Φλάβιος Κλαύδιος Ιουλιανός, 332 μ.Χ. - 363 μ.Χ.

Ο Ιουλιανός, γεννήθηκε το 331 στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν ανιψιός του Μεγάλου

Κωνσταντίνου, γιος του αδελφού του Ιουλίου Κωνσταντίου. Μητρική του γλώσσα ήταν η
ελληνική. Όταν ανέβηκε στον θρόνο του Βυζαντίου ο γιος του Μεγάλου Κωνσταντίνου,
Κωνστάντιος διέταξε τη σφαγή όλων των αρρένων συγγενών του προκειμένου να εξασφαλιστεί
η διαδοχή από τους γιους του Κωνσταντίνου με τη Φούστα. Τότε βρήκε τραγικό θάνατο και ο
πατέρας του Ιουλιανού. Από τη σφαγή γλίτωσαν μόνο ο εξάχρονος, τότε Ιουλιανός και ο
δωδεκάχρονος αδελφός του Γάλλος, ξαδέλφια του αυτοκράτορα.

Και οι δυο για πολλά χρόνια ορίστηκε να κατοικούν σε διάφορες πόλεις της Μικράς Ασίας. Ο
Ιουλιανός βρέθηκε αρχικά στη Νικομήδεια, στο επισκοπικό ανάκτορο του μακρινού του συγγενή
Ευσέβιου. Ο Ευσέβιος, οπαδός του αρειανισμού, έδωσε στον Ιουλιανό τα πρώτα μαθήματα
χριστιανικής παιδείας. Σύντομα όμως, έφυγε για την Κων/πολη. Στη συνέχεια ο Ιουλιανός έλαβε
μαθήματα αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, με δάσκαλο τον Μαρδόνιο, Σκύθη ευνούχο που είχε
αναθρέψει και τη μητέρα του. Από αυτόν ο Ιουλιανός μυήθηκε στα ομηρικά έπη. Παράλληλα,
καλλιέργησε στον μικρό Ιουλιανό ένα αίσθημα ανεξικακίας και ανωτερότητας.

Το 342, ο Κωνστάντιος διέταξε τον Ιουλιανό να μεταβεί στην Καππαδοκία. Στο Μάκελλο της
Καππαδοκίας, συνάντησε ξανά τον αδερφό του Γάλλο με τον οποίο όμως τον χώριζε, όπως
κατάλαβε, ένα αβυσσαλέο χάσμα. Στα 6 χρόνια που έμεινε εκεί, ο Ιουλιανός απομονώθηκε στον
εαυτό του και αφοσιώθηκε στη μελέτη και το γράψιμο. Βρέθηκε κοντά στο επίσκοπο Γεώργιο
Καππαδοκίας, ο οποίος όμως ήταν μια σκοτεινή προσωπικότητα. Ανελίχθηκε κοινωνικά λόγω
της δραστηριότητάς του ως καταδότης και βρήκε τραγικό θάνατο στην Αλεξάνδρεια, στα χέρια
του μαινόμενου όχλου. Φαίνεται ότι επηρέασε σημαντικά τον Ιουλιανό στις θρησκευτικές του
πεποιθήσεις.

Σε ηλικία 20 ετών, ο Ιουλιανός ήρθε σε επαφή με τον «ελληνισμό», το θρησκευτικό ρεύμα που
ξεκινούσε από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη και περιλάμβανε όλα τα φιλοσοφικά
συστήματα, πλην των οπαδών του Επίκουρου και τους σκεπτικιστές και έφτανε στον Πλωτίνο
και τον Ιάμβλιχο.

Στην Αθήνα συνάντησε και δύο παλιούς του γνώριμους από τη Νικομήδεια, τον Μέγα Βασίλειο
και τον Γρηγόριο τον Θεολόγο, ενώ μυήθηκε στα Ελευσίνια Μυστήρια, που είχαν απαγορευτεί.
Ο διασημότερος μαθητής του Ιάμβλιχου, ο Καππαδόκης Αιδέσιος, δίδασκε ακόμα στην Πέργαμο
και ο Ιουλιανός, αψηφώντας τις απαγορεύσεις έσπευσε εκεί για να ακούσει τις διδασκαλίες του.
Κοντά στον γέροντα Αιδέσιο, τους μαθητές του Ευσέβιο Μύνδιο και Χρυσάνθιο Σαρδιανό και τον
φιλόσοφο Μάξιμο ολοκληρώθηκε πνευματικά.

