JOZEF PYZIK PRZYG@DA | MAT ure F tS ksiazka zgodna Z wymogami certyfikacji Sf jezyka polskiego JEZYK BOURKE 4 ~ UNIVERSITAS : DLA CUDZOZIEMCO® > or ) i MeCertyfikacja jezyka polskiego jako obcego Podstawy urzedowego poswiadezania znajomosci jgzyka polskiego jako obcego tworzy Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. 0 zmianie ustawy o jezyku polskim” (Dziennik Ustaw RP nr 73 z 30 kwietnia 2003 r.). Istotne uzupelnienia przynosza dwa rozporzadzenia Minist Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 15 pazdziernika 2003 r. w sprawie Payistwowe} Komisji Poswiadezania Znajomosci Jezyka Polskiego jako Obcego oraz w sprawie egzaminéw jezyka polskiego jako obcego (Dziennik Ustaw RP nr 191 z 12 listopada 2003 r.). Z tych aktow prawnych wynika, iz Paristwowa Komisja Poswiadczania Znajomosci Jezyka Polskiego jako Obcego jest najwyzszym ciatem przyjmujacym wnioski dotyczace potrzeb w zakresie przeprowadzania egzaminéw, nadzorujacym przeprowadzanie egzaminow i wydajacym poswiadczenia znajo- mosci jezyka polskiego, zwane certyfikatami znajomosci jezyka polskiego na trzech poziomach: podstawowym (B |), srednim ogéInym (B 2) i zaawansowanym (C2). Cytowane akty prawne tworza polski system poswiadczania znajomosci naszego jezyka. Nalezy jednak dodaé, Ze od roku 2000 Polska jest czlonkiem Association of Language Testers in Europe [ALTE] ize testy do sprawdania znajomosci polszczyzny, stosowane przez Paristwow Komisje Poswiadezania, odpowiadaja standardom europejskim. Dzialania, tworzgce polski system certyfikacji jezyka, zostaly podjete z mysla 0 wejéciu Polski do Unii Europejskiej oraz. onauczaniu i sprawdzaniu znajomosci jezyka polskiego zgodnie ze standardami europejskimi. ‘Adres sekretariatu Paristwowej Komisji Poswiadczania: Biuro Uznawalnosci Wyksztalcenia i Wymiany Migdzynarodowej Sekretariat Pafistwowe} Komisji Poswiadezania Znajomosci Jezyka Polskiego jako Obcego 00-375 Warszawa, ul. Smolna 13, III p. tel/fax: (48 22) 827 94 10 Nauczanie jezyka polskiego wedlug standardéw migdzynarodowych ee Poziom wg standardéw europejskich| Stopien| _ Stopient Poziom* |_ (Common European Framework) zaawansowania | | Oznakowanie Nazwa | 5 | eee “ AO | Survival Polish _komunikacyjne ix} | i | Introduction 9, | Wprowadzenie | troductia | do jezyka L | @reakthrough) Podstawowy 3. | Wstepny | AQ Waystage Boa ORY | _Bl__| The Threshold 5, Sredni B2 First Certificate ~ | ogéiny u. ___ Polish (Vantage) 6, Sredni Sredini ogbiny cl Study Certificate Soe eet aig ey: (Effective Proficiency) Ba | Proficien fe cy 7. | Zaawansowany a (Masiey) Hiapiek Zaawansowany | | biegtosci D Native speaker * Klasyfikacja przyjeta przez wydawnictwo UNIVERSITAS dla serii podrgcznikow ,Jezyk polski dla cudzoziemesw”. Nalezy pamigtat, 2e poziom progowy (B I) odpowiada poziomowi podstawowemu (B1) w systemie certyfikacjibeblioleka Romana hyce ko wshieg PRZYGODA Z GRAMATYKA FLEKSJA | SEOWOTWORSTWO IMION CWICZENIA FUNKCJONALNO-GRAMATYCZNE DLA CUDZOZIEMCOWJEZYK POLSKI See DLA CUDZOZIEMCOW SERIA POD REDAKCJA Wtadystawa Miodunki INSTYTUT STUDIOW POLONIJNYCH I ETNICZNYCH UNIWERSYTETU