1 5125224125454877127

bdddddddddddddddddb
dddddddddddddddddddddddddddddd
dddddddddddddddddddddddddddddd
uÛÑ>∑yêHé y˚<äyê´dü eTVü≤]¸ s¡∫+∫q
l uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD+
õ˝…¢fi¯fleT÷&ç neTà
e÷‘·èl nqdü÷j·÷<˚$ ÄodüT‡\‘√...
e#·q+ : &Üø£sº Y »j·T+‹ #·Áø£e]Ô
m+.@., m+.|òæ˝Ÿ., |æôV≤#Y.&ç.,
Á|ü#·Ts¡D
l u≤˝≤J |ü_¢πøwüHé‡
28`25`32/1, ns¡+&É˝|ùŸ ≥, @\÷s¡Ts√&é, $»j·Tyê&É`2
bddddddddddddddddd ôd˝Ÿ : 9441176276 / 9966675815 b
e#·q+ : &Üø£ºsY »j·T+‹ #·Áø£e]Ô
$»j·Tyê&É. 9390526272
Á|ü<∏äeT eTTÁ<äD : 2014
eTTK∫Á‘+· : s¡eTD
&ç.{Ï.|æ. : $<ë´]ú øÁ j
Ï T˚ wüH‡é
|ù õ ˝Ò`ne⁄{Ÿ $»j·Tyê&É
eTTÁ<äD : l kÕ«$T Ä|òtôd{Ÿ Á|æ+≥sY‡
$»j·Tyê&É`3
Á|ü#·Ts¡D : l u≤˝≤J |ü_¢πøwüHé‡
qdüTs¡T˝≤¢U≤Hé M~Û
ns¡+&É˝|ùŸ ≥, $»j·Tyê&É
yÓ\ : . 60 /`
D
Äs¡¸$C≤„q uÛ≤+&Ü>±sê˝…’q ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\ì Ä+<ÛÁäC≤‹øÏ n+~+∫q
l y˚+ø£fÒX¯«s¡ Äs¡¸uÛ≤s¡‹ ≥Ádtº yê]øÏ, Ä |ü⁄sêD≤\qT nqTe~+∫q
eTVü‰s¡#·sTT‘·\øÏ düVü≤kÕÁ~Ûø£ |üÁD≤e÷\T düeT]ŒdüTÔHêï+.
*Responsible for selection of matter etc under the PRB & Copyright Acts etc.
We have made many efforts to present this book without errors, But some errors might have
crept in. We do not take any legal responsibility for such errors and omissions. If you bring them
to our notice we shall correct them in our next edition. All disputes are subject to Vijayawada
Jurisdiction only.
uÛÑ>∑yêHé y˚<äyê´dü eTVü≤]¸
yê´dü>∑TVü≤, düs¡dü«r rs¡+, ã<äØHê<∏é
n#·‘·Ts¡«<äH√ ÁãVü‰à ~«u≤VüQs¡|üs√Vü≤]' ˆ

nbòÕ\˝À#·q' X¯+uÛÑTs¡“¤>∑yêHé u≤<äsêj·TD' ˆˆ
ø£è‘·»‘„ \· T
ncÕº<Xä ¯ |ü⁄sêD≤\ì kÕe÷q´ »HêìøÏ n+~+#ê\ì dü+ø£*Œ+∫q l u≤˝≤J
|ü_¢πøwüHé‡ n~ÛH˚‘· l |ü⁄≥º>T∑ +≥ Ms¡jT· ´#Í<ä] (uÀdt) >±]øÏ eTT+<äT>± Á|ü‘˚´ø£
ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïqT.
á Á>∑+<∏ë\øÏ ‘·eT neT÷\ýÓTÆq ÄodüT‡\+~+∫q l |”sƒê~Û|ü‘·T\T
|üs¡eT|üP»´ lll |ü]|üPsêíq+<ä düs¡dü«r kÕ«$Tyê]øÏ, ndüà<äTZs¡Tes¡T´\T
Äs¡¸$<ë´kÕ>∑s¡ ãÁ Vü≤àl eT˝≤¢|Á >ü &∑ É leTHêïsêj·TDeT÷]Ô >±]øÏ düV≤ü ÁkÕ~Ûø£ e+<äHê\T
düeT]ŒdüTÔHêïqT.
Áb˛‘·‡Væ≤+∫q $TÁ‘T· \T s√Væ≤‘Y Á|+æ ≥sY‡ n~ÛH‘˚ · l |ü⁄bÕŒ\ nbÕŒsêe⁄ >±]øÏ,
&Üˆˆ ø±qTø=\T¢ u≤\ø£èwüí, e*y˚{Ï •esêeTø£èwüíeT÷]Ô, y˚<ë+‘·+ kÕs¡«uÛÖeT, ñqïe
>∑DÒwt\øÏ..... n˝≤π> á Á>∑+<∏ëìï &ç.{Ï.|æ. #˚dæq leT‹ $˙\ >±]øÏ ù|õ y˚TøÏ+>¥
#˚dæq $<ë´]ú ÁøÏj˚TwüHé‡ yê]øÏ Á|ü‘˚´ø£ n_Ûq+<äq\T...