Στις «Επιστολές» του προς τον Λιβάνιο αναφέρει ότι καθοριστικός παράγοντας για τη
μεταστροφή του ήταν ο θρησκευτικός φανατισμός του εξαδέλφου του αυτοκράτορα και η
ανάγνωση των Ομηρικών Επών. «Ημίν ανήκουσιν η ευγλωττία και αι τέχναι της Ελλάδος και η
των Θεών αυτής λατρεία. Υμέτερος δε κλήρος εστί η αμάθεια και η αγροικία και ουδέν πλέον.
Αύτη εστίν η σοφία υμών» έλεγε.

Το 355 η Ευσέβεια πείθει τον Κωνστάντιο να διορίσει τον Ιουλιανό Καίσαρα της Δύσης με έδρα
το Μιλάνο. Ο Κωνστάντιος έστειλε τον Ιουλιανό με μικρή στρατιωτική συνοδεία, με τη
θεωρητική αποστολή να ηγηθεί του ρωμαϊκού στρατού στα δυτικά σύνορα και να αποκρούσει
τις Γερμανικές φυλές που διέσχιζαν τον Ρήνο και λεηλατούσαν τις δυτικές επαρχίες. Παρά τη
στρατιωτική και πολιτική απειρία του όμως, ο Ιουλιανός διεξήγαγε αποτελεσματικές
επιχειρήσεις απόκρουσης και εκκαθάρισης των βαρβαρικών εισβολών και απέκτησε την
εμπιστοσύνη των στρατιωτών του. Αν και στην αρχή δεν συνεργάστηκε καλά με τους εκεί
Ρωμαίους στρατηγούς, πέτυχε μεγάλη νίκη εναντίον των Αλαμανών στη Μάχη του
Στρασβούργου (357). Αυτή η νίκη έπεισε τον Κωνστάντιο για τις ικανότητες του Ιουλιανού.

Στις 9 Νοεμβρίου 361 ο αυτοκράτωρ Κωνστάντιος πέθανε ξαφνικά, και στις 11 Δεκεμβρίου 361
ο Ιουλιανός εισέρχεται θριαμβευτικά στην Κωνσταντινούπολη και αναγορεύεται αυτοκράτωρ.

Ο ιουλιανός προσπάθησε να επαναφέρει την Εθνική θρησκεία στην Αυτοκρατορία για αυτό τον
λόγο, και αποκαλέστηκε Μέγας από τους Εθνικούς . Για τους Χριστιανούς και την Ιστορία είναι ο
«Παραβάτης» και ο «Αποστάτης».

Τρεις ήταν οι βασικοί στόχοι του: η ριζική διοικητική αναδιάρθρωση του κράτους, η
θρησκευτική και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και η εξουδετέρωση περσικού κινδύνου. Ξεκίνησε
με την κάθαρση των ανακτόρων καθώς έδωσε διαταγή να απολυθεί η πλειονότητα του αυλικού
προσωπικού.

Για την εφαρμογή της θρησκευτικής μεταρρύθμισης, είχε συμβούλους και αρωγούς τον
Ορειβάσιο και τον Ευήμερο. Είχε επίσης πάρει κοντά του και τον ιεροφάντη των Ελευσινίων
μυστηρίων, τον οποίο μόλις ανέβηκε στον θρόνο έστειλε με πολλά δώρα και με συνοδούς τους
παλιούς του δασκάλους να αναλάβει την επιμέλεια των ιερών της Ελλάδας. Για τις προθέσεις
του, είχε φροντίσει να ενημερώσει από τη Ναϊσό με επιστολές τη Βουλή και τον Δήμο των
Αθηναίων τους Κορίνθιους και τους Λακεδαιμόνιους.

Μάλιστα στην Αθήνα, μετά την ενημέρωση από τον Ιουλιανό και ενώ ζούσε ακόμα ο
Κωνστάντιος άνοιξαν οι ναοί των αρχαίων θεών που είχαν κλείσει, ξαναχτίστηκαν οι βωμοί και
έγιναν θυσίες και γιορτές με τα αρχαία, πατροπαράδοτα έθιμα.

