AN TOÀN LAO ĐỘNG TRONG PHÒNG THÍ NGHIỆM

MỤC LỤC

1. KHÁI QUÁT CHUNG …………………………………..……………………………………………………….1

1.1. Khái niệm ........................................................................................................... 1
1.2. Mục đích ............................................................................................................ 1
2. NGUYÊN TẮC CHUNG TRONG PHÒNG THÍ NGHIỆM ................................................ 1
2.1. Một số quy tắc cần thiết khi làm việc trong phòng thí nghiệm ........................... 1
2.2. Nội quy phòng thí nghiệm.................................................................................. 1
2.3. Quy tắc an toàn ................................................................................................. 2
3. NGUYÊN NHÂN VÀ CÁCH SƠ CỨU CÁC TAI TRONG PHÒNG THÍ NGHIỆM .............. 3
3.1 Nguyên nhân xảy ra tai nạn trong phòng thí nghiệm .......................................... 3
3.1.1 Cháy nổ ........................................................................................................ 3
3.1.2 Làm việc với thiết bị điện .............................................................................. 4
3.1.3. Tiếp xúc với các hóa chất độc hại trong phòng thí nghiệm. ......................... 4
3.1.4 Tổ chức lao động .......................................................................................... 6
3.2 Cách sơ cứu các tai nạn trong phòng thí nghiệm ................................................ 7
3.2.1 Cấp cứu khi bị bỏng nhiệt ............................................................................. 7
3.2.2 Cấp cứu khi bị điện giật ................................................................................ 8
3.2.3 Cấp cứu khi bị ngộ độc hóa chất ................................................................... 8
3.2.4 Chảy máu ................................................................................................... 10
4. BIỆN PHÁP AN TOÀN PHÒNG THÍ NGHIỆM ........................................................... 10
4.1 Tuân thủ nội quy phòng thí nghiệm .................................................................. 10
4.2 Kiểm tra, bảo quản và sử dụng dụng cụ, hóa chất............................................. 11
4.3 Trang bị dụng cụ bảo hộ cá nhân ...................................................................... 11
4.4 Xử lí sự cố khi xảy ra tai nạn ............................................................................. 12
5. KẾT LUẬN............................................................................................................... 13
TÀI LIỆU CẦN ĐỌC
 1

1. KHÁI QUÁT CHUNG

1.1. Khái niệm
An toàn lao động trong phòng thí nghiệm là ngăn ngừa sự cố xảy ra trong quá trình làm việc,
nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, gây thương tích hoặc tử vong cho người lao động.
1.2. Mục đích
Đảm bảo an toàn tuyệt đối về sức khỏe, tính mạng của người tham gia thí nghiệm.
Tạo nên một điều kiện thí nghiệm thuận lợi và ngày càng được cải thiện tốt hơn để ngăn
ngừa tai nạn lao động trong phòng thí nghiệm và bệnh nghề nghiệp, hạn chế ốm đau làm
giảm sút sức khỏe cũng như những thiệt hại khác đối với người tham gia thí nghiệm, nhằm
bảo vệ sức khỏe, đảm bảo an toàn về tính mạng người tham gia thí nghiệm và cơ sở vật chất.
2. NGUYÊN TẮC CHUNG TRONG PHÒNG THÍ NGHIỆM
2.1. Một số nguyên tắc cần thiết khi làm việc trong phòng thí nghiệm
Để đảm bảo an toàn, tránh những trường hợp đáng tiếc xảy ra khi làm việc trong PTN. Mỗi
cá nhân phải thuộc nắm vững các quy trình, quy phạm. Việc trang bị và sử dụng các thiết bị
bảo hộ lao động là điều vô cùng cần thiết.
Để làm việc trong phòng thí nghiệm, sinh viên phải tuân theo 15 quy tắc sau:
1. SV phải có giáo trình thực hành, sổ ghi chép cá nhân, trang bị bảo hộ cơ bản (áo blouse,
khẩu trang, mắt kính) và các vật dụng cần thiết khác như dụng cụ học tập, máy tính cầm tay,
giấy vẽ đồ thị.
2. Luôn lắng nghe hướng dẫn của phụ trách lớp học một cách cẩn thận, ghi chú những điểm
quan trọng và các biện pháp an toàn cần tuân thủ.
3. Sau khi được hướng dẫn, nhận dụng cụ thực hành từ kỹ thuật viên phòng thí nghiệm.
4. Đảm bảo về việc hiệu chuẩn dụng cụ và thiết bị thủy tinh ở nhiệt độ làm việc.
5. Nghiên cứu cơ sở lý thuyết của các thí nghiệm và đọc các tài liệu tham khảo để biết thêm
thông tin.
6. Thực hiện thí nghiệm một cách trung thực.
7. Lập kế hoạch công việc của từng thí nghiệm để hoàn thành đúng thời gian quy định.
8. Ghi lại các kết quả hoặc hiện tượng vào một sổ ghi chép cá nhân.
9. Hãy sử dụng các thuốc thử, hóa chất tiết kiệm. Chỉ sử dụng đúng và đủ lượng hóa chất,
dung môi cho các thí nghiệm.
10. Cẩn thận khi làm việc với dụng cụ thủy tinh. Trong trường hợp có bất kỳ sự cố nào, hãy
báo cáo ngay cho người phụ trách.
11. Đảm bảo các chất lỏng trong bồn rửa được xử lý đúng cách.
12. Giữ cho khu vực/bàn làm việc của bạn sạch sẽ. Nếu các hóa chất bị đổ, hãy xử lý đúng
cách.
13. Làm sạch thiết bị/ dụng cụ sau khi thí nghiệm kết thúc và hoàn trả thiết bị/ dụng cụ đúng-
đủ cho kỹ thuật viên phòng thí nghiệm.
14. Trong trường hợp có bất kỳ chấn thương, tai nạn hoặc hỏng hóc nào của thiết bị, hãy báo
cáo ngay cho người phụ trách.
15. Rửa tay bằng xà phòng sau thí nghiệm và trước khi rời khỏi phòng thí nghiệm.
 2

