TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

BANTLI İLETİCİLER

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page 1

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

1. BANTLI ILETICILERİN KONSTRÜKSİYONU

1.1. Giriş
Dökme veya parça malzemelerin sürekli olarak uzun mesafelere yatay veya 600
den az eğimlerde iletimi söz konusu olduğu zaman, genellikle bantlı ileticiler en
uygun çözüm olmaktadır. Günümüzde en uzun bantlı iletici 10 km Bengaldeş
ve 7 km Hindistan topraklarında olmak üzere toplam 17 km mesafeye 960t/h
kapasite ile kireçtaşı iletmektedir.Bu iletici toplam 1,8MW olmak üzere üç adet
senkron tahrik ünitesi tarafından çalıştırılmaktadır.
Endüstriyel uygulamalarda düz bantlarla yataya göre 200 ye kadar, profilli
bantlarla ise 600 ye kadar iletim tercih edilmektedir. Bu tip ileticilerle kuru
veya ıslak her türlü malzeme taşıyabilmektedirler. Bantlı ileticiler
günümüzde özellikle maden cevherleri, kömür, kum ve tahıl gibi yığma
malzemelerin iletiminde ve çuval, muhtelif boyutlarda paketler gibi parça
malların iletiminde geiş uygulama alanları bulmuşlardır. İletilen malzeme bir
veya birkaç tambur tarafından hareket ettirilen bant tarafından taşınır.

Şekil 1.1.Bantlı ileticilerin genel yapısı.

Bantlı ileticilerin başlıca kullanım alanları:
• Maden ocakları
• Cevher hazırlama tesisleri
• Dökümhanelerde kum hazırlama tesisleri
• Termik santraller
• Liman yükleme ve boşaltma tesisleri
• Büyük inşaat şantiyeleri
• Hafriyat ve beton hazırlama tesislerinde
• Kimya, kağıt, çimento ve şeker sanayinde
• Tahıl silolarında

1.2. Bantlı Ileticilerin Elemanları

Bir bantlı ileticinin elemanları genel olarak şunlardır;

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page 2

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

 İletilen malzemeyi taşıyan bant

 Taşıma ve dönüş makaraları
 Baş, kuyruk, gergi ve saptırma tamburları
 Tahrik sistemi
 Gergi düzeni
 Taşıyıcı şasi
 Yükleme sistemi
 Boşaltma sistemi
 Bant temizleme sistemi
 Diğer teçhizat

1.3. Iletici Bantları

Ileticilerde bant, malzemenin nakledilmesi ek olarak hareket için gerekli
olan çekme kuvvetine, malzemenin mekanik ve korozif aşındırma tesirine,
rutubete ve sıcaklığa dayanıklı olmalıdır. Şekil 1.2’de iletici bandının yapısı
görülmektedir.

Şekil 1.2 Iletici bandının yapısı

Bant ayrıca malzemenin yükleme bölgesinde darbe tesirine, rulolara ve
kasnaklara sarılmasından ötürü eğilmeye ve santrifüj kuvvete de maruzdur. Bir
iletici bandının aşağıdaki özelliklere sahip olması gerekir:
 Az nem çekme özelliği
 Yüksek dayanım
 Düşük özgül ağırlık
 Az uzama
 Tamburlara sarılma ve oluklaşmadan dolayı oluşan etkilere dayanım
 Eğrilik değişimlerinin neden olduğu alternatif gerilmelere dayanım
 Malzemenin aşındırıcı etkilerine dayanıklılık ve uzun ömür
 Kimyasal etkilere karşı direnç.
Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page 3

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Iletici Bantlarının Yapım Özellikleri

Dokuma malzemeleri;

Bant yapımında yaygın olarak kullanılan dokuma malzemeleri aşağıda

verilmiştir.
 Doğal pamuk : Uzun zamandır bant imalinde kullanılmaktadır.
Islandığında dayanımının artması, yüksek nem çekmesi, ancak düşük
boyutsal stabilitesi ve küften etkilenmesi özellikleri arasındadır.
 Cam yünü : Yüksek sıcaklıkta kullanılabilmesi iyi bir özellik olmasına
rağmen, düşük uzaması bant imalinde sınırlı kullanımına neden olmuştur.
 Naylon-Polyamid : Yüksek dayanım, yüksek uzama, aşınma, yorulma ve
darbeye dayanımı özelliklerine sahiptir. Ağırlığının % 10 kadar nemi
absorbe edebilir. Buna karşın düşük boyutsal stabilite ve küfe karşı
yüksek dayanım sergiler.Günümüzde bant üretiminde % 20 oranında
kullanılmaktadır.
 Polyester : Yüksek dayanım, aşınmaya ve yorulmaya dayanım sergiler.
Oldukça düşük nem çekme ancak yüksek boyutsal stabilitesi vardır. Küften
etkilenmez. 1960 lardan itibaren bant dokuması olarak tercih edilir. Bugün
polyester % 75 oranında bant imalinde kullanılır.
 Çelik : Yüksek dayanım ve düşük uzamanın istendiği yerlerde kullanılır.
Çok az oranda kullanılmaktadır. İmalat güçlükleri nedeniyle birçok
uygulamada da çelik kordlu karkas yapı tercih edilmektedir.
 Kevlar Aramid : Çelikten iki kat dayanıklı ve çelik ile polyester arası
uzama karakteristiği sergiler. Çelikten daha hafiftir ve paslanmaz.

