çııÖÖçşPEK te uzak olmayan bir zamanda, Çinde, Mareşal EulChann-Ming'in özel doktoru olarak

bulunuyordum. Çok güvenini kazanmıştım. Bir yabancı olduğum halde bana, karargâh içinde istediğim
yere girme izni verilmişti. Bununla beraber günlük politika işlerinden elimden geldiği kadar uzak kalmağa
uğraşmama rağmen, şehir baskınlarına, esir katliamlarına ve kitle halindeki idamlara defalarca şahit
oldum. Fakat Çin'de geçirmiş olduğum beş yıllık zaman içinde, bana çok tesir eden en canlı hatıra, şu
olmuştur:

Han-Cheou şehrindeydik. O gün 74 mahkûm kurşuna dizilecekti. Doktor olduğum için sabahın erken
saatinde alana gittim. Ateş emrini verecek olan genç bir subay da, takımıyla gelmiş bekliyordu. Sonunda
tetiklerin her çekilişinde, doldurulmuş olan on iki tüfek birden ateş etmeğe başladı ve her ateş emrinden
sonra, bir çizgi halinde uzanan mahkûmlardan biri eksiliyordu. Bu kargaşalık arasında, sondan ikinci, yani
73 üncü mahkûma gözüm ilişince, hayretimden dona kalmıştım. Zira bu zavallı, rahat rahat ve kendini
unutmuş bir halde bir kitap okuyordu.

Evet bir kitap okuyordu. Kendisine doğru yaklaşan ölüme aldırmaksızın, çevresini saran ve kendine
yaklaşan faciayı bilmiyormuş gibi kitap okuyordu.. Bütün bu korkunç gürültüler, barutun genzi yakan,
kanın mideyi bulandıran kokusu, onu rahatsız etmiyordu. Bu durumdaki bir insanı böyle bir anda,
çekebilen kitabı çok merak etmiştim. Her şeye rağmen, onunla konuşmaktan kendimi alamadım.

"En son dakikalarınızda sizi teselli edecek, böyle bir kitap olabilir mi?" Gözlerini okuduğu kitaptan
ayırmadan, çok güzel bir İngilizce ile cevap verdi:

"Bütün ömür boyunca edinilmiş olan tecrübelerin, bir dakika içinde boş olduğu anlaşılabilir. Öyle ki: ölüm
yaklaşırken bile..."

Bu cevaba söylenecek hiç bir şey bulamamıştım. Et ve kandan örülmüş böyle bir duvar karşısında, nasıl
bu kadar sakin olabiliyordu? Çinlinin yanından ayrılamıyordum, ama o benim yanı başında durduğumun
farkında bile değildi. Genç subayın kılıcı, her iniş kalkışta, yeni bir mahkûmun vücudu delik deşik oluyor
ve korkunç bir şekilde yıkılıyordu. Bütün bunlara rağmen bu esrar dolu insan kılını kıpırdatmaksızın
okuyor ve başka bir âlem içinde yaşıyordu. En fazla otuzunda gözüken bu genç adamın, yüzü parlak,
sıhhatli ve renkliydi. Aynı sessizlikle elindeki kitabın sahifelerini çevirirken kendimi tutamadım:

"Sizin için bir şey yapabilir miyim? Acaba son bir dileğimiz var mı? diye sordum. Hayatını kurtarabilmem
için yalvarmasını bekliyordum.. Ama o, başını kaldırarak, alaycı bakışlarla beni süzdü. O zaman, derin bir
uykuda olduğumu anladım. Dalgın ve sâkin bir sesle: "Hepimizin ölüm saati önceden tespit edilmiştir.
Üniformalı olan şu genç adam, eline hiçte yakışmayan kılıcıyla ölüme emir verdiğini sanıyor. Halbuki
yanılıyor doktorcuğum. Siz Allahın huzuruna benden önce çağırılabilirsiniz. İnsanlara hayat vermek veya
almak hakkını bunlara kim vermiş. Yanılıyorsunuz.." dedi; ve tekrar gözlerini elinde kitabına çevirerek
okumaya devam etti.

