You are on page 1of 43

आपल्या स्माटर्फोनवरील DIKSHA APP द्वारे पापुस्तकाच्या पिहल्या

पृावरील Q. R. Code द्वारे िडिजटल पापुस्तक व ‡त्येक पाठामध्ये


असलेल्या Q. R. Code द्वारे त्या पाठासंबंिधत अध्ययन अध्यापनासाठी
उपयु” दृक–ाव्य सािहत्य उपलब्ध होईल.

‘OoV {eHy$¶m ‘amR>r


B¶ËVm n{hbr
A‘amR>r ‘mܶ‘m§À¶m emim§Vrb
(qhXr, B§J«Or, CXÿ©, H$ÝZS, JwOamVr, VobwJy, qgYr B.)>
{dXçmWu d {ejH$m§gmR>r nmR>çoVa nyaH$ nwpñVH$m

‘hmamîQ´> amÁ¶ nmR>çnwñVH$ {Z{‘©Vr d Aä¶mgH«$‘ g§emoYZ ‘§S>i, nwUo 411 004.

P-A
àW‘md¥ËVr … 2014 © _hmamîQ´> amÁ` nmR>çnwñVH$ {Z{_©Vr d Aä`mgH«$_ g§emoYZ _§S>i,
gmVdo nwZ_w©ÐU … 2021 nwUo - 411004.
¶m nwñVH$mMo gd© h³H$ ‘hmamîQ´> amÁ¶ nmR>çnwñVH$ {Z{‘©Vr d Aä¶mgH«$‘ g§emoYZ ‘§S>imH$S>o
amhVrb. ¶m nwñVH$mVrb H$moUVmhr ^mJ g§MmbH$, ‘hmamîQ´> amÁ¶ nmR>çnwñVH$ {Z{‘©Vr d
Aä¶mgH«$‘ g§emoYZ ‘§S>i ¶m§À¶m boIr nadmZJr{edm¶ CX²Y¥V H$aVm ¶oUma Zmhr.

‘amR>r ^mfm g{‘Vr … ‘amR>r ^mfm g{‘Vr - H$m¶©JQ> gXñ¶


S>m°. ZmJZmW H$moËVmnëbo, Aܶj har J§JmYa Zmabmdma S>m°. g§Ü¶m ndma
àm. am. a§. ~moamS>o, gXñ¶ àm. gO}amd aUIm§~ lrH$m§V Mm¡Jwbo
BaJm|S>m nmQ>rb, gXñ¶ lr‘Vr aoUy Xm§S>oH$a nX²‘mH$a Hw$bH$Uu
’$mXa ’«$mpÝgg {X{~«Q>mo, gXñ¶ àm. O¶d§V nmQ>rb {edm H$m§~io
dmhê$ gmoZdUo, gXñ¶ S>m°. amo{hUr Jm¶H$dmS> Zrboe {Z‘H$a
àm. àkm X¶m ndma, gXñ¶ S>m°. ‘§Xm Zm§XÿaH$a EH$ZmW AmìhmS
S>m°. gw^mf gmdaH$a, gXñ¶ àm. S>m°. {g{g{b¶m H$mìhm©bmo AVwb Hw$bH$Uu
{H$emoa XaH$, gXñ¶ àm. S>m°. gwZrVm gwioH$a doÀ¶m ê$ܶm Jm{dV
lr‘Vr CfmXodr àVmn Xoe‘wI
(gXñ¶-g{Md)
g§¶moOZ … lr‘Vr CfmXodr àVmn Xoe‘wI
à. {deofm{YH$mar, ‘amR>r

{MÌH$ma … lr. amO|Ð {JaYmar


‘wIn¥îR> … lr. amO|Ð {JaYmar
AjaOwiUr … ^mfm {d^mJ, nmR>çnwñVH$ ‘§S>i, nwUo.

