Wskaźnik (indicator) to wybrana obserwacja, którą traktujemy jako odzwierciedlenie zmiennej, którą

chcemy badać.

Wskaźnikami mogą być zjawiska, stany rzeczy, zdarzenia, zachowania, fakty, procesy, które jest łatwo
zaobserwować i których samo istnienie, pojawienie się lub stopień intensywności stanowi przesłankę,
że w określonych przypadkach z pewnością lub z pewnym prawdopodobieństwem dane zdarzenie,
czy własność wystąpiła.

Na wskaźniki w badaniach nadają się przede wszystkim zjawiska, stany rzeczy i zdarzenia
(zachowania) łatwo dostępne obserwacji, i to takie, których właściwa psychologiczno - kulturowa
interpretacja rozumiejąca jest stosunkowo niezawodna.

Wskaźnik potwierdza lub zaprzecza obecność badanego pojęcia.

Wskaźniki Efektywności Produkcji (WEP) tworzą grupy odpowiadające wszystkim kluczowym

obszarom zarządzania firmą produkcyjną, obejmując takie kwestie, jak: BHP, Środowisko, Jakość,
Produkcja, Utrzymanie Ruchu, Logistyka, Ciągłe Doskonalenie, Zasoby Ludzkie, Sprzedaż oraz
Zarządzanie Kosztami. Każda z grup zawiera od 1 do 12 wskaźników, które zostały opatrzone
komentarzem oraz wskazaniami w jakich systemach informatycznych powinny być zbierane dane do
ich wyliczenia. Przykładowym wskaźnikiem w grupie „Jakość” może być „wskaźnik satysfakcji klienta”
lub „ ilość reklamacji”, w grupie „Produkcja” – „wskaźnik szybkości pracy”, czy „efektywność
pracowników”. Przykłady można mnożyć i wymieniać dalej, bo każdy obszar ma wiele miejsc do
zbadania.

W celu wyliczenia poszczególnych wskaźników często niezbędne jest jednakże korzystanie z

rozwiązań IT pozwalających zbierać konieczne do obliczeń dane. Dzięki temu można ustalić kolejność
działań, monitorować osiągane efekty, a w dalszej perspektywie także kontrolować trwałość
wprowadzonych zmian.

Zbieranie danych i ich bieżąca analiza przekładają się na podejmowanie skuteczniejszych decyzji
dotyczących produkcji, co pomoże w bezpośredni sposób przełożyć się na bardziej wydajną pracę
przedsiębiorstwa oraz większe zyski.

OEE to wskaźnik Całkowitej Efektywności Wyposażenia (z ang. Overall Equipment Efficiency), który
służy do oceny stopnia wykorzystania wyposażenia produkcyjnego, przy użyciu którego realizujemy
zamówienia naszych klientów. I już na samym wstępie należy podkreślić, że chodzi o wyposażenie,
czyli maszyny i urządzenia, a nie pracowników, którzy w procesie realizacji zleceń to wyposażenie
wykorzystują.

OEE służy monitorowaniu wydajności wyposażenia, a nie produktywności pracowników. Wskaźnik

ten jest kluczowym miernikiem w doskonaleniu procesu wytwórczego metodą TPM (z ang. Total
Productive Maintenance), nazywaną po polsku Totalnym Utrzymaniem Ruchu. Wskaźnik OEE
definiuje więc to, w jakim stopniu wykorzystaliśmy nasze moce produkcyjne. Jest on jednocześnie
wypadkową trzech innych wskaźników:
Dostępności - stosunku czasu zaplanowanego na realizację zadania do czasu, który w rzeczywistości
możemy na to zadanie poświęcić. Dostępność obniżana jest przez awarie i zależna od przyjętej
metody przez przezbrajanie i ustawianie maszyn.

Dostępność pokazuje, w jakim stopniu został wykorzystany czas zaplanowany na produkcję.

Zaplanowany – warto to podkreślić, gdyż uwzględnienie w nim planowych działań nieprodukcyjnych
(postoje konserwacyjne, przezbrojenia, przerwy socjalne dla pracowników itd.) zafałszuje rzeczywisty
obraz, tym samym podnosząc sztucznie ten współczynnik: planowe przerwy produkcyjne wpłyną
pozytywnie na jego wartość, nie wnosząc nic do wyniku produkcyjnego (zero wyrobów do sprzedania
klientowi).

Przezbrajanie

Tym terminem określa się czynności, które należy wykonać, żeby przygotować maszynę do
wytwarzania konkretnego detalu. Czasami trzeba to zrobić podczas produkcji. Z reguły należy w tym
celu zatrzymać maszynę, żeby wymienić jakąś jej część: formę, wykrojnik, narzędzie. Czas potrzebny
na przezbrojenie jest określany na podstawie doświadczenia i dokumentacji maszyny, ale może się
przedłużyć; wtedy powstaje strata. Żeby skrócić czas przezbrajania do minimum, maszyny konstruuje
się w taki sposób, żeby możliwe było zastosowanie metody SMED (Single Minute Exchange or Die); w
luźnym tłumaczeniu: „zmień w minutę lub zgiń”. Służą temu również procedury przewidujące
wykonanie części czynności jeszcze podczas ruchu maszyny.

