ber qeryoleyê rakir îi ji beşa şeşart, ji " Ew qurnefila reş" îi

pê ve du rîipel bi zorê xwendin. Lê xewê zora wî bir û ji ber

vê yekê, wî jî ji mecbiirî ji bo îşaretkirinê, kaxizek xist nav

pirtîikê û ew dîsa danî cîhê wê yê berê. Xwendinê evv ji vvê

piça taqeta ku li hember xewê mabîi jî mahrîim kin Hîn şev

tam kerr nebûbîi. Dengê zarokên ku li bexçeyê taxê dileyiz-

tin, mîna ku pirr dîir bîin, bi awakî lawaz dihat. Pişrî ku

fahm kir ku êdî nikare ji destê xewê bifilite, serê xwe li ser

bahlîfa perîkî xweş kir û xwe sipart xewê. Wî firseta ku

xwe biqelibîne vî aH ia wî aH jî peyda nekin Hema çavên

xwe çawa girrîn, di xew re çii.

162
 Li daîreyeke qata heyştan a ku berê balkona Vvê bi darista-

nê ve bîi, dengê alarmeke çavrtebar hat bihîstirt. Alarma be-

xîl a ku tehartiuH dostauiya lihêfa germ îi laşekî bi rîkî tertê

nedikir, biryara xwe dabîi. Divê ev dostaniya li odeya germ

Ci tarî, lê ji aliyê oksîjenê ve hatiye feqîrkirin, bihata qedan-

din îi dijminan miradê xwe bikirarta.

Dengê alarmê asoxî, bi ya xwe kir û ew bi hêrs ji xew ra-

kin

Çavên wî, bi zorê vebîin.

Di xwe re rtedît rabe ser xwe. Hîrt piçek xew pê re mabii.

Lê wî dizartîbCi ku gava mîrata alarina yekem lêxist, êdî he-

mCi hewildanên ji bo razanê bê feyde nin.- Destê mirovî ji ni-

vînan nabe. Mirov xwe di kozikekê de, li berida dertgê alar-

ma duyem his dike Ci bi dengê alarina duyem re, rîştê ku wê

biqewimiya, diqewime. Xewa mirovî diherime. Ji rîrsa xeze-

ba alarmê, nivîn jî dikevin tayê Ci nema sitarê li mirovî di-

kin. Gava xewa şêrîn ji ser çavên mirovî diçe, ji rabfinê pê

ve tu çare namîne.

Xezeba alarina duyem dfirî van deveran be, bi ser wî de

hat û ew bi yekcarî ji desthilanî de xist. Lihêfa ku ruyê wê

kulîlk kulîlkî bii, bi hêrs ji ser xwe avêt, çavên xwe firkand
ii herdu lingên xwe ji qeryoleyê bera xwarê dan. Şimikên Ii
binya qeryoleyê xistin lingên xwe Ci çû ba pencereyê. Berê
jalfizîya ku nedihişt tîrêjên tavê bidin odeyê, da aH. Tîrêjan
bi derbekê re êrîşî odeyê kirin. Çavêrt wî ji ber şewqa rîrê-
jan, bi temamî harîn girrîn, lê tîna tîrêjan xwe da laşê wî û
ew bi hemii dostaniya xwe ve himbêz kin Pişrî wê bela sa-
eta ku ew ji xew şiyar kiribîi, germahiya tîrêjên ku ode da-
girrîbîin, kêfxweşiyek pê re peyda kin
Dîi re ji bo guherrirta hewa odeyê, pencere piçekî vekin

163
Xwe li ser piyan vezeland. Bi vezelandinê re bawişkek hatê.

Bi bawişkê re, bêvila wî qermiçî îi ber bi jor ve hat kişandin.

Lêva wî ya jêrîn weha daket ku diranên wî yên jêrîn, derke-

tin pêş îi jora piduyên wî yên jêrîn, xuyabû. Bawişka wî hin-

gî weha wextekî dirêj ajot, inirovî digot qey devê vvî dê ne-

ma bê girtin.

Devê wî asoxî, bi saxî îi selametî hat girtin. Bêî ku çongên

xwe bişkîne, du caran daqîil bîi û ji bo destên xwe bighîne

erdê hewil da. Bi ser neket fi cara sêyem jî neceriband.