W iii
ÄodüT‡\T
&Üˆˆ »j·T+‹ #·Áø£e]Ô >±s¡T nH˚ø£ Ä<Ûë´‹àø£ s¡#·q\ <ë«sê
‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡≈£î\≈£î düT|ü]∫‘·T\T. $»j·Tyê&É ø£qø£<äTs¡Z <˚ekÕúq+ |üøå±q
yÓ\Te&ÉT‘·Tqï ªø£qø£<äTs¡Z Á|üuÛÑμ |üÁ‹ø£≈£î ÁbÕs¡+uÛÑ dü+bÕ<ä≈£î\T>± Äj·Tq
ù|s¡T ‘Ó#·TÃ≈£îHêïs¡T. ª<äX¯ eTVü‰$<ä´\Tμ |ü⁄düÔø£ s¡#·q ‘·s¡Tyê‘· &Üˆˆ#·Áø£e]Ô
>±s¡T ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\qT ‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡ø£ Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ ˝À‘·T>±
rdüT≈£îyÓfi≤¢\ì dü+ø£*Œ+#ês¡T. ˇø=ÿø£ÿ |ü⁄sêD kÕsê+XÊìï ˇø=ÿø£ÿ ∫qï
|ü⁄düÔø£+>± $&ÉT<ä\ #˚j·÷\qï Ä s¡#·sTT‘· dü+ø£\Œ+ Á|üX¯+dü˙j·T+.
á ∫ìïbı‘êÔ \ T bÕsƒ ¡ ≈ £ î \+<ä ] ø° Á | ü j Ó ÷ »qø£ s ¡ + >±,
dü<äTbÕj·Tø£s¡+>± ñ+{≤sTT. M{Ï ñ|üjÓ÷>±ìï bÕsƒ¡≈£î\+<äs¡÷
n+~|ü⁄#·TÃø√yê\ì eTqkÕsê Äø±+øÏådüTÔHêïqT.
»j·T e‘·‡s¡+, ÁXÊeD |üP]íeT

(10.8.2014)
iv
ªªÄs¡¸$<ë´kÕ>∑sμ¡ μ, ªªeT<ÛäTs¡uÛ≤s¡‹μμ <ä÷s¡yêDÏ : 81061 96418
eT˝≤¢|Á >ü &∑ É leTHêïsêj·TDeT÷]Ô vwxyz
301, l kÕsTT mHéπø¢yé, n&É$ X‚wü–]sêe⁄ M~Û, \ø°Îq>∑sY
dü‘·´Hêsêj·TD|ü⁄s¡+, $»j·Tyê&É`520011
‘˚~ : 19`8`2014
Ç~ düèwæº ø£<∏ä
ªªn˙ï y˚<ë˝À¢H˚ ñHêïsTTwüμμ nH˚ yÓøÏÿ]+|ü⁄ ˝Àø£+˝À u≤>±

|
Á #ü ês¡+˝À ñ+~. yÓøÿÏ ]+#·&ÜìøÏ nqïe÷fÒ nsTTHê, Ç~ ì»eTì
e÷Á‘+· #Ó|Œü ø£ ‘·|Œü <Tä . y˚<+ä düèwæ‘º ‘· êÔ «ìï, düèwæøº Ï e÷qe⁄&çøÏ ñqï
dü+ã+<Ûëìï, e÷qe⁄&çøÏ düèwæøº s£ ‘Ô¡ √ >∑\ nqTã+<Ûëìï e´ø£+Ô #˚d+æ ~.
y˚<+ä @ ˇø£ÿs√ s¡∫+∫q >Á +∑ <∏+ä ø±<äT. düèwæ‘º ‘· êÔ «ìï, |üse ¡ ÷‘·à ‘·‘êÔ «ìï
‘Ó\TdüTø√yê\ì Äsê≥|ü&q ç eTVü≤]¸ düeTT<ëj·÷ìøÏ n+‘·sπ ï‘Á êìøÏ
>√#·]+∫q ˇø£ <äsÙ¡ q+. Vü≤è<äjT· kÕúq+˝À $ì|æ+∫q ˇø£ Hê<ä+
(ÁXó¯ ‹).y<˚ +ä ªnbÂs¡Twù j·T+μ nì ≈£L&Ü |ô <ä\› T >∑T]Ô+#ês¡T. ªnbÂs¡Twù j·T+μ
n+fÒ e÷qe⁄e÷Á‘T· &ç s¡#q · ø±<äT nì ns¡+∆ .