2.2. Nội quy phòng thí nghiệm

Người làm việc phải được đào tạo hoặc hướng dẫn về các kĩ thuật sử dụng các thiết bị an
toàn lao động. Sử dụng các dụng cụ bảo hộ (mặt nạ chống khí độc, áo chống hóa chất, găng
tay…), dụng cụ bảo hộ.
Không cho phép lắp đặt lộn xộn các dụng cụ, thiết bị tại các vị trí làm việc.
Nắm chắc tất cả các bước thực hiện trình tự thí nghiệm, nếu không rõ thì phải hỏi lại người
hướng dẫn. Trước khi thực hiện một thao tác mới lạ, hoặc trước khi thực hiện với các chất
mới, chúng ta phải được sự hướng dẫn tỉ mỉ từ người phụ trách.
Các thiết bị chứa hóa chất, thuốc thử trong phòng thí nghiệm phải được dán nhãn rõ ràng và
ghi đầy đủ tên hợp chất, công thức hóa học. Cần phân loại và bảo quản chất độc hại ở nơi
quy định, tránh làm đổ vỡ.
Nghiêm cấm làm việc trong các điều kiện mà không có khả năng cấp cứu khi xảy ra sự cố:
làm việc không theo giờ giấc, làm việc vào tối hoặc đêm mà không vì yêu cầu công việc…
Nghiêm cấm bỏ mặc, không người trông coi, phụ trách các thiết bị làm việc, các bộ phận gia
nhiệt bằng điện…
Khi tiến hành các phương pháp tổng hợp hoặc mô tả trong tài liệu, cần tiến hành đầu tiên
với lượng chất quy định và giữ nghiêm ngặt các điều kiện chỉ ra trong quy định.
Không trực tiếp ngửi hóa chất, không đùa giỡn hay mang thức uống vào phòng thí nghiệm.
Nắm vững các biện pháp sơ cứu khi xảy ra sự cố, tai nạn, trong mỗi khu làm việc nên đặt một
tủ thuốc cấp cứu ở nơi dễ nhìn thấy.
Trước khi rời khỏi phòng thí nghiệm, cần khóa hết các van nước, điện, thiết bị…
2.3. Quy tắc an toàn
Tất cả các thí nghiệm có sử dụng chất độc dễ bay hơi, có mùi khó chịu, các khí độc hoặc các
acid đặc phải được tiến hành trong tủ hood hoặc nơi thoáng gió. Cần tìm hiểu về các hoá
chất dùng trong PTN để biết các đặc tính như: tính độc, khả năng cháy, nổ... để tránh xảy ra
những sai sót khi tiến hành thí nghiệm, dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.
Làm việc với các chất độc
Trong PTN Hoá học có nhiều loại hoá chất thường gặp nhưng lại có độc tính cao như: HCN,
NaCN/KCN, Me2SO4, Hg, HgCl2, CO, Cl2, Br2, NO, NO2, H2S, NO2... hay các loại chất dùng trong
tổng hợp hữu cơ như: CH3OH, pyridin C5H5N, THF, benzen, toluen, acrylonitrin, anilin, HCHO,
CH2Cl2... Tất cả các chất không biết rõ ràng đều được coi là chất độc. Khi làm việc với các hoá
chất này cần chú ý kiểm tra chất lượng dụng cụ chứa đựng và dụng cụ tiến hành thí nghiệm. Đặc
biệt tuân thủ chặt chẽ các điều kiện đã nêu trong giáo trình, tài liệu đã được chuẩn bị trước.
Không trực tiếp đưa hoá chất lên mũi và ngửi mà phải để cách xa và dùng tay phất nhẹ cho
chúng lên mùi.
Sau khi làm việc phải rửa mặt, tay và các dụng cụ (nên dùng xà phòng).
Cất giữ, bảo quản hoá chất cẩn thận.
Làm việc với các chất dễ cháy
Các chất thuộc nhóm chất dễ cháy, dễ bay hơi bốc lửa là Et2O, Me2CO, ROH, dầu hoả, xăng,
CS2, benzen... Khi làm việc với chúng cần chú ý là chỉ được phép đun nóng hay chưng cất
chúng trên nồi cách thuỷ hoặc cách không khí trên bếp điện kín.
 3

Không để gần nguồn nhiệt, cầu dao điện...

Khi tiến hành kết tinh từ các dung môi dễ cháy thì cần thực hiện trong dụng cụ riêng, có lắp
sinh hàn hồi lưu.
Làm việc với các chất dễ nổ
Khi làm việc với các chất như H2, kiềm (kim loại và dung dịch), NaNH2/KNH2, acid đặc, các
chất hữu cơ dễ nổ (đặc biệt là các polynitro)... cũng như khi làm việc dưới áp suất thấp hay
áp suất cao cần phải đeo kính bảo vệ (làm bằng thuỷ tinh hữu cơ) để che chở cho mắt và các
bộ phận quan trọng trên gương mặt.
Không được cúi đầu về phía các chất lỏng đang đun sôi hoặc chất rắn đang đun nóng chảy để
tránh bị hoá chất bắn vào mặt (có nhiều trường hợp không lưu ý vấn đề này). Khi đun nóng các
dung dịch trong ống nghiệm phải dùng cặp và luôn chú ý quay miệng ống nghiệm về phía
không có người, đặc biệt là khi đun nóng acid đặc hoặc kiềm đặc. Phải biết chỗ để và sử dụng
thành thạo các dụng cụ cứu hoả, các bình chữa cháy và hộp thuốc cứu thương để khi sự cố xảy
ra có thể xử lí nhanh chóng và hiệu quả.
3. NGUYÊN NHÂN VÀ CÁCH SƠ CỨU CÁC TAI NẠN TRONG PHÒNG THÍ NGHIỆM
3.1. Nguyên nhân xảy ra tai nạn trong phòng thí nghiệm
3.1.1 Cháy nổ
Phòng thí nghiệm là nơi thực hành, học tập, nghiên cứu của học sinh, sinh viên, giảng viên,
nhà khoa học. Tuy nhiên, đó cũng là nơi đặc biệt nguy hiểm nếu không tuân thủ quy tắc an
toàn, nhất là những quy tắc an toàn về PCCC và an toàn hóa chất độc hại và có khả năng gây
ra cháy nổ.
Sự có mặt của những hóa chất độc hại trong phòng thí nghiệm hóa học có nguy cơ cháy nổ
rất nhiều, đặc biệt là những hóa chất có nguồn gốc hữu cơ (vừa độc vừa có nguy cơ cháy
nổ). Cụ thể, các hóa chất có nguy cơ cháy nổ và độc hại trong phòng thí nghiệm hóa học của
trường Đại học bao gồm:
Bảng 1. Danh mục tính chất của một số hóa chất
Danh mục Tính chất Danh mục Tính chất
hóa chất Độc hại Dễ cháy nổ hóa chất Độc hại Dễ cháy nổ
Amoniac x x Andehyd fomic x x
Acetylen x x Kim loại kiềm x
Acid adipic x x Brom x x
Acid acetic x x Iod x x
Acid nitric x x Hydro Sunfur x x
Acid sulfuric x x Cadimi nitrat x x
Alcol Ethylic x Acid fomic x x
Alcol Methylic x x Kali permanganat x
Aceton x x Hydro peoxyd x
Anilin x x Đồng sulfat x
Benzen x x Kali clorat x
Diethyl ete x Thủy ngân x
Ethylen x x Magie bột x
Ethylen glycol x Lưu huỳnh x
Glycerol x Phospho x x
Phenol x x Pyridin x x
Chlorofom x x Cacbon tetraclorur x x
 4

3.1.2 Làm việc với thiết bị điện

Trong phòng thí nghiệm hóa học, mọi tác động của dòng điện đối với con người đều nguy
hiểm. Vì ngoài việc có thể bị điện giật còn dẫn đến việc làm rơi, đổ, vỡ các dụng cụ, thiết bị,
hóa chất…
Ngưỡng nguy hiểm:
− Dòng xoay chiều 50Hz là 0,5-1,5mA
− Dòng xoay chiều 10kHz là 30mA
− Dòng một chiều là 5-7mA
− Tuy nhiên các giá trị này thay đổi tùy từng con người, điểm tiếp xúc trên cơ thể người
và pha nhịp tim.
− Dòng 25-50mA truyền qua tay – chân làm nghẹt thở, ảnh hưởng đến hoạt động của
tim, làm chết người sau 3-4 phút.
− Dòng 50-80mA truyền qua vùng tim; làm rối loại nhịp, giật cơ tim
− Dòng 100-150mA: liệt cơ tim, liệt hô hấp.
− Dòng 5A làm giật cơ tim, ngưng thở
− Điện trở cơ thể người được tính là 1000 Ω (Ohm), nhưng dòng điện khi “đóng mạch”
qua cơ thể có thể tăng cao tại điểm tiếp xúc với cơ thể khác nhau.
Phòng chống điện giật:
− Nối đất các thiết bị điện

