OdreĎivanje parametara tla

(linearno-elastični-idealno-plastični model ili

“Mohr-Coulombov” model)

Antun Szavits Nossan

Građevinski fakultet Sveučilišta u Zagrebu

2009

1
 Linearno elastični idealno plastični model
Parametri
 Parametri elastičnih deformacija

 Youngov modul ……. E’ (drenirano), E (nedrenirano)

 Poissonov broj …….. n’ ……. 0,5
 Parametri plastičnosti
 Ploha popuštanja

 Kut trenja ……….. j’ …… ju = 0

 Kohezija ………… c’ ……. cu (nedrenirana
čvrstoća)
 Dilatacija …… y ili D …… 0

2
 Početno stanje naprezanja

z

v dz , v v u
0
h K0 v, h h u

 Normalno konsolidirano tlo K 0nc 1 sin

sin
 Prekonsolidirano tlo K 0 K 0nc OCR tc

 Kvocijent prekonsolidacije OCR p v

3
 Nastanak prekonsolidacije:
sedimentacija i rasterećenje u geološkoj prošlosti

 Sitnozrno i krupnozrno tlo

'v OCRA(1) =
OCRA(2) = pA/ 'vA(2)
pA (1) (1)

c
0n

rasterećenje
,K

1
1:
0
,K
Ka
ija
tac

sedimentacija
enje
en

e re ć
dim
se

ra s t

(2)
Kp
A
'vA (2) 'h
A
'vA(2) 'vA(1) = pA
K 0nc 1 sin
sin 0.5
K0 K 0nc OCR K 0nc OCR Kp

4
 Laboratorijski i terenski ureĎaji za
ispitivanje krutosti i čvrstoće tla
 Laboratorijski
 klasifikacijski pokusi: Atterbergove granice (wL, wP), prirodna vlažnost
(w0), granulacija, relativna zbijenost (ID) , jednoososna čvrstoća (qa), ...
 neposredna ispitivanja uzoraka tla: edometar, troosni uređaj, direktno
smicanje, ...
 Terenski
 posredno ispitivanje (uz korištenje korelacija): standardni penetracijski
pokus (broj udaraca N), statički penetracijski pokus (otpor šiljka qc), ...
 neposredno ispitivanje: krilna sonda (nedrenirana čvrstoća), presiometar
(otpor širenju cilindričnog otvora bušotine), probna ploča (slijeganje
opterećene kružne ploče na površini tla ili u bušotini), geofizička
ispitivanja (brzina širenja elastičnih valova; elastični valovi – širenje
poremećaja u tlu pri vrlo malim deformacijama; brzina uzdužnih valova
vp  Eoed /  , brzina posmičnih valova vs  G0 / 

5
 Krutost od malih deformacija do sloma
 Troosni uređaj i sekantna krutost tla

sekantni posm ični m odul G

G0
deformacije
vrlo male male velike

0 .00 01 0 .00 1 0.0 1 0 .1 1 10

posmična deformacija  (%)

6
 Terenski pokusi

 SPT
 CPT
 DMT
 MPMT
 FVT
 Geofizički
 površinska
refrakcija
 SASW
 cross-hole
 down hole

7
 Standardni penetracijski pokus (SPT) 1
 Uteg W = 0,623 kN; visina pada H = 0,76 m; broji se broj
udaraca koji sondu-uzorkivač zabiju oko 30 cm u dno
bušotine
Teoretska energija udara je Ent =WH, stvarna energija udara, En, je
manja od teoretske zbog različitih gubitaka; kvocijent energije
definiran je kao ER = En/Ent, a standardnim se smatra ER = 0.6; kod
uređaja u Hrvatskoj su mjereni ER u rasponu od 0.6 do 0.7)
 Korekcije mjerenog broja udaraca, N, na standardni, N60:

ER
N 60 C BC SC R N
0.6
8
 Standardni penetracijski pokus (SPT) 2
 Korekcije na standardni promjer bušotine, CB
CB = 1 za promjer bušotine od 65 do 115 mm;
 Korekcija detalja uzorkivača, CS
CS = 1 za uzorkivač s košuljicom, a CS = 1.2 kad košuljice nema;
 Korekcija dužine šipki u bušotini, CR
CR = 1 za dužinu šipki veću od 10 m, a CR = 0.95 za kraće šipke
 Korekcija na veličinu vertikalnog efektivnog naprezanja u
tlu na mjestu sonde:

(N1 )60 C N N 60 CN 1/ / pa pa 100 kPa

v

9
 Statički penetracijski pokus (CPT)
 Korekcija kao kod SPT
qn qcC N , C N korekcija za SPT

10
 Prikaz rezultata 1
 Geotehnički profili, sondažni profili
% frakcija w (%) q u (kPa) N (SPT) vs (m/s)
0 20 40 60 80 100 0 20 40 60 80 0 200 400 600 0 20 40 60 80 0 200 400 600
0

10
dubina (m)

15

20

25

30
nasip % glina aksijalna čvrstoća
čvrsta glina % glina+prah+pijesak SPT
granica plastičnosti brzina posmičnih valova (down hole)
šljunak prirodna vlažnost brzina posmičnih valova (model)
kruta glina granica tečenja
11
 Prikaz rezultata 2
 Sondažni profili i zbirni prikazi 2

12
 Prikaz rezultata 3
 Specijalizirani prikazi za izbor parametara tla

13
 OdreĎivanje OCR 1
e
 Sitnozrno tlo Cr
p
1
 Iz edometarskog pokusa
(Casagrande) za sitozrna tla rmin
Cc
1

log 'v
 Iz nedrenirane čvrstoće i korelacija
cu p 0, 11 0, 0037 I p (%)
1,25
cu v
cu v (cu p ) (OCR)
0,8 OCR
(cu p)
iz qa (cu qa / 2)

qa aksijalna čvrstoća
14
 OdreĎivanje OCR 2
 Iz SPT-a (vrlo grubo)
pa
OCR 0, 58 N , pa atmosf. tlak (100 kPa)
v

 IZ CPT-a uz pomoć pritiska prekonsolidacije

p
(qt v0
)/ 3

p
- pritisak prekonsolidacije; qt qc u2 (1 a ) je korigirani otpor šiljka
sonde qc , u 2 je mjereni tlak vode u filtarskom kamenu (piezometru) u sondi
neposredno iznad stožastog šiljka, a a je kvocijent površine stožastog šiljka koji se
dobije kalibracijom i kod kvalitetnih se uređaja kreće u rasponu od 0.75 do 0.82 za
uređaje s površinom poprečnog presjeka sonde od 10 cm2.

15
 OdreĎivanje OCR 3
 Krupnozrno tlo
 danas vrlo teško i vrlo nepouzdano
 pri procjeni koeficijenta bočnog tlaka mirovanja (K0)
pretpostavlja se da je krupnozrno tlo normalno
konsolidirano; ima indikacija da je kod zbijenih
krupnozrnih tla koeficijent bočnog tlaka mirovanja veći
od onog za normalno konsolidirano tlo

16
 Poissonov broj (drenirano stanje)
 Sitnozrno tlo
 Normalno konsolidirane gline i prašine
K 0nc 1 sin
nc , raspon: 0.25 do 0.35
1 K 0nc 2 sin
 Prekonsolidirano
oc nc

oc raspon: 0.1 do 0.2

 Krupnozrno tlo
 malo podataka, ali se može pretpostaviti analogija:
 vrlo rahlo tlo ↔ normalno konsolidirano tlo
 zbijeno tlo ↔ prekonsolidirano tlo