Η πολιτική που ακολούθησε ο Ιουλιανός σήμερα χαρακτηρίζεται ως μια προσπάθεια αναβίωσης

της Εθνικής θρησκείας και εξουδετέρωσης της επιρροής που ασκούσε ο Χριστιανισμός στα
κοινωνικά στρώματα της Αυτοκρατορίας. Ο Αμμιανός, ο οποίος παρουσιάζει με αρκετές
λεπτομέρειες τις βλέψεις του Ιουλιανού, αναφέρει πως τα σχέδια του Ιουλιανού δεν
περιορίσθηκαν σε μια απλή νομοθετική ανανέωση των προνομίων της Εθνικής θρησκείας, αλλά
στόχευαν σε μια βαθύτερη εσωτερική μεταρρύθμισή της.

Η προσπάθεια αυτή της αναδιοργάνωσης έγινε στα πρότυπα της χριστιανικής οργάνωσης και
λειτουργίας της Εκκλησίας, παράλληλα διενεργώντας και μια προσπάθεια εξοβελισμού της
χριστιανικής πίστεως τόσο με έμμεσους, όσο και άμεσους τρόπους. Η επίσημη αποκατάσταση
της Εθνικής θρησκείας συντελέστηκε το 362 και εκφράστηκε με μια σειρά από μέτρα όπως

Απαγόρευση των Χριστιανών να διδάσκουν την κλασική παιδεία

Ανάκληση Αρειανοφρόνων, αλλά και άλλων εξορισμένων κληρικών με σκοπό την αύξηση των
εσωτερικών ερίδων στην Εκκλησία.

Στην ίδια λογική θα πρέπει να ερμηνευτεί και η πολεμική πραγματεία του Ιουλιανού Κατά
Γαλιλαίων, μέσω της οποίας διαφαινόταν, με την επιλεκτικά στοχευμένη κριτική που ασκούσε, η
γνώση του επί της χριστιανικής διδασκαλίας και ιδίως των εσωτερικών προβλημάτων της
Εκκλησίας.

Η προσπάθεια που κατέβαλε σε αυτή τη γενικότερη ανανέωση που επιχείρησε, αποτελούνταν

από μια ιδιότυπη ενοθεϊστική σύνθεση χριστιανικής οργάνωσης, με Μιθραϊκό θεό,
νεοπλατωνική θεολογία και παγανιστική λατρεία με θεουργικές τελετές.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Βλάση Φειδά, η ενοθεϊστική θρησκειακή σύνθεση του Ιουλιανού
είχε θεό μιθραϊκό, θεολογία νεοπλατωνική και οργάνωση χριστιανική, ενώ διατήρησε πολλά
στοιχεία του ειδωλολατρικού πανθέου. Ο βασιλεύς Ήλιος ήταν ο υπέρτατος θεός, η ελληνική
φιλοσοφία ήταν η πνευματική υποδομή της νέας θρησκείας και η ειδωλολατρική λατρεία η
μόνη παραδεκτή για τη διάπλαση των ηθών, ενώ για το ιερατείο επεφύλασσε τελετουργικά και
διδακτικά καθήκοντα. Ωστόσο, ο Ιουλιανός είχε βαθιά γνώση του χριστιανισμού και μεγάλο
θαυμασμό για την κοινωνική του αλληλεγγύη.

Τις τελευταίες ώρες της ζωής του τις πέρασε στη σκηνή του, συζητώντας με τους φιλοσόφους
Πρίσκο καΙ Μάξιμο. Ακολουθεί απόσπασμα από αυτό τον διάλογο:

"..Ήρθε τελικά για μένα η στιγμή φίλοι μου, να αφήσω αυτή τη ζωή την οποία, με την πρώτη
ζήτηση, επιστρέφω χαρούμενος στη Φύση, σαν ένας τίμιος οφειλέτης.

Δε θλίβομαι καθόλου(όπως ίσως θα νόμιζαν μερικοί), γιατί μοιράζομαι με τους Φιλόσοφους τη

κοινή δοξασία για το πόσο πιο ευτυχισμένη είναι η Ψυχή και δεν ξεχνώ ότι, όταν μιαν
ευτυχισμένη κατάσταση την διαδέχεται μια άσχημη, είναι καλύτερα να χαίρεται κανείς παρά να
λυπάται.
Σκέφτομαι επίσης ότι οι ίδιοι οι επουράνιοι θεοί χάρισαν τον Θάνατο σε ανθρώπους πάρα πολύ
ενάρετους, σαν να ήταν αυτό μια υπέρτατη αμοιβή.