− Cách nhiệt vỏ thiết bị

− Cách ly với nền ướt

− Không chạm vào các thiết bị mang điện có điện thế cao

− Lắp đặt các bộ tự ngắt

3.1.3. Tiếp xúc với các hóa chất độc hại trong phòng thí nghiệm.
Làm việc với chất độc hại:
− Bụi độc (bụi chì, amian, asen…)

− Khí độc hại (CO, Cl2…)

− Dung môi (chất lỏng dễ bay hơi: benzen, xăng…)

− Các kim loại nặng (Chì, thủy ngân, asen, coban, đồng, kẽm…)

− Các acid và base.

a. Thủy ngân (Hg)

Thủy ngân nguyên tố là chất lỏng ít độc, nhưng hơi thủy ngân hay các hợp chất và muối của
nó là rất độc và là nguyên nhân gây ra các tổn thương não và gan khi con người tiếp xúc, hít
thở hay ăn phải. Nguy hiểm chính là thủy ngân có xu hướng bị oxy hóa tạo ra oxyd thủy ngân
là các hạt rất nhỏ, làm tăng diện tích tiếp xúc bề mặt.
Thủy ngân là chất độc tích lũy sinh học, rất dễ dàng hấp thụ qua da, các cơ quan hô hấp và
tiêu hóa. Các hợp chất vô cơ ít độc hơn so với hợp chất hữu cơ của thủy ngân. Cho dù là ít
độc hơn so với các hợp chất kia nhưng thủy ngân vẫn gây ô nhiễm đáng kể đối với môi
trường vì nó tạo ra các hợp chất hữu cơ trong cơ thể sinh vật.
 5

Một trong các hợp chất độc nhất của nó là dimethyl thủy ngân, độc đến mức chỉ vài microlit
rơi vào da có thể gây tử vong.
Thủy ngân tấn công hệ thần kinh và hệ nội tiết, ảnh hưởng tới miệng, các cơ quai hàm và răng.
Sự phơi nhiễm kéo dài gây ra các tổn thương não và gây tử vong. Nó có thể gây ra các rủi ro
hay khuyết tật đối với thai nhi. Không khí ở nhiệt độ phòng có thể bão hòa hơi thủy ngân cao
hơn nhiều lần so với mức cho phép, cho dù nhiệt độ sôi của thủy ngân không quá thấp.
Thủy ngân cần được tiếp xúc một cách cực kì cẩn thận. Các đồ chứa thủy ngân phải đậy nắp
chặt chẽ để tránh rò rỉ và bay hơi. Việc đốt nóng thủy ngân hay các hợp chất của nó phải tiến
hành trong điều kiện thông gió tốt và người thực hiện phải đội mũ có bộ lọc khí. Ngoài ra,
một số oxit có thể bị phân tích thành thủy ngân, nó có thể bay hơi ngay lập tức mà không để
lại dấu vết.
❖ Tác hại của một số chất độc hại như: thủy ngân, arsen, cyanur...
Chất độc có thể ảnh hưởng tới: Hệ thần kinh trung ương; Hệ hô hấp; Gan; Cơ quan tiết niệu;
Thai nhi; Gen; Da; Mắt; Ngạt; Kích thích; Suy thoai môi trường…
Tác hại cấp tính: nhiễm độc xảy ra sau một thời gian ngắn tiếp xúc với hóa chất; dung môi
hữu cơ, arsen, chì, thủy ngân, cyanur… → có thể gây tử vong, có thể phục hồi nhưng cũng có
thể gây tổn thương vĩnh viễn.
Tác hại mãn tính: nhiễm độc xảy ra sau một thời gian dài tiếp xúc liên tục, lặp đi lặp lại với
hóa chất: dung môi hữu cơ, chì, đồng, silic, mangan…
❖ Biện pháp phòng tránh
Nguyên tắc cơ bản: thay thế, che chắn, cách ly, thông gió.
− Biện pháp cá nhân: Mặt nạ phòng độc, kính bảo vệ mắt, quần áo, găng tay, giày, mũ
bảo hộ lao động, vệ sinh thân thể.
− Tuyên truyền, huấn luyện
− Phòng cháy, chữa cháy
− Không trực tiếp đưa hoá chất lên mũi và ngửi mà phải để cách xa và dùng tay phất nhẹ
cho chúng lên mùi.
− Sau khi làm việc phải rửa mặt, tay và các dụng cụ (nên dùng xà phòng).
− Cất giữ, bảo quản hoá chất cẩn thận
b. Acid, kiềm
− Acid hay kiềm có nồng độ càng cao thì yếu tố nguy hiểm ảnh hưởng đến chúng ta
càng nhiều. Khi chúng tiếp xúc với da sẽ gây bỏng da, gây nguy hiểm nghiêm trọng
đến thẩm mĩ, sức khỏe, thậm chí đe dọa đến tính mạng.
− Những tổn thương trên da, hay các bệnh về da sẽ làm tăng nguy cơ tổn thương đối
với sức khỏe khi tiếp xúc với acid, kiềm.
− Đối với dung dịch đặc chúng rất dễ chuyển hóa thành hơi xâm nhập vào cơ thể thông
qua đường hô hấp hoặc bám lên da gây độc cho mọi người làm việc trong phòng.
Cẩn thận khi pha chế acid: Khi pha loãng acid, chúng ta cho từ từ acid vào nước, không thực
hiện quá trình ngược lại, vì nó có thể gây bỏng do đặc tính háo nước của acid.
Ngoài ra, các dung môi hữu cơ như: hợp chất thơm, hợp chất hữu cơ chứa chlor, aldehyd,
ceton… là những chất rất độc. Khi tiếp xúc với chúng có thể gây ung thư, gây tổn thương tới
các chức năng của cơ thể
c. Khí độc sinh ra trong quá trình thí nghiệm
 6