JAGIELLONSKIEGOFLEKSJA | SEOWOTWORSTWO IMION JOZEF PYZIK PRZYGODA Z GRAMATYKA ; poziom SREDNI OGOLNY Krak6wCopyright by Jézef Pyzik and Towarzystwo Autoréw i Wydaweéw Prac Naukowych UNIVERSITAS, Krakow 2003, wyd. IT przejrzane i poprawione ISBN 83-242-0146-7 ‘TAIWPN UNIVERSITAS Podreeznik recenzowaka Zofia Kurzowa Profesor Uniwersytetu Jagiellosiskiego Redaktor Wanda Lohman Projekt oktadki i stron tytutowych SepielakWstep Do napisania tego podrecznika skionita mnie potrzeba ponownego opra- cowania fleksji imiennej, poniewaz wydane wezeSniej Cwiczenia z grama- tyki funkejonalnej. Cz. I Imiona cieszyly sie wprawdzie popularnoscia (4 wydania), ale od pierwszego ich wydania uplynelo juz ponad 10 lat, a tymezasem ukazaly sie nowe znaczace opracowania gramatyki jezyka polskiego, takie jak R. Grzegorezykowej, R. Polariskiego i H. Wrébla, Gra- matyka wspétezesnego jezyka polskiego. Morfologia, Warszawa 1984; Z. Kaletowej Gramatyka jezyka polskiego dla cudzoziemcéw, Krak6w 1995, czy A. Nagorko Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 1996. We wszystkich wymienionych pozyejach mamy do ezynienia z nowa metodologia opraco- wania polskiego systemu gramatyeznego, ktrej nie mozna pomina¢ w pod- recanikach do nauki jezyka polskiego jako obcego. Ze zrozumialych wzgled6w najbardziej przydatna w nauczaniu cudzoziem- cow okazaia sie ksiqzka Z. Kaletowej, ktéra systematyzuje funkcje sktadniowe poszezegdInych przypadkéw, a tym samym stwarza mozliwos¢ praejrzystego opracowania odpowiednich éwiczen wdrazajqcych. Nalezy jednak zaznaczyé, ze czasem z powod6w praktyeznych pomija sie w niektérych éwiezeniach do- Ktadne rozr6¢nienie uzycia przyimk6w implikowanych przez ezasowniki w od- réimieniu od zwiazk6w sktadniowych: prayimek + forma praypadka. Uktad podrecanika jest podobny do Cwiczeri z gramatyhi funkejonalnej Jezyka polskiego dla cudzoziemcéw. Cz. I Imiona, z ta jednak réznica, ze rozbudowano w duzo wiekszym zakresie druga czes¢ podrecznika dotyeza- cq stowotwérstwa. Powod6w, dla ktérych zdeeydowano sie na rozszerzenie tej ezeSci podrecznika, byto kilka. Gtéwny z nich to ten, 2e w dotychczaso- wych opracowaniach materiakéw do nauczania jezyka polskiego dla cudzo- ziemc6w pomijano ten dzial jezyka. Przyczyna takiego stanu rzeczy wydaje sig oczywista, bo trudno w sposéb przejraysty opracowaé tak nieregularny system, jakim jest stowotwérstwo. Niemniej jednak nie mozna go zupelnie pomina¢, bo z jednej strony pokazuje mechanizmy tworzenia najwatniej- szych kategorii stowotworezych wyraz6w, z drugiej uczy student6w kre- atywnego podejscia do jezyka. Jest rzecza oczywista, ze nie nalezy oczeki- waé, a tym bardziej wymagaé, aby studenci opanowali wszystkie podane struktury slowotwéreze. Wigksz0s¢ zawartych informagji teoretyeznych przeznaczona jest dla nauczycieli, kt6rzy powinni umiejetnie wybraé i przekazaé raczej mechanizmy tworzenia poszczegéInych kategorii stowo- twérezych, niz wymaga¢ znajomoéei wszystkich przyrostk6w w danym ty- pie stowotwérezym. Ta ezeSé podrecznika konezy sie kilkoma éwiczeniami sprawdzajacymi opanowanie wezeSniejszego materiatu i niewielka ilogciq