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page 4

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Kauçuk tabakada kullanılmakta olan malzemeler;

Iletici bantlarında yaygın olarak kullanılan kauçuklar Tablo 1.1 de
verilmektedir.

Kısa Yaygın kullanılan Bileşimi Genel özellikleri

sembol adı
(ASTM
D 1418-79)
NR Doğal Isopren Aşınma, kesilme ve delinme dayanımı
mükemmel. Yağlı ortamlarda
çalışılmamalı.
SBR SBR Styrene-butadiene Aşınmaya dayanım mükemmel,
kesilme,delinme,yırtılma, ısıya dayanım
iyi. Yağlı ortamlarda çalışılmamalı.
EPDM Etilen-Propilen Ethylene-propylene Yaşlanma ve ısıya dayanım mükemmel,
kauçuk diene terpolymer Aşınama dayanımı iyi.
CR Neopren Chloropren Aşınmaya, güneş ve aleve dayanım iyi.
Petrol bazlı yağlarla çalışılabilir.
NBR Buna N Nitrile-butadiene Bitkisel, hayvansal ve petrol kökenli
yağlarla mükemmel çalışabilir.
IR Poliizopren Isoprene, sentetik Doğal kauçuk ile özellikleri aynı.
BR Polibutadien Polybutadiene Aşınma dayanımı ve esneklik
mükemmel. Düşük ısıda kullanılabilir.
IIR Butil Isobutylene- Yüksek ısıya mükemmel dayanım.
ısoprene Yaşlanmaya çok iyi dayanım. Aşınmaya
iyi dayanım.
Tablo 1.1. Iletici bantlarında kullanılan kauçuk malzemelerin özellikleri.
Bant kaplamaları;
Iletici bandını ve karkas yapısını korumak ve bandın servis ömrünü uzatmak için
kullanılır. Kaplamalar, elastomer (tabii veya suni kauçuk), plastomer (örn PVC)
ve diğer malzemeden olabilir. Makara tarafındaki ve taşıyıcı taraftaki kaplama
kalınlıkları iletilen malzemeye ve malzemenin besleme, boşaltma , temizleme
tarzlarına bağlıdır. Bant kaplamalarının kullanılma nedenleri,
- Sürtünmeyi arttırmak.
- Eğimli iletimlerde çalışmayı sağlamak
- Temizlenebilirliği arttırmak.
- Görsel güzelliği arttırmak.
- Kesilme direncini arttırmak.
- Darbe dayanımı sağlamak.
Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page 5

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Ileticilerde kullanılan bantlar karkas yapılarına göre iki genel gruba ayrılmıştır.
Bunlar dokuma örgülü bantlar ve çelik kordlu bantlardır. TS547 Iletici
Kayışları Standardı’ndan kullanılan malzemelerle ilgili özellikler bulunabilir.
Karkaslarda kullanılan çeşitli malzemelerin özellikleri Tablo1.2’de
verilmektedir.

Tablo 1.2. Çeşitli Karkas Malzemelerinin Özellikleri

Iletici bantlarının standart gösterilişleri;
Bir iletici bandı aşağıdaki gibi kısa sembollerle ifade edilebilmektedir.
EP-160-1200-5-4/2-A1-D
Burada,
E ; Çözgü cinsi (Polyester)
P ; Atkı cinsi (Polyamid)
160 ; Minimum boyuna bez dayanımı ( daN/cm)
1200 ; Bant eni (mm)
5 ; Bez kat sayısı
4 ; Üst kaplama kalınlığı (mm)
2 ; Alt kaplama kalınlığı (mm)
A1 ; Kaplama kauçuğu sınıfı,
- A1- Yüksek aşınma dayanımı
- A2- Orta aşınma dayanımı

