MAKALAH UPACARA ADAT PITONAN

DESA LALOMUNI KEC. LOLEMBU

KABUPATEN. KONAWE SELATAN

Diatur dening:
Azizah Nur Rohmah Adinda (34)
Siti Zumaroh (28)

SMA NEGERI 1 MANTUP

TAHUN PELAJARAN 2021-2022

DAFTAR ISI
kaca
JUDUL KACA ............................................................... ................................................
PANUTUP ................................................. ................................................
DAFTAR ISI ................................................................................ .................................................. ................ .
BAB I PENDAHULUAN ................................................................................. ................................
A. Latar mburi …………………………………………………………………
B. Rumusan Masalah ………………………………………………………………….
C. Tujuwan lan Gunane Panliten ………………………………………………………
BAB II TINJAUAN PUSTAKA ................................................................. .................................
1. Teori Ritual Pitonan ............................................................... .........................
a. Pengertian Ritual ................................................................. .................................
b. Definisi Pitonan (meteng) ..................................................
c. Tradhisi Pitonan ing Masyarakat Jawa .................................
D. Ritual Pitonan Adat Jawa Miturut Hukum Islam ...............................
BAB III
PENUTUP ……………………………………………………………………………
Lampiran ……………………………………………………………………………
BAB I
AWAL

A. Latar
Masyarakat Jawa nduweni paugeran ngenani
masalah kulawarga kanggo nampa lair saka generasi penerus.
Ritual tradhisional mujudake perangan saka kabudayan masyarakat kang dipercaya
wiwit jaman leluhur sadurunge, sing pracaya ndhukung
safety ing gesang. Kabeh wong Jawa umume isih
njaga tradhisi ritual sing ana hubungane karo ikatan batin lan njaba
wong wiwit saka guwa-garba nganti mati,
pahargyan iku kang diarani tradhisi.

Ing adat utawa tradhisi ana nilai-nilai lan norma-norma urip, yaiku
banget migunani kanggo nemokake imbangan ing urip. Salah sawijining tradisi sing isih ana
dipercaya lan isih diugemi dening masyarakat Jawa ing desa Laloumili
kecamatan. Lalembuu Kab. Konawe Selatan pada umumnya merupakan tradisi ular sanca.
Ing istilah Jawa liyane yaiku mitoni, tingkeban, lan liya-liyane. Python punika
istilah tradisional mbobot pitung sasi sing asring ditindakake ing masyarakat
Desa Laloumili, Kec. Lalembuu Kab. konsol. Pitonan asale saka tembung pitu
(Jawa) kang tegese pitu, lan pitu uga nduweni teges, yaiku
sabab apik. Tradhisi Pitonan mujudake pahargyan pitung sasi kang dianakake
ing umur gestational wanita sing umur pitung sasi lan ing kandhutan pisanan
kaping kanggo nampa lair saka anak. Upacara Pitonan utawa

Tingkeban menika kalebet salah satunggaling tradhisi Jawi ingkang tegesipun

pendidikan ora mung sawise diwasa nanging wiwit ing guwa-garba,
lan nyoba kanggo supaya iku ala, lan karo maksud sing anak
sing lair mengko dadi anak sing apik.
Bojone lagi mbobot lan wetenge saya abot,
nyenyuwun marang Allah SWT, pramila acara kawilujengan menika dipunwontenaken
yen umur meteng wis umur pitung sasi, wis samesthine
Kawilujengan iki yaiku bayi sing lair bakal slamet lan ibune sehat.

Masyarakat Jawa ing Desa Laloumili, Kec. Lalembuu Kab. Konawe

Ing sisih kidul taksih kathah ingkang nindakaken upacara Pitonan amargi sampun dados a
Iku adat sing kudu ditindakake ing urip sing ditindakake.
Meh saben wong tuwa sing bakal duwe anak lanang utawa wadon ora
ora preduli saka upacara adat sing lumaku. Sanajan masyarakat kaping pirang-pirang
nyekseni upacara Pitonan, nanging isih durung ngerti maknane
saha tegesipun upacara, saengga upacara Pitonan menika boten sanes namung ritual
apa mengkono ing masyarakat kanggo ngumumake umur gestational minangka
sugeng miyos anak.
Adat minangka fenomena sing diuri-uri lan ditaati dening masyarakat
aman, tentrem lan makmur. Semono uga karo tradhisi Pitonan kang
mujudake perangan saka upacara adat Jawa kang isih lumaku tumrap masyarakat
Laloumi. Iki minangka salah sawijining conto tradhisi budaya sing isih ana
ana lan ngrembaka ing masyarakat. Padha pracaya ing
nindakake ritual utawa tradhisi iki bakal nyegah cilaka lan bakal nggawe