Ev mehek e ku birayara bazdanê dabû. Xwedêgiravî, wê li

daristanê baz bida. Biryar hêsan hatibîi dayin, lê bicîhanîna

wê pirr pê zehinet dihat. Ji ber vê, ancax pêr, dest bi bazda-

nê kiribû. Gava do serê sibehê rabCibû ser xwe, heinCi laşê

wî wek êzingan hişk bûbCi. Her deverên wî diêşiya. Do, êşa

laşê xwe kiribCi mahne îi baz nedabîi û gotibCi:

- Ez ê serê sibehê baz bidim. Ma mirov xwe ji ser rojekê

çeng bike, dinya xera nabe.

Gava bazdan hat bîra wî, canê wî girantir bû Ci weha got:

- Ooof! Hema welleh, ez îro jî baz nadim.

Bazdan, xweşuşrin û dû re şuştina cilêrt di nav xwêdanê de

mayî... Cartê wî girantir dikirin.

- Ez dikarim rojeke din baz bidim. Tu divê qey rojên xwe-

dê qediyanin.

Firkandina çavên xwe domand. Gava ji bo rahiştina roj-

nameya ku di qulika derî ya ku ji bo posteyê hatibii vekiriu

re hatibîi avêtirt, ber bi derî ve çfi, çavêrt wî li enfîyeya ku cî-

ranê wî dîsa di qulika derî re avêtibîi hundur ketin Bêhna wî

teng bfi. Ji bo dilê xwe rehet bike, çend xeber dart. Aqileke

hatê ku biçe li deriyê cîrên bixe ii bibêje 'êdî bes e!'. Lê diire

164
ji bo bi benda wî nekeve, vê carê jî ev neheqî daqurtand.

Lê di dilê xwe de got:

- Ev cara dawiyê ye. Ger te careke diu weha kir, bila tu di

kefa destên min ne, kero!

Heina perçeyê rojnameyê yê ku enfîye keribîi ser jê kir Ci

avêt sepeta kaxizan û bi vî awayî xwe ji enfîyeya ku haribii

bikaranîn, xelas kin Dû re berê xwe da korîdorê. Li ber de-

vê deriyê tfiwaletê rawesriya. Çend saniyeyan fikirî, gelo

hem biçfiya tûwaletê fi hem jî rojnameya xwe li wira bix-

wenda? Lê ji rtişka ve biryara xwe guhert, rojrtame dartî

odeya rCiniştinê û berê xwe da metbexê. Mekîneya qahwe-

kelandinê li ser maseyê bû. Rahişt qahwedanka cam îi da

ber kaniyê. Dû re ew av bera mekîneyê da. Li parziinê qah-

weyê geriya. Dolaba ser firneyê vekir, ne di wir jî de bû.

- Ev mîratê pêrzian keriye kî derê? Na'Iet li çavên....

Hîn peyva xwe temam nekiribii, çavên wî li ba pencereyê,

bi paketa parzCinên kaxizî kerin. ParzCmek jê derxist, du ke-

vçî qahwe bera hundurê pêrzûn da Ci xist parzûndankê îi da-

nî ser qahwedanka cam. Fîşa mekîneyê ji xwe di prîzê de

bCi. Wî bi tenê pê li bişkokê kin Pişrî bîsrîkekê, ava kelandî
hêdî hêdî bi ser qahweya di pêrzûn de bîi, hat ii bêhna qah-
weya kelandî hundur dagirt. Wî qahwe di vî haH de hişt Ci ji

bo serçavşuştinê, berê xwe da serşokê. Hîn ruyê xwe bi peş-

kîrê baş zuha nekiribCi, berê xwe da pakêta xwe û çixare-

yek pêxist. Xar bir qahweyê fi fîncanek heta ber dev dagirt.

Qurtik ji qahweyê vexwar fi bi ser de jî hilmek li çixareyê

xisc. Herduyan bi hevdu re ta'mek pirr xweş da zimauê wî.
Di wê esnayê de rîştek ku ji qahweyê fi tfitinê pêkharî xeyal

kin Di ber xwede fikirî:

- Gelo di pêşde dê mumkun be? Ji xêra Xwedê re rîştekî

165
weha bihata peydakirirt...

Dii re di ber xwe de got:

- Maşallê, dertgê min neçîibe tu kesî. Ez dirîrsim, hinek

van tiştên ku ji ber esareta min a li hember çixareyê ji devê

min derdikevin, mîna şîretan fahm bikin.