{Z{‘©Vr … g{ƒXmZ§X Am’$io, ‘w»¶ {Z{‘©Vr A{YH$mar


g§Xrn AmOJm§dH$a, {Z{‘©Vr A{YH$mar

àH$meH$ H$mJX … 70 Or.Eg.E‘. {H«$_dmoìh


{ddoH$ CËV‘ Jmogmdr
{Z¶§ÌH$ ‘wÐUmXoe … N/PB/2021-22/ QTY. 100000
nmR>çnwñVH$ {Z{‘©Vr ‘§S>i,
‘wÐH$ … M/s
à^mXodr, ‘w§~B© - 25.

P-B
AZwH«$_{UH$m
A.H«$. nmR>mMo Zmd n¥îR> H«$.
1. gar (JmUo) 1
2. XmoKohr qOHy$ ({MÌH$Wm) 2
3. H$ê$`m ñdmJV 3
4. Ioi Ioiy`m 4
5. EoHy$`m, H$ê$`m 5
6. K§Q>m dmOo (JmUo) 6
7. MVwa H$mdim ({MÌH$Wm) 7
8. OmoS>rXma emoYm 8
9. _mPm hmV (JmUo) 9
10. nmhÿ`m, gm§Jy`m 10
11. H$emgmR>r, H$moUVo Ad`d ? 11
12. AmoiI Amnë`m dJm©Mr 12
13. PmS>o bmdy¶m 13
14. AmoiIm _mPm a§J 14
15. J_VrO_Vr 15
16. AmoiI \$im§Mr 16
17. Xo ao ^mD$, _mPm ImD$ (JmUo) 17
18. nú`m§Mo OJ 18
19. AmoiI àmÊ`m§Mr 19
20. àmÊ`m§Mo OJ 20
21. Amåhm§bmhr Ioim`M§¶ 21
22. Amagm aS>bm, Amagm hgbm 22
23. _mPr AmoiI 23
24. _mPo {_Ì 24
25. _mPo Hw$Qw>§~ 25
26. _mPo nmZ 26
27. {MÌmV H$m` ? 27
28. AmoiIm nmhÿ ! 28
CX²{XîQ>o, {Xem Aܶ¶Z-AܶmnZmMr 29

P-D
AZwH«$_{UH$m
A.H«$. nmR>mMo Zmd n¥îR> H«$.
1. gar (JmUo) 1
2. XmoKohr qOHy$ ({MÌH$Wm) 2
3. H$ê$`m ñdmJV 3
4. Ioi Ioiy`m 4
5. EoHy$`m, H$ê$`m 5
6. K§Q>m dmOo (JmUo) 6
7. MVwa H$mdim ({MÌH$Wm) 7
8. OmoS>rXma emoYm 8
9. _mPm hmV (JmUo) 9
10. nmhÿ`m, gm§Jy`m 10
11. H$emgmR>r, H$moUVo Ad`d ? 11
12. AmoiI Amnë`m dJm©Mr 12
13. PmS>o bmdy¶m 13
14. AmoiIm _mPm a§J 14
15. J_VrO_Vr 15
16. AmoiI \$im§Mr 16
17. Xo ao ^mD$, _mPm ImD$ (JmUo) 17
18. nú`m§Mo OJ 18
19. AmoiI àmÊ`m§Mr 19
20. àmÊ`m§Mo OJ 20
21. Amåhm§bmhr Ioim`M§¶ 21
22. Amagm aS>bm, Amagm hgbm 22
23. _mPr AmoiI 23
24. _mPo {_Ì 24
25. _mPo Hw$Qw>§~ 25
26. _mPo nmZ 26
27. {MÌmV H$m` ? 27
28. AmoiIm nmhÿ ! 28
CX²{XîQ>o, {Xem Aܶ¶Z-AܶmnZmMr 29

P-D
4. Ioi Ioiy`m
· nmhm. EoH$m. gm§Jm.

nim.

Wm§~m.