sikap luwih alus, prudence lan salah siji saka medium kanggo
Cedhak dhumateng ngarsanipun Allah SWT kanthi tansah muji syukur dhumateng kanugrahanipun.
Senajan kabeh tumindak masyarakat ing kono
adhedhasar nilai-nilai ajaran Islam nanging pakulinan menyang implementasine
Upacara Pitonan umume nduweni ancas kang becik. Mulane
peneliti mikir iku penting kanggo mangerteni,
amarga tata cara upacara Pitonan sing biasane ditindakake dening masyarakat Laloumili
kecamatan. Lalembuu Kab. Konawe Selatan. Dadi peneliti kepengin ngerti
salajengipun menapa ingkang dados lataripun adat utawi tradhisi Pitonan saengga
ditindakake dening masyarakat Laloumili. Adhedhasar asil survey lapangan
peneliti entuk kurang luwih 3-4 wong sing nindakake ritual pythan
ing.
Adhedhasar andharan ing ndhuwur, panulis
kasengsem nindakake riset babagan "RITUAL PITONAN TRADISIONAL"
JAWA MENURUT ULANGAN HUKUM ISLAM” (Studi Kasus ing Desa
Lalomili Kec. Lalembuu Kab. Konawe Selatan)

B. Rumusan Masalah
Adhedhasar latar mburi ing ndhuwur, panulis ngrumusake masalah
kaya ing ngisor iki:
1. Kepriye Tata Cara Ngleksanakake Ritual Pitonan Adat Jawa ing Desa Laloumili?
kecamatan. Lalembuu Kab. Konawe Selatan?
2. Kepriye Tintingan Hukum Islam ing Ritual Jawa Tradisional Pitonan ing
Desa Laloumili, Kec. Lalembuu Kab. Konawe Selatan?
C. Ancas lan Guna Panliten

Tujuwan kang arep digayuh sajrone panliten iki yaiku:

1. Secara teoritis
a. Kanggo mangerteni Wujud Pelaksanaan Ritual Pitonan Adat Jawa ing Desa,
Lalomili Kec. Lalembuu Kab. Konawe Selatan.
b. Mengetahui Ritual Pitonan Adat Jawa Menurut Tinjauan Hukum
Islam ing Desa Laloumili, Kec. Lalembuu Kab. Konawe Selatan.
2. Praktis
Minangka sumbangan kawruh utama kanggo Masyarakat Desa Laloumili
kecamatan. Lalembuu Kab. Nasehat tata cara upacara adat Pitonan Jawa.
Piguna kang dikarepake panulis sajrone panliten iki yaiku:
1. minangka dhasar panaliten salajengipun.
2. minangka bahan referensi panaliti sanesipun ingkang badhe ngembangaken panaliten babagan
“Ritual Pitonan Jawa Miturut Tintingan Hukum Islam (Studi Kasus ing Desa Lalomili Kecamatan
Lalembu Kabupaten Konawe Selatan)”.
BAB II
TINTINGAN KAPUSTAKAN
1. Teori Ritual Pitonan
a. Makna Ritual
Ritual yaiku teknik (cara, cara) kanggo nggawe adat
pakulinan suci. Ritual uga nggawe lan njaga mitos
adat sosial lan agama, amarga ritual minangka agama ing tumindak.
Ritual bisa pribadi utawa kelompok, lan mbentuk watak pribadi
para pelaku ritual miturut adat lan budayane. Minangka
Adjective, ritual iku kabeh sing disambungake utawa ditrapake
karo upacara keagamaan, kayata lair, pati,
marriage lan uga ritual saben dina kanggo nuduhake piyambak kanggo
kasucian pratelan kanggo dianggep khusus.
Miturut Susane Longer, dikutip dening Mariasusai
Dhavarnony, bilih ritual iku soko sing
luwih logis tinimbang psikologis, ritual
nuduhake urutan simbol objectified, simbol
Simbol iki nuduhake prilaku lan peran lan wujud pribadi para peserta
bekti lan ngetutake saben liyane.
Dhavamory, nyatakake yen "ritual iku soko sing
nyebabake owah-owahan ontologis ing manungsa lan
ngowahi dadi kahanan anyar, contone;
panggonan ing papan suci." Ing tegese
agama, ritual minangka gambar suci tingkat perjuangan
kanthi tradhisi sakral lan tradhisi suci sing tetep lan
gawe anyar fungsi urip saka anggota grup.
Ritual kaperang dados sekawan, inggih menika:
a. Tumindak gaib, sing ana gandhengane karo panggunaan bahan
kang dianggo dening daya mistis.
b. Tumindak religius, kabudayan para leluhur uga lumaku kaya mangkono.
c. Ritual konstitutif, sing mbukak utawa ngganti hubungan
urip sosial kanthi ngrujuk marang rasa mistis, kanthi cara iki upacara
ritual urip iku khas.
d. Ritual faktif, sing nambah produktivitas utawa kekuatan
purifikasi lan pangayoman utawa kanthi nambah
kesejahteraan materi saka klompok.
Mulane, dadi cetha yen ana karakter
pengalamane para peserta upacara
kesejahteraan materi saka klompok.
Mulane, dadi cetha yen ana karakter
pengalamane para peserta upacara
Kandhutan minangka hadiah paling gedhe saka Gusti Allah kanggo bojo
bojone ing perjalanan domestik. Mula saka iku, kanggo rasa syukur saka
pasangan
kakung lan garwa marang jabang bayi kang wis kandhutan dening garwa, dianakake ritual
khusus kanggo wong wadon sing lagi
ngandhut, yaiku:
slametan kang diarani pitonan.9 Upacara tingkeban utawa pitonan yaiku
upacara sing dianakaké ing sasi kapitu meteng lan mung
ditindakake marang bocah-bocah sing dianggep minangka anak pisanan kanggo wong tuwane.
Sapta kawasa jati minangka gambaran kandhutan ing sasi kapitu. Ing pamawase jagad Jawa, nalika bayi ana ing
guwa garbane ibu. Sapta tegese pitu. Kawasa tegese daya, jati tegese nyata. Pangertosan kanthi bebas,
menawi alam ingkang maha kuwaos kersa, saged lair bayi ing wulan punika kanthi sehat lan sampurna.
Pitonan asale saka tembung pitu kang tegese pitu. Kabeh fasilitas diwenehi ing
Sapta kawasa jati minangka gambaran kandhutan ing sasi kapitu. Ing pamawase jagad Jawa, nalika bayi ana ing
guwa garbane ibu. Sapta tegese pitu. Kawasa tegese daya, jati tegese nyata. Pangertosan kanthi bebas,
menawi alam ingkang maha kuwaos kersa, saged lair bayi ing wulan punika kanthi sehat lan sampurna.
Pitonan asale saka tembung pitu kang tegese pitu. Kabeh fasilitas sing disedhiyakake ing saben digawe
saka pitung potongan keslametan, malah wong pitu sing adus. Tujuwan upacara iki yaiku kanggo ngumumake
marang kulawarga lan tangga-tanggane yen meteng wis tekan sasi kapitu.
nyebat tingkeban, amargi kadadosan menika asalipun saking cariyosipun Ki Sedya saha Ni Satingkeb, ingkang
nindakaken ngrawat (brata) ngantos panyuwunipun dipunkabulaken dening ingkang Maha Kuwaos. Tumindak
prihatin nganti saiki wis dilestarekake dadi acara sing diarani
nyebat tingkeban, amargi kadadosan menika asalipun saking cariyosipun Ki Sedya saha Ni Satingkeb, ingkang
nindakaken ngrawat (brata) ngantos panyuwunipun dipunkabulaken dening ingkang Maha Kuwaos. Tumindak
prihatin nganti saiki wis dilestarekake dadi acara sing diarani
Lairipun badhe kaganggu, lan tiyang Jawi, mliginipun para sesepuh, taksih kendel kaliyan bab-bab punika.
Jawa nduweni maneka tradhisi lan ritual,
Ritual Jawa nduweni tujuan kanggo keslametan, kanggo awak dhewe lan kulawarga
lan wong liya. Ing basa Jawa ritual kasebut diarani slametan. slametan
slametan
minangka kegiatan mistik sing tujuane kanggo njaluk
keslametan ing donya lan ing akhirat, ritual uga minangka papan
karo masyarakat, sing nggabungake macem-macem aspek
urip sosial lan individu ing wektu tartamtu.
Tuladha: Ritual Kematian. Pati iku proses kanggo
urip bebrayan ing masyarakat Jawa mati yaiku a
bab sakral kang kudu dianakake ritual supaya mayit bisa
sampurna lan rohe bisa ditampa dening kang maha kuwasa, ing
pakulinan sanak sadulur lan kulawarga Jawa kanggo nyekel sawetara
acara ritual, kalebu ritual surtanah, telung dino slametan,
mitung Dino, metangpuluh dino, nyatus dino, nyewu dino lan sing pungkasan
slametan dadakan.