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page 6

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

- F - Aleve dayanıklılık
- T1- 2000C sıcaklığa dayanıklılık (Bant yüzey sıcaklığı)
- T2- 1200C sıcaklığa dayanıklılık
- O - Yağlara dayanıklılık
D ; Bant tipi
- D – Sonlu
- N – Sonsuz
- P – Profilli
Bandın Yanlara Kaçması Problemi
Bantlı ileticilerin bant ekseninin iletici ekseni üzerinde kalmasını sağlamak
şarttır. Bandın yana kaçması malzemenin dökülmesine ve bandın hasar
görmesine neden olacaktır. Düz makaralarda bandın merkezlenmesi kolaydır;
fakat üçlü taşıyıcı makaralı ileticilerde ise hareketli bir bant yükseğe tırmanmak
isteyeceğinden bandın yüksek olan yan makaralara kaçma ihtimali yüksektir.
Aşağıdaki noktalar bandın yana kaçma ihtimalini arttırırlar;
- Eğim açısı artması
- Makaralar arasındaki mesafenin fazla olması
- Makaraların kaymalı yataklı olması
- Bandın rijit olması nedeniyle orta makaraya oturmaması
- Bandın tam ortadan yüklenmemesi
- Bant hızının yüksek olması
- Bandın makaraya iyi oturmaması
- Makara ve tamburların sıkışması ve zor dönmesi
- Ek yerinin düzgün yapılmamış olması
- Makara ve tamburların iletici eksenine tam dik olarak yerleştirilmemiş
olması
- Bant şasisinin istikametinin ve tesviyesinin tam olmaması
- Açıkta çalışan ileticilerde rüzgar etkisi
Bandın yanlara kaçmasını önlemek için alınacak konstrüktif önlemler şunlardır;
a) Yan makaraların bandın hareket yönünde 1.5o ile 3o arasında eğimli
yerleştirilmesi
b) Baş ve kuyruk tamburları bombeli yapılması
c) Baş ve kuyruk tamburları üzerine yivler açılması
1.4. Makaralar
Taşıyıcı makara (rulo) grubu en basit halde genişliği banttan daha büyük olan
silindirik bir rulodan ibarettir. Bu tip düz taşıyıcı makara grupları daha çok parça

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page 7

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

malzemenin naklinde veya besleyici bantlarda kullanılır. Bantlı ileticilerde

makaraların iki önemli görevleri vardır:
• Malzemeyi taşıyan banda veya dönüş kısmında da boş banda destek olmak
• Gerektiği zaman banda oluk şekli vermek

Şekil 1.3 Makara grupları

Diğer bir uygulama ise açılı bir şekilde düzenlenmiş ikili, üçlü, dörtlü ve beşli
olarak tertiplenen makara gruplarıdır (Şekil 1.3b). Bu şekilde ileticinin taşıma
kapasitesi arttırılmaktadır.
Günümüzde yaygın olarak yatay bir rulo ve her iki yanda da yatayla açı yapan
birer rulo içeren üçlü taşıyıcı makara grupları kullanılmaktadır. Yan
makaralarının eğiminin artması ile kapasite de artmaktadır (Şekil 1.3c).
Geniş bantlarda, banda daha iyi form verebilmek amacıyla beşli rulo grupları
kullanılmaktadır. Beşli rulo grupları pahalı olmalarının yanı sıra konstrüksiyon
ve yağlama bakımından da güçlükler doğururlar (Şekil 1.3d).
Bu yüzden günümüzde en geniş bantlarda bile standart üçlü makara grubu
kullanılmaktadır. Üçlü bir hizada bulunan makara gruplarında, bandın
sıkışmasını önlemek için makaraların üst kenarları arasındaki aralık 10 mm’den
büyük olmamalıdır. Makaralar genelde çelik konstrüksiyon bir şasi üzerine
mesnetlenir. Makaraları taşıyan bu şasi bant şasisine civatalarla bağlanır.
Makaraların bant hareketine dik yönde ayarlanabilmesi için makara şasisi
üzerindeki delikler oval yapılırlar. Makara şasisinin tasarımı makaraların
Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Pag

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

kolayca sökülüp takılmasına imkan verecek şekilde olmalıdır. Ağır

malzemelerin taşınacağı geniş bantlarda makara şasisinin yeteri kadar rijit
olmasına dikkat etmelidir.

Şekil 1.4 Makaraların tamburdan itibaren düzeni

-Makara Konstrüksiyonu
Makaralar genel olarak sabit bir mil üzerinde iki noktada yataklanmış, serbest
dönen bir borudan ibarettir. Bantın genişliği (L1) makara boyundan (L) toplam
50-100 mm daha kısa olmalıdır(Şekil 1.5). Makara konstrüksiyonunda dikkat
edilmesi gereken noktalar şunlardır:
• Yağlamanın iyi olması,
• Rulmanlara toz ve zararlı maddelerin girmemesi için iyi bir sızdırmazlık,
• Yatakların aşırı yüklenmemesi için makaralar hafif ve dengeli olmalıdır,
• Seri imalatta ucuzluk sağlayacak bir konstrüksiyon.

