5.
Uluslararas leri Teknolojiler Sempozyumu (IATS’09), 13-15 May s 2009, Karabük, Türkiye
SAKARYA BÖLGES NDE ÜRET LEN KIRMATA AGREGALARIN ALKAL
AGREGA REAKS YONUNUN NCELENMES
DETERMINING THE ALKALI – AGGREGATE REACTIVITIY OF THE
BROKEN STONE AGGREGATES AT SAKARYA REGION
Metin PEK a, * Kemalettin YILMAZ b ve Gökçe SERT b
a, *
Sakarya Üniversitesi, Teknik E itim Fakültesi, Yap E itimi Bölümü, Sakarya, Türkiye, E-posta: metini@sakarya.edu.tr
b
Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, aat Müh. Bölümü Sakarya, Türkiye, E-posta: kmyilmaz@sakarya.edu.tr
Özet
Bu ara rman n amac Sakarya bölgesindeki baz agrega
ta ocaklar ndan al nan k rmata ve k rma kum agrega
örneklerinin alkali silika reaktivitesine ili kin özelliklerini
belirlemektir. Bu ocaklardan al nan agrega numuneleri
üzerinde ASTM C289 kimyasal metot, ASTM C1260
zland lm yöntem, ASTM C227 uzun süreli yöntem,
ASTM C1293 beton prizma, deneyleri gerçekle tirilmi tir.
Bu deney sonuçlar na göre; Kimyasal analiz, h zland lm
harç çubuklar metodu, uzun süreli harç çubuk metodu
deney sonuçlar na göre Sakarya ilinde beton yap nda
agrega temin edilen, Pamukova, Geyve, Akp nar ta oca
Geyve, Ferizli, Ta agrega ocaklar n alkali silika
reaktivitesi aç ndan sak ncal olmad söylenebilir. Bu
bölgelerde üretilen agregalarda sert alkali ortamlarda bile
kayda de er bir genle me göstermemi tir. Beton prizma
deneyi sonucunda; kizce Genç Osmanl , Geyve,
Pamukova, Özta Pamukova, Akp nar Ta oca Geyve,
Ta agrega ocaklar na ait örneklerde alkali silika
reaktivitesinden kaynaklanan genle me, %0,04’lük
genle me s n alt nda kald için agregalar n alkali
agrega reaktivitesi aç ndan zarars z oldu u görülmü tür.
Anahtar kelimeler: Alkali agrega reaksiyonu, beton
Abstract
This study aims to determine the alkali silica reactivity of
some aggregates in from of broken stone and sand which
is collected from the quarries located in Sakarya ASTM
C289 Chemical Merhod, ASTM C1260 Accelerated
Method, ASTM C227 Longterm Method, ASTM C1293
Concerate prizm, mortar bar experiments were done to the
aggregate samples that were taken from the quarries.
According to test results; It can be said that in Sakarya
region Pamukova, Geyve, Akp nar quarry in Geyve, Ferizli,
Ta quarries are not problematic from alkali
aggregate reaction side according to the chemical
analysis,fastened concerate blocks method and extended
time concerate block method results. The produced
aggregate from these quarries are not expanded in high
alkali areas. After the Concrete block testing it is clear that
kizce Genç Osmanl , Geyve, Pamukove, Özta
Pamukova, Akp nar quarriy in Geyve, Ta quarry
samples are expanded less than % 0.04 so that it is
harmless from alkali aggregate reaction point.