D. Ritual Jawa Tradisional Pitonan Miturut Hukum Islam

Ritual Pitonan ora
ana ing ajaran Islam, iku kasus anyar
ing agama. Yen ritual pythonan dibarengi karo kapercayan, bakal nggawa
safety lan kebecikan, lan kosok balene yen ora rampung bakal
njalari bilai utawa ala, banjur kapercayan kasebut
politeisme. Amarga sejatine kawilujengan lan bilai mung ana ing tangan
Allah SWT. Pitonan ingkang asring dipunpanggihaken ing madyaning masarakat inggih menika
kalebu tradhisi agama Hindu (iki minangka paseksi mantan pendeta Hindu sing mlebu Islam)

Tujuan pitonan agar ibu dan janin selalu dijaga dalam kesejahteraan dan
keselamatan,upacara yang dilakukan ini juga dimaksudkan untuk kebaikan bagi
anak yang dikandung, dan setidaknya mereka melakukan upacara tersebut untuk
tujuan kebaikan dan keslamatan bayinya, harapan mereka agar anak yang akan
lahir menjadi anak yang shalih, menjadi hamba Allah yang jujur, yang bermanfaat safety,
upacara iki uga dimaksudaké kanggo kabecikan saka
ngandhut anak, lan ing paling padha nindakake upacara kanggo
tujuan apik lan safety saka bayi, pangarep-arep sing anak sing bakal

lahir dadi anak sing sholeh, dadi hamba Allah sing jujur, migunani
kanggo agama lan bangsa
Ing tampilan fiqh, kabeh wangun hiburan sing disuguhake lan
dilayani ing wektu-wektu tartamtu, kayata khitanan, manten,
lair, utawa bab liyane sing dituduhake minangka wujud kabungahan
arane walimah, mung kara walimah iku lumrahe diarani
pasugatan ing upacara penganten (walimatul 'saiki). Kabeh ulama setuju
bilih saliyane walimatul 'arahy hukume ora wajib, nanging miturut madzhab
Syafi'i ngawontenaken bujana/pasugatan sanes kangge Walimatul 'Arusy
hukume iku sunnah, amarga pasugatan iku kanggo nuduhake
kanugrahaning Allah SWT lan minangka wujud rasa syukur marang nikmate
BAB III
Kesimpulan
Adhedhasar asil panaliten lan pirembagan ing ndhuwur, panulis
narik kawigaten
kesimpulan uga jawaban kanggo masalah sing muncul ing riset
kaya ing ngisor iki:
1. Proses pelaksanaan ritual Pitonan ing Desa Laloumili Kecamatan
Kabupaten Lalembuu
Konsel diwiwiti kanthi gawe rujak, calon siraman
ibu, sijine ing free-range pitik endhog, ngganti kain / selendang minangka akeh minangka
7 kaping, klapa gadhing dibelah
2. Ritual pitonan adat Jawa miturut hukum Islam
Tradhisi Pitonan iki bab apik nalika pangarep-arep lan
ancasipun namung dhumateng Allah ing bab ingkang
gegayutan kaliyan adat ing ngelmu ushul
fiqih iku 'urf, amarga 'urf iku dadi pertimbangan ing hukum Islam.
Menika jumbuh kaliyan kaidah fiqih ingkang “adat ingkang sampun
tahan suwe bisa digunakake minangka tekad hukum,” aturan liyane sing nerangake
bilih “saliyane iku ana hadits kang marfu’ hadits iki minangka penguat dalil
argumen sing ana, sing nerangake yen "kabeh sing dianggep"
apik dening manungsa, dianggep apik dening Gusti Allah, lan kosok balene. Sing
Wonten ing tradhisi Pitonan menika saged dipuntindakaken, amargi wonten ing ritual Pitonan menika saged
dipuntindakaken
ing desa Laloumili ora ana sing nyimpang utawa malah mbantah
karo hukum Islam, amarga ing implementasine saka ritual pitonan diwaca
ukara toyibah ingkang mambu kados maos ayat-ayat suci Al-Qur’an. Python
ugi mujudaken raos syukur dhumateng Allah SWT saengga
Kanthi python iki, masyarakat nindakake salah sawijining perwujudan rasa
rasa syukur ing babagan iki bisa diarani bisa menehi sedekah marang wong liya lan
kanggo mbangun paseduluran antarane kulawarga Muslim.
Kajawi menika wonten ing ngawontenaken ritual Pitonan menika langkung sae menawi mboten
ngoyak-oyak pangan amarga wong sing ngoyak-oyak pangan
bisa diarani wong boros lan panganan bisa dadi sampah
 LAMPIRAN – LAMPIRAN

Tradisi Upaca Adat Pitonan ( Kehamilan )

Proses siraman Upacara Adat Pitonan