Q>mir
dmOdm.

hgm.

· EoH$m. nmhm. åhUm. H¥$Vr H$ê$Z XmIdm.

****************** 4 ******************
P-4
11. H$emgmR>r, H$moUVo Ad¶d ?
· nmhm. EoH$m. gm§Jm.

H$mZ nm`

ZmH$ hmV

S>moio Vm|S>

· darb Ad¶dm§Mo AmUIr Cn¶moJ/H$m‘o gm§Jm.


· {MÌo nmhm. H$moU˶m Ad¶dm§Mm Cn¶moJ Ho$bm Vo gm§Jm.

****************** 11 ******************
P-11
12. AmoiI Amnë`m dJm©Mr
· {MÌ nmhm.
{MÌmV H$m` H$m`
{XgVo Vo gm§Jm.

· {MÌm{df¶rMr _m{hVr
EoH$m. gm§Jm.

· {MÌo AmoiIm. Zmdo nmhm. EoH$m. gm§Jm. XmIdm.

nwñVH$ \$im ~mH$ dhr

XßVa nmQ>r S>ñQ>a-ISy> Q>o~b-IwMu


****************** 12 ******************
P-12
20. àmÊ`m§Mo OJ
· {MÌo nmhm. AmoiIm. Zmdo EoH$m. gm§Jm. Zmdo XmIdm.

Hw$Ìm ^y@ ^y@

~oSy>H$ S>am±d S>am±d

eoir ~|@ ~|@

‘m§Oa å`m±d å`m±d

· AmdmO EoH$m. Zmdo AmoiIm. {MÌo XmIdm. AmdmO H$mT>m.


· àmʶm§Mr {MÌo O‘dm. dhrV {MH$Q>dm. {ejH$m§À¶m ‘XVrZo {MÌm§Imbr Zmdo {bhm.

****************** 20 ******************
P-20
22. Amagm aS>bm, Amagm hgbm
· nmhm. ~mobm.

· nmhm. ~mobm.

· Vwåhr Amaemg‘moa C^o amhm. Amagm H$m¶ åhUob Vo gm§Jm.


****************** 22 ******************
P-22
23. ‘mPr AmoiI
· {MÌo nmhm. EoH$m. gm§Jm.

{O.n.àmW{_H$ emim, IS>H$nya

{O.n.àmW{_H$ emim, IS>H$nya

B`ËVm n{hbr

· EoH$m. åhUm. ({dXçm϶mªZr ñdV…Mo, emioM,o dJm©Mo d {‘Ì-‘¡{ÌUrMo Zmd dmnê$Z dm³¶o gm§Jmdr.)

‘mPo Zmd ................................................. Amho.


‘m¶m emioMo Zmd........................................... Amho.
hm ‘mPm .............. Mm dJ© Amho.
_mÂ`m {_ÌmMo/_¡{ÌUrMo Zmd ............................ Amho.
****************** 23 ******************
P-23
24. ‘mPo {‘Ì
· nmhm. EoH$m. gm§Jm.

Zohm

gm`am
eaX
Z
gm`_
C_m

m
BPm~ob

Bg
mH$

Zohm gm¶‘Z C_m eaX

BPm~obm a_oe gm¶am BgmH$

****************** 24 ******************
P-24
CX²{XîQ>o
{dXçm϶mªZm nwT>rb CX²{XîQ>o gmܶ H$aʶmg ‘XV ìhmdr, åhUyZ nmofH$ dmVmdaU {Z‘m©U H$aUo.
1. gyMZm EoHy$Z d AmoiIyZ ˶mà‘mUo H¥$Vr H$aUo.
2. ¶mo½¶ Cƒmam§gh JmUr åhUUo.
3. {MÌm§À¶m gmhmæ¶mZo JmoîQ> gm§JUo.
4. ‘amR>r {eîQ>mMma nmiUo.
5. ñdV…~X²Xb Am{U Hw$Qw>§~r¶m§~X²Xb ‘m{hVr gm§JUo.
6. Üd{Z^oX bjmV KoD$Z CƒmaU H$aUo.
7. gw‘mao 25 ÑH²$eãXm§Mr dmMZ eãXg§nËVr {dH${gV H$aUo.
8. gw‘mao 500 eãXm§Mr ldU eãXg§nËVr {dH${gV H$aUo.
9. gw‘mao 150 eãXm§Mr ^mfU eãXg§nËVr {dH${gV H$aUo.