Pê re çixareyeke din pêxist. Xweliya çixareyê bi çend hil-

man bi qasî ku nema bikaribe xwe ragire, dirêj bîi Ci asoxî

ket ser xalîçeya ku li ber dilê wî pirr delal bû. Ji bo piçikeke

xweH çii tozkêşa xwe ya ku bi kevnî kirîbû, anî ii dengê wê

yê mîna aşê xerabe cîranê di xew de mabû jî ji xew rakin

Tozkêşê xweH bi derbekê dabelihand. Wî dengê aşê xerabe

birrî ii tozkêş danî cîhê wê. Gava vegeriya çavên wî li tablo-

ya ku li dîwêr daliqandîbîi ket. Hebekî lê nihêrî, her carê

mahneyeke din jê derdixist. Vê carê ji bo derxisrîna tu mah-

neyên nuh hewil neda. Lê fikra bi lavlavkekê xemilandina

wê, serê wî mijCiI kin Hevalekî wî ji bo ku tablo baştir û

xweşikrîr xuya bibe, pêşniyara kirrîna lavlavkekê kiribCi.

Gava pêşniyara hevalê xwe bi bîr anî, tabloya ku ji lavlavka

li dorê pêçayî, bê par mabfi, hiseke mîna ku ji xweşikbCina

xwe rîştek wenda kiriye, pê re peyda kin Lavlavka ku dix-

west tabloyê bixemilîne, ne ji ber tu rîştî, lê bi tenê ji ber tir-

raliya di vî warî de, hîn jî nehatibû kirrîn. Di kovarekê de ji

nivîskareke jin a ku li surgunê jiyabfi, weha xwendibû:

- Dema min dest bi jiyana surgîinê kir, min weha hêvî di-

kir ku lavlavka min a li odeya rîinişrînê, du caran li dora

odeyê bizîviriya, ez ê vegeriyama welêt. Lê wê dora xwe ya

çaran jî temam kir, hîrt ez ii ew li warekî rtenas li çavên hev-

du dinihêrin.

Gelo lavlavka wî hebîiya, heta nuha dê xwe çend caran li

dora odeyê gcrartdiba? Lê ma ji bo wî, li her welatekî lav-

i66
lavkek diviyabîi. Surgîirta wî jî rtedişibiya ya xelkêrt din. Ji

bo lavlavkê biryara xwe da li êdî ev mesele bi yekcarî girt.

Rahişt fîncana xwe îi çîi li ber televîzyonê rîinişt. Wî cîhê

xwe li ser qoltixên çerm ê rengê wan reş ku ji IKEA'yê hati-

bû kirrîn, xweş kin Xalîçeya malê Çînê ya ku dora wê sipî ii

orta wê reş, bi steryoya Pioner a reş re qenepe temam diki-

rin.

Ji ber ku beriya du hefteyan motora parabolê jî kirrîbîi,

êdî ji bo berê parabola xwe bi satelîtên cuda veke, ue hewce

bii ku ji cîhê xwe rabîiya. Piştî ku bahlîfeke biçîik a li ser qe-

nepeyê bCi, da ber pişta xwe, bi komandoyê li teksta televiz-

yonê geriya. Beşa nCiçeyan vekir; nîiçeyên hundur welêt fi

yêrt derveyî welêt xwendin. Dfi re derbasî beşa futbolê bîi,

encamên maçan li wir harîbûn nivîsandirt.