nHê~>± n˝≤ ~– e∫Ãq y˚<ä+ yê´düeTVü≤]¸ ø±˝≤ìøÏ
∫≈£îÿe&çq <ësê\ sê•>± ñ+fÒ, Ä ∫≈£îÿqT $&ÉBdæ, y˚<$ ä uÛ≤>∑
ìs¡j í T· +#˚d,æ y˚<+ä eTq≈£î nø£ÿs¡≈î£ e#Ã̊˝≤ #˚XÊ&ÉT Ä eTVü≤]¸. ÄHê{Ï
qT+&ç n‘·&øç Ï ªy˚<y ä ê´düT&ÉTμ nH˚ |
ù s¡T e∫Ã+~. düø\£ y˚<ë\ kÕsêìï
555 dü÷‘Á ê\T>± ªªÁãVü≤àdü÷‘Á ê\Tμμ s¡∫+#ê&ÉT. nsTTHê, Ä eTVü≤]¸øÏ
‘·è|æÔ ø£\T>∑˝Ò<äT. y˚<äeTH˚ $‘·Ôq+˝À qT+∫ $XÊ\yÓTÆq |ü⁄sêD
eTVü ‰ eèøå ± \qT n+≈£ î ]+|ü # ˚ X Ê&É T . n+<ä T π ø |ü ⁄ sêD≤\≈£ î
v
ªªy˚<√|üãè+Vü≤D≤\Tμμ nì | ù s¡T. ªªñ|üãè+Vü≤D+μμ n+fÒ $‘·H Ô ê\T qT+∫
yÓTT\ø£ sêe&É+. $‘·q Ô +˝À @$T ñqï<√ yÓTT\ø£˝À, yÓTTø£ÿ˝À, #Ó≥Tº˝À
n<˚ ñ+≥T+~.
y˚ < ä y êvàj· T +˝À <ë–q dü è wæ º ‘ · ‘ êÔ «ìï ø£ < ∏ ë s¡ ÷ |ü + >±
$e]+#·&ÜìøÏ ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\qT s¡∫+#ê&ÉT yê´düeTVü≤]¸.
e÷qyêuÛÑT´<äj·T+ ø√dü+ yÓ\Te&çq á |ü⁄sêD yêvàj·TkÕsêìï
dü+øÏ|å +Ôü >± dü+ø£\q+ #˚dæ n+~ùd,Ô áHê{Ï düe÷C≤ìøÏ XÁ j ‚ T· düT‡
ø£\T>∑T‘·T+<äì dü+ø£*Œ+#ê&ÉT e÷ •wü´$TÁ‘T· &ÉT &Üˆˆ »j·T+‹ #·øÁ e £ ]Ô.
‘·q zs¡TŒ H˚sT¡ Œ\‘√ ncÕº<Xä ¯ |ü⁄sêD≤\ Ä+‘·sê´ìï yê&ÉTø£u≤Û wü˝À H˚{Ï
»q kÕe÷Hê´ìøÏ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘Ó#Ã˚ |ü$‘Á y· TÓ q Æ u≤<Û´ä ‘·qT HÓsy¡ s˚ êÃ&TÉ .
eT+∫ kÕVæ≤‘ê´ìï eTq düe÷C≤ìøÏ n+~+#˚ eTVü≤‘·sÔ ¡ \ø£å ´+‘√
l u≤˝≤J |ü_øπ¢ wüH‡é yês¡T á ncÕº<Xä ¯ |ü⁄sêD≤\ì | Á #ü T· ]+#·{≤ìøÏ
eTT+<äT≈£î e#êÃsT¡ . M]<ë«sê Ç+ø± mH√ï #·øÿ£ ì >Á +∑ <∏ë\T yÓ\T>∑T
#·÷düTÔHêïsTT.
|ü⁄sêD yêvàj·T+˝Àì |ü⁄D´ø£<ë∏ $X‚cÕ\qT áHê{Ï düe÷C≤ìøÏ
|ü+#˚ ø£èwæ˝À bÕ\T |ü+#·T≈£î+≥Tqï e÷ #·øÁ e £ ]Ô, dü+|
Á <ü ëj·T kÕVæ≤‘ê´ìï
Á|ü#·T]+#˚ dü‘êÿsê´ìï eTVü‰j·T»„+>± d”«ø£]+∫q Á|ü#·Ts¡Dø£s¡Ô
l u≤˝≤J |ü_øπ¢ wüH‡é yês¡T m+‘ÓH ’ ê n_Ûq+<ä˙j·TT\T.
M]<ä›]ø° Ä n+‘·sê´$T nq+‘· X¯óuÛ≤\q÷ Á|ükÕ~+#ê\ì
Äos¡«~dü÷,Ô á >Á +∑ <∏ë\T | Á »ü \≈£î #˚sT¡ e ø±>∑\eì Äø±+øÏd å Tü HÔ êïqT.