{ejH$m§gmR>r - {Xem Aܶ¶Z-AܶmnZmMr


à˶oH$ nmR>mImbr {Xboë¶m H¥$Vr H«$‘mZo ¿¶mì¶m. ¶m{edm¶ Amnë¶m H$ënH$VoZo H$mhr H¥$Vr d¡`pŠVH$ VgoM JQ>mJQ>m§V KoVm
¶oVrb.
1. gar
1. {ejH$m§Zr JmUo VmbmgwamV gm{^Z¶ åhUmdo.
2. {dXçm϶mªZm JmʶmVrb dñVy {MÌm§V AmoiIʶmg gm§Jmì¶m.
Ogo … W|~, gar, JmS>Jo, ‘S>Ho$, ‘moa.
{dXçm϶mªZm AmoiIVm Z Amë¶mg ¶m eãXm§er g§~§{YV {MÌo ñdV… XmIdmdr.
VgoM Q>n²Q>n², gaga, ^a^a, WwB©WwB© ¶m eãXm§er g§~§{YV H¥$Vr H$ê$Z XmIdmì¶m. {dXçm϶mªH$Sy>Z H¥$Vr d Cƒma H$ê$Z ¿¶mdo.
3. JmʶmMr EHo$H$ Amoi VmbmgwamV gm{^Z¶ åhUyZ XmIdmdr. {dXçm϶mªZm Amnë¶m ‘mJo åhUʶmg gm§Jmdr.
4. JmUo dJm©gmo~V, JQ>mV, d¡¶p³VH$ åhUm¶bm gm§Jmdo.
2. XmoKohr qOHy$
1. {dXçm϶mªZm àË`oH$ {MÌmV H$m¶ H$m¶ {XgVo Vo {dMmamdo.
Ogo … {MÌm§Vrb nmÌo, àg§J. (nmÌo, àg§J ho eãX {ejH$m§gmR>r AmhoV.)
2. {dXçm϶mªZm gm§JVm Z Amë¶mg nmÌm§Mr Zmdo d àg§J {MÌmV XmIdyZ gm§Jmdo.
Ogo … {MÌ H«$. 1 nmÌo - ~XH$ d Hw$ͶmMo {nëby.
àg§J … Hw$ͶmMo {nëby Am{U ~XH$ niV AmhoV.
{dXçm϶mªH$Sy>Z EHo$H$ dm³¶ åhUyZ ¿¶mdo.
3. darbà‘mUo {MÌ H«$. 2 Vo 4 gmR>r AemM H¥$Vr H$ê$Z ¿¶mì¶m.
4. "~XH$ d Hw$ͶmMo {nëby ZXrVyZ ~mhoa Amë¶mZ§Va nwT>o H$m¶ Pmbo Agob ?' hm àíZ [aH$m‘r Mm¡H$Q> XmIdyZ {dMmamdm. ¶m [aH$må¶m
Mm¡H$Q>rV H$moUVo {MÌ Agmdo ¶mda MMm© H$amdr.
5. gd© {MÌm§À¶m ‘XVrZo JmoîQ> gm§Jmdr. JmoîQ>rVrb EHo$H$ dm³¶ ñdV… gm§Jmdo. {dXçm϶mªZm ‘mJo åhUʶmg gm§Jmdo. eodQ>r gd©
{dXçm϶mªZm {MÌm§À¶m ‘XVrZo JmoîQ> gm§Jm¶bm gm§Jmdr. JmoîQ> Imbrbà_mUo -
EH$ hmoVo ~XH$. EH$ hmoVo Hw$ͶmMo {nëby. XmoKo {‘Ì hmoVo. EH$Xm XmoKm§Mr niʶmMr e¶©V bmJbr. Hw$ͶmMo {nëby niV nwT>o Jobo.
~XH$ Ë`mÀ`m_mJo hiyhiy MmbV {ZKmbo. añ˶mV hmoVr ZXr. ZXr H$er nma H$am¶Mr Vo {nëbmbm g‘OoZm. Vo ZXrÀ¶m Vramda Wm§~bo.
****************** 29 ******************
P-29