Dertgê telefonê nehişt ew xwendina tekstê biqedîne. Tele-

fon ji Daîreya Kar harîbû kirin. Navberka ku dosya wî li ba

wê bfi, ji bo hevdudîtinê wextek jê re veqetandibii. Li gor

nameya ku di vî warî de hatibfi şandin, diviyabû du rojên

din saet di yekê de hevdu bidîtana. Lê navberka li Daîreya

Kar dixebirî ji ber konferanseke xwe, dixwest wextê vê hev-

dudîrînê biguherîne. Ji wî re qet ferq nedikin Ev du meh in

ku ew bê kar bfi. Ji ber vê yekê, kengî ba, qet ferq nedikin

Jinikê ew temî kir ku heta hevdudîrînê, divê ew jî ji bo kar-

peydakirinê telefonî çend deveran bike. Û gava kar nehat

peydakirin, divê xwe ji bo xwendineke meslekî ya ku pere-

yên wê ji aliyê Komîsyona Kar a Wîlayetê ve bi rêya kasaya

sîgortayê tê dayin, amade bike. Beşa xwertdirta meslekî ne

aîdî wê bû. Ji bo muracaeta di warê xwendina meslekî de,

ne hewce bfi ku mirovî ji berê de wext veqetandibe. Hema

mirov gava çii Daîreya Kar pê li bişkoka makîrteya ku kaxi-

167
zêrt dorê dide, dike û bi vî awayî dikeve dorê. Piştî hevdudî-

tirta rtavberkê an navberka ku bi vî beşî re elaqadar e, dika-

rîbfi kurseke li gor armancên wî yên pêşerojê bihata tesbît-

kirin. Ev çend car in ku diçe kursên weha.

Li gor wî, di rewşa îro de çend kursên cur be cur bixwîne

jî dê nikarîba kar peyda bikira. Di vê demê de karpeydaki-

rin, pirr zehmet bfi.

Telefonê kulên wî dîsa tev rakiribûn. Beriya Duwanzdehê

îlonê, du salart di Fakulteya huqîiqê de xwendibû. Lê hîn

dest bi sinifa sisiyan nekiribîi, leşkeran welat li yên wek wî

kiribîi zîndan. Wî jî ji ber vê yekê, xwendina xwe nîvco hiş-

tibfi. Wî dizanîbîi ger huqfiq qedandiba jî wî dê li vê bazarê

dîsa tu kar peyda nekiriba.

Gava rewşa bazara kar a vê demê, anî ber çavên xwe, serê

xwe kil kir fi di ber xwe de got:

- Xwediyên kar dest pê kirine ii yên xwedî meslek ku nu-

ha kar dikin jî ji kar derdixin. îcar em ê hîn bixwînin, bibin

xwedî meslek fi di bazara kar de bi yên din re têkeve reqa-

betê. Kero nemire bihar hat!

Vegeriya ser tekstê fi ji cîhê ku mabû, dewam kin Piştî

programên herdu kanalên televîzyonên dewletê yên îro

xwendin, televîzyon girt li komando danî ser maseyê. Wî ji

televîzyonên din, ji ber pirrbfina reklaman hez nedikin Gava

di nava fîlmekî de art programekê de, reklam tam di dema

herî girîrtg de, ji nişka ve dihatin weşandirt, îmana wî dihat

serê bêvila wî.

Piştî danîna kfimandayê, dilê wî çfi qahweyeke din, lê hîn

ranebfibîi, bi dengê ambulausekê vecirtiqî. Wê gavê ji rtişka

ve, çertg bii ser xwe. Lê çertd saniyeyan, li ser piyan, sar se-

kinî. Nema dizanîbii bê çi qewimiye. Bi heyecart baz da bal-

i68
kortê. Bi ambulartsê re, erebeya doktor îi ya polîsart jî dora

xêrtî girrîbfin. Zarokên ku li ser qîimê dileyizrîn jî dev ji le-

yiztika xwe berdabîirt îi bi meraqeke mezirt H dora xwe dirti-

hêrîrt. Meraqeke mezirt ew bi temamî xisrîbîi birt tesîra xwe.

Bîsrîkekê bi taswas li çCiyin Ci hatinart mêze kin Lê rîşt fahm

nekin

Meraqa wî her diçii zêdetir dibCi îi dii re xwe bi temamî bi

destê meraqa ve berda. Ji bo fahmkiriua buyêr'ê, bi lez eşof-
martê xwe yê adîdas li xwe kir ii tîşortekî ku stadiurrt li sîn-
gê harîbû nivîsandirt bi ser de berda ii berê xwe da asansorê.
Asansor rtieşgiil bCi. Ji ber vê yekê, berê xwe da derertcekart.
Her du pêlik kirin gavek Ci bi lez daket xwarê. Gava daket

jêr, li cîranê xwe yê sermezin î porxelek rast hat. Qranê wî

di civateke weha de jî li usCiIan pirr miqate bCi. Arîstokrat-
biina cîrên ji axafrîn, rabfin fi rCinişrîn ii dartfistendina wî,

pirr eşkere xuya dibCi. Gava jê pirsî, cîrauê wî berê li darbes-

ta ku ber bi ambîilansê ve diçii nihêrî, kesereke kiir kişand fi
dfi re bi Swêdiya xwe ya bi telafuza Farisî fi bi dengekî liber-

kerî agahdariya ku wergirtibû, gîhand wî.