Keywords: Alkali aggregate reaction, concrete
© IATS’09, Karabük Üniversitesi, Karabük, Türkiye
1. Giri
Betonarme veya beton yap elemanlar n zamanla
bozulup i levlerini beklenen servis ömürlerine ula amadan
yitirmelerine birçok faktör sebep olabilir. Yap eleman n
dayan kl belirleyen etkenler aras nda beton bile imini
olu turan malzemelerin fiziksel ve kimyasal yap ndan
kaynaklanan iç etkiler ve çevreden kaynaklanan d etkiler
say labilir. Baz durumlarda, beton bile imini olu turan
malzemelerin kendi aralar nda veya çevreden gelen zararl
maddelerle kimyasal reaksiyonlara girebildi i, böylece
beton hacim sabitli inin bozulmas nedeniyle yap
eleman n zarar gördü ü bilinmektedir. Betonda meydana
gelen önemli bir kimyasal reaksiyonda alkali silika
reaksiyonudur. Bu reaksiyon ilk olarak 1920’li ve 1930’lu
llarda ABD’de, Kaliforniya’daki beton yap larda nedeni
belirsiz çatlak olu umlar na ba y mlar n rapor edilmesi
ile ortaya ç km r. Bu raporda beton malzemelerin
standartlara uygun olmas na ra men, yap m y takiben
birkaç y l içinde çatlaklar oldu u aç klanm r. Ayr ca,
genellikle harita çatla eklinde görülen çatlaklardan jel
, betonda patlamalar gibi belirtiler de i aret edilmi tir.
Stanton, 1940 y nda bu tür çatlaklar n (daha sonra Alkali-
Silika Reaksiyonu olarak adland lan) kimyasal bir
reaksiyonun sonucu oldu unu aç klam r [1].
lerleyen y llarda bu konu üzerine birçok ara rma
yap larak bu reaksiyonun baz çimentolar n içinde fazla
miktarda bulunan sodyum oksit (Na2O) ve potasyum oksit
(K2O) gibi alkali oksitlerin beton gözenek suyunda
çözülerek sodyum hidroksit (NaOH) ve potasyum hidroksit
(KOH) olu turmas ve aktif silis içeren agregalarla
reaksiyona girmesi eklinde tan mlanm r. Bu reaksiyon
jel eklinde ürünler üretmektedir [2]. ASR’nin olu turdu u
reaksiyon ürünleri a derecede su emme özelli i olan jel
ürünlerdir. Su emme özelli i olan bu jeller, suyu emdikçe
ip betonda içsel çekme gerilmeleri olu turarak betonun
genle mesine ve agrega ile onu çevreleyen çimento
pastas n çatlamas na neden olur. Reaksiyonun bu
özelli i nedeniyle en jelin beton bünyesinde 0,1–11
MPa’a varan çekme gerilmeleri yaratt ileri sürülmektedir.
Reaksiyonun neden oldu u genle me belli bir s
nda beton için potansiyel bir tehlike olu turur. Bu
nedenle rutubetli veya sulu ortamlar reaksiyonun ilerlemesi
için son derece uygun ortamlard r [3].Beton ve betonarme
yap larda ASR varl n en tipik göstergesi harita çatla
türünde bir çatlak desenidir. ASR çatlaklar ileri ya larda
veya ileri safhalarda, pullanm beton yüzeyler, kapak
atma veya yap eleman n farkl k mlar n birbirlerine
göre konumlar nda kayma eklinde kendini gösterir. Bu
çatlaklar n olu um evreleri ekil 1’de gösterilmi tir.