{dXçmÏ`m©Zo Zmd AmoiIyZ Amnë`mOdirb Zm_nQ²>Q>r XmIdmdr. Ë`mÀ`m eoOmar OmD$Z C^o amhmdo. dJm©bm dñVy d Zm_nQ²>Q>r
XmIdmdr. Zmd dmMyZ XmIdmdo.
4. `mà_mUo ~mam dñVy§Mr Zmdo AmoiIon`ªV H¥$Vr Mmby R>odmdr.
5. ñdV…À`m nwñVH$mV dñVy§Mr {MÌo d Ë`m§Mr Zmdo `m§À`m OmoS>çm nopÝgbrZo bmdÊ`mg (aoK AmoTy>Z) gm§Jmì¶m.
6. {MÌmImbrb gd© eãX dmMyZ ¿`mdo.
9. _mPm hmV
1. JmUo VmbmgwamV gm{^Z` åhUyZ XmIdmdo.
2. JmÊ`mVrb XmV KmgUo, ImD$ ImUo, Xma CKS>Uo, H$Mam H$mT>Uo `m H¥$Vr H$ê$Z XmIdmì`m. {dXçmÏ`mªH$Sy>Z EH$-EH$ H¥$Vr H$ê$Z
¿`mdr.
3. JmÊ`mVrb EHo$H$ H¥$Vr {MÌmV XmIdÊ`mg gm§Jmdr. JmÊ`mImbrb {MÌmVrb H¥$Vr AmoiIÊ`mg gm§Jmì`m.
4. "Vwåhr hmVm§Zr H$moUH$moUVr H$m_o H$aVm', Ago {dMmamdo. ˶m H$m‘m§Mm A{^Z` H$ê$Z XmIdÊ`mg gm§Jmdo.
5. JmÊ`mMr EHo$H$ Amoi VmbmgwamV gm{^Z` åhUyZ XmIdmdr. {dXçmÏ`mªZm _mJo åhUʶmg gm§Jmdo.
6. XmoZ-XmoZ {dXçmÏ`mªÀ`m OmoS>çm H$amì`m. àË`oH$mg JmÊ`mÀ`m Amoir R>adyZ Xçmì`m. EH$mZo n{hë`m XmoZ Amoir gm{^Z`
åhQ>ë`mZ§Va Xþgè`mg Ë`mnwT>rb XmoZ Amoir åhUm¶bm gm§Jmì¶m. `mà_mUo OmoS>r-OmoS>rH$Sy>Z JmUo gm{^Z` åhUyZ ¿`mdo.
10. nmhÿ`m, gm§Jy`m
1. {ejH$m§Zr ñdV…Mm EHo$H$ Ad`d XmIdyZ Ë`mMo Zmd gm§Jmdo. Vo \$içmda {bhmdo. dmMyZ XmIdmdo. {dXçmÏ`mªH$Sy>Z dmMyZ ¿`mdo.
Ogo … S>moio, ZmH$, H$mZ.
2. EH$m-EH$m Ad`dmMo Zmd CÀMmamdo. {dXçmÏ`mªZm ñdV…Mm Vmo Ad`d XmIdÊ`mg gm§Jmdm. Ë`mM doir Ë`m Ad`dmMo Zmd
CÀMmaÊ`mg gm§Jmdo.
3. {dXçmÏ`mªZm EHo$H$m {MÌmMo {ZarjU H$aÊ`mg gm§Jmdo. àË`oH$ {MÌmV H$moU H$m` H$aV Amho, H$moUË`m Ad`dmMm Cn`moJ Ho$bm
Amho Vo {dMmamdo. CËVa XoÊ`mg JaOoZwgma _amR>r eãX gm§Jmdo.
4. EHo$H$m Ad`dmMo {MÌ nmhÿZ eoOmarb Zmd dmMÊ`mg gm§Jmdo. Ë`m Ad`dmMo H$m_ gm§Jmdo.
5. {MÌmVrb H$m_m{edm` àË`oH$ Ad`dmMo EHo$H$ H$m_ {dXçmÏ`mªZm {dMmamdo. Vo H$m_ A{^Z` H$ê$Z XmIdÊ`mg gm§Jmdo.