17
 Youngov modul iz troosnog ureĎaja
1
 Drenirano q= 1 Et Et – tangentni modul
1 1
stanje E0 E50

E – sekantni modul

1f

1f/2

 Odnos nedreniranog i dreniranog modula

E E
G , G , G G
2(1 ) 2(1 0.5)
3E
E
2(1 )
18
 Youngov modul iz edometra
 Youngov i edometarski modul
(1 )(1 2 )
E E oed
1
 Opći izraz za tangentni edometarski modul
v 2, 3(1 e)
E oed v
v C
 Normalno konsolidirana glina C Cc
 Prekonsolidirana glina C Cr

 Iz korelacija za gline
Cc 0, 009 (wL (%) 10)
Cc I P / 74, Cr I P / 370
19
 Youngov modul iz korelacija 1
 Iz Cam – Clay modela za gline
 Nedrenirano stanje
64M (1 e)(1 ln OCR) 6 sin
E 0 / cu 0,8
,M
C c (OCR) 3 sin
1
E 50 E0
2

 Drenirano stanje
2(1 )
E E
3

20
 Youngov modul iz korelacija 2
 Za gline i prašine iz broja udaraca N SPT-a (Stroud
1975)
(1 )(1 2 )
E oed / pa f2N , E E oed
1
Ip(%) f2
Ip – indeks plastičnosti
10 8
20 5
30 i više 4,5

21
 Youngov modul iz korelacija 3
 Raspon za pijeske E / pa

Pijesak Zbijenost (ID) Tipično Piloti

Rahli 0 – 0.4 100-200 275-550
Srednji 0.4 – 0.6 200-500 550-700
Zbijeni 0.6 – 0.8 500-1000 700-1100

 Procjena zbijenosti pijeska iz SPT-a

(N 1 )60 emax e
ID ID
emax emin
60
22
 Youngov modul iz korelacija 4
 Za pijeske i šljunke (konzervativno)
E 50 / pa 5N 60 (za prašinaste pijeske)
10N 60 (za čiste rahle pijeske)
15N 60 (za čiste zbijene pijeske)

23
 Youngov modul iz korelacija 5
 Iz modula pri vrlo malim deformacijama (E0) te razlike vršnog (j’p) i kritičnog (jcv) kuta
trenja (Lee, Salgado i Cararro 2004) za pijeske i prašinaste pijeske

E '0 2G0 (1 ')

v G0 vs2

 – gustoća tla
vs – brzina posmičnih valova

6sin j p
Mp 
3  sin j p

24
 Krutost pri vrlo malim deformacijama
 Za vrlo male deformacije iz geoseizmičkih pokusa
na terenu (cross-hole, down-hole, refrakcija,
SASW, itd.)
G0 vs2
 Iz korelacija s SPT
G0 / pa (1 0, 5) 120 N 0,77
 Za deformacije u statičkim uvjetima približno
G50 (0, 05 do 0, 4)G0 E50 2G50 (1 )

25
 Čvrstoća 1
 Sitnozrna tla – nedrenirana čvrstoća
 Iz troosnog pokusa ili iz aksijalne čvrstoće
cu qa / 2, qa aksijalna čvrstoća
 Iz krilne sonde (uz korekciju)

cu insitu cu VST
1.05 b I P (%)
b 0.015 0.0075 log t f (min)
tf vrijeme do sloma u minutama

26
 Čvrstoća 2
 Iz indeksa konzistencije
2I c wL w0
cu 1, 7 10 , Ic
wL wP
 Iz indeksa plastičnosti

cu / p 0,11 0037I P 0,23 0, 04

 Iz efektivnog kuta trenja iz troosnog pokusa (tc)

cu / 0
p tc ( )/100

27
 Čvrstoća 3
 Utjecaj prekonsolidacije
cu / (cu / 0,8
v p )(OCR)

 Utjecaj brzine smicanja

cu / cu 1 1% / sat 1, 0 0,1log( / 1)

 Korelacija s SPT
cu / pa f1N Ip f1
10 0.080
20 0.075
30 i više 0.045
28
 Čvrstoća 4
 Korelacija s CPTom
qc v
cu / pa , Nk 7 do 15
Nk