ekil 1. ASR’den dolay olu an çatlak olu um evreleri.
ekil 1’de görüldü ü gibi reaksiyondan dolay olu an jel
genle erek d ar ç kmak için ilk olarak küçük bir bo luk
bulur daha sonraki evrelerde jel genle erek bo lu un
ekil 2. Beton yüzeyinde olu mu harita çatlaklar
ASR’nin olu abilmesi için agregada reaktif silika formlar ,
yeterli miktarda alkali ve ortamda nem bulunmal r. Bu
ko ullardan herhangi biri olmazsa ASR nedeniyle bir
genle me de olmayacakt r. ASR basitçe iki a amada
görülebilir;
1. Alkali + Reaktif silika Alkali-silika jel ürünleri
2. Alkali-silika jeli + Nem Genle me [4].
Reaksiyonun olu abilmesi için çimento alkali içeri inin
“e de er Na2O” de eri olarak %0,6 de erini a mas
gerekir. Bu de er, %Na2O = Na2O + 0,658 (K2O) ba nt
ile hesaplanmaktad r ve çimentonun toplam alkali içeri i
sodyum oksit e de eri olarak bu de er kullan lmaktad r [5].
Konu ile ilgili ayr nt ara rmalara göre; reaksiyon
olu umunda etkili olan mineraller; opal (Stanton, 1941),
kalsedon ve volkan cam (Stanton, 1941; Rhoades, 1942),
kripto kristalin kuvars (Stantonvd. 1942), tridimit
(Hornibrook vd. 1943), kristobalit (Landgren ve Sweet,
1952; Mielenz, 1954) ile bas nç etkisinde kalm kuvarst r
(Gogte, 1973). Marfil ve Maiza (2001), bazaltlarda aktif silis
ve volkan cam içeri inin fazla olmas nedeniyle tehlikeli
reaksiyonlar n geli ti ini belirtmi lerdir [6].
Reaktif agregan n tane büyüklü ü de ASR sebebiyle
olu abilecek zararlar üzerinde etkilidir. Reaktif agregan n
boyutunun etkisi, reaktif agregan n fiziksel ve mineralojik
karakterine ba r. Reaktif agregan n gözeneklili i de
ASR bak ndan önemlidir, gözeneklili i fazla olan
agregan n içine bo luk çözeltisinin giri i daha kolay
olmakta ve reaksiyon alan artmaktad r. Agrega boyutu
artt kça maksimum genle meyi veren çimento/agrega
oran azalmaktad r. Agrega boyutu büyüdü ünde
genle meler yava ilerledi inden tek boyutlu agrega
gradasyonunun kullan n ASR genle melerini azaltmak
aç ndan daha avantajl oldu u söylenebilir [7].
pek ,M., Y lmaz, K. ve Sert G.
etraf nda çatlaklar olu mas na sebep olur. Bu reaksiyonun
olu turdu u harita çatlaklar n gerçekte olu biçimi ekil
2’de görülmektedir.
Agregalar üretildi i bölgelere göre birçok ara rmac
taraf ndan ASR yönünden incelenmi tir. Bu
ara rmalardan bir tanesi de Ankara bölgesinde üretilen
agregalar için yap lm r. Ara rmada, Ankara yöresinde
baz agrega ocaklar n alkali silika reaktivitesi
belirlenmi tir. Agrega örnekleri üzerinde, kimyasal analiz,
zland lm harç çubu u ve uzun süreli harç çubu u
deneyleri yap lm r. Sonuç olarak, Ankara il s rlar
içerisinde bulunan K br s köyü ve Hasano lan ocaklar na
ait agrega örneklerinde ASR’den kaynaklanan bir
genle me belirlerken, Kazan, Çeltikçi, K rmak ve
Yenikent ocaklar na ait agrega örneklerinde genle meler
belirlenmi tir [8].
2. Ara rman n Amaç ve Kapsam
Gerek ülkemizde gerekse di er ülkelerde birçok
betonarme yap da hasarlar meydana getiren alkali silika
reaksiyonu, oldukça kompleks kimyasal bir reaksiyondur.
Böyle önemli bir konunun bölgemizde bu güne kadar
ara lmam olmas bir eksiklik olarak görülmü tür. Bu
nedenle Adapazar ’nda üretilen ve betonun ana bile enini
olu turan agregalar n beton içerisinde bulunan çimento ile
zararl kimyasal reaksiyon olu turacak nitelikte olup
olmad n ara lmas amaçlanm r.
Bölgemizde bulunan agrega ocaklar ndan, çe itli agrega
formasyonlar temsil eden agrega numuneleri al narak bu
numunelere, TSE ve ASTM standard nda bulunan deney
metotlar kullan larak teste tabi tutulmu tur. Bu test
sonuçlar ndan elde edilen veriler de erlendirilerek
agregalar n beton yap için uygunlu u ortaya konmu tur.
 pek ,M., Y lmaz, K. ve Sert G.