` eT˝≤¢|Áü >∑&É leTHêïsêj·TDeT÷]Ô
MN
vi
|ü⁄sêD |ü⁄s¡Twüß&ÉT leTHêïsêj·TDT&ÉT
eT‘·‡´ |ü⁄sêD+ ÁãVü≤à |ü⁄sêD+
(yÓT<ä&ÉT) (•s¡düT‡)
düÿ+<ä |ü⁄sêD+
(≈£îs¡T\T)
$wüßí |ü⁄sêD+ •e |ü⁄sêD+

(≈£î&ç uÛÑT»+) (m&ÉeT uÛÑT»+)
yêeTq |ü⁄sêD+ |ü<äà |ü⁄sêD+
(#·s¡à+) (Vü≤è<äj·T+)
≈£Ls¡à |ü⁄sêD+ >∑s¡T&É |ü⁄sêD+
(yÓqTï) (eT»®)
ÁãVü‰à+&É |ü⁄sêD+ Hês¡<ä |ü⁄sêD+

(meTTø£\T) (Hê_Û)
uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD+
(‘=&É\T)
ÁãVü≤àyÓ’es¡Ô |ü⁄sêD+
uÛÑ$wü´ |ü⁄sêD+ (m&ÉeT yÓ÷ø±\T)
(≈£î&ç yÓ÷ø±\T)
*+>∑ |ü⁄sêD+ esêVü≤ |ü⁄sêD+

(≈£î&ç N\eT+&É) (m&ÉeT N\eT+&É)
e÷s¡ÿ+&˚j·T |ü⁄sêD+ n–ï |ü⁄sêD+
(≈£î&ç bÕ<ä+) (m&ÉeT bÕ<ä+)
vii
$wüj·Tdü÷∫ø£
#·‘·T'XÀ¢ø° uÛ≤>∑e‘·+ 16 lø£ècÕíe‘ês¡+ 70
uÛ≤>∑e‘· e÷Vü‰‘·à ´+ 18 lø£èwüí HêeTø£s¡D+ 74
uÛ≤>∑e‘· dübÕÔVü≤+ 19 $X¯«s¡÷|ü <äs¡Ùq+ 75
uÛÑ>∑e+‘·T&ç ne‘ês¡>±<∏ä 20 u≤\ø£èwüßí&ÉT ` <äTwüº•ø£åD 76
yê´düeTVü≤]¸ 23 ø±∞j·T eTs¡›q+ 76
uÛ≤>∑e‘·s¡#·q≈£î Áù|s¡D 23 >√|æø± eÅkÕÔ|üVü≤s¡D+ 78
Hês¡<äeTVü≤]¸ |üPs¡«»qà 24 >√es¡H∆ √<äs∆ D¡ + 79
yê´düT&ÉT uÛ≤>∑e‘·s¡#·q #˚j·TT≥ 26 ø£+düT&ç e<Ûä 81
|üØøÏåqàVü‰sêE 27 s¡TøÏàD° ø£˝≤´D+ 83
ø£*|ü⁄s¡Twüß&ÉT 28 X¯éT+‘·ø√bÕU≤´q+ 84
|üØøÏå‘·TÔøÏ XÊ|ü+ 29 qs¡ø±düTs¡ e<Ûä 85
X¯óø£eTVü≤]¸ Ä>∑eTq+ 30 bÂ+Á&øÉ £ yêdüT<˚e⁄&ÉT 86
X¯óø£eTVü≤]¸ nuÛÑj·T+ 31 »sêdü+<ÛäT&ç e<Ûä 88
l eTVü‰$wüßíe⁄ $sê{Ÿ dü«s¡÷|ü+ 32 •X¯óbÕ\ e<Ûä 90
$wüßíe⁄ì <Ûë´ì+#˚ |ü<ä∆‹ 33 ≈£î#˚˝ÀbÕU≤´q+ 92
yÓ÷ø£å dü«s¡÷|ü+ 34 24 eT+~ >∑Ts¡Te⁄\T 94
ãÁ Vü≤à˝Àø£+ 35 dæ<Tä \∆ T 98
uÛøÑ eÔÏ ÷s¡+Z 36 düHêï ´kÕÁX¯eT+ 100
lVü≤] Äsê<Ûäq 37 uÛ≤>∑e‘· <Ûäsêà\T 101
uÛÑ>e∑ +‘·T&ç ne‘êsê\T 38 lø£èwüßí&ÉT #Ó|æŒq kÕ<ÛäHê+>±\T 102
uÛÑ>∑e+‘·T&ç e÷j·T 46 »qq eTs¡D≤\T 107
ø±\ $X‚cÕ\T 47 ø£s¡à ` C≤„q ` uÛÑøÏÔ jÓ÷>±\T 108
ÁãVü≤à düèwæº 49 kÕ+K´jÓ÷>∑+ 111
ø£|æ\T&ç kÕ+K´jÓ÷>∑+ 53 ‹Á >∑TD≤\T 114
<Ûë´q |ü<ä∆‹ 55 C≤„qjÓ÷>∑+ 116
uÛÑøÏÔ |ü<ä∆‘·T\T 55 ø£*j·TT>∑ Á|uü Û≤e+ 121
Á<ÛäTe⁄&ç #·]Á‘· 56 ÁãVü≤àC≤„q+ 122
ÁbÕ#˚‘·düT\ ø£<∏ä 58 |üØøÏå‘·TÔøÏ eTTøÏÔ 124
dü|BÔü «bÕ\T 59 z+ø±s¡+ 126
Ç‘·s¡ ˝Àø±\T 63 y˚<ë\T 126
qs¡ø£˝Àø£ $X‚cÕ\T 64 ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\T 127