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Pag

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Şekil 1.5 Makara montaj resmi

Darbe Makaraları,
İri parçaların banda yüklediği yerde, bandın hasar görmemesi için lastik
kaplı darbe makaraları kullanılmalıdır. Lastik kaplama, darbe etkilerinin daha
kolay absorbe edilmesi için girintili çıkıntılı imal edilir.

Şekil 1.6 Lastik kaplı darbe makaraları

Dönüş makaraları tek parçalı yapıda olup, taşıyıcı makaralara göre daha az yük
taşıdıkları için daha büyük aralıklarla yerleştirilebilirler (Şekil 1.8).

Şekil 1.8 Dönüş makarası

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

1.5. Tamburlar
Bir bantlı iletici genel olarak çeşitli görev yüklenmiş tamburlarının arasında
gerilmiş olarak hareket eden bir banttan meydana gelmektedir.
Motor tarafından tahrik edilerek bandı hareket ettiren tambura tahrik tamburu
adı verilir (Şekil 1.9). Bir ileticideki tahrik tamburu sayısı bir veya daha fazla
olabilir. Bir ileticide tahrik tamburundaki bant kuvvetleri ile bandın tambur
üzerine sarılma açısı birbirleri ile ilişkilidir. Bu şekilde banttaki çekme
kuvvetlerini arttırmak için iki yol vardır; sarım açısını ve/veya sürtünme
katsayısını büyütmek. Sarım açısı en az 1800 olabilir. Tahrik tamburunun
yanında bir saptırma tamburu kullanarak sarım açısı 2600 ye kadar arttırılabilir.
Sarım açısını daha da çok arttırabilmek için iki tahrik tamburu kullanılır.
Böylece sarım açısını 5000 ye kadar arttırmak mümkün olur.

Şekil 1.9 Tahrik tamburları

Sürtünme katsayısını arttırmak sureti ile aynı gücü daha az çekme kuvveti ile
nakledebilmek mümkündür. Bu amaçla tahrik tamburları bazen 10 - 15 mm
kalınlığından lastikle kaplanır. Bu halde sürtünme katsayısı 0.20 - 0.60 arasında
değişir. Hesaplarda emniyetli tarafta kalmak için; sürtünme katsayısı çıplak
tamburlarda 0.25 lastik kaplılarda ise 0.35 kabul edilmektedir.
Bant ile kasnak arasındaki sürtünme katsayıları Tablo 2.8’ de verilmektedir.
Tahrik tamburunun yanı sıra bantlı ileticinin arka kısmında kuyruk tamburu
(saptırma tamburu) mevcuttur. Ayrıca bazı uygulamalarda yüksek güç
uygulamalarında sürtünme kuvvetlerini arttırabilmek için ilave gergi tamburları
da kullanılmaktadır. Gergi tertibatları kuyruk tamburlarının veya gerdirme
tamburlarının üzerine monte edilmektedirler.
Tambur Konstrüksiyonu
- Tambur Genişliği,

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Bant genişliği 1000 mm ye kadar olan ileticilerde, tambur genişliği bant

genişliğinden 50 mm fazla; bant genişliği 1000 mm den fazla ise tambur
genişliği bant genişliğinden 75 ila 100 mm den fazla alınır.
- Tambur Çapları
Tamburlarda bant eğriliğinden dolayı, tambur çaplarının küçük alınması
bant ömrü bakımından zararlıdır. Buna karşılı tambur çaplarının büyük
alınması ekonomik yönden uygun değildir. Pamuk, naylon ve suni ipek gibi
doku karkaslı bantlara da tambur çapları, karkastaki kat sayısına göre veren
ampirik formüller vardır. Bant kuvvetlerinin büyük olduğu tahrik
tamburlarında çap yardımcı tamburlarınkinden büyük seçilmelidir. Ayrıca
tahrik tamburu çapının gerekenden daha büyük seçilmesi durumunda dişli
kutusundaki çevrim oranı daha büyük olması gerekeceğinden dişli kutusu fiyatı
da artacaktır.
- Tamburların İmalat Şekilleri
Tamburlar döküm veya daha çok kaynaklı olarak imal edilirler. Döküm
tamburlar, çelik döküm veya dökme demir olabilirler.
1.6. Gergi Tertibatı

Gergi tertibatları, bandı gergin tutarak gücün optimal düzeyde iletimini mümkün
kılarlar.Ancak gereğinden büyük kuvvetler uygulanırsa ilave dirençler
oluşmaktadır. (Şekil 1.10)
Bantlı ileticilerde kullanılmakta olan gergi tertibatları,
- Vidalı gergi tertibatı, küçük kapasiteli ve kısa mesafeli iletimlerde tercih
edilmektedir.
- Ağırlıklı gergi tertibatı, yüksek kapasitelerdeki ileticilerde tercih
edilmektedir. Ağırlığa bağlanan palanga sistemleri ile büyük gergi
mesafelerinde sorunsuzca kullanılabilmektedirler.
- Diğer gergi tertibatları, isteğe göre hidrolik ve pnömatik gergi tertibatları
da tercih edilmektedir.