3. Malzeme ve Metot 3.1.3. NaOH çözeltisi

3.1. Malzeme zl harç çubuk deneyi ve beton prizma deneyinde NaOH

çözeltisi kullan lm r. Bu çözelti, 900 mlt. saf suya 40 gr
Bu ara rmada, farkl formasyona sahip ocaklardan al nan sodyum hidroksit kat larak haz rlanm r.
rmata agregas , çimento, kar m suyu ve NaOH
çözeltisi kullan lm r. 3.2. Metot

3.1.1. Agrega Alkali agrega reaksiyonunun belirlenmesi için farkl deney

Agrega olarak, Sakarya ilinin farkl agrega formasyonlar
temsil eden bölgelerinden dere agregas örnekleri
kullan lm r (Tablo 1). Agrega granülometrisi her deneyin
standard na uygun olarak haz rlanm ve deneylerin
yap n anlat ld bölümde tablo ve grafikler halinde
verilmi tir. Deney örneklerinin al nd ocaklar n bulundu u
bölgeler; Sakarya Adliye Mevkii, Mollaköy Mevkii, Hendek,
Ferizli, Akçay ve Adliye Kalealt r. Agrega örnekleri,
agrega y temsil edecek ekilde “TS 707’de belirtilen
esaslara uygun olarak al nm r [9].
Tablo 1 Agregalar n bölge isimleri ve numune kodlar
metotlar mevcuttur. Bu deney metotlar ASR’nin genle me
özelli inden yararlan larak yap lan deneyler ile kimyasal
yolla yap lan deneyler olarak ikiye ayr labilir. Alkali–agrega
reaksiyonunun belirlenmesi için tek bir metodun
kullan lmas farkl agrega tipleri için çok sa kl sonuçlar
vermeyebilir. Bu nedenle alkali agrega yönünden teste tabi
tutulacak agregalar birkaç metot kullan larak test edilmeli
ve testlerin sonuçlar na göre de erlendirme yap lmal r.
Bu nedenle literatürde en çok kullan lan, uzun süreli harç
çubuk yöntemi (ASTM C227), h zl harç çubuk yöntemi
(ASTM C 1260), beton prizma yöntemi (ASTM C 1293) ve
kimyasal yöntem (ASTM C289, TS 2517) bu çal ma için
seçilmi tir [10-14].

Num. 3.2.1. Uzun süreli harç çubuk deneyi (ASTM C 227)