nC≤$TfiÀbÕU≤´q+ 64 uÛÑ>∑e+‘·T&ç ‘·‘·Ô «+ 128
Á|üVü‰¢<ä #·]Á‘· 65 kÂs¡eP´Vü≤+ 130
>∑C+Ò <Á yä ÷Ó ø£Då + 67 uÛ≤>∑e‘· <Ûäs¡à+ 133
n+ãØc˛bÕU≤´q+ 69 uÛ≤>∑e‘· eTVæ≤eT 133
U
viii
ñb˛<ëÈ‘·eTT
n+.Ä
eÁø£‘·T+&É eTVü‰ø±j·T ø√{Ïdü÷s¡´ düeTÁ|üuÛÑ ˆ
ì]«|òüTï+ ≈£îs¡Ty˚T<˚e düs¡«ø±πs´wüß düs¡«<ë ˆˆ
yê´dü+ e•wü̃qbÕÔs¡+ Xπ̄øÔ' bÂÁ‘· eTø£\àwüyéT ˆ
|üsêX¯sê‘·à»+ e+<˚ X¯óø£‘ê‘·+ ‘·b˛ì~ÛyéT ˆˆ
ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\T
eTq uÛ≤s¡‘y · êvàj·T+˝À y˚<ë\ ‘·sT¡ yê‘· n+‘·{Ï bÁ ÕX¯kÕÔ ´ìï
bı+~q >Á +∑ <∏ë\T |ü⁄sêD≤\T. y˚<ë˝À¢ #Ó|Œæ q <Ûsä êà*ï ø£<\ä∏ s¡÷|ü+˝À,
ÄU≤´Hê\ s¡÷|ü+˝À kÕe÷qT´\≈£î d ô ‘’ +· ns¡e ú Tj˚T´˝≤ ‘Ó*j·T#Ó| ù Œy˚
|ü⁄sêD≤\T. n+<äTπø |ü⁄sêD≤*ï |ü+#·eTy˚<ä+>± ø°]Ô+#ês¡T. ndü\T
|ü⁄sêD+ n+fÒ? |ü⁄sê |æqe+`|ü⁄sê‘·qyÓTq Æ |üŒ{øÏ ° q÷‘·q+>± e⁄+&˚~
nì ns¡+ú . n˝≤π> ª|ü⁄sê Äq‹μ n+fÒ bÁ ÕNqø±\+˝À »]–+~ nì,
yêj·TT|ü⁄sêD+ |ü⁄sêDX¯u≤›ìï ìs¡«∫ùd,Ô ª|ü⁄sê@‘·‘Y nuÛ÷ Ñ ‘Yμ |üPs¡«+
Ç˝≤ »]–+~ nì ã Á Vü‰à+&É |ü⁄sêD+ |ü⁄sêDX¯u≤›ìøÏ nsêúìï #ÓãT‘·T+~.
M≥ìï{˙ Ï øÁ √&ûø]£ +∫ #·÷d ù Ô |ü⁄sêD+ n+fÒ |üPs¡«ø±\+˝À »]–q
mH√ï $wüj÷ · *ï $e]+∫ #Ó| ù Œ~ nì ‘Ó\Tk˛Ô+~.
|ü⁄sêD≤\T mìï`
|ü⁄sêD≤\T eTVü‰|ü⁄sêD≤\T, ñ|ü|⁄ü sêD≤\ì s¬ +&ÉT $<Ûë\T>±
e⁄HêïsTT. eTVü‰|ü⁄sêD≤\T 18, n˝≤π> ñ|ü|⁄ü sêD≤\T 18.
ÁãVü≤à+ bÕ<äà+ yÓ’wüíe+ #· yêj·TMj·T+ ‘·<ÛÓ’e#· ˆ
uÛ≤>∑e‘·+ Hês¡<äBj·T+ e÷s¡ÿ+&˚j·T+#· ø°]Ô‘·yéT ˆˆ
Äπ>ïj·T+#· uÛÑ$wü´+#· ÁãVü≤àyÓ’es¡Ô *+>∑πø ˆ
yêsêVü≤+#· ‘·<∏ë kÕÿ+<ä+ yêeTq+ ≈£Ls¡à dü+»„ø£yéT ˆ
e÷‘·‡ ´+ #· >±s¡T&É+ ‘·<ä«Å<ä“Vü‰à+&ÜK´$T‹ Á‹wü{Ÿ ˆˆ
1.ÁãVü≤à|ü⁄sêD+ 2.|ü<äà|ü⁄sêD+ 3.$wüßí|ü⁄sêD+ 4.yêj·TT
|ü⁄sêD+ 5.uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD+ 6.Hês¡<|
ä ⁄ü sêD+ 7.e÷s¡ÿ+&˚jT· |ü⁄sêD+
ix
8.n–ï|⁄ü sêD+ 9.u$ÑÛ wü´|ü⁄sêD+ 10.ãÁ Vü≤àyÓe’ s¡Ô |ü⁄sêD+ 11.*+>∑|⁄ü sêD+
12. esêVü≤ |ü⁄sêD+ 13.kÕÿ+<ä |ü⁄sêD+ 14.yêeTq |ü⁄sêD+ 15.≈£Ls¡à
|ü⁄sêD+ 16.eT‘·‡ ´ |ü⁄sêD+ 17.>∑sT¡ &É |ü⁄sêD+ 18.ÁãVü‰à+&É |ü⁄sêD+`
á |ü<Ó›ì$TB eTVü‰|ü⁄sêD≤\T. n˝≤π> 18 ñ|ü|ü⁄sêD≤\T ≈£L&Ü
e⁄HêïsTT. á eTVü‰|ü⁄sêD≤\ | ù s¡ì
¢ >∑Ts¡T+Ô #·Tø√e{≤ìøÏ XÀ¢ø+£ ≈£L&Ü
e⁄+~.