éwiezeni sktadniowych. Czesé¢ fleksyjna oparta jest na funkejach sktadniowych poszezegéInych przypadk6w, glownie na podstawie ksiqzki Z. Kaletowej. Najwiekszym pro-blemem przy opracowywaniu calosei zagadniefi zwiazanych z fleksja imienna, a zwlaszeza regul jej funkejonowania, jest takie ulozenie éwiczen, tore pozwalaloby z jednej strony na korzystanie z nich wedtug stopnia za- awansowania uczacych sie, z drugiej strony, dawalo pelny obraz wszy- stkich modliwych wymian morfonologicznych zachodzacych w poszezegél- nych przypadkach. Trudnoé¢ polega na wyborze odpowiednich przyktadow, ktore pokazywalyby zasady doboru koicéwek réwnoleglych z jednoczesna egzemplifikacja wymian morfonologicznych. Niestety, jest to chyba nie- moéliwe, poniewaz z reguly, wyrazy, w kt6rych zachodza niektore alterna- cje samogtoskowe i spotgloskowe, pochodza z peryferyjnego zasobu leksy- kalnego, a tym samym nie sq potrzebne w poczatkowym etapie nauczania Majac swiadomosé¢ tych trudnosci, zdecydowano sie mimo wszystko pota- cayé w niektérych éwiczeniach wdrazajacych te zagadnienia, poniewat ce- Jem nadrzednym byto zautomatyzowanie pewnych zachowan jezykowych, nawet bez pelnego zrozumienia. Tego rodzaju éwiczenia zostaly umieszcz0- ne po opisie koricowek réwnoleglych kazdego praypadka. Na podstawie doswiadczen dydaktycznych, zdecydowano sig takze na podanie w niektérych éwiczeniach wszystkich regut, z wyjatkami wtacznie, a do zadafi nauezyciela powinna nalezeé decyzja, w jakim stopniu moze znich skorzystaé w procesie nauczania. Przed kazdym przypadkiem starano sie podaé bardzo doktadne reguly doboru koricéwek z prayldadami, zeby zaoszczedzi¢ studentom i nauezycie- Jom szukania ich w gramatykach ogélnych jezyka polskiego. To, ze sq one na osobnych kartkach, ma utatwié studentom postugiwanie sig nimi w trak- cie rozwiqzywania cwiczen. Po kazdym przypadku podano éwiczenia sprawdzajace stopien opano- wania koricéwek i form danego praypadka. Na samym koricu umieszczono dodatkowe informacje o niektérych zaimkach i liezebnikach, a takze kilka Gwiezen sprawdzajacych formy praypadkowe wszystkich imion. Z powodow praktycznych zostaly tam takze umieszezone dwa éwiezenia, ktore naleza formalnie do slowotworstwa. Chodzi o éwiezenia z rzeczownikami (2 pray- rostkiem -ka) i przymiotnikami zlozonymi pochodzacymi od liczebnikow. W ostatniej ezeSci podrecznika, dla wygody uczacych sie samodzielnie, podano rozwiazania éwiczer (z wyjatkiem najprostszych). Po opisie zawartosci podrecanika nalezatoby zapytaé, dla kogo przezna- czony jest ten podrecznik. Biorac pod uwage zas6b leksykalny i niektore konstrukcje gramatyczne, odpowied2 brami — dla Sredniozaawansowanych i zaawansownych, ale na pewno duza czeS¢ éwiezen wdrazajacych moze byé takze wykorzystana na poziomie poczatkujacym, oczywiscie 2 zastrzeze- niami wspomnianymi wy2¢j. AutorUwagi redakcyjne Podrecznik podzielony jest na dwie czeSci z nastepujaca numeracja éwi- czeti: éwiczenia czesci fleksyjnej maja numeracje od 1 do 206, a czesci sto- wotwérezej od 1 do 86. Przyjeto zasade zaznaczania tlustym drukiem przyrostkéw stowotwér- czych i konicéwek