Εμένα μου δώσανε το χάρισμα να αντιστέκομαι ακόμη και σε μεγάλες δυσκολίες και να μην
υποκύπτω ποτέ ούτε να αυτοταπεινώνομαι γιατί η πείρα με έχει διδάξει ότι μόνο οι αδύναμοι
καταβάλλονται από τη θλίψη ενώ, αντίθετα, την νικούν όσοι επιμένουν προσπαθώντας.

Δε μετανιώνω για ότι έκανα και δε βασανίζομαι από την ανάμνηση κανενός σοβαρού
αμαρτήματος που να έχω διαπράξει είτε όταν ήμουν εξόριστος και ζούσα στην αφάνεια είτε
μετά την άνοδό μου στην εξουσία. Κράτησα, νομίζω, την Ψυχή μου αμόλυντη, πιστεύοντας ότι η
Ψυχή του ανθρώπου συγγενεύει με τους θεούς. Η πολιτική μου υπήρξε μετριοπαθής και
προκάλεσα ή απέφυγα πολέμους πάντα ύστερα από ώριμη και λογική σκέψη.

Όμως η επιτυχία δεν έρχεται πάντα να στέψει τις καλές προσπάθειες, γιατί οι ανώτερες
δυνάμεις απαιτούν να έχουν τη τελευταία λέξη σε όλα τα ανθρώπινα εγχειρήματα.

Πίστευα ότι ο σκοπός μιας δίκαιης εξουσίας είναι η ευτυχία και η ασφάλεια των υπηκόων της,
γι' αυτό υπήρξα πάντα, όπως ξέρετε, υπέρ των πιο ειρηνικών λύσεων και απέκλεισα από τις
πράξεις μου κάθε ελευθερία ικανή να φθείρει τα πράγματα και τα ήθη. Χαίρομαι που το κράτος,
σαν αυστηρός γονιός, με εξέθεσε αδίστακτα στους κινδύνους και έτσι στάθηκα ικανός να
αντισταθώ στις θύελλες του πεπρωμένου, αφού τις είχα συνηθίσει. Και δε ντρέπομαι να
ομολογήσω ότι χάρη σε μια αξιόπιστη προφητεία, ξέρω από πολύ καιρό ότι είναι της μοίρας
μου να πεθάνω από σίδερο.

Ευχαριστώ τους αιώνιους θεούς που μου επέτρεψαν να πεθάνω, όχι σα θύμα σκοτεινών
δολοπλοκιών ούτε μέσα στους πόνους μιας πολύχρονης ασθένειας ούτε σαν εγκληματίας, αλλά
αφήνοντας τον κόσμο μέσα στο Φως, μέσα στο απόγειο μιας ένδοξης σταδιοδρομίας.

Γιατί αυτός που θέλει να πεθάνει πριν έρθει η ώρα του είναι το ίδιο αδύναμος και δειλός με
εκείνον που προσπαθεί να αποφύγει το θάνατο όταν φτάνει η στιγμή.

Μίλησα αρκετά πια, η ζωή με εγκαταλείπει. Όσο για την εκλογή ενός αυτοκράτορα, είναι
φρονιμώτερο να μην πω τη γνώμη μου, γιατί φοβάμαι μήπως από άγνοια, δεν υποδείξω τον πιο
άξιο. Ακόμα και αν έλεγα το όνομα που θεωρώ σαν τον καταλληλότερο, θα υπήρχε κίνδυνος να
του προξενήσω μεγάλο κακό, σε περίπτωση που προτιμηθεί κάποιος άλλος. Σαν πιστός γιος της
πατρίδας μας, εύχομαι μόνο να με διαδεχτεί ένας καλός ηγέτης."

Με το θάνατο του Ιουλιανού έσβησε και το όραμά του για την αναβίωση της ειδωλολατρίας.
Ακόμη και οι εχθροί του αναγνώρισαν, όμως, ότι υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους
αυτοκράτορες του Βυζαντίου, παρότι κυβέρνησε μόλις για ενάμισι χρόνο. Ο Ιουλιανός υπήρξε ο
τελευταίος αυτοκράτωρ της Κωνσταντίνειας δυναστείας. Τον διαδέχθηκε στο θρόνο του
Βυζαντίου ο Ιοβιανός, που ήταν ο αρχαιότερος αξιωματικός της ανακτορικής φρουράς με
καταγωγή από την Παννονία, σημερινή Ουγγαρία