ªeTμ <ä«j·T+ ªuÛÑμ <ä«j·T+ #Ó’e ªÁãμÁ‘·j·T+ ªeμ #·‘·Twüºj·T+ ˆ
nHê|ü*+>∑ ≈£LkÕÿì |ü⁄sêD≤ì |üè<∏äø˘ |üè<∏äø˘ ˆˆ
ªeTμ ‘√ yÓTT<ä\j˚T´$ s¬ +&ÉT 1.eT‘·‡ ´ 2.e÷s¡ÿ+&˚jT·
ªuÛμÑ ‘√ yÓTT<ä\j˚T´$ s¬ +&ÉT 1.uÛ≤>∑e‘· 2.uÛ$
Ñ wü´
ªÁãμ ‘√ yÓTT<ä\j˚T´$ eT÷&ÉT 1.ÁãVü≤à 2.ÁãVü≤àyÓe’ s¡Ô 3.ÁãVü‰à+&É
ªeμ ‘√ yÓTT<ä\j˚T´$ Hê\T>∑T 1.yêj·TT 2.$wüßí 3.yêeTq 4.esêVü≤
n`n–ï, Hê`Hês¡<,ä |ü`|ü<àä , *+`*+>∑, >∑`>∑sT¡ &É, ≈£L`≈£Ls¡à,
kÕÿ`kÕÿ+<ä Ç˝≤ yÓTT‘·+Ô |ü<ì ›Ó $T~ |ü⁄sêD≤\T.
|ü⁄sêD≤\T $wüßídü«s¡÷|ü+
ncÕº<Xä ¯ |ü⁄sêD≤\qT kÕøå±‘·TÔ $wüßí dü«s¡÷|ü+>± b˛˝≤ÃsT¡ . 18
|ü⁄sêD≤\ì eTVü‰$wüße í ⁄ X¯Øs¡+˝Àì 18 n+>±\T>± uÛ≤$kÕÔsT¡ eTq
bÁ ÕNq ãTTwüß\T.
1. ã
Á Vü≤à|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ •s¡dTü ‡
2. |ü<àä |ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ Vü≤è<äjT· +
3. $wüß| í ⁄ü sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ ≈£î&çuTÑÛ »+
4. yêj·TT|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ m&ÉeTuÛTÑ »+
5. uÛ≤>∑e‘·|⁄ü sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ }s¡Te⁄\T
6. Hês¡<| ä ⁄ü sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ Hê_Û
7. e÷s¡ÿ+&˚jT· |ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ ≈£î&çbÕ<ä+
8. n–ï|⁄ü sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ m&ÉeTbÕ<ä+
10
9. uÛ$
Ñ wü´|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ ≈£î&çy÷ Ó ø±\T
10. ã Á Vü≤àyÓe
’ s¡| Ô ⁄ü sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ m&ÉeTyÓ÷ø±\T
11. *+>∑|⁄ü sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ ≈£î&ç N\eT+&É
12. esêVü≤|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ m&ÉeT N\eT+&É
13. düÿ+<ä|⁄ü sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ øπ XÊ\T
14. yêeTq|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ #·sà¡ +
15. ≈£Ls¡à|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ |üèwü̃u≤Û >∑+
16. eT‘·‡ ´|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ yÓT<ä&TÉ
17. >∑sT¡ &É|⁄ü sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ e÷+dükÕs¡+
18. ã Á Vü‰à+&É|⁄ü sêD+ ` l eTVü‰$wüße í ⁄ meTTø£\T
|ü⁄sêD \ø£D å + :`
düs¡ZXÃ̄ Á|ü‹düs¡ZXÃ̄ e+XÀeTq«+‘· sêDÏ #· ˆ
e+XÊqT#·]‘·+ #˚‹ |ü⁄sêD+ |ü+#· \ø£åD+ ˆˆ
|ü⁄sêD≤ìøÏ ◊<äT \ø£åD≤\T Á|ü<Ûëq+>± e⁄+&Ü\ì #ÓbÕŒs¡T.