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Şekil 1.10. Bantlı ileticilerde gergi tertibatı kullanımı.

2. Bantlı Ileticilerin Tasarım Hesapları
Bantlı iletici tasarım hesapları aşağıda belirtilen adımlarda gerçekleştirilebilir.
İletim kapasitesine ve hıza göre bant şekli ve genişliğinin tespiti.

Şekil 2.2. Dolu bant en kesitleri.

bs= 0,9 . b -0,05 (m)
Olarak alınırsa,
Şekil 2.2-a için Iv = 0,25.bs2 . v. k .tgφ (m3/s)
Şekil 2.2-b için Iv = bs2 . v. k .(0,0625+ 0,234.tgφ ) (m3/s)
Şekil 2.2-c için α=200 ise, Iv = bs2 . v. k .(0,0680+ 0,234.tgφ ) (m3/s)
α=300 ise, Iv = bs2 . v. k .(0,0958+ 0,214.tgφ ) (m3/s)
α=200 ise, Iv = bs2 . v. k .(0,108 + 0,201.tgφ ) (m3/s)
Burada,
Iv: Ileticinin hacimsel iletim kapasitesi (m3/s)

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

φ : Malzemenin yığın açısı

k : Eğim faktörü
v : İletim hızı (m/s)
Eğim açısı 0 5 10 15 20 25 30
Eğim 1,0 0,98 0,95 0,90 0,81 0,68 0,56
faktörü (k)
Tablo 2.1. Eğim faktörleri.
İleticinin kütlesel iletim kapasitesi,
Dökme malzemeler için,
Im=ɣ. Iv (N/s)
Parça mallarda,
Im= v.Gst / ( Ist +ast ) (parça / s)
Burada,
ɣ : Malzemenin dökme (yığın) yoğunluğu . (N/m3 )

Şekil 2.3. Bant üzerinde iletilen parça mallar.

Tambur çevre kuvvetinin tespiti,
- Destek rulolu ileticilerde,

P= c. f. L. ( Gm + Im / v) + Im . H/v + Ps (N)

Burada,

Ps ; Sıyırıcıların toplam direnci (N)

c ; Yan direnç katsayısı (Tablo 2.2).
Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

f ; Iletici rulo sürtünme faktörü. ( Tablo 2.2)

L ; İletim uzunluğu (m)

Rulo sürtünme faktörü Iletici işletmesinin durumu.

(f)
0,016 – 0,018 İyi düzenlenmiş temiz tesis. İç
sürtünmeleri az olan malzemeler.
0,020 – 0,022 Normal koşullar
0,023 – 0,027 Uygun olmayan çalışma koşulları,
yüksek iç sürtünmeli malzemeler.

Tablo 2.2. Iletici rulo sürtünme faktörü.

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Tablo 2.3. Yan direnç katsayısı

Gm = 2.GB + GRo + GRu (N/m)

Burada,
GB ; Bant ağırlığı. (N/m)
GRo ; Üst destek rulolarının ağırlığı. (N/m)
GRu ; Alt destek rulolarının ağırlığı. (N/m)
GRo = G1o . zo / L (N/m)
GRu = G1u . zu / L (N/m)
Burada,
G1o ; Üst destek rulolarının herbirinin ağırlığı. (N)

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

G1u ; Alt destek rulolarının herbirinin ağırlığı. (N)