Trong quá trình thí nghiệm, sự tạo thành sản phẩm phản ứng là điều hiển nhiên. Nhưng
quan trọng hơn hết là sự tạo thành các chất khí độc gây ảnh hưởng đến sức khỏe chúng ta.
Các khí hòa tan trong nước như: NH3, SO2… dễ tan trong nước và niêm mạc đường hô hấp
trên, kích thích màng nhầy mũi, miệng, họng và phế quản dẫn tới có thể gây viêm đường hô
hấp trên, ho có đờm…
Các khí và hơi ít hòa tan trong nước như: NO2, COCl2… được hấp thụ ở phế nang gây tổn
thương ở phổi, hoặc lưu hành trong máu dẫn tới nhiễm độc.
Một số khí và hơi khác như: C6H5OH, Cl2, CS2… cũng gây tổn thương cho tim và hệ thần kinh.
Những hạt bụi (rắn hay khí) cũng không kém phần nguy hiểm, thông qua đường hô hấp,
chúng khuếch tán vào phổi hoặc vào gan, mật, thận…có thể tạo sỏi ở đó. Ngoài ra, chúng còn
được giữ lại trên da, mũi hoặc họng gây ho, viêm nhiễm.
3.1.4 Tổ chức lao động
Người lao động không tập trung làm việc, một số người vì lo nghĩ đến việc riêng hoặc đùa
giỡn trong lúc làm việc, hậu quả làm va chạm với các đồ dùng, hóa chất gây đổ vỡ, ảnh
hưởng đến bản thân và những người xung quanh. Ngoài ra, người làm việc không thực hiện
các quy tắc phòng thí nghiệm hoặc không trang bị phụ kiện bảo hộ cá nhân cũng gây ra nguy
hiểm cho người làm việc.
3.2. Các nguyên nhân xảy ra tai nạn trong phòng thí nghiệm
Có nhiều nguyên nhân gây ra những tai nạn trong phòng thí nghiệm, nhưng chủ yếu vẫn là 2
nguyên nhân chính:
3.2.1. Nguyên nhân kĩ thuật
Thiết bị, máy móc cũ, hư hỏng, không kịp sửa chữa. Nên khi làm việc, các thiết bị này có nguy
cơ bị chạm mạch gây cháy nổ, ảnh hưởng đến những thiết bị làm việc xung quanh.
Sử dụng máy móc không đúng mục đích sử dụng, hoặc sử dụng máy móc được chế tạo, lắp
đặt không đúng chuẩn. Điều này không những làm hư hại máy móc mà còn ảnh hưởng đến
sự an toàn của người sử dụng. Bởi khi có sự cố xảy ra, bên trong máy còn có chứa hóa chất,
rất dễ làm tổn thương đến người sử dụng.
Nguyên nhân gây ra tai nạn nữa là do thiết kế phòng thí nghiệm không đạt tiêu chuẩn. Các
hệ thống che chắn không tốt, thiếu hệ thống tín hiệu, thiếu cơ cấu an toàn hoặc cơ cấu an
toàn bị hỏng. Chỗ làm việc chật hẹp, đi lại chật chội gây trở ngại tầm nhìn và hoạt động thí
nghiệm trở nên khó khăn.
Thiếu hệ thống phát tín hiệu an toàn, cơ cấu an toàn quá tải…
Hầu hết máy móc trong các phòng thí nghiệm chưa được cơ khí hóa, tự động hóa cao nên
cũng là nguyên nhân gây tai nạn phòng thí nghiệm.
3.2.2. Nguyên nhân tổ chức
Do yếu tố chủ quan, không nghiêm túc khi làm việc của người lao động, và sự nhận thức
chưa hết trách nhiệm của cán bộ hoặc nhân viên phòng thí nghiệm.
Do không nắm vững kỹ thuật an toàn lao động khi làm việc với các hóa chất hoặc coi thường,
xem nhẹ, hoặc bỏ qua các kỹ thuật an toàn cần thiết.
Vi phạm kỉ luật lao động: rời khỏi phòng khi thiết bị còn đang hoạt động, say rượu bia trong
lúc làm việc, lơ là trong việc kiểm tra các thiết bị, phương tiên, dụng cụ thí nghiệm trước khi
sử dụng và sau khi ra về, không thực hiện đúng nội quy khi vào phòng thí nghiệm.
 7

Không đảm bảo trình độ chuyên môn: chưa thành thục tay nghề, thao tác không chuẩn xác, chưa có
kinh nghiệm xử lý kịp thời các sự cố trong kỹ thuật khi làm việc trong phòng thí nghiệm. Hoặc
người làm việc không đúng ngành nghề và trình độ chuyên môn.
Người lao động không đảm bảo các yêu cầu về sức khoẻ: mắt kém, tai nghểnh ngãng, bị các
bệnh về tim mạch…
Thiếu hướng dẫn về công việc được giao, hướng dẫn và theo dõi thực hiện các quy tắc không
triệt để. Thiếu và giám sát kỹ thuật không dầy đủ, làm các công việc không đúng quy tắc an
toàn.
Đối với những người làm việc tại các công ty, doanh nghiệp, nguyên nhân gây ra tai nạn còn
do bản thân công ty, doanh nghiệp đó. Họ không tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động
làm viêc trong các phòng thí nghiệm. Chẳng hạn: không trang bị dụng cụ bảo hộ cá nhân,
phòng thí nghiệm không đủ tiên nghi, không đảm bảo an toàn…
Ngoài ra, vệ sinh lao động không tốt cũng gây ra tai nạn. Môi trường làm việc phòng thí
nghiệm bị ô nhiễm hơi, khí độc, tiếng ồn và rung động lớn. Điều kiện chiếu sáng nơi thí
nghiệm không đầy đủ hoặc quá chói mắt gây khó khăn cho người thí nghiệm.
3.2. Cách sơ cứu các tai nạn trong phòng thí nghiệm
3.2.1 Cấp cứu khi bị bỏng nhiệt
Trong phòng thí nghiệm, bỏng độ I và II do bị nóng là rất hay gặp. Khi xảy ra hỏa hoạn đặc
biệt trong trường hợp quần áo bị cháy thì nạn nhân có thể bị bỏng nặng.
Theo độ nặng vết bỏng, có thể chia làm 3 loại:
− Độ I: bị dỏ da
− Độ II: tạo phồng nước
− Độ III: làm chết các lớp mô phía dưới da

Hình 1. Các cấp độ bỏng

Nhiệm vụ sơ cứu khi bị bỏng nhiệt nặng là phải chống đau, đề phòng chấn thương, bị kích
thích và bị bẩn vùng thương tổn do bỏng.
Khi da bị bỏng nhiệt (trừ cấp độ I) cần gọi bác sĩ hoặc nhanh chóng đưa nạn nhân đến trạm
y tế gần nhất.
Trước khi có hỗ trợ của y tế cần phải hết sức chú ý không làm tổn thương vùng bị bỏng và
che bằng gạc vô trùng. Không nên bóc các phần sót lại của quần áo cháy khỏi vùng bị cháy và
nói chung, không nên tìm cách làm sạch vết thương. Việc xử lý vết bỏng bằng cao dán hoặc
băng ép chỉ do các nhân viên y tế có nghiệp vụ tiến hành.
 8