Gava rewş fahin kir fi kalê cîranê xwe yê heftê ii du saH
ku di daîreyeke qata yekem de dima, li ser darbestê dît, devê

wî ji hev ma. Kalo ber bi ambulansê dibirin.

Nema dizanîbîi bê wê çi bigota. Hema bi tenê di ber xwe

de weha got:

- Çar meh... Çar meh...

Her wî kir niçe rtiç, cîranê wî jî keserek kişand. Demekê

weha bêdeng man ii bi tertê bi çavêrt xemgîrt H hevdu nihê-
rîn. Li yên ku termê kaloyî ber bi ambîilansê dibirirt nihêrî.
Hewil da ku hisên wan fahm bike. Lê di ruyê wan de, ji der-
veyî cidîyet ii berpirsiyariya karê wan, tu rîşt ne xuya bfi.

169
 Dfi re di ber xwe de got:

- Ev çar meh in ku termê kalo di vê apartmanê de ye ii kes

ji me pê rtehisiyaye.

Piştî ku kaloyî kirêya xwe çar mehau li ser hevdu rtedabû

ii rtameyên şîrketa xênî Ci dii re nameyên buroya tahsîlkirinê

yên di vî warî de bê bersiv mabiin, dawe hewaleyî daîreya

îcrayê bûbîi. Daîreya îcrayê dest bi prosesa resmî kiribfi, lê

kalo xwedê bide. Le tev vê jî heta ku cîrana kaloyî ya ku de-

riyên wan li hevdu dinihêrîn, ji ber acizbiina xwe ya bêhna

ku ji daîreya kaloyî dihat, li ba şîrketa xênî giH nekiribîi, tu

kes pê nehisiyabîi. Saxtkirinan jî tu feyde nedabfin. Şuphe

mezin bûbûn. Piştî danfistendinên bi merciyên elaqadar re û

wergirrîna destûra pêwîst, deriyê kaloyî harîbCi vekirin. Ter-

mê kaloyî li korîdorê, nêzî maseya ku telefon li ser bû, hati-

bii dîtin.

Ecêbmayî ma. Ev tişt çawa dikaribii rast ba? Ger wî bi ça-

vên xwe nedîtiba, dê qet bawer nekiriba.

Dfi re di ber xwe de got:

- Welleh, min digot kalo vê demê nexuya ye... Gunehko....

Çi ji xerîban jî hez dikin

Rewşa kaloyê ku piştî jiyaneke dirêj di rêya mezêl de bfibia

tabûtek, ji nişka ve pirsa pêşeroja wî anî bîrê.

- Gelo em ê bi çi awayî biçin?

Gava li vêya fikirî, rîrsek ket dilê wî ii wek pelên çilo ricifî.

Xwe di newaleke kiir î bê binî de, têwerbûyî his kin Hisa ku

rehên ew bi jiyanê ve girêdida, H ber birrînê rte, pê re peyda

bîi. Bi vê re hiseke bêçaretiyê jî li dora wî çîi îi hat. Ket tas-

wasa ruhê xwe. Mirovî digot qey, mirirt li dora wî diçîi û di-

hat.

Hîn çembera hisa mirinê lê teng nebiibû, xwe ji nişka ve jê

170
derxist. Hilma xwe bi lez stend îi berda. Li dora xwe neni-

hêrî. Çavên xwe hişk girrîn. Dîi re hema xwe bi lez ji vê fik-

rê xelas kir îi nema wêrîbii careke din lê bifikiriya.