fleksyjnych, natomiast dla zwrécenia uwagi na wymiany morfonologiczne zaznaczono je kursywa. Kursywy uzyto takze w zdaniach o znaczeniu potocznym. Czasami ze wagled6w dydaktyeznych zrezygnowano z doktadnego opisu naukowego i rygorystyeznego przestrzegania przyjetych w jezykozna- wstwie zasad podziatu: na temat slowotwérczy i formant, temat fleksyiny ikoricéwke. Z tych samych wzgledéw wprowadza sie takée rozny sposdb o2- naczania spéiglosek miekkich: przecinkiem albo litera ‘i’. W kategorii rodzaju rzeczownikéw stosuje sie generalnie podziat na trzy rodzaje: meski, zeriski i nijaki, ale w rodzaju meskim, w przypadkach, w ktorych koric6wka fleksyjna zalezy od znaczenia, przyjmuje sie podziat na: meskoosobowy, meskozywotny i niemeskozywotny. Wykaz skrotow: M. -_ mianownik Lpoj. - _ liczba pojedyneza D. = dopelniacz 1mn, ~ _ liczba mnoga C. = celownik np. - _naprayklad B. —_ biernik éw. — — éwiezenie N. -_ narzednik Msc. — miejscownik W. - wolaczFLEKSJAOgéIna informacja o wymianach spéigtoskowych i samogtoskowych Cecha charakterystyczna polskiej fleksji sq zmiany fonetyczne, ktére zachodza w tematach fleksyjnych. Dotycza one zarowno samogiosek, jak i spélglosek. Wymiany samoglosek 1. ilogeiowe el@® Olle dzieti — dni matka —matek 2. jakosciowe T alle | ‘ollolle | ‘ello | off6 | Silo | ella alle las —lesie|kosciét— _|ziele- |woda— | dét—doty | reka—rak |maz—meza kosciota— |zicta — |wod koéciele I Wymiany spéiglosek 1. spélgloska twarda z miekka pip’ | bib) | mim’ | wilw | t/t. té | diidéz | nila =. t chtop— |klub- |mama-—-|trawa— |lufa— |brat— _[broda— |pan— |chlopie |klubie |mamie |trawie |lufie _[bracie _|brodzie_[panie zt | sis gig? | kik | chi/é | zdi/zdz| stiisé | sts obraz— |gios— |droga— |krok- | gluchy- |jazda— flist- . |dorosty — lobrazie |glosie |drogi _[krokiem |glusi__[jeédzie _ligcie _|dorosli 2, spélgioska twarda z funkcjonalnie miekka gldz | giz kille | kilez | chilsz | rifrz wy t noga- |Bog- —|Polak—_|cztowiek~|mucha- |dobry— _|dét~ dole nodze [Bowe [Polacy jeztowiecze | musze dobrzy ‘maty — mali i3. spéigloska funkejonalnie miekka z miekka alle sz/l& duzy — duzi miodszy ~ mtodsi 4, spélgloska miekka z funkejonalnie miekka k+ille+y wielki — wieley gtilldzty drogi — drodzy 5. spéigloska funkcjonalnie miekka z funkcjonalnie miekka ellez dzilz 12 chtopiec ~ chlopeze ksiqdz —ksiezeMIANOWNIK Mianownik jest forma, kt6ra podaje sig w slownikach. Jest przypad- kiem niezaleznym, to znaczy nie jest implikowany przez czasownik, Domi- nujaca motywacjq koric6wek mianownika jest motywacja rodzajowa. Liczba pojedyneza RODZAJ MESKI Przymiotniki, zaimki i liczebniki porzadkowe i gtéwny eden’ po spélgtoskach twardych i funkcjonalnie miekkich, np. dobr-y, obe-y -i] po spéigtoskach miekkich i ‘k, g’, np. tan-i, wysok-i, drog — i, 9] po zaimkach: ‘méj, tw6j, sw6j, nasz, wasz’, ‘on’, ‘ten’, ‘6w’, ‘sam’, “zaden’ i liezebniku ‘jeden’ Rzeczowniki @] rzeczowniki meskoosobowe, meskozywotne i meskoniezy- wotne, np. dobr-y student-, m6j pies-G, tan-i zeszyt-O WYJATEI: 1. niektére rzeczowniki osobowe maja -a (zwlaszeza koriczace sie na -ea), np. mity mezezyzn-a, wysok-i