zo ; Üst destek rulolarının sayısı.
zu ; Alt destek rulolarının sayısı.
- Düz alt zemin üzerinde kayan bantlı ileticilerde,
P= CG ( PRo + PRu ) + PSt + PS (N)
Burada ;
CG ; Toplam direnç katsayısı (Tablo 2.4).
PRo ; Üst kuşaktaki sürtünme direnç kuvveti. (N)
PRu ; Alt kuşaktaki sürtünme direnç kuvveti. (N)
PSt ; Eğimli ileticilerde yük kaldırma kuvveti. (N)
İletim Bant ve mal ağırlığından
uzunluğu ortalama yüzey basıncı
L (m) 50-100 N/m2 ~3000 N/m2
2,5 1,8 1,04
5 1,4 1,02
10 1,2 1,01
25 1,09 1
50 1,05 1
100 1 1
Tablo 2.4. Toplam direnç katsayısı (CG) değerleri.
PSt = H. GG (N)
Burada;
GG ; Bant üzerinde bulunan toplam yük. (N/m)
Eğer üst kısımda bant düz bir zeminle desteklenmişse, direnç kuvveti;
PRo = µG . L. ( GG + GB ) (N)
Burada;
µG ; Bant ile altlık arasındaki sürtünme katsayısı.
Eğer alt kısımda bant makaralar tarafından desteklenmişse, direnç kuvveti;
PRu= c. f. L. ( GB + GRu ) (N)

a- Bant çekme kuvvetlerinin tespiti.

c1- Baştan tahrik durumuna göre (Şekil 2.4).

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Şekil 2.4.Baştan tahrik durumu.

Üst kuşaktaki sürtünme direnç kuvveti,
Two= c. f. L. ( GB + GRo + Im/v ) (N)
Alt kuşaktaki sürtünme direnç kuvveti,
Twu= c. f. L. ( GB + GRu ) (N)
Bant gergi kuvveti,
Tv = T1 – Two – H. Im/v– H. GB (N)
Veya,
Tv = T2– Twu– H. GB (N)

c2- Dipten tahrik durumuna göre (Şekil 2.5).

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Şekil 2.5. Dipten tahrik durumu.

Tv = T1– Twu– H. GB (N)
Veya,
Tv = T2– Two– H.( GB + GG ) (N)
c3- İletilebilecek gücü arttırmak için alınabilecek tedbirlerden biri (Şekil2.6).

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Şekil2.6.Sürtünmeli tahrikte iletilebilecek gücü arttırmak için farklı düzenekler

oluşturulabilir.
Tv = T1– Two– H.( GB + GG ) + GB. h” - Twu (N)
Bant Seçimi

Şekil 2.7. Bant kesitinin şematik görünüşü.

Bant genişliğine bağlı olarak DIN 22101’e göre en az dokuma kat sayıları
tablo2.5’de görülebilir.

Bant genişliği (mm) En az dokuma kat sayıları (zmin )

B < 800 3
B > 800 4
Tablo 2.5. Minimum bant dokuma katlarının seçilmesi.
Bant genişliğine ait standart değerler, DIN 22102 ‘ ye uygun olacak şekilde
tablo 2.6’de verilmektedir.

300 400 500 650 800 1000 1200 1400

1600 1800 2000 2200 2400 2600 2800
Tablo 2.6. Standart bant genişliği tablosu.
(Değerler mm olarak verilmektedir.)
Parça malların taşınmasında, taşınan malın en büyük kenar uzunluğuna bağlı
olarak bant genişlikleri tablo 2.7’ de verilmektedir.

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Taşınan malın en büyük 100 150 200 300 400 500

kenar uzunluğu (mm)
Bant genişliği (mm) 400 500 650 800 1000 1200
Tablo 2.7.Taşınan parça mallara bağlı olarak bant genişliğinin seçimi.

Bant üzerinde etkili olan en büyük çekme kuvveti, (T1).

P= T1 – T2 (N)

T1
 e 
T2
1
T1  P(1  
) (N)
e 1
Eşitlikleri kullanılarak kuvvetler bulunabilir.
Burada,
µ : Bant ile tambur arasındaki sürtünme katsayısı.(Tablo 2.8)
α : Bantın tambur üzerine sarılma açısı. (rad)
Bant üzerindeki çekme zorlaması,
Kt = T1/B (N/mm)
Bant dokuma katlarının sayısı,
z= s.Kt / Kz
Burada,
Kz : Bandın yırtılma dayanımı. (Tablo 2.10) (N/mm)
s : Emniyet katsayısı. (Tablo 2.9)

İşletme koşulları Dış yüzeyi temiz Dış yüzeyine lastik

çelik tambur sarılmış tambur
Kuru işletme 0,35 – 0,4 0,4 – 0,45
Temiz ıslak (su) işletme 0,1 0,35
Kirli (killi toprak) ıslak işletme 0,1 0,25 – 0,3

Tablo 2.8. Lastik bant ile tahrik tamburu arasındaki  sürtünme katsayıları
Bant dokuma Emniyet katsayısı
kat sayısı (z) (s)
3–5 11
6–9 12
10 – 14 13
Tablo 2.9.Bant emniyet katsayıları

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Bant ağırlıkları ve dokuma katlarının kalınlıklarının seçimi,