Bölge simleri Agrega Cinsi
Kodu
A1 Pamukova KIRMA KUM Bu metot, belirli artlarda küre tabi tutulan harç
çubuklar n belirli süre sonucundaki boy de imlerinin
A2 Geyve KIRMA KUM
ölçülerek çimento-agrega bile imlerinin alkali kaynakl
A3 Özta Pamukova KIRMA KUM genle melere aç k olup olmad belirlemek amac yla
Akp nar Ta Oca Geyve yap r. Standarda uygun olarak harç çubu u Tablo 3’de
A4 KIRMA KUM
Örencik verilen malzeme kar m miktarlar na göre haz rlan r.
A5 Ferizli KIRMA KUM
A6 Ta KIRMA KUM Tablo 3 Harç çubuklar için malzeme kar m miktarlar
B1 kizce Genç Osmanl KIRMATA
B2 Geyve KIRMATA Elek Serisi
Su Çim.
B3 Pamukova KIRMATA Malzeme 8 16 30 50 100 s/ç
(gr)
KIRMATA %10 %25 %25 %25 %15
B4 Özta Pamukova
100 250 250 250 150
B5 Akp nar Ta oca Geyve Örencik KIRMATA rmata 0,45 200 444
gr gr gr gr gr
B6 Dünyalar Ta Oca Ta KIRMATA
Harç çubuklar n üretiminde kullan lan çimentonun alkali
3.1.2. Çimento içeri i en az %0,6 Na2O e de eri olmal r. Harç
çubuklar n üretiminde, 25x25x285 mm boyutlar nda,
Deneyde CEM I 42.5 R tipi çimento kullan lm r. kal plar kullan lmaktad r. Harç çubuklar n boylar
Kullan lan çimentonun kimyasal özellikleri Tablo 2’de ölçülerek, alt bölgesinde su haznesi bulunan ve bu haznesi
verilmi tir. yar ya kadar su doldurulan bir kap içerisine konur ( ekil 3).
Bu kap içerisindeki su, örnekler ile temas etmeyecek
Tablo 2 Çimentonun kimyasal özellikleri ekilde yüksek ba l nemi (%100) sa lamal r. Bu ekilde
tasarlanm kap içerisine konulan numuneler
Kimyasal Özellikleri Sonuç Limit (TS 197-1) 37,8 1,7 C’de sabit daki etüve konur.
Kalsiyum oksit (CaO) 63,58 -
Silisyum oksit (SiO2) 17,76 - Harç çubuklar üzerindeki ölçümler ilk olarak 14. gün,
Alüminyum oksit (Al2O3) 5,63 - sonra 1, 2, 3, 4, 6, 9, 12. aylar ve daha sonra gerekirse her
Demir oksit (Fe2O3) 3,06 - 6 ayda bir uzunluk de imi ölçülerek birim boy de im
yüzdeleri belirlenir. ASTM C 227’ye göre boy de imindeki
SO3 % 2,37 Max. % 4,5
verilerin 12. ay sonunda %0,1 genle me s a mas
MgO % 1,45 - durumunda agrega, alkali silika reaktivitesi aç ndan
zd rma Kayb % 3,9 Maks. % 5 “zararl r” s fland rmas yap lmaktad r.
Çözünmeyen Kal nt % 1,0 Maks. % 5
-
Cl % 0,02 Maks. % 0,1
Na2O + 0.658 K2O % 1,48 -
Serbest Kireç % 1,0 -
 pek ,M., Y lmaz, K. ve Sert G.

ekil 3. Dijital komparatör ile örneklerin boy ölçümü ve kür kab

3.2.2. H zl harç çubuk deneyi (ASTM C 1260) çözeltisi eklenerek kar n alkali miktar n
artt lmas r.
Alkali reaktivitesi belirlenecek agregalar ile üretilen harç
çubuklar n alkalinitesi yüksek çözelti içerisinde, yüksek Deney için haz rlanan betondaki toplam alkali miktar
cakl kta saklanmas ve uzunluk de imlerinin ölçülmesi çimento miktar n %1,25 kadar olmal r. Çimentoda
ile gerçekle tirilmektedir. bulunan toplam alkali içeri i dikkate al narak kar m
suyuna NaOH çözeltisi kat r ve böylece alkali içeri i
Deneyin için haz rlanan harç çubuklar , ASTM C 227 %1,25 Na2O de erine yükseltilmi olur.
yöntemi ile ayn r. Haz rlanan harç çubuklar , 800C’de
sabit s cakl ktaki NaOH çözeltisi içerisine konmaktad r Betonda kullan lan agregan n elek analizi Tablo 4’te
ekil 4). verilmektedir.

Tablo 4 Beton prizma testi için agrega kar m oranlar

Elek göz aç kl , mm rl kça

Üzerinden geçen Üzerinde kalan %
elek elek
19,0-mm 12,5-mm 33
12,5-mm 9,5-mm 33
9,5-mm 4,75-mm (No. 4) 33