1.düs¡Z`n+fÒ Á|ü|ü+#· düèwæº, 2.Á|ü‹düs¡Z`á Á|ü|ü+#· Á|üfi¯j·T+,
3.e+X¯+`sêE\, ãTTwüß\, <˚e‘·\≈£î dü+ã+~Û+∫q e+X¯ $X‚cÕ\T`
ne‘êsê\T 4.e+XÊqT#·]‘·+`sê»e+XÊ\˝À, ãTTwüß\ e+XÊ\˝À
|ü⁄{Ïqº yê] J$‘·#]· ‘Á \· T, 5.eTq«+‘·sê\TèTqTe⁄\T, eTqTe⁄ <ë«sê
@s¡Œ&¶É dü+‘·‹, Äj·÷ eTq«+‘·sê\˝À »]–q $X‚cÕ\T. á $<Û+ä >±
|
Á ‹
ü |ü⁄sêD+ |ü+#·\ø£D å ≤\‘√ ≈£L&ç e⁄+≥T+~.
|ü⁄sêDø£sÔ¡ :`
$c˛ís¡+XÀ eTTìsê®‘· dü‘·é‘ê´+ |üsêX¯sê‘Y ˆ
|ü⁄sêD dü+Væ≤‘ê+ <ä<˚´ ‘˚cÕ+ <Ûäs¡à $~Û‘·‡j·÷ ˆˆ
nH˚ á Á|üe÷D XÀ¢ø£+ Á|üø±s¡+ dü‘·ér |üsêX¯s¡ eTVü≤]¸
≈£îe÷s¡T&ÉT>± l eTVü‰$wüßí n+X¯+‘√ »ìà+∫q yê´düT&˚ ncÕº<Xä ¯
|ü⁄sêD≤\ ø£sÔ¡ nì ‘Ó\Tk˛Ô+~. áj·TqH˚ ø£èwü< í «’Ó bÕj·TqT&ÉT nì ≈£L&Ü
n+{≤s¡T. |ü⁄sêD≤\≈£î ø£s¡Ô yê´düT&Ó’‘˚ eø£Ô dü÷‘·eTVü≤]¸. áj·Tq
HÓ’$TXÊs¡D´+˝À XÖqø±~ eTVü‰eTTqT\≈£î á |ü⁄sêD≤\ìï{Ï˙
|
Á uü À~Û+#ê&ÉT.
11
|ü⁄sêD≤\ bÁ ÕNq‘· :`
y˚<ä yêvàj·T+ m+‘· $düÔ è‘·+>± e⁄+<√, |ü⁄sêD yêvàj·T+
≈£L&Ü n+‘· $düÔ è‘·+>± e⁄+~. kÕ<Ûës¡D+>± ˝Àø£+˝À y˚<ë\T n‘·´+‘·
bÁ ÕNqyÓTq Æ eì #ÓãT‘ês¡T. nsTT‘˚ á XÀ¢ø+£ y˚<ë\ø£Hêï |ü⁄sêD≤˝Ò
bÁ ÕNqyÓTq Æ eì #ÓãT‘·T+~.
|ü⁄sêD+ düs¡«XÊÅkÕÔD≤+ Á|ü<∏äeT+ ÁãVü≤àD≤düà è‘·yéT ˆ
ì‘·´+ X¯ã›eTj·T+ |ü⁄D´+ X¯‘·ø√{Ï Á|ü$düÔs¡yéT ˆ
nq+‘·s¡+#· eÅπøÔuÛÑ´' y˚<ë+‘·dü´ $ìs¡Z‘ê' ˆˆ
|üPs¡«+ ÁãVü≤à H√{Ï qT+∫ e+<äø√≥¢ XÀ¢ø±\‘√ eTT+<äT
|ü⁄sêD≤\T ãj·T\T<˚] Ä ‘·sT¡ yê‘· y˚<ë\T ãj·T\T<˚sêj·T≥. Ç˝≤
e+<äø√≥¢ XÀ¢ø±\‘√ #·‘·Ts¡TàK ÁãVü≤à‘√ #Ó|üŒã&É¶ |ü⁄sêD+ yÓTT‘·Ô+
ˇø£ÿ{Ï>±H˚ e⁄+&˚~. n\ŒãT<äT˝∆ q ’… e÷qe⁄\ ø√dü+ Ä ã Á Vü≤à<˚e⁄&˚
yê´düT&ç s¡÷|ü+˝À e∫Ã Ä ø√{ÏXÀ¢ø±\ |ü⁄sêD≤ìï Hê\T>∑T ˝ø£å\
XÀ¢ø±\˝ÀøÏ ≈£î~+∫ <ëìï |ü<Ó›ì$T~ |ü⁄sêD≤\T>± s¡∫+#ê&Éì
düÿ+<ä|⁄ü sêD+ #ÓãT‘·T+~.