Kat Lastik EP100 EP125 EP160 EP200 EP250 EP315 EP400 EP500 EP630
sayısı Örtü
2 0:0 21 23 26 30 37 41 51 61 74
1:0 33 35 38 42 49 53 63 73 86
1:1 45 47 50 54 61 65 75 85 98
2:1 57 59 62 66 73 77 87 97 110
2:2 69 71 74 78 85 89 99 109 122
3 0:0 31 34 39 45 55 61 76 91 111
1:0 43 46 51 57 67 73 88 103 123
1:1 55 58 63 69 79 85 100 115 135
2:1 67 70 75 81 91 97 112 127 147
2:2 79 82 87 93 103 109 124 139 159
3:2 91 94 99 105 115 121 136 151 171
4 0:0 42 46 52 60 74 82 102 122 148
1:0 54 58 64 72 86 94 114 134 160
1:1 66 70 76 84 98 106 126 146 172
2:1 78 82 88 96 110 118 138 158 184
2:2 90 94 100 108 122 130 150 170 196
3:2 102 106 112 120 134 142 162 182 208
5 0:0 52 57 65 75 92 102 127 152 185
1:0 64 69 77 87 104 114 139 164 197
1:1 76 81 89 99 116 126 151 176 209
2:1 88 93 101 111 128 138 163 188 221
2:2 100 105 113 123 140 150 175 200 233
3:2 112 117 125 135 152 162 187 212 245
6 0:0 63 69 78 90 111 123 153 183 222
1:0 75 81 90 102 123 135 165 195 234
1:1 87 93 102 114 135 147 177 207 246
2:1 99 105 114 126 147 159 189 219 258
2:2 111 117 126 138 159 171 201 231 270
3:2 123 129 138 150 171 183 213 243 282
Dokuma
kat ( mm) 0,7 0,9 1,2 1,3 1,4 1,7 2,1 2,5 3,4
kalınlığı

Tablo 2.10. Polyester-polyamid dokuma bantlar için bant ağırlıkları ve dokuma

kalınlıkları tespitinde kullanılabilecek değerler.
Not: Değerler üretici firmalarda farklılaşabilir.

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Makaraların hesaplanması ,
Çalışma şartları ve bant genişliği makara çapını tayin eden faktörlerdir. Makara
çapı yapıldığı borunun çapına bağlı olarak değişir. Makara çapının büyük
alınması, bandın eğrilik yarıçapını büyüteceğinden bant ömrü bakımından
faydalıdır. Buna karşılık çapın büyümesi ile maliyetler artmaktadır. Makara
çaplarının seçimi için kullanılabilecek değerler Tablo 2.11’ da verilmektedir.

Makara Bant genişlikleri (mm)

Çapları
(mm) 300 400 500 650 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000
38 Düz 12 14 16 19 23
2 parçalı 15 17 19 23 27
3 parçalı 18 20 22 26 31
51 Düz 17 19 21 27 33
2 parçalı 20 23 26 31 37
3 parçalı 25 27 31 35 41
63 Düz 22 26 30 37 44 54
2 parçalı 30 34 38 45 52 62
3 parçalı 38 42 46 59 60 70
89 Düz 41 50 64 78 94 112 130
2 parçalı 55 65 78 93 105 127 145
3 parçalı 70 79 93 107 125 141 159
108 Düz 86 100 114 135 156 177 201
2 parçalı 109 123 137 158 179 199 223
3 parçalı 131 145 159 180 201 222 246
133 Düz 148 184 220 256 292
2 parçalı 174 213 249 285 321
3 parçalı 200 242 278 314 350
159 Düz 288 323 358 393 428
2 parçalı 334 369 404 439 474
3 parçalı 380 415 450 485 520

Tablo 2.11.Makara çapları ve ağırlıkları ile ilgili kabuller.

(Burada verilen değerler N cinsinden olup uygulamada farklılıklar gösterebilir.)
Makaralarda mil ve rulmanların hesaplanmasında kullanılabilecek kuvvetlerin
tespiti ;
Millere gelen kuvvetler makaraların çalışma pozisyonlarına ve operasyonlara
bağlıdır.Rulman arızaları oluştuğunda, dönme dirençleri artmakta ve miller
burulma ile de zorlanabilmektedirler. Rulmanlar makaraların devir sayısına ve
taşıdıkları yüke göre seçilir. Rulmanın taşıdığı yük makaranın dönen
kısımlarının ağırlığı ile malzeme bandın makaranın üzerine düşen ağırlığının
toplamına eşit olur. Bantlı ileticinin taşıdığı malzemenin birim bant boyuna
düşen ağırlığı,