Kar mda kullan lan çimento miktar 420 kg/m3’tür ve

ekil 4. Sodyum hidroksit çözeltili termostatl kür tank
Çözelti içerisindeki harç çubuklar n, 3, 7, 14. günlerde
boy ölçümleri al narak birim boy de im
hesaplanmaktad r. ASTM C 1260’a göre boy de imindeki
verilerin de erlendirilmesi a daki gibi yap lmaktad r;
14 gün sonra ölçülen boy de imi %0,1’den küçük ise
“Agrega zarars z”,
14 gün sonra ölçülen boy de imi %0,1 - %0,2
aras nda ise “Deney süresi uzat larak örneklerin 28
günlük boy de imleri ölçülür”,
14 gün sonra ölçülen boy de imi %0,2’den büyük ise
“Agrega potansiyel olarak zararl r”, bu ekilde her
agregadaki boy de imlerine göre bir sonuca
var lmaktad r.
3.2.3. Beton prizma deneyi (ASTM C 1293)
Beton prizma testi, 75x75x285 mm boyutlar nda haz rlanan
harç çubuklar n zamana ba olarak genle me
miktar n ölçülmesi ile çimento-agrega bile imlerinin alkali
kaynakl genle melere aç k olup olmad belirlenir. Bu
deney metodunu uzun süreli harç çubu u metodundan
ay ran en önemli özellik, harç çubuk boyutlar ve harç
çubuklar n haz rlanmas s ras nda kar m suyuna NaOH
su/çimento oran 0,42 ile 0,45 aras nda olmal r.
Haz rlanan kar m 75x75x285 mm ölçülerinde
haz rlanarak uzun süreli harç çubuk yöntemindeki kür
lemi uygulan r.
Harç çubuklar üzerindeki ölçümler ilk olarak 7. 28. 56.
günlerde ve 3, 6, 9, 12 aylarda yap r ve daha sonra
gerekirse her 6 ayda bir uzunluk de imi ölçülmektedir.
Harç çubuklar ndaki genle me bir y l sonra % 0,04 veya
daha fazla ise agrega potansiyel olarak zararl r
sonucuna var r.
3.2.4. Kimyasal yöntem (ASTM C 289, TS 2517)
Bu deney metodu h zl harç çubuk metodu ile benzerlik
gösterir. Deney için haz rlanan alkali ortam her ikisinde de
ayn r. Fark kimyasal yöntemde, agregan n reaktivitesini
ölçmek için harç çubu u yap lmaz ve direk olarak agrega,
alkali ortama maruz b rak r.
Kimyasal analiz yöntemi için reaktivitesi belirlenecek
agregalardan 0,250 mm (No:50) ve 0,125 mm’lik (No:100)
elekler aras nda kalan malzemeden kuru olarak 25 g.’l k 3
adet örnek al narak reaksiyon kab içerisine konur. Bu
kaplar n her birine 25 ml. NaOH çözeltisi ilave edilir. Bir
kaba sadece 25 ml. NaOH çözeltisi konur bu kap referans
kab olarak kullan r. Alkali azalmas (Rc) ve çözünmü
silis (Sc) de erleri kullan larak grafik yard ile söz konusu
 pek ,M., Y lmaz, K. ve Sert G.

agregan n yeri belirlenir ve agregalar n zararl veya edilmi tir. zland lm harç çubu u deneyi sonucunda;
zarars z oldu u hakk nda yorum yap r. A1 Pamukova A2 Geyve, A3 Özta , A4 Akp nar ta oca
Geyve, A5 Ferizli, A6 Ta agrega ocaklar na ait
4. Ara rma Sonuçlar ve Tart ma örneklerde alkali agrega reaktivitesinden kaynaklanan
genle me, %0,1’lik genle me s n alt nda kald için
Numunelerden elde edilen de erler deneyin i lem s ras na agregalar n alkali silika reaktivitesi aç ndan zarars z
göre verilmi tir. Tablo 4’de Harç çubuk deneyi için oldu u görülmü tür.
kullan lan malzemeler ve ait olduklar bölgeler verilmi tir.
Sakarya ilinde beton üretimi için agrega temin edilen
Geyve, Pamukova, Akp nar Ferizli, Ta , kizce
agrega örnekleri üzerinde gerçekle tirilen kimyasal analiz,
harç çubu u ve h zland lm harç çubu u, beton prizma
alkali silika reaksiyonu deneylerinden elde edilen veriler
üzerinde gerçekle tirilen de erlendirmelere göre a daki
sonuçlar elde dilmi tir.