29
 Čvrstoća 5
0.6

 Utjecaj smjera smicanja CIUC

CK0UC
0.5
1. CIUC 2. CK0UC 3. CK0UE SS
DSS
0.4 CK0UE

cu /'v0 (-)
0.3

0.2
4. SS 5. DSS
0.1

0
15 20 25 30 35 40 45
1. izotropno konsolidirano nedrenirano tlačenje; ' (0)
2. anizotropno konsolidirano (K0) nedrenirano tlačenje
3. anizotropno konsolidirano (K0) nedrenirano razvlačenje
4. jednostavno smicanje
5. direktno smicanje

30
 Čvrstoća 6
 Sitnozrna tla – drenirana čvrstoća
 Vršna ( cp , p ) samo iz laboratorijskih pokusa
smicanja
 Kritična ( cv ) iz neposrednih mjerenja na prognječenim
uzorcima u troosnom uređaju ili procjena iz indeksa
plastičnosti (kritična kohezija uvijek je jednaka nuli)

sin cv 0, 8 0, 094 ln I P

31
 Čvrstoća 7
 Rezidualna iz neposrednog mjerenja u uređaju za
direktno smicanja (cikličko opterećenje) ili rotacionog
direktnog smicanja ili procjenom iz težinskog postotka
sadržaja čestica gline
(čestice manje
od 0.002 mm)

32
 Čvrstoća 8
 Krupnozrna tla (drenirana čvrstoća; nedrenirana
rijetko zanimljiva)
 Vršni efektivni kut trenja iz laboratorijskih pokusa
nepouzdan zbog nemogućnosti dobivanja
neporemećenih uzoraka
 Vršni efektivni kut trenja iz SPT-a
0,34
0 N
p
( ) C arctg
12, 2 20, 3( v
/ pa )
C = 1 (troosna kompresija), = 1,2 (troosna ekstenzija), =
= 1,1 (ravninsko stanje deformacija)

33
 Čvrstoća 9
 ili
'p (0 ) 200 15.4(N1 )60

 Vršni efektivni kut trenja iz CPT-a

0
p
( ) C arctg 0,1 0, 38 log(qc / v
)

0 qc / pa
p
( ) C 17, 6 11, 0 log
( v
/ pa )0,5
C isti kao u prethodnom izrazu za SPT

34
 Čvrstoća 10
 Iz empiričkih korelacija s indeksom zbijenosti za
kvarcne pijeske (Bolton 1986)

35
 Čvrstoća 11
 Kritični kut trenja – iz neposrednih mjerenja u
laboratoriju ili slijedećom procjenom
0
cv
( ) 420 17R
R – zaobljenost (omjer prosječnog polumjera zakrivljenosti površine
zrna krupnozrnog tla i polumjera najveće kugle koja se može zrnu
opisati); kreće se od 0.1 za uglata do 0.9 za dobro zaobljena zrna

36
 Dilatacija
 U elasto-plastičnom modelu koristiti ju samo u
slučaju dreniranih analiza
 Bolton 1986 (pijesci)

p cv
0.8

 Rowe 1962

sin p
sin cv
sin
1 sin p
sin cv

37
 Zaključak
 Postoji niz pokusa za određivanje parametara tla; za pojedina vrste tla pogodni su
samo neki pokusi;
 Ispitivanja treba prilagoditi vrsti tla i naprezanjima koja se očekuju u danom
problemu (ispitivanja prilagoditi utvrđenom problemu, a kako se saznanja
upotpunjuju, prilagoditi program istraživanja – istraživanja u više faza);
 Mnogi detalji uređaja i ispitivanja mogu znatno utjecati na rezultate pa o njima
svima treba voditi računa i pažljivo ih bilježiti; po mogućnosti pokuse izvoditi po
priznatim standardima;
 Sve dostupne podatke treba vrednovati i pogodno prikazati da bi se izvršila suvisla
i racionalna sinteza te mogli izabrati karakteristične vrijednosti parametara tla;
 Određivanje parametara zahtjevan je i vrlo odgovoran dio rješavanja geotehničkih
problema.

38