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

GG = Im/v (N/m)
Taşıyıcı makara grubuna gelen yük
PRo = ( GG + GB ). LT + GRo (N)
Dönüş makarasına gelen yük;
PRu = GB .LD + GRu (N)
Burada;
Im ; İletim kapasitesi (N/s)
v ; İletim hızı (m/s)
GB ; Bant ağırlığı (N/m)
GRo ; Destek makara grubunun ağırlığı (N)
GRu ; Dönüş makara grubunun ağırlığı (N)
LT ; Taşıyıcı makara grupları arasındaki mesafe (m)
LD ; Dönüş makara grupları arasındaki mesafe (m)
Taşıyıcı makara grubunu üç makaradan ibaret olması halinde, P yükünü % 60 ile
%76 arasında ortadaki yatay makara ve %12.5 ile % 20 arasında yandaki eğimli
makaraların her biri tarafından taşınır.
Makara Gruplarının Aralıkları ,
Taşıyıcı makara grupları arasındaki mesafenin büyük seçilmesi sonucunda
malzeme yüklü band sarkar ve bunun sonucunda makaralara darbe yüklerinin gelir
(Şekil 2.8).

Şekil 2.8.Yük altında bant sehimi

Aralığın küçük tutulması halinde ise kullanılan makara sayısı artacağından yatırım
maliyeti artar. Bu yüzden makara grupları arasında optimum aralığın seçilmesi
gerekir. İki makara grubu arasındaki sarkma miktarı.

T.h =( GB + GG). a2 / 8

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Buradan,
a = (8.T / (GB + GG)). ( h/a)
Burada sehim oranı, h/a = 0,01 olarak kabul edilecek olursa,
a = 0,08.T / (GB + GG)
Burada;
a : Taşıyıcı makara grupları arasındaki mesafe (m)
T : Banttaki minimum çekme kuvveti (N)
Sarkma miktarının aralığın %2’sinden fazla olması halinde dinamik darbe
etkileri artmaktadır.
Gergi yolu uzunluğu,
Gergi yolu uzunluğu bandın uzama miktarına bağlı olarak aşağıdaki gibi
belirlenmektedir.(Tablo 2.12)
Bandın dokuma malzemesi Kısa sembol Uzama miktarı (%)
Pamuk dokumalı bantlar B (1,5 – 2). L
Sentetik yün dokumalı bantlar Z (1,5 – 2). L
Polyester-polyamid dokuma bantlar EP (1 – 1.5). L
Polyester dokuma bantlar E (1 – 1,5). L
Suni ipek-polyamid dokuma bantlar RP (1 – 2,0). L
Tablo 2.12. Çeşitli bant malzemeleri için elastik uzama değerleri.
Pamuk dokumalı bantlar (B) için, δ = % 1,5 – 2 L
Sentetik yün dokumalı bantlar (Z) için, δ = % 1,5 – 2 L
Polyester-polyamid dokuma bantlar (EP) için, δ = % 1 - 1,5 L
Polyester dokuma bantlar (E) için, δ = % 1 - 1,5 L
Suni ipek-polyamid dokuma bantlar (RP) için, δ = % 4,4 L
Tambur hesapları,
Standart tambur çap serisi için değerler DIN 22102’ ye uygun olacak şekilde
tablo2.13’de verilmektedir.
100 125 160 200 250 315 400
500 630 800 1000 1250 1600 2000

Tablo 2.13. Standart tambur çapları.

(Değerler mm olarak verilmektedir.)

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page

 TRANSPORT TEKNİĞİ 2- BANTLI İLETİCİLER

Bant kat sayısına göre en küçük tambur çapı için,

D= dk . 100/c (mm)
Burada,
dk : Bant dokuma katlarının kalınlığı. (Şekil 2.7) (mm)
c : Katsayı (Tablo 2.14)

Tambur cinsi Müsaade edilebilir Pamuk, sentetik yün, Polyester

bant kuvvetinden polyamid-polyester’den dokuma bantlar
yararlanm ( % ) dokunmuş bantlar için c için c katsayısı
katsayıları
Tahrik tamburu 61 – 100 1,43 0,84
31 – 60 1,67 1,00
< 30 2,00 1,25
Saptırma 61 – 100 1,67 1,00
tamburu 31 – 60 2,00 1,25
< 30 2,50 1,67

Tablo 2.14. Tambur çapı hesaplamaları için c katsayıları.

Motor gücü hesaplamaları

N= P.v/ηt (W)
Burada,
P ; Tambur üzerindeki çevresel kuvvet. (N)
v ; İletim hızı. (m/s)
ηt ; Güç iletim sisteminin toplam verimi.

Dr.Ahmet SAĞIRLI

Dr.Muharrem E.Boğoçlu Page