4.1. Kimyasal Analize Göre Sonuçlar

ASTM C-289 “Test Method for Potential Reactivity of

Aggregates (Chemical Method) deneyi sonucunda; A1
Pamukova, A2 Geyve, A4 Akp nar ta oca Geyve, A5
Ferizli, A6 Ta agrega ocaklar na ait örneklerin
tamam alkali agrega reaktivitesi bak ndan standartlarda
belirtilen “Zarars z agregalar”’ n tan mland I. Bölge
içerisinde yer ald , A3 kodlu numunenin ise ASTM C-289
“Test Method for Potential Reactivity of Aggregates
(Chemical Method) standard na göre alkali agrega
reaksiyonu bak ndan “zararl olmas muhtemel” s nda
oldu u, görülmü tür. Agrega örneklerinin ait sonuçlar ekil
5’te verilmi tir. Kimyasal metoda göre zararl olmas
muhtemel” sonucu elde edilen, h zland lm ve k sa süreli
metotlara göre zarars z ç kan A3 Özta Pamukova agrega
oca ndan al nan agregalar yo un alkali içeren ortamlarda
kullan lmadan önce, ortam n alkalitesine göre test edilmeli
ve zarars z oldu u görüldü ü takdirde kullan lmal r.
ayet kullan lmak istenirse beton içerisindeki alkali miktar
uçucu kül, silis duman , puzolan katk çimentolar
kullan larak azalt lmal r.

4.2. Uzun Süreli Harç Çubu u Metoduna Göre ekil 5. Kimyasal analiz sonuçlar
Sonuçlar
4.4. Beton Prizma Metoduna Göre Sonuçlar
A1 Pamukova, A2 Geyve, A3 Özta Pamukova, A4
Akp nar ta oca Geyve, A5 Ferizli, A6 Ta agrega Beton prizma metodunda; B1 kizce Genç Osmanl
ocaklar na ait örneklerde alkali agrega reaktivitesinden %0,024, B2 Geyve %0,030, B3 Pamukova %0,032, B4
kaynaklanan genle me, %0,1’lik genle me s n alt nda Özta Pamukova %0,036, B5 Akp nar ta oca Geyve
kald için agregalar n alkali silika reaktivitesi aç ndan %0,035, B6 Ta %0,032 de erleri elde edilmi tir. B1
zarars z oldu u görülmü tür. kizce Genç Osmanl B2 Geyve, Pamukova, B4 Özta
Pamukova, B5 Akp nar ta oca Geyve, B6 Ta
4.3. H zland lm Harç Çubu u Metoduna Göre agrega ocaklar na ait örneklerde alkali agrega
Sonuçlar reaktivitesinden kaynaklanan genle me, %0,04’lük
genle me s n alt nda kald için agregalar n alkali
zland lm harç çubu u metodunda ortalama boy silika reaktivitesi aç ndan zarars z oldu u görülmü tür.
de imlerinde A1 Pamukova %0,015, A2 Geyve %0,049, Tüm deney sonuçlar toplu olarak Tablo 5’de verilmi tir.
A3 Özta %0,033, A4 Akp nar ta oca Geyve %0,028,
A5 Ferizli %0,045, A6 Ta %0,036 de erleri elde
 pek ,M., Y lmaz, K. ve Sert G.

Tablo 5 Deney metotlar na göre toplu sonuçlar

NUMUNE MYASAL METOT HIZLANDIRILMI UZUN SÜREL BETON PR ZMA

NO METOT METOT METOTDU
A1 Zarars z 0,015<0,1 zarars z 0,058<0,1 zarars z -
A2 Zarars z 0,049<0,1 zarars z 0,036<0,1 zarars z -
A3 Zararl olmas muhtemel 0,033<0,1 zarars z 0,058<0,1 zarars z -
A4 muhtemel
Zarars z 0,028<0,1 zarars z 0,030<0,1 zarars z -
A5 Zarars z 0,045<0,1 zarars z 0,036<0,1 zarars z -
A6 Zarars z 0,036<0,1 zarars z 0,047<0,1 zarars z -
B1 - - - 0,024<0,04 zarars z
B2 - - - 0,030<0,04 zarars z
B3 - - - 0,032<0,04 zarars z
B4 - - - 0,036<0,04 zarars z
B5 - - - 0,035<0,04 zarars z
B6 - - - 0,032<0,04 zarars z