11. H$emgmR>r, H$moUVo Ad`d?


1. {dXçmÏ`mªZm Mm¡H$Q>tVrb eãX dmMÊ`mg gm§Jmdo.
2. {MÌm§Vrb dñVy, H$m_o AmoiIÊ`mg gm§Jmdo. H$m_o, dñVy AmoiIÊ`mg {dXçmÏ`mªZm _XV H$amdr. (JaOoZwgma _amR>r eãX gm§Jmdo.)
3. H$moUË`m H$m_mgmR>r, H$moUVo Ad`d ? Agm àíZ àË`oH$ dñVy/ H$m_m~X²Xb {dMmamdm. CXmhaUmXmIb Imbrbà_mUo.
Ogo … Vm|S>, H$mZ, hmV.
hmVmV _mo~mB©b YaUo, H$mZmZo Xþgè`mMo ~mobUo EoH$Uo,
Vm|S>mZo Ë`mÀ`mer ~mobUo/ CËVa XoUo.
AmB© nona dmMVo - S>moio, hmV.
hmVmV nona YaUo, S>moiçm§Zr dmMUo.
_moR>çmZo dmMë`mg Vm|S>mMmhr dmna hmoVmo.

4. àË`oH$ Ad`dmMr {MÌmVrb H$m‘m{edm¶ BVa H$m_o {dMmamdr.


5. {dXçmÏ`mªZm nmM {MÌm§Mo {ZarjU H$am`bm gm§Jmdo. àË`oH$ {MÌmV H$moU H$m` H$aV Amho d Ë`m H$m_mgmR>r H$moUH$moUË`m
Ad`dm§Mm dmna hmoVmo Vo {dMmamdo.

****************** 32 ******************
P-32
• पाठ्यपुस्तक मंडळाची
वैशिष्ट्यपूर्ण पाठ्येत्तर
प्रकाशने.
• नामवंत लेखक, कवी,
विचारवंत यांच्या
साहित्याचा समावेश.
• शालेय स्तरावर पूरक
वाचनासाठी उपयुक्त.

पुस्तक मागणीसाठी www.ebalbharati.in, www.balbharati.in संकेत स्थळावर भेट द्या.


साहित्य पाठ्यपुस्तक मंडळाच्या विभागीय भांडारांमध्ये
विक्रीसाठी उपलब्ध आहे. ebalbharati
विभागीय भांडारे संपर्क क्रमांक : पुणे -  २५६५९४६५, कोल्हापूर-  २४६८५७६, मुंबई (गोरेगाव)
-  २८७७१८४२, पनवेल -  २७४६२६४६५, नाशिक -  २३९१५११, औरंगाबाद - 
२३३२१७१, नागपूर -  २५४७७१६/२५२३०७८, लातूर -  २२०९३०, अमरावती -  २५३०९६५
31.00

You might also like