171
 WEŞANÊN NÛDEMÊ

BINGEHÊN GRAMERA KURDMANCÎ Cekdet AB Bedir-Xan / Gramer

DÊ 0 DÊMARÎ E^dê Xudo / Roman

KESKESOR Nûredîn Zaza / Çîrok

DI FOLKLORA KURDÎ DE SERDESTIYEKE JINAN Rohat / Lêkolîn

HÊZ 0 BEDEWIYA PÊNÛSÊ Mehmed Uzun / Ceribandin

MÎRZA MEHEMED Medenî Feiho / Roman

MILKÊ EVÎNÊ Rojen Barnas / Şiîr

ZAROKA ŞEVÊ Jack London Werger: Mustafa Aydogan / Çîrok

BIYANÎ Albert Camus Werger: Fawaz Husên / Roman

MÎRZAYÊ BIÇOKA. de Saint-Eksupêry Werger: Fawaz Husên / Çîrok

GOTIN Yaşar Kaya / Ceribandin

ANTOLOJIYA ÇÎROKA NÛ YA KURMANCÊN BAŞÛRXelîl DuhoM

ŞEVÊN SPÎ Dostoyevskî Werger: Firat Cewerî / Roman

MIŞK 0 MIROV John Steinbeck Werger: Firat Cewerî / Roman

BEXÇEYÊ VÎŞNE Çetov Wetger Firat Ceweri / Piyes

LI BENDA GODOT Samuel Becket Werger: Firat Ceweri / Piyes

 WEŞANÊNNÛDEMÊ

BINGEHÊN GRAMERA KURDMANCÎ Celadet Alî Bedir-Xan / Gramer

DÊ 0 DÊMARÎ E^dê Xudo / Roman

KESKESOR Nûredîn Zaza / Çîrok

DI FOLKLORA KURDÎ DE SERDESTIYEKE JINAN Rohat / Lêkolîn

HÊZ 0 BEDEWIYA PÊNÛSÊ Mehmed Uzun / Ceribandin

MÎRZA MEHEMED Medenî Ferho / Roman

MILKÊ EVÎNÊ Rojen Barnas / Şiîr

ZAROKA ŞEVÊ Jack London Werger: Mustafa Aydogan / Çîrok

BIYANÎ Albert Camus Werger: Fawaz Husên / Roman

MÎRZAYÊ BIÇOK A. de Saint-Eksupêry Werger: Fawaz Husên / Çîrok

GOTIN Yajar Kaya / Ceribandin

ANTOLOJIYA ÇÎROKA NÛ YA KURMANCÊN BAŞORXelîl DuhoU

ŞEVÊN SPÎ Dostoyevskî Werger: Firat Ceweri / Roman

MIŞK 0 MIROV John Steinbeck Werger: Firat Ceweri / Roman

BEXÇEYÊ VÎŞNE Çexov Werger Firat Ceweri / Piyes

LI BENDA GODOT Samuel Becket Werger: Firat Ceweri / Piyes

 GOTINÊN NAVDARAN Amadebr: Firat Ceweri / Aforîsma

GIRTÎ Firat Ceweri / Çîrok

KEVOKA SPt Firat Ceweri / Çmk

KULTUR, HUNER 0 EDEBIYAT Firat Ceweri / Ceribandin, hevpeyvîn

♦ XEZALSîmaSemend /Çîrok

EVÎNA REBEN Detwêj M. Ferho / Şiîr

BANGA HAWARÊ Medenî Ferho / Şiîr

KULTUR 0 RAMAN Şeie&an Cizîri / Ceribandin

KURÊ ZINARÊ SERBILIND Sidqî Hirori / Roman

ŞIÎRÊN BIJARTEMayakovskî Werger: Siileyman Demir Şiîr

PÊLÊN BÊRÎKIRINÊMustafoAydogan
 >^-

"\.

Mustafa Aydogan di sala 1957'an de li Qi-

■^
zikepeyê hatiye dinyayc. Ew di sala

1980'ê de xwe ji ber cûntayê dide alî û derbasî

binxetê dibe. Piştî'mayîna çend salan li rqjhilata

nawi, di dawiya 85'an de xwc digihîne Swêdê.

Ew ii Swêdê tevlî jiyana kulturî û demokrank

dibe û dcmekê serokatiya Federasyonê dikc. Ji

bilî birêvcbirina beşa kurmand ya kovara Ber-

han^, em wî bi werger û nivîsên cûda di kova-

ra Nûdeint de dibînin.

Aydogan di sala 1995'an de jî navê xwe bi

wcrgcrandina pirtûka Jack London Zaroka Şevê

(Wejanên Nûdem) dide bihîstin.

Pêlên Bêrîkirinê, mîna pircûk berhema Aydo-

gan ya pêşî ye.

Weşanxaneya me bawcr e hûn ê vê berhcma

ku bi saya rojek ji rojên rûnişrevanekî bajarê

Stockholmê, jiyana surgûnê tcvî êş û elemên

wê; kêf û xwcjiyên wc bi hcsrcteke berlênayê-

girtin ve û bi zimanckî bi îhtîmam û bi şîyanc-

kc edebî ya konsantrekirî radixe ber çavan, bi

kêf bixwînin.

Wejanên NÛDEM