5. Sonuçlar ve Öneriler [10] ASTM C-227-97, Standard Test Method for Potential
Alkali Reactivity of Cement-Aggregate Combinations
Sakarya ilinde, beton yap nda kullan lan agregalar n (Mortar-Bar Method), Concrete and Mineral
üretildikleri ocaklardan al nan numuneler ile yap lan Aggregates, American Society for Testing and
deneyler ve de erlendirmeler sonucu alkali agrega Materials, USA, 4(2), 126-130, 1994.
reaktivitesi aç ndan sak ncal olmad görülmü tür. [11] ASTM C-1260-94, Standard Test Method for Potential
Alkali Reactivity of Aggregates (Mortar-Bar Method),
Kimyasal metoda göre “zararl olmas muhtemel” sonucu Concrete and Mineral Aggregates, American Society
elde edilen, h zland lm ve k sa süreli metotlara göre for Testing and Materials, USA, 4(2), 650-653, 1994.
zarars z ç kan 3 no’lu Özta Pamukova agrega oca ndan [12] ASTM C-1293-1, Standard Test Method for
al nan agregalar yo un alkali içeren ortamlarda Determination of Length Change of Concrete Due to
kullan lmadan önce, ortam n alkalitesine göre test edilmeli Alkali-Silica Reaction, Concrete and Mineral
ve zarars z oldu u görüldü ü takdirde kullan lmal r. Aggregates, American Society for Testing and
ayet kullan lmak istenirse beton içerisindeki alkali miktar Materials, USA, 4(2), 1-6, 2001.
uçucu kül, silis duman , puzolan katk çimentolar [13] ASTM C-289-94 Standard Test Method for Potential
kullan larak azalt lmal r. Reactivity of Aggregates (Chemical Method), Concrete
and Mineral Aggregates, American Society for Testing
Kaynaklar and Materials, USA, 4(2), 157-163, 1994.
[14] TS 2517, Alkali Agrega Reaktivitesinin Kimyasal Yolla
[1] Stanton, T., E., Expansion of Concrete Through Tayini, Türk Standartlar Enstitüsü, Ankara, 1-6, 1977.
Reaction Between Cement and Aggregate,
Proceedings, American Society of Civil Engineers, Vol.
66, pp. 1781-1811, 1940.
[2] Neville, A. M., Properties of Concrete, Longman
Scientific Technical, England, 155-166, 1981.
[3] Struble, L.J., Diamond S., Swelling Properties of
Synthetic Alkali-Silica Gel, Journal of the American
Ceramic Society, Vol. 64(11), 611-55, 1981.
[4] Hobbs, D. W., Alkali-Silica Reaction in Concrete,
Thomas Telford Ltd., 1988.
[5] Binal, A., Beton Agregalar nda, Alkali Silika
Reaksiyonu Etkisinin Belirlenmesi çin Harç Prizmas
Deneyi Tasar ve Uygulamas , Doktora Tezi, H. Ü.
Jeoloji Mühendisli i, Ankara, 1-216, 2002.
[6] Wakizaka, Y., Alkali–silica reactivity of Japanese
rocks, Engineering Geology, 56 (1-2), 211-221, 2000.
[7] Andiç, Ö., Alkali Silika Reaksiyonun Mineral ve
Kimyasal Katk lar Kullan larak Kontrol Alt na Al nmas ,
Yüksek Lisans Tezi, EÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 2002.
[8] Çullu, M., Ankara Yöresindeki Baz Agrega
Ocaklar n Alkali Silika Reaktivitesi Aç ndan
ncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniv. Fen
Bilimleri Enstitüs, 2004.
[9] TS 707, Beton Agregalar ndan Numune Alma ve
Deney Numunesi Haz rlama Yöntemi, Türk
Standartlar Enstitüsü, Ankara, 1-9, 1980.