Wykorzystania - jest to stosunek czasu dostępnego do rzeczywistej pracy. Dostępność jest zaniżana
przez straty prędkości wykonywania operacji. Inaczej mówiąc - skoro przypisaliśmy pewną pulę czasu
maszynie na pracę, to powinna przez ten czas wyprodukować pewną ilość produktów - wskaźnik
wykorzystania pokazuje nam, na ile to się udało. Wydajność pozwala ocenić „szybkość procesu”.
Współczynnik ten weryfikuje, czy produkcja przebiega zgodnie z założonymi czasami cyklów.
Uwzględniamy tu nominalny czas cyklu, czyli taki, jaki został przyjęty do planowania produkcji. W
kalkulacji posługujemy się także liczbą wyprodukowanych sztuk – ta wartość odnosi się do wszystkich
produktów, które powstały w procesie produkcji (tych prawidłowych, jak i tych, które nie spełniają
wymogów specyfikacji klienta).

Jakości - stosunek liczby dobrych i wadliwych produktów. Jakość obrazuje zdolność wyposażenia
produkcyjnego do dostarczania produktów zgodnych z wymaganiami klienta. Do całkowitej liczby
wszystkich wyprodukowanych wyrobów zaliczamy braki (sztuki niezgodne), łącznie z odpadem
technologicznym (jeżeli na którymś etapie produkcji celowo potrzebujemy wyprodukować sztuki
nienadające się do sprzedania klientowi). Współczynnik jakości mówi nam wprost, jaki %
wyprodukowanych produktów możemy sprzedać klientowi jako pełnowartościowe, spełniające jego
oczekiwania. Wskaźnik OEE odnosi się do określonego przedziału czasowego. Może to być jedna
zmiana produkcyjna, jeden dzień lub tydzień produkcyjny, ale także każdy inny czas o określonym
zakresie.

Na dostępność, wydajność i jakość wpływają różnorodne sytuacje i zjawiska, jakie dotykają

wyposażenia produkcyjnego. Dla systematyzowania podejścia, wprowadzono ich kategoryzację na
sześć głównych typów strat.

Straty ograniczające dostępność:

( 1 ) nieplanowane postoje związane z awariami maszyn, urządzeń i narzędzi; są to wszystkie
zatrzymania procesu produkcyjnego związane z zaistniałą niesprawnością wyposażenia
produkcyjnego, dotyczy to zarówno awarii maszyn, jak i np. uszkodzenia narzędzia (mimo, że sama
maszyna jest sprawna, proces produkcyjny zostaje zatrzymany); w postoje te wlicza się także czas
oczekiwania na materiał, na informację czy na decyzję, a także czas, w jakim dany proces był zajęty
powtórnym przetwarzaniem (naprawa lub recykling) wcześniej już wytworzonych wyrobów;

( 2 ) nieplanowane regulacje, ustawienia oraz przezbrojenia przedłużone ponad zaplanowany czas; są

to sytuacje, które wymagają od obsługi wyposażenia produkcyjnego jego regulacji czy poprawy
nastaw w trakcie biegu produkcji (zwykle związane jest to ze słabą kondycją techniczną maszyn lub z
niedopełnieniem czynności regulacyjnych w trakcie planowo przeprowadzonego rozruchu lub
przezbrojenia).

Wydajność tracona jest z powodu:

( 3 ) zmniejszonej szybkości pracy maszyny lub urządzenia; sytuacje takie zdarzają się, gdy z powodu
np. użycia materiału do produkcji niepełnowartościowego materiału lub narzędzi pewne kroki
procesu odbywają się ze zmniejszoną szybkością (wolniejszy cykl pracy); zmniejszona szybkość
procesu może być także spowodowana obsadą mniejszą, niż zaplanowana oraz wykonywaniem przez
pracowników czynności innych, niż przewidzianych dla danego procesu produkcyjnego;

( 4 ) mikroprzestojów i bezczynności (nieplanowane, krótkie zatrzymania procesu produkcyjnego), to

wszystkie drobne zatrzymania procesu, tak krótkie, że nierejestrowane przez operatora (zwykle są to
czasy rzędu minut).

Na jakości tracimy z powodu wyprodukowania:

( 5 ) sztuk niezgodnych z wymaganiami klienta, powstałych w toku produkcji; to wszystkie produkty

niespełniające specyfikacji klienta (wewnętrznego czy zewnętrznego), które powstały w trakcie
standardowo biegnącej produkcji i nienadające się do sprzedaży lub dalszego procesowania; wlicza
się tutaj także sztuki naprawione bądź przerobione – wszystkie, które nie przeszły przez proces
produkcyjny prawidłowo za pierwszym razem;

( 6 ) odpadów technologicznych, czyli sztuk niezgodnych, wyprodukowanych podczas rozruchu,

regulacji czy z innych powodów technologicznych; to sztuki bądź ich elementy, które przeszły przez
część lub cały proces produkcyjny w fazie rozruchy technologicznego, a ich wyprodukowanie ma na
celu ustabilizowanie parametrów samego procesu produkcyjnego.