koleg-a, ten znawe-a (odmiana Zeriska w liczbie pojedynczej) 2. nazwiska na -0, np. bohatersk-i Kosciuszk-o, wielk-i Moniuszk-o (odmiana Zetiska w liczbie pojedynczej) 3. formy zdrobniate maja takze -0, np. grzeczn-y Jasio, kochan-y wujcio RODZAJ NIJAKI Przymiotniki, zaimki, liczebniki porzadkowe po wszystkich spéigioskach, np. dobr-e, tani-e, obc-e, wysoki-e, tegi-e -0| zaimki: ‘to, ono, samo’ i liczebnik ‘jedno’Rzeczowniki -0| po spélgloskach twardych, np. czyst-e okn-o, t-o biur-o (z wyjatkiem pluco, goraco; studio, radio) =e] po spélgloskach miekkich i funkejonalnie miekkich, np. now-e Zyci-e, tamt-o morz-e -e] oznaczajace osobnikéw niedoroslych, np. mat-e ciel-e, t-o niemowl-e, ale takze: dziki-e zwierz-e, jedn-o imi-e WYJATEK: pochodzenia laciriskiego, nieodmienne w liczbie pojedynczej, np. moj-e lice-um, t-o muze-um RODZAJ ZENSKI Przymiotniki, zaimhi, liczebniki porzadkowe po wszystkich spélgloskach, np. dobr-a, tani-a, obe-a, nisk-a, drog-a Rzeczowniki -a| po spélgtoskach twardych, miekkich i funkcjonalnie miekkich, np. now-a map-a, t-a ziemi-a, moj-a dusz-a -i| zakoriczone przyrostkiem -yni // -ini, np. dobr-a bogin-i, moj-a gospodyn-i oraz rzeczownik t-a pani po spélgloskach miekkich i funkcjonalnie miekkich, np. tward-a kosé @, t-a noe O Liczba mnoga RODZAJ MESKOOSOBOWY, MESKOZYWOTNY, NIEMESKOZYWOTNY Przymiotniki, zaimhi, liczebnihi porzadkowe i jeden’ -i] po spéigloskach twardych (z wyjgtkiem k, g, r) w M. 1. poj. rodzaju meskoosobowego i funkcjonalnie migkkich ‘sz, #” Wymiany morfonologiczne: 1. spéigloskowe p|b|m|wii|st|t [st sn | sz | z | ch| [pi | pi | mi| wil ui | a | i | sei 14np. skapy ~ skapi, staby — stabi, niemy — niemi, nowy - nowi, mily — mili, dorosty — dorosli, z6ity — z6tei, prosty — prosei, mtody — mtodai, tysy — tysi, aly — Zli, ladny — tadni, wezesny — wezeSni, pieszy — piesi, duzy — duz-i, gluchy — ghusi ale bez wymiany: glupi - glupi, obey — obey, cudzy — eudzy, ochoczy - ochoezy, bozy - boty, Swiezy — Swiezy 2, samogloskowe // -e- np. wesoly — wesel-i, zielony — zielen-i w zaimkach wskazujacych i dzierzawezych ten tw6j sw6j nasz | _wasz ow | | ci | moi twoi swoi | _nasi wasi owi [-¥] po spéigloskach twardych ‘k, g, r’ w M. 1. poj. rodzaju mesko- osobowym k+i gti r c+y dz+y mZ+y np. daleki — dalecy, drogi - drodzy, madry - madrzy -e] po wszystkich spélgloskach w rodzaju meskozywotnym i meskoniezywotnym (takze w rodzaju nijakim i zeiskim), np. madr-e, tani-e, obc-e, drogi-e, daleki-e Rzeczowniki W mianowniku liezby mnogiej wystepuja eztery koricéwki a uzycie jed- nej z nich zalezy od wyglosu tematu i znaczenia. -y] 1. rzeczowniki meskozywotne i meskoniezywotne zakoriczone w M. 1. poj. na spélgtoske twarda (z wyjatkiem spélgtosck k’, g’) np. kot ~ mat-e kot-y, dqb — star-e deb-y (a //¢), telewizor — now-e telewizor-y, notes — mal-e notes-yWYJATEK: rok — diugi-e lata UWAGA: Konieswke -y // (-i) (po spétgtoskach k, g) moga mieé takze rzeczowniki meskoosobowe, ale wtedy sq one nacechowane negatywnie lub lekcewa- zaco, np. chiop ~ star-e chlop-y, pan ~ niezi-e pan-y, Polak — dumn-e Polak-i 2. rzeczowniki meskoosobowe zakoriczone w M. 1. poj. na -ec, -k iniektore na r, g np. dobry chtopiee — dobrz-y chtope-y (r// x2; p’ lp; e 1 ®) many chemik ~ znan-i chemic-¥ (n// 4; k//c) mity aktor — mil-i aktorz-y QM; r iz) mlody pedagog — mlodz-i pedagodz-y (d/I dé; g // dz) WYJATEK: dorosty czlowiek — dorosli ludzie (st // sl) -i] 1. rzeczowniki meskoosobowe zakoriczone w M. I. poj. na spél- gloske twarda, np. zdolny student — zdoln-i studenc-i (adn; t/6 méj sasiad ~ moi sasiedz-i (6/10; di dé; a//e) nasz chlop — nas-i chlop-i (sz /§; p/p’) starszy mnich ~ starsi mnis-i (sz §; ch // §) -i] 2. rzeczowniki meskozywotne i meskoniezywotne zakoriczone w M. 1. poj. na spélgloski k, g, np. czarny kruk — czarn-e kruk-i (ki) twardy rog — tward-e rog-i (6o;gl/g) WYJATEK: rzeczownik meskoosobowy dorosly wnuk ~ dorosl-e wnuk-i // dorosl-i wnuk-owie -owie] rzeczowniki meskoosobowe zakoriczone w M. 1. poj. na spél- gloske twarda i nieliczne na spéigloske miekka lub fun- kejonalnie miekka oznaczajace nazwy: pokrewieristwa, np. méj syn — mo-i syn-owie dobry wujek — dobrz-y wujk-owie (r// 72; e / @) miody maz — mlodz-i mez-owie (a// dé; a//@) grzecznosciowe, np. starszy pan — stars-i pan-owie (sz // 8) zdolny uczeni — zdoln-i uczni-owie (n/ i; e// B) tytuly lub godnoéci, np. wysoki profesor — wysoc-y profesor-owie (kc) nowy minister — now-i ministr-owie (w/w; e// D)stary kr6l — starz-y kr6l-owie (r// rz) maly pag ~ mal-i pazi-owie ay) niektére narodowoéci, np. niski Serb — nisc-y Serb-owie (is //e) wysoki Fin — wysoc-y Fin-owie (k//c) lysy Belg — tys-i Belg-owie (s//8) rzeczowniki wlasne, kolektywne, np. nasz Adam ~nas-i Adam-owie (sz //8) (Adam i zona Adama) mtody Ry$ — miodz-i Rysi-owie (d// dé) (pan Ryé i pani Rysiowa) WYJATEK: miodszy brat — miods-i bracia (sz // §), nowy ksiadz — now-i ksieza (w // w’) lub -owie niekt6re rzeezowniki meskoosobowe zakoriczone w M. 1. poj. na spélgtoske twarda: g, r, moga mie¢ kotcéwki oboczne: -y - owie, z tym, ze konic6wka -owie odezuwana jest jako bardziej elegancka, np. zdolay biolog — zdoin-i biolodz-y // biolog-owie _ (n // i; g // dz) ne tegi profesor — tedz-y profesorz-y // profesor-owie (g // dz; r // 12) . rzeczowniki meskozywotne i meskoniezywotne zakoriczone w M1. poj. na spéigloske miekka lub funkejonalnie miekka oraz niektére zakoficzone na: b, P, W, np. stary kori — star-e koni-e, bialy kosz — bial-e kosz-e szary golqb — szar-e golebi-e (alle) wielki karp — wielki-e karpi-e (p//p’) kolorowy paw — kolorow-e pawi-e (w // w’) rzeczowniki meskoosobowe zakoficzone w M. 1. poj. na spol gloske miekka i funkejonalnie miekka oraz nieliczne zakon- czone przyrostkami -anin, -an, np. nasz gosé —nas-i goSci-e (sz//8) stary zolnierz ~ starz-y zolnierz-e (eM x2) miody Rosjanin — miodz-i Rosjani-e (d// dz) (pomija sie morfem -in wystepujacy w 1. poj.) tysy Cygan — lys-i Cygani-e (s//8) rzeczowniki meskoniezywotne obcego pochodzenia zakoriczone na -ans, np. caly kwadrans ~ cate kwadrans-e, malty romans — mai-e romans-e, wielki awans — wielki-e awans-eRODZAJ NIJAKI -a| Jest to jedyna konicéwka np. cayste okno — ezyst-e okn-a urodzajne pole — urodzajn-e pol-a silne zwierze — siln-e zwierzet-a (temat rozszerza sie o morfem -et- // -e¢-) moje imie — moj-e imion-a (temat rozszerza sie o morfem -on- // -eri-) RODZAJ ZENSKI -y| _rzeczowniki zakoriczone w M. 1. poj. na -a przed spélgloska twarda (z wyjatkiem k, g i w) oraz funkcjonalnie miekka: cz, sz, np. tadna panna —ladn-e pann-y mala rzecz ~ mal-e rzecz-y sprytna mysz — sprytn-e mysz-y (tH6 1. Tojest syn . 6. To jest widz . .. 2. To jest wuj ... 7. To jest oficer ... . 3. To jest minister 8. To jest kardynat 4, Tojestpan ....... .. 9, Tojest Fin said 5.Tojest profesor ............ 10. Tojest Belg.......... : KE 1. Tojest biolog ........ (glldz) 2. To jest astrolog . gildz) I! 3. To jest pedagog (gildz) 4, Tojest dyrektor ......(r//rz) I! 5. Tojestinzynier ......(r//rz) // 6. To jest demagog ......(g/dz) I 7. To jest minister ~@rMrz) 8. To jest kawaler . .(@r4rz) It 9. To jest filolog . . gildz) I! i 0. To jest inspektor ri/r2) I Uwaga: Bardzo czesto 0 doborze koricéwki -y lub -owie decyduje zwyczaj jezykowy. Tylko -y maja najezesciej rzeczowniki zakofczone na spétgtosk¢ -r, np. kamerdyner, majster, tenor, instruktor, aktor, itp. G. . To jest Polak .. - (k//) . To jest Stowake .(k//e) . To jest chemik . . - Ok //0) . To jest kierownik = (k//e) (k// 0) (w/w; e// ®) - Pp; eB) . To jest sportowiec . To jest chtopiec ..... 1 2. 3 4, 5. To jest robotnik . 6. 7, 8. 9. . To jest malec . . (e @) |. To jest strzelec , ; as Ap Po jestamietenloge eet cheni on. spenne tend (e/®) H. 1. Tojest nauczyciel.........-. 6. Tojest go .. 02... s eee eee 2. To jest atodziej ...........6- T.Tojestkibic ............5.* To jest zolnierz To jest harcerz .. To jest listonosz . ee To jest talerz ... To jest miesigc .. To jest tysigc ... To jest patac .... To jest szlachcic . Tojestkarp . To jest gotab To jest paw Tojest jastrzab . To jest zotw Tojestjedwab .. SPP Pe re ee Cwiczenie 2 8. Tojest papiez ............... 9. To jest cesarz ... 10. To jest hultaj 6. To jest pieniadz ......... T.Tojestkon ..... 8. Tojest grzebien . 9. To jest ston 10. To jest tos . » (p/p) +» (ile bib?) 2. (wilw) s+ (Qll@bilb) . (wilw) . bb) Zamieni zdania z rzeczownikami rodzaju meskiego w liczbie pojedynczej na zdania w liezbie mnogie}. Zwréé uwage na wymiany spéigtosek i samogtosek. A. * 6llo 1. To jest spos6b...... eee 16. To jest wieczor .............. 2. To jest grob . . 17. Tojest zbior ... 3, To jest dzi6b 18. To jest opér 4. To jest rozw6d . 19. To jest spor 5. To jest dochéd ......... 20 To jerk wae. sco sda oa 6. To jest ogréd . 21. To jest przewrét . 7. To jest naréd 22. To jest powrét .. 8. To jest dow6d 23. To jest obrét ... 9. To jest stot 24. To jest imiestow . 10. To jest kosciét 25. To jest potow ... 11. To jest dot 12. To jest w6t 13. To jest popist 14. To jest dwor 15. To jest ubi6r .........0..... 26. To jest row 27. To jest cudzysi6w 28. To jest woz .... 29. To jest mréz 30. To jest powréz........ 6.0.00.1. To jest prog 2. To jest rog . 3. To jest pierég . 4. To jest brég . 5. To jest ghog .. 1. To jest wrog 2. To jest bog ale: mézg-mézgi 1. To jest gw6adé 2. Tojestndz ... 3. To jest pok6j 4, To jest mél . 5, To jest str6j 10. To jest bartog 10. To jest b6j 6. To jest stog 7. To jest poldg . . 8, To jest twardg 9. To jest trojndg 6. To jest sol . 7, To jest napéj 8. To jest r6j 9. To jest kr6j ale: bél - béle, tchérz - tchérze, stréz - stréze, kr6l - krélowie B. sees oneal Nes Sees 2.Tojest zab ... . To jest wzglad . To jest widnokrag .....0.-.++ 3 1 1. To jest waz .... 2, To jest jastrzab 3. To jest gatag ... ale bez wymiany: 1. Tojestkat ... 2. To jest zarzad . 3.Tojest prad .... 4. To jest przeglad 5. To jest sad ale: rzad - rzady — ‘organa whadzy’, 1. Tojest posag .. 2. To jest przeciag ... = 8. Tojest pajak ...-...+++<-0r« 1. To jest miesige . 2. Tojesttysiac . 22 10. To jest poglad alle 4. To jest blad ...... To jesturzad ............ a 4. To jest uprzaé . 5. To jest zolad2 fe 6. To jest przesad 7. To jest tréjkat . 8. To jest wstraas 9.Tojest lad .... rzad - rzedy — ‘szeregi’ 4. To jest wodociag 5. To jest wyciag .. 6. To jest pak 2 . To jest pieniadz 4. To jest zajac ...ome re oP eS 5 $0 Sep nel py OO pO PPA hear & |. To jest szaleniec .. “e To jest okret 4. . To jest sprzet . 5 . To jest zakret ......... To jest wdzick ............. 4, To jest braek . 5 To jest Iek . el® Tojestieb .........0.00. u Tojest beben . 12. To jest sen 13. To jest blazen 214, To jest kiet .. (ek) 15. To jest diabet .... 16. To jest karzet ........(rz//r) 17. To jest wezet . 18. To jest wyzel . 19. Tojestkubel............... 20. ‘To jest pose ©... ees 2. To jest domek . 6. To jest piesek .... 7. To jest zwiqzek ... 8. To jest olbwek .... 9. To jest zegarek ............. 10. To jest chtopiee..............0.. To jest cudzoziemiec To jest sportowiec . . To jest naukowiec . . To jest Niemiec To jest starzec .. To jest malec ... To jest mlodzieniec . To jest mieszkaniec . To jest ojciec . . To jest pret .. . To jest wykret . . To jest zaprzeg ..........- To jeabigk +. wgsicese Geer 8 .Tojest chaber ........... .To jest kufer . . To jest plaster . . To jest Swider . E Tojest lukier . Ag //s) To jest arbiter . s(x v2) Tojest Holender ........ (r I x2) To jest majster ... (x // v2) To jest pies App Lo jest lew...» -ictess tess . Tojest minister ....... To jest znaczek ... To jest ktebek .... Tojestkanarek .. To jest worek .... Toteat KOtek 3616. Morze jest spokojne 17. Géry bywaja grogne .. . 18. Grypa jest niebezpieczna . 19. Podr6z autobusem jest meczaca . 20. Sasiedzi sq hatasliwi Cwiezenie 14 Zapytaj wlasciwym zaimkiem pytajacym: ezyj?, ezyja?, ezyje?; ezyi?, ezyje? o wyrazy podkreslone w podanych zdaniach. Wz6r: To jest moja ksiqzka. Czyja to ksiazka? Ta ksiqzka jest moja. Czyja jest ta ksigzka? 1. To jest twéj zeszyt . Ten zeszyt jest twoj 2. To jest twoja sukienka . Ta sukienka jest twoja To jest nasze dziecko . To dziecko jest nasze . To sq wasze prace . Te prace sq wasze . To sq ich chiopey Ci chopey sq ich To jest moj diugopis .. . Tamten dlugopis jest méj To jest nasza sala Tamta sala jest nasza . To sqnasikoledzy . Tamei koledzy sq nasi . 9. To sqnasze dzieci_.... Tamte dzieci sq nasze . 10. To jest twoje zadanie . . Tamto zadanie jest twoje bad >» ™ = s > 37