Để giảm đau vết thương cần dùng một loại thuốc giảm đau như: amidopyrine (0,5g),
analgine (0,5 – 19g), aspirine (0,5 – 1g). Còn có thể dùng cả dimedrol (0,1g).
Để giảm đau vết bỏng còn có thể dùng cả cách làm lạnh khô (dùng băng huyết, nước lạnh
đựng trong túi PE) và buộc băng bên ngoài. Làm lạnh có tác dụng làm giảm sự chảy dịch,
giảm viêm tấy ở các mô bị bỏng.
Để tránh nhiễm trùng không nên thấm ướt vùng bị bỏng bằng nước lạnh (trừ bỏng cấp độ I)
Trong khuôn khổ sơ cứu không được phép rửa các vết bỏng bằng cồn, hydro peroxyl hoặc
các thuốc khác, cũng như không được dán cao, bôi dầu, mỡ hoặc rắc soda, tinh bột...
3.2.2. Cấp cứu khi bị điện giật
Hậu quả của tai nạn điện giật phụ thuộc vào khoảng thời gian tác dụng của dòng điện lên
nạn nhân. Vì thế nhiệm vụ chính khi sơ cứu là phải giải phóng nạn nhân ra khỏi dòng điện
càng nhanh càng tốt. Trong khu vực PTN thì biện pháp nhanh nhất và tin tưởng nhất là ngắt
cầu dao điện tổng, ngắt điện khỏi các thiết bị gây ra sự cố.
Nghiêm cấm dùng tay trần sờ vào các phần cơ thể nạn nhân nếu chưa ngắt dòng
Sau khi giải phóng nạn nhân khỏi dòng điện cần tiến hành sơ cứu ngay. Trong sự cố điện giật
nạn nhân có thể bị ngất hoặc tỉnh táo ta đều cần phải thực hiện các biện pháp sơ cứu và gọi
bác sĩ.
Nếu nạn nhân sau khi ngất tỉnh lại mà bác sĩ chưa đến thì phải đặt nạn nhân nằm yên tĩnh,
ấm, cho uống nước ấm, cởi bỏ quần áo ảnh hưởng đến hô hấp. Phải trông nom nạn nhân,
không cho nạn nhân cử động.
Nếu nạn nhân bị ngất thì đầu tiên phải kiểm tra mạch đập, hơi thở. Khi thấy nạn nhân vẫn
thở và có mạch đập, cần đặt nạn nhân nằm ngửa, quay đầu sang một bên để đề phòng bị sa
lưỡi. Tiếp theo dùng các biện pháp để làm nạn nhân tỉnh lại như: rẩy nước lạnh vào mặt nạn
nhân, cho ngửi bông có tẩm nước amoniac...Sau khi nạn nhân tỉnh lại thì cho uống thuốc an
thần và trà nóng.
Nếu nạn nhân thở yếu và không đều cần tiến hành hô hấp nhân tạo và xoa bóp tim.
Nếu nạn nhân không thở và không có mạch, cũng không được coi là nạn nhân đã chết. Cần
phải nhanh chóng làm hô hấp nhân tạo theo kiểu hà hơi thổi ngạt đồng thời xoa bóp tim.
Việc cấp cứu cần liên tục không kể thời gian đến lúc hô hấp và mạch đập được phục hồi vì
trong khoảng thời gian đó nạn nhân đang ở trạng thái chết lâm sàng. Việc ngừng các biện
pháp cấp cứu chỉ khi bác sĩ kết luận nạn nhân đã chết hoặc mọi dấu hiệu sự sống đã kết thúc,
cơ thể nạn nhân lạnh đến nhiệt độ không khí xung quanh.
Nếu trên cơ thể nạn nhân có vết bỏng thì cần tiến hành sơ cứu như bỏng nhiệt.
3.2.3. Cấp cứu khi bị ngộ độc hóa chất
Nguyên tắc cơ bản khi cấp cứu trong trường hợp bị ngộ độc là phải gọi bác sĩ ngay.
Tác dụng của hóa chất không thể ngay lập tức mà phải qua một khoảng thời gian nào đó.
Thậm chí nếu việc sơ cứu chưa đủ hiệu quả và các triệu chứng ngộ độc không còn thì cũng
chưa chắc sức khỏe nạn nhân đã hết bị đe dọa.
Không nên tự chữa bệnh trong trường hợp bị ngộ độc hóa chất
Nguyên tắc khi sơ cứu
- Ngừng ngay các khả năng tiếp thêm chất độc vào cơ thể (đưa nạn nhân ra khỏi khu vực
nhiễm độc, loại bỏ chất độc ra khỏi da, niêm mạc, cởi bỏ quần áo bẩn...).
 9

- Khôi phục các chức năng hoạt động của cơ thể và duy trì sức sống (hô hấp nhân tạo, xoa
bóp tim).
- Dùng các thuốc chống độc tương ứng làm tăng tính chất bảo vệ cơ thể.
Trong các quy định về kỹ thuật an toàn khi làm việc trong PTN, cần phải nêu chính xác các
biện pháp khi bị ngộ độc. Trong tủ thuốc PTN cần phải có các loại thuốc và trang bị cần thiết,
kể cả các loại thuốc chống độc, thuốc trợ lực.
a. Ngộ độc qua đường miệng
Phương pháp hiệu quả nhất để tống chất độc ra khỏi cơ thể là rửa dạ dày càng sớm càng tốt.
Trước khi rửa người ta bơm dung dịch muối ăn để ngăn không cho chất độc lọt vào ruột.
Để hấp phụ các chất độc ở dạ dày, người ta dùng than hoạt tính. Thêm vào cốc nước 1 thìa
cà phê than và đưa vào dạ dày sau khi rửa. Có thể dùng các loại thuốc chống độc, huyền phù
magie oxyd trong nước, dung dịch tannin, kali permanganat và các chất láng bề mặt như
lòng trắng trứng, sữa, hồ tinh bột nhưng khi dùng phải rất thận trọng để không có một sai
lầm nào khi chọn thuốc dùng. Ví dụ như không nên cho nạn nhân uống sữa khi bị ngộ độc
phospho trắng hoặc các hợp chất nitơ.
Trong trường hợp nếu không thể rửa dạ dày, thì cần phải gây nôn bằng cách cho nạn nhân
uống thật nhiều nước ấm có thêm vài giọt ammoniac. Khi uống phải các chất làm cháy mô
(acid, kẽm) và khi nạn nhân bất tỉnh không nên cho nôn.
b. Ngộ độc qua đường hô hấp (do hít phải các loại khí, hơi, mùi độc)
Trước hết cần đưa nạn nhân đến nơi không khí thoáng mát, trong lành và nhanh chóng gọi
bác sĩ. Cần để nạn nhân ngồi yên tĩnh trong ghế bành hoặc nằm. Giữ ấm cho nạn nhân. Trong
trường hợp nạn nhân bị ngộ độc hơi các khí gây kích thích thì không nên cho thở sâu. Chỉ
làm hô hấp nhân tạo khi cần thiết và tránh làm chèn ép
c. Chất độc rơi trên da
Cần phải rửa cẩn thận chất độc bằng nước ấm và xà phòng, nhanh chóng thay quần áo.
Không nên tắm vòi sen nóng hoặc ngâm mình trong bồn tắm. Không nên dùng các dung môi
hữu cơ đê rửa chất độc vì có thể tạo điều kiện để chất độc thấm sâu qua da. Nếu chất độc là
chất kỵ nước và khó rửa sạch bằng nước thì phải dùng khăn khô hoặc bông lau bỏ phần lớn
chất độc.
d. Bỏng da do hóa chất
Khi bị bỏng hóa chất cần rửa chỗ bỏng bằng dòng nước vòi ít nhất 15 phút liên tục, sau đó
nếu là bỏng acid thì dùng dung dịch natri bicacbonat 2% rửa tiếp, nếu là bỏng kiềm thì dùng
dung dịch acid axetic, xitric hoặc tactric 2% để rửa.
Rửa vết bỏng hóa chất bằng nước lạnh càng lâu càng tốt, như vậy tổn thương sẽ mau lành
hơn. Nếu hóa chất qua quần áo thấm vào da thì cần nhanh chóng cắt bỏ quần áo để tránh
làm lan rộng vùng da bị bỏng
e. Hóa chất bắn vào mắt
Cần phải nhanh chóng dùng nước rửa mắt (nước vòi sen, vòi phun) trong vòng 10 – 15 phút,
khi rửa phải chớp mắt. Sau khi dùng nước rửa phải tiếp tục rửa bằng dung dịch natri
bicarbonat 2%. Khi mắt quá đau thì cho thêm 1 – 2 giọt dung dịch novocaine 1%. Đặc biệt
nguy hiểm là kiềm bắn vào mắt. Sau khi dùng tia nước loại phần lớn kiềm bắn ào mắt (5-10
phút), tiếp tục dùng dung dịch natri chlorid đẳng trương rửa 30 – 60 phút nữa.
Khi mắt bị thương do hóa chất, sau khi rửa cẩn thận bao giờ cũng phải đến bác sĩ
xử lý tiếp tục.
 10