Wskaźnik OEE, w zależności od wybranego punktu odniesienia, może określać efektywność globalną
lub techniczną. Jeżeli do czasu postoju pomniejszającego dostępność zostanie doliczony czas, w
którym dana linia czy maszyna nie produkuje z powodu braku planu (np. z powodu braku zamówień)
to wyznaczone OEE będzie wskazywało na poziom efektywności globalnej. Jeśli zaś punktem
odniesienia będzie zaplanowany czas produkcji (operacyjny), to wyznaczymy OEE techniczne, którego
wartość określi efektywność wyposażenia produkcyjnego w czasie zaplanowanym do produkowania.

OEE techniczne stosuje się na poziomie kierowników, liderów i pracowników produkcji. OEE globalne
rozpatrywane jest na poziomie dyrektorów i zarządu, gdyż ich duże rozbieżności (OEE globalne
znacznie wyższe od OEE technicznego) mogą świadczyć o przeszacowaniu zasobów (błędne
inwestycje) lub odzwierciedlać znaczące zmiany po stronie zamówień klientów (spadki). OEE globalne
uzupełnia OEE techniczne i jeżeli oba są stosowane jednocześnie, to powinny być prezentowane
zawsze razem.

Wskaźnik OEE jako całościowe spojrzenie na wydajność wyposażenia produkcyjnego jest tylko
punktem wyjścia do dalszej analizy. Wartość współczynników dostępności, wydajności i jakości
wskazuje elementy procesu, które najbardziej wpływają na jego ostateczną efektywność. Jakich
wartości powinniśmy oczekiwać? Typowy poziom OEE, jaki spotykany jest w przemyśle, kształtuje się
na poziomie 60%. Wartości spadające do 40% i niżej oznaczają bardzo niski poziom. Z kolei
osiągnięcie wartości na poziomie 80% jest bardzo dobrym wynikiem. Uznaje się, że 85% to poziom
„klasy światowej”, do którego należy dążyć.

Przystępując do analizy wskaźnika OEE, potrzebne jest zebranie rzetelnych danych. W dzisiejszych
czasach wydaje się to nie być skomplikowane – procesy mamy już zwykle opomiarowane, a
automatyczne czujniki połączone z programami są w stanie dostarczyć nam obiektywnych danych.
Kłopot z nimi jest jednak taki, że nie angażują operatorów i najczęściej nie są w stanie dostarczyć
informacji zwrotnej na temat okoliczności, w jakich dany wynik powstał. Dlatego właśnie główną rolę
w procesie mierzenia współczynników, obliczania wskaźnika i wykorzystywania OEE powinni pełnić
operatorzy. To właśnie oni znajdują się najbliżej procesu produkcyjnego, najlepiej znają maszyny i
urządzenia, a co najważniejsze – są uczestnikami i świadkami zdarzeń, które mają miejsce w trakcie
produkcji.

Aby proces doskonalenia mógł zaistnieć, informacja w postaci wykresów wskaźnika OEE powinna być
dostępna dla wszystkich uczestników procesu produkcyjnego, czyli znajdować się w publicznym
miejscu na obszarze produkcyjnym. Co więcej, dyskusja o wskaźniku, jak i o jego składowych
(współczynniki dostępności, wydajności i jakości) także powinna odbywać się jawnie, w trakcie
spotkań produkcyjnych. Zidentyfikowane przyczyny oraz podejmowane działania doskonalące także
powinny być ogólnodostępne dla całej załogi. Kluczowym jest uświadomienie (i stosowanie!) zasady,
że OEE służy mierzeniu tego, jak pracuje sprzęt i proces, a nie ludzie go obsługujący.

Wskaźnik OEE w sensie benchmarkingowym nie jest jednak miernikiem uniwersalnym. Produkcja
dyskretna (jednostkowa), wsadowa (partiami) czy potokowa (przepływ jednej sztuki) będą
wykazywały zupełnie inne poziomy tego wskaźnika. Różnice będą występowały także w zależności od
technologii czy branży, w której działamy. Nie powinien być także używany do pomiaru produkcji
całego wydziału czy zakładu. Na tym poziomie jego przydatność zarządcza będzie znikoma (z tak
ogólnej informacji trudno będzie wyciągnąć szczegółowe wnioski i podjąć adekwatne do potrzeb
działania). OEE, a w szczególności OEE techniczne, powinno być stosowane dla linii czy maszyn z
problemami, których przyczyny nie zostały dotąd zidentyfikowane. OEE w swym założeniu ma służyć
doskonaleniu procesu produkcyjnego poprzez eliminację strat (OEE techniczne). Znajduje także
zastosowanie w zarządzaniu polityką sprzedaży poprzez ukierunkowanie na maksymalne
wykorzystanie dostępnych zasobów oraz zarządzanie inwestycjami (OEE globalne).