|ü⁄sêDy˚Tø£ y˚Tyêd” <ädæàHé ø£˝≤Œ+‘·πs qè|ü ˆ
Á‹es¡Z kÕ<Ûäq+ |ü⁄D´+ X¯‘·ø√{Ï Á|ü$düÔs¡yéT ˆˆ
düà è‘ê« »>±<ä#· eTT˙Hé Á|ü‹ <˚eXÃ̄‘·Ts¡TàK' ˆ
#·‘·Ts¡¢ø£å Á|üe÷DÒq <ë«|üπs <ë«|üπs dü<ë ˆ
‘·<äcÕŒ<äX¯<∏ë ø£è‘ê« uÛÑ÷s√¢πø-dæàHé Á|üuÛ≤wü´‘˚ ˆˆ (düÿ+<ä |ü⁄sêD+)
bÕsƒ¡≈£î\≈£î qeTkÕÿs¡+
uÛÑ>∑yêHé y˚<äyê´dü eTVü≤]¸ s¡∫+∫q ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\T Äs¡¸$<ë´
uÛ≤+&Ü>±sê\T. Ä uÛ≤+&Ü>±sê\˝À ìøÏå|üÔyÓTÆq Á|ü<Ûëq $wüj·÷*ï
18 |ü⁄düÔø±\T>± Áø√&ûø£]+∫ MT eTT+<äT≈£î ‘ÓdüTÔHêï+. düs¡fi¯yÓTÆq uÛ≤wü˝À y˚TeTT
Á|ü#·T]+∫q á 18 |ü⁄sêD≤\ì Ä<ä]+∫, eTeTà*ï Áb˛‘·‡Væ≤kÕÔs¡ì Ä•dü÷Ô... MT
` Á|üø±X¯≈£î\T, e#·qø£s¡Ô
12
ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\ yÓTT<ä{Ï eø£Ô ` ÁXÀ‘·
ncÕº<Xä ¯ |ü⁄sêD≤\qT yÓTT<ä≥>± #Ó|Œæ q eø£\Ô T yê] qT+∫ yÓTT<ä{kÏ Õ]
$qï ÁXÀ‘·\T á ÁøÏ+<ä #Ó|Œæ q $<Û+ä >± e⁄+{≤s¡T. n<˚$<Û+ä >± ˇø=ÿø£ÿ |ü⁄sêD≤ìøÏ
eø£Ô è ÁXÀ‘·è|üs+¡ |üs¡ y˚sT¡ y˚sT¡ $<Ûë\T>± ñ+&Ée#·TÃ.
dü+. |ü⁄sêD+ @ø£\Œ eè‘êÔ+‘·+ eø£Ô èÁXÀ‘·\T
1. ÁãVü≤à |ü⁄sêD≤ìï ÁãVü≤à ø£\Œ+˝À ÁãVü≤à eTØ∫ eTVü‰eTTìøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT
2. |ü<àä |ü⁄sêD≤ìï |ü<àä ø£\Œ+˝À kÕ«j·T+uÛTÑ e⁄eTqTe⁄ ÁãVü≤à≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT
3. $wüßí |ü⁄sêD≤ìï esêVü≤ ø£\Œ+˝À |üsêX¯sT¡ &ÉT ÁãVü≤à≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT
4. •e(yêj·TT)|ü⁄sêD≤ìï X‚«‘· ø£\Œ+˝À •e⁄&ÉT yêj·TTe⁄≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT
5. uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD≤ìï kÕs¡d«ü ‘· ø£\Œ+˝À $wüßeí ⁄ ÁãVü≤à≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT
6. Hês¡<ä |ü⁄sêD≤ìï ãèVü≤‘Y ø£\Œ+˝À |üPs¡« uÛ≤>±ìï ` düqø±<äT\T
Hês¡<Tä ìøÏ uÀ~Û+#ês¡T.
ñ‘·sÔ u¡ ≤Û >±ìï ` e•wüß&˜ TÉ
e÷+<Ûë‘·≈î£ uÀ~Û+#ê&ÉT
7. e÷s¡ÿ+&˚jT· |ü⁄sêD≤ìï X‚«‘· yêsêVü≤ø£\Œ+˝À e÷s¡ÿ+&˚jT· T&ÉT C…$’ TìøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT
8. n–ï |ü⁄sêD≤ìï áXÊq ø£\Œ+˝À n–ï<˚e⁄&ÉT e•wüßì˜ øÏ uÀ~Û+#ê&ÉT
9. uÛ$Ñ wü´ |ü⁄sêD≤ìï n|òTü Às¡ ø£\Œ+˝À ÁãVü≤à eTqTe⁄≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT
10. ÁãVü≤àyÓe’ s¡Ô |ü⁄sêD≤ìï s¡<+ä∏ ‘·s¡ ø£\Œ+˝À kÕe]í Hês¡<Tä ìøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT
11. *+>∑ |ü⁄sêD≤ìï ø£˝≤Œ+‘· ø£\Œ+˝À |üse¡ T•e