3.2.4. Chảy máu

Nguyên nhân chảy máu hay gặp nhất là mảnh thủy tinh làm đứt tay, có thể còn có các
trường hợp bị nặng hơn nhưng với PTN những dạng trường hợp như vậy không đặc trưng.
Tùy thuộc vào tình hình thương tổn mạch máu mà người ta chia ra 3 dạng chảy máu:
- Chảu máu mao mạch
- Chảy máu tĩnh mạch
- Chảy máu động mạch
Khi chảy máu mao mạch và tĩnh mạch, máu có màu sẫm, chảy ra từng giọt hoặc đôi khi
thành dòng liên tục. Cách cầm máu trong những trường hợp này là băng bó vết thương.
Khi chảy máu động mạch, máu có màu đỏ tươi chảy thành dòng. Tiến hành cầm máu khi
chảy máu động mạch bằng cách thắt ga-rô hoặc gập chi và cố định bằng đai thắt hoặc
băng.
Khi sơ cứu tai nạn chảy máu, cần phải tuân theo các nguyên tắc:
- Chỉ nên rửa vết thương trong trường hợp vết thương có chất ăn da hoặc chất độc rơi
vào.
- Trong các trường hợp còn lại, thậm chí khi có đất, cát, rỉ sắt rơi vào vết thương, cũng
không nên dùng nước hoặc dung dịch thuốc để rửa vết thương.
- Không nên bôi lên vết thương các loại cao dán hoặc rắc thuốc bột vì những thứ này
làm vết thương lâu lành.
- Khi vết thương bị bẩn, cần cẩn thận loại chất bẩn khỏi vùng da xung quanh ét thương
từ mép vết thương ra ngoài, bôi dung dịch iot lên phần đã làm sạch trước khi băng.
- Không được để iod rơi vào bên trong vết thương.
- Không được sờ tay vào vết thương, thậm chí cả khi đã rửa sạch tay. Không được loại
bỏ các cục máu khỏi vết thương bởi vì làm như vậy có thể làm máu chảy mạnh hơn.
- Chỉ có bác sĩ mới được phép gắp các mảnh thủy tinh khỏi vết thương.
- Sau khi sơ cứu, máu đã ngừng chảy nhưng mất nhiều máu cần nhanh chóng đưa
4. BIỆN PHÁP AN TOÀN PHÒNG THÍ NGHIỆM
Để giảm thiểu tới mức thấp nhất các ảnh hưởng độc hại của hóa chất, ngăn ngừa tai nạn lao
động và bệnh nghề nghiệp do việc tiếp xúc với hóa chất gây ra, việc huấn luyện cho người sử
dụng lao động và người lao động về an toàn trong sử dụng hóa chất tại nơi làm việc là biện
pháp cần thiết và bắt buộc được pháp luật quy định.
Muốn lao động trong phòng thí nghiệm được an toàn thì cần phải có nơi làm việc an toàn,
đó là phòng thí nghiệm an toàn. Phòng thí nghiệm an toàn phải có hệ thống điện an toàn,
hóa chất chỉ lấy đủ dùng, bàn thí nghiệm bố trí theo hàng dọc để giáo viên dễ kiểm soát, có
kho bảo quản hóa chất riêng. Quan trọng nhất là phòng phải có ít nhất hai lối thoát hiểm,
không khóa, không để các vật dụng làm cản trở đường đi trên lối thoát hiểm.
Tất cả mọi người khi bước vào phòng thí nghiệm đều phải tuân thủ các nguyên tắc chung
nhằm đảm bảo an toàn cho bản thân, mọi người và góp phần bảo vệ môi trường.
4.1 . Tuân thủ nội quy phòng thí nghiệm
Biết được hóa chất, thiết bị bạn đang làm việc cũng như cách xử lý trong tình trạng khẩn cấp
sẽ quyết định đến sự an toàn của chính bạn và mọi người xung quanh. Để tránh rủi ro không
đáng có về thương tích trong quá trình làm việc trong phòng thí nghiệm, mỗi cá nhân nên
tuân thủ các biện pháp phòng ngừa sau:
1. Mọi sinh viên phải biết rõ vị trí và tính hữu dụng của các phương tiện khẩn cấp trong
phòng thí nghiệm.
 11

2. Luôn đeo kính bảo hộ hoặc tấm che mặt và khẩu trang khi tiếp xúc với hóa chất nguy
hiểm.
3. Chuẩn bị sẵn hộp sơ cứu và bình chữa cháy trong phòng thí nghiệm.
4. Không bao giờ ăn, uống hoặc hút thuốc khi làm việc trong phòng thí nghiệm.
5. Không bao giờ dùng miệng hút bất kì hóa chất nào bằng pipet.
6. Đọc kỹ nhãn các hóa chất độc và nguy hiểm.
7. Đậy kín tất cả các chai chứa dung môi/ hóa chất/ vật liệu dễ cháy, độc và ăn mòn.
8. Nếu thiết bị bị lỗi khi đang được sử dụng, hãy báo ngay cho người phụ trách phòng thí
nghiệm hoặc giảng viên của bạn. Đừng bao giờ cố gắng tự mình khắc phục sự cố vì bạn
có thể gây hại cho chính mình và những người khác.
9. Nếu không có người trông coi phòng thí nghiệm, hãy tắt tất cả các nguồn có sử dụng
lửa, điện và khóa các cửa lại.
10. Dọn dẹp khu vực làm việc của bạn và rửa tay trước khi ra khỏi phòng thí nghiệm.
Những nội quy trên là những điều bắt buộc mà mỗi người thí nghiệm phải thực hiện nghiêm
chỉnh. Trong một số trường hợp, bạn có thể bị truy tố trước pháp luật nếu không tuân thủ
những quy định này.
4.2. Kiểm tra, bảo quản và sử dụng dụng cụ, hóa chất
Hiểu rõ thông tin hóa chất, hiểu rõ công việc của mình khi thao tác, làm việc với hóa chất đó.
Kiểm tra cẩn thận thiết bị, phương tiện, dụng cụ thí nghiệm trước khi sử dụng.
Khi cất nước phải thường xuyên kiểm tra nguồn nước vào thiết bị, không để xảy ra cạn nước.
Khi sử dụng xong thiết bị như lò nung, tủ sấy, bếp đun...trong phòng thí nghiệm, phải tắt
công tắc thiết bị và tắt nguồn điện.
Phòng Hóa nghiệm phải được trang bị quạt hút, vòi sen cấp cứu.
Không đổ hóa chất nguyên (mẫu nguyên) vào bồn rửa dụng cụ hoặc cống xả.
Sau khi thao tác xong thí nghiệm rửa dụng cụ dọn dẹp về đúng nơi qui định và vệ sinh nơi
làm việc luôn luôn sạch sẽ, khô ráo (xử lý ngay nếu đổ hóa chất).
Vệ sinh mặt bàn làm việc và phòng thí nghiệm sau mỗi ca làm việc.
Mang găng tay khi thu nhặt mảnh thủy tinh vỡ.
Không để vật dụng, hóa chất trên sàn nhà, trên lối đi.
Trước khi ra về kiểm tra máy móc thiết bị và tắt nguồn điện (nếu không còn người làm việc).
4.3. Trang bị dụng cụ bảo hộ cá nhân
Phương tiện bảo vệ cá nhân là những dụng cụ, phương tiện mà trong quá trình lao động,
người lao động được trang bị để ngăn ngừa tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp.
Người lao động làm những công việc, những nơi có yếu tố nguy hiểm, độc hại đều được
người sử dụng lao động trang bị các phương tiện cá nhân cần thiết cho việc phòng ngừa tai
nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Người lao động có trách nhiệm sử dụng những phương
tiện bảo vệ cá nhân để tự bảo vệ mình và có trách nhiệm bảo quản tốt các phương tiện bảo
vệ cá nhân được cấp phát.
Người sử dụng lao động có trách nhiệm trang bị cho người lao động các phương tiện bảo vệ
cá nhân đúng tiêu chuẩn về chất lượng, quy cách và phải kiểm tra định kỳ để đánh giá lại
chất lượng của các phương tiện đó.
Cần sử dụng dụng cụ bảo hộ được cấp phát đúng theo yêu cầu.
 12