Henüz 46 mahkûm öldürülmüştü.. Birden bire genç teğmenin sendelediğini gördüm. Evet.. Kılıcı elinden
düşmüştü, dizleri kıvrıldı ve olduğu yere yıkıldı. Ne olduğunu anlamak için yanına koştum. Ama yaptığım
muayene hiç bir işe yaramadı. Kalbi artık çalışmıyordu. Anî bir ölümle karşı karşıyaydım; sebebi de
belirsizdi. Dehşet içinde kaldığımı, büyük bir ağırlık altında ezildiğimi duyuyordum. Gözlerim kendiliğinden
Çinliyi aradı, o aynı kayıtsızlıkla kitabını okumaya devam ediyordu.. Alanda bulunan başka bir subay yere
düşen kılıcı eline alarak, yarıda kalan işe devam etti. Mahkûmların sırası gittikçe küçülüyor ve ben soğuk
soğuk terlediğimi seziyordum. Dizlerim titriyordu. Çinlinin ilk söylediği gerçek olmuştu.. Ya ikincisi.. Benim
gibi bir ilim adamına hiç de yakışmayan, bir duyu ile dehşet içinde kalmıştım. Evet her şeye rağmen
Çinlinin söylediklerine ben de inanmıştım. Elimde olmadan hayatımdan da korkmaya başladım. O sırada,
hükmün infaz edilişini kontrol etmek üzere beyaz Rus köklü bir Çin albayının atıyla yaklaşığını gördüm.
Çevreme bakınmaksızın, koşarak ona yaklaştım. Atın dizginlerine sarılarak kendisini durdurdum. Hayretle
bana bakıyordu. Kendimi toplayarak sakin bir sesle:

"Sayın albay, beni sevindirmek istemez misiniz?" diyebildim. "Memnuniyetle doktor!... diye cevap verdi.
Bunu içten söylüyordu, çünkü kısa bir zaman önce, mühim ve derin bir yarasını tedavi etmiştim. Umutsuz
bir sesle:

"73. mahkumu bana bağışlayın. Yaşamak onun hakkıdır.. Daha o kadar genç ki" diyebildim. Albay
şaşırmıştı:

"Çok üzgünüm, ama olmayacak bir şey istiyorsunuz aziz doktor," diye cevap verdi. "Mareşalin vermiş
olduğu emirlere ne kadar titiz olduğunu, benim kadar siz de bilirsiniz."

Hakkı vardı. Soğukkanlılığımı kaybettiğim için, utanmıştım. Ortadan silinmek bütün olanları unutmak
istiyordum. Ama o hâlâ kitabından gözlerini ayırmıyor, böylece kendine yaklaşan ölüme meydan
okuduğuna inanıyordu. Sıranın kendine gelmesi için, ancak dört mahkûm kalmıştı.. Kalbim şiddetle
çarpıyor, gözlerim ondan ayrılmıyordu. Birdenbire, tiz bir boru sesi ile ateşkes işareti veren bir emir atlısı
dörtnala, alana girdi. Albayın yanına gelince, dizginleri o kadar şiddetle çekti ki hayvan arka ayakları
üzerinde şaha kalktı.. Attan atlayan asker albaya bir zarf uzattı. Bu esnada meydanı dolduran cesetler
arasında, sıralarını bekleyen sadece iki mahkûm kalmıştı. Namluların kendine çevrileceği şu anda bile, o,
hâlâ kitabını okuyordu. Albay elindeki kağıda acele ile bir göz attıktan sonra elini kaldırarak ateş kes
emrini verdi.

Ne olduğunu anlayamamıştım. Zihnim hep onu düşünüyordu. Sonunda albayın bana işaret ettiğini
gördüm, yanına gidince:

"Koruduğunuz adamın şansı varmış Doktor, gelen emir ona ait.." dedi. Artık tek bir kelime söylenemezdi.
Sevinç ve heyecanla ona doğru ilerledim. Sanki kurtulan bendim. Bu müstesna insan, sarsılmaksızın,
dimdik duruyor, kitabı elinden sarkarken, gözleriyle uzaklara, pek uzaklara bakıyordu. Sanki bu
topraklardan ötesini görmek istiyordu. Kıpırdamayan çehresinde, ne korku, ne de sevinç izleri seziliyordu.
Çevremde her şey dönüyordu, sonunda gözlerimin önünden o da silindi.. Fazla bir şey hatırlayamıyorum.
Kendime geldiğim zaman, kaybolmuştu. Kendisini tanımayı çok istediğim halde onu, hiç bir zaman
göremedim. Halâ yaşadığını sanıyorum, çünkü ben de yaşıyorum...