- Cần sử dụng ủng bảo bộ, mũ bảo hộ khi làm việc trong môi trường nguy hiểm, độc hại.
Sử dụng áo, găng chống phóng xạ khi làm việc gần thiết bị có sử dụng phóng xạ đồng vị.
- Sử dụng kính bảo vệ khi làm việc ở nơi có tia độc hại.
- Những người kiểm tra, sửa chữa máy điện, dụng cụ điện, dây tải, dây cấp điện cần sử
dụng mũ cách điện, găng tay cao su cách điện.
- Trong môi trường có nồng độ khí độc vượt quá tiêu chuẩn cho phép, cần sử dụng dụng
cụ cung cấp khí trợ hô hấp.
- Khi phải tiếp xúc với (vật) chất nóng hoặc làm việc ở môi trường quá nóng cần sử dụng
găng tay và áo chống nhiệt.
- Cần sử dụng áo, mặt nạ, găng tay, ủng chống thâm nhập khi tiếp xúc với các chất gây tổn
thương cho da hoặc gây nhiễm độc qua da.
- Sử dụng mặt nạ phòng độc ở nơi có khí, khói, hơi độc; sử dụng mặt nạ chống bụi ở nơi có
nhiều vụn, bụi bay.
- Sử dụng dụng cụ bảo vệ mặt khi làm việc trong môi trường dễ bị bắn mùn, hơi, chất độc
vào mặt.
Trong thực tế, một số người lao động chưa thấy hết ý nghĩa nên không tích cực sử dụng
phương tiện bảo vệ cá nhân, thậm chí có người cho là đeo kính bảo hộ, đeo khẩu trang... thì
khó chịu, gò bó. Do đó, quy định này đòi hỏi sự phấn đấu của cả người sử dụng lao động và
người lao động thì mới đảm bảo thực hiện nghiêm túc.
4.4. Xử lí sự cố khi xảy ra tai nạn
Dập tắt đám cháy trong phòng thí nghiệm
Khi phòng thí nghiệm xảy ra cháy, điều quan trọng đầu tiên là phải dập tắt đám cháy nhanh
nhất nếu có thể. Một số dụng cụ thường dùng để dập tắt đám cháy như: bình CO2, nước, vải
amian, cát khô… Tuy nhiên cần phải dựa vào tính chất của từng đám cháy mà sử dụng biện
pháp dập tắt đám cháy thích hợp.
Nước
Sử dụng có hiệu quả khi dập cháy các vật rắn thông thường như gỗ, giấy, than, cao su, vải và
một số chất lỏng hòa tan trong nước (acid hữu cơ, axeton, rượu bậc thấp).
Không được sử dụng nước dập đám cháy nơi có các thiết bị đang có điện, có các chất phản
ứng mạnh với nước. Không được sử dụng nước vì rất nguy hiểm khi cháy do dầu, các chất
lỏng có nhiệt độ cao hoặc các chất rắn nóng chảy dễ sôi, nổ, sủi bọt…
Bình CO2
Dễ sử dụng, nhất là trong các đám cháy nhỏ, CO2 không làm hư hỏng máy móc thiết bị, kể cả
thiết bị đang có điện.
Không dùng bình CO2 trong các trường hợp:
- Cháy quần áo trên người (do tuyết CO2 lạnh sẽ làm hại phần da hở).
- Cháy kim loại kiềm, magie, các chất cháy có khả năng tách oxi (peroxyd, clorat, nitrat kali,
permanganat…), các chất lỏng cơ kim như nhôm alkyl...
Cát khô
Cát khô có thể sử dụng để dập đám cháy chứa những lượng nhỏ chất lỏng, chất rắn khi
không được dùng nước để dập cháy.
Vải Amian
 13

Dùng để dập cháy ở diện tích nhỏ (<1 m2). Vải amian không cháy, ngăn cách oxi không khí với
vật cháy để dập lửa. Chỉ mở vải amian phủ lên đám cháy khi nhiệt độ đã xuống thấp, tránh
sự bùng cháy trở lại của vật liệu dễ cháy.
Tuy nhiên amian là vật liệu bị hạn chế sử dụng vì có thể gây độc hại cho con người.
5. KẾT LUẬN
Phòng thí nghiệm có thể là một nơi làm việc nguy hiểm, nên chúng ta phải chú ý đến việc
bảo đảm an toàn cho bản thân và đồng nghiệp. Mỗi cán bộ, nhân viên làm việc trong phòng
thí nghiệm phải hiểu được những rủi ro có thể xảy ra trong lĩnh vực hoạt động của mình. Dù
là người mới bắt đầu hay những người đã làm việc lâu năm thì những rủi ro trong phòng thí
nghiệm vẫn có thể xảy ra khi vấp phải một số sơ sót nhỏ.
Không khác gì khi làm việc ở một công trường, an toàn trong phòng thí nghiệm là một yêu
cầu thiết yếu và luôn đặt ở mức cao nhất, bởi nó tác động trực tiếp đến sức khỏe của bạn và
những người xung quanh.
An toàn lao động nói chung và an toàn phòng thí nghiệm nói riêng là nhiệm vu hàng đầu
không chỉ nhân viên làm việc trong phòng thí nghiệm mà của cả người quản lí. Vì vậy hiểu rõ
được nguyên tắc an toàn trong phòng thí nghiệm là một điều cơ bản nhất mà chúng ta phải
biết và tuân thủ.
Khẩu hiệu đặt ra cho an toàn là đừng để tai nạn xảy ra rồi mới làm việc, mà phải làm việc để
ngăn chặn những điều đáng tiếc xảy ra.
Do vậy hãy luôn giữ trong đầu phương châm khi bước vào phòng thí nghiệm:
“CẨN THẬN- BÌNH TĨNH- ĐÚNG CÁCH”
“Một phút để ghi nhớ các quy tắc an toàn
Một giờ để thảo luận các quy tắc an toàn
Một tuần để sắp xếp lại phòng thí nghiệm
Một tháng, một năm và cả đời thực hiện các quy tắc an toàn
Chỉ cần một giây không thực hiện quy tắc an toàn, chúng ta phải trả giá đắt.”

TÀI LIỆU CẦN ĐỌC (Đính kèm)

1. Tư thế làm việc trong phòng thí nghiệm
2. 8 Sự lãng phí Điển hình trong Phòng thí nghiệm
3. Poster về thiết bị bảo hộ cá nhân dành cho phòng thí nghiệm
4. 12 động tác khởi động - thư giãn trong phòng thí nghiệm
 14

NGUYÊN LÝ AN TOÀN SINH HỌC

Nguyên lý của an toàn sinh học là ngăn chặn các tác nhân vi sinh vật lây nhiễm. Thuật
ngữ "ngăn chặn" nghĩa là sử dụng các phương pháp an toàn, cơ sở vật chất và trang thiết
bịđể quản lý các vật liệu truyền nhiễm trong môi trường phòng thí nghiệm. Các yếu tố trong
việc ngăn chặn để bảo vệ nhân viên phòng thí nghiệm và môi trường bên ngoài bao gồm kỹ
thuật vi sinh an toàn, sử dụng trang thiết bị thích hợp an toàn và cơ sở tiện nghi. Đánh giá rủi
ro trong công việc đối với các tác nhân lây nhiễm cụ thể sẽ quyết định cùng với việc lựa chọn
sử dụng các yếu tố ngăn chặn phù hợp.
Kĩ thuật thực hành phòng thí nghiệm
Yếu tố quan trọng nhất trong việc ngăn chặn là phải tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩnthực
hành kỹ thuật vi sinh. Nhân viên phải có nhận thức về mối nguy hiểm tiềm ẩn khi làmviệc với
các tác nhân lây nhiễm hoặc các vật liệu có khả năng lây nhiễm. Nhân viên phảiđược đào tạo
khi làm việc với tác nhân lây nhiễm, có kiến thức và thực hành thành thạo các quy trình kỹ
thuật an toàn trong phòng thí nghiệm và phải chịu trách nhiệm khi làm việc với bất kỳ các tác
nhân hay vật liệu lây nhiễm. Lãnh đạo hoặc người phụ trách phòng thí nghiệmcó trách
nhiệm hướng dẫn hoặc đào tạo cho nhân viên trước khi thực hiện thao tác trong PTN.
Mỗi phòng thí nghiệm cần xây dựng sổ tay về an toàn sinh học và quy định cụ thểtrong quy
trình thực hành để giảm thiểu hoặc loại bỏ khi tiếp xúc với các tác nhân nguy hiểm. Nhân
viên phải được thông báo về tác nhân nguy hiểm đặc biệt và yêu cầu phải làm theo các quy
trình thực hành cần thiết. Các nhân viên nên tham khảo ý kiến với các chuyên gia an toàn
sinh học.
Khi tiêu chuẩn thực hành phòng thí nghiệm không đủ khả năng để kiểm soát các tác
nhân nguy hiểm đặc biệt thì cần có biện pháp bổ sung. Lãnh đạo phòng thí nghiệm có trách
nhiệm lựa chọn các biện pháp bổ sung phù hợp với các tác nhân nguy hiểm. Các biện pháp
bổ sung có thể bao gồm thiết kế cơ sở tiện nghi phù hợp với tính năng, thiết bị an toàn và kỹ
thuật thực hành an toàn.
Thiết bị an toàn (rào cản đầu tiên và thiết bị bảo vệ nhân viên)
Thiết bị an toàn bao gồm tủ an toàn sinh học (BSC) và các thiết bị kiểm soát khác có khả năng
loại bỏ hoặc giảm thiểu khi tiếp xúc với tác nhân nguy hiểm. Tủ an toàn sinh học là thiết bị
chính để ngăn chặn khí dung lây nhiễm được tạo ra trong qua trình thao tác với tác nhân lây
nhiễm. Thiết bị an toàn cũng có thể bao gồm các thiết bị bảo hộ cá nhân như găngtay, áo
choàng, giầy kín mũi, mặt nạ, kính bảo hộ. Thiết bị bảo hộ cá nhân được sử dụng cùng với tủ
an toàn sinh học khi thao tác với tác nhân lây nhiễm.
Cơ sở tiện nghi (rào cản thứ hai)
Thiết kế và xây dựng cơ sở tiện nghi phù hợp sẽ tạo một rào cản bảo vệ những người làm
việc bên trong và bên ngoài phòng thí nghiệm tiếp xúc với các tác nhân lây nhiễm được tạo
ra từ phòng thí nghiệm. Lãnh đạo phòng thí nghiệm có trách nhiệm cung cấp cơ sở vật
chất phù hợp với chức năng của phòng thí nghiệm và cấp độ an toàn sinh học đối với các tác
nhân đang sử dụng. Thiết kế cơ sở tiện nghi trong phòng thí nghiệm bao gồm tách khu vực
làm việc trong phòng thí nghiệm với khu vực hành chính, có nồi hấp tiệt trùng và phương
tiện rửa tay trong phòng thí nghiệm.
Khi tác nhân lây nhiễm tạo ra khí dung thì ở cấp độ an toàn sinh học càng cao thì khả năng
ngăn chặn tác nhân thất thoát ra môi trường càng cao.
Cấp độ an toàn sinh học (BSL)
 15

Có bốn cấp độ an toàn sinh học kết hợp với các yếu tố về cơ sở tiện nghi phòng thí nghiệm,
thiết bị an toàn và kỹ thuật thực hành phòng thí nghiệm. Sự kết hợp này phải phù hợp với
chức năng hoạt động của phòng thí nghiệm.
Các nhóm tác nhân lây nhiễm kết hợp với phương thức lây truyền sẽ xác định công việc
được tiến hành ở cấp độ an toàn sinh học nào. Xem bảng 1: Tóm tắt cấp độ an toàn sinh học
(BSL) theo nhóm tác nhân lây nhiễm
Bảng 1. Tóm tắt cấp độ an toàn sinh học (BSL) theo nhóm tác nhân lây nhiễm
Tiêu chuẩn Thiết bị Cơ sở
BSL Tác nhân
thực hành an toàn tiện nghi
Gây ra những
bệnh ở người PPE: áo choàng, găng Bàn làm thí
Tiêu chuẩn thực hành vi
1 trưởng thành, tay, khâu trang để bảo nghiệm và bồn
sinh
có khả năng vệ khi cần. rửa
miễn dịch
Giống BSL 1, cộng thêm:
• Hạn chế tiếp xúc với tác
nhân.
• Có dấu hiệu cảnh báo
nguy hiểm sinh học:
Gây bệnh ở
• Biện pháp phòng ngừa Giống BSL1, cộng
người.
các vật sắc nhọn. thêm:
Đường lây
• Khử nhiễm các chất thải • Nồi hấp tiệt
2 truyềnqua
trùng trong
da tổn thương,• Sử dụng tủ an toàn sinh
phòng xét
tiêu hóa, tiếp học và các thiết bị ngăn
nghiệm.
xúcniêm mạc chặn vật lý khi tao tác với
tác nhân lây nhiễm tạo ra
khí dung.
• Áo choàng, găng tay,
khâu trang, kính mắt để
bảo vệ khi cần
Giống BSL2, cộng
thêm:
Giống BSL2, cộng thêm: • Sử dụng tủ an toàn • Ngăn cách vật lý
• Cần kiểm soát khi tiếp sinh học hoặc các thiết từ hành lang vào
Các tác bị ngăn chặn vật lý khi phòng thí
nhân có xúc với tác nhân.
thao tác với tất cả các nghiệm. Tạo
thể gây • Khử nhiễm với tất cả chất tác nhân lây nhiễm. luồng không khí
3 bệnhnghiêm thải. âm trong phòng
• Quần áo bảo hộ, găng
trọng hoặc gây• Khử nhiễm quần áo thí nghiệm.
chết người qua tay, khẩu trang, kính
phòng thí nghiệm trước mắt và thiết • Cửa phòng thí
đường hít. khi đưa ra ngoài. bị bảo vệđường hô nghiệm đóng tự
hấp khi cần. động.
• Khí thái không tái
tuần hoàn.
 16

Giống BSL3, cộng thêm:

Các tác nhân • Thay quần áotrước khi
nguy hiểm/lạ Giống BSL3, cộng
vào PTN.
thường gây tử thêm:
• Có vòi sen tắm ở lối ra.
vong khi bị lây • Xây dựng khu
nhiễm và • Tất cả các vật liệu phải vực biệt lập.
4 không có được khử nhiễm trước
• Hệ thống khí cấp,
vaccin phòng khi đem ra ngoài.
khí thải, chân
ngừa hoặc • Tất cả các quy trình phải không và khử
chưa có tiến hành trong tủ an nhiễm chuyên
phương pháp toàn sinh học kết hợp dụng.
điều trị. với áp suất dương và khí
cấp phù hợp.
Nguồn: http://www.cdc.gov/biosafety/publications/bmbl/BMBL.pdf. Biosafety in Microbiogical and Biomedical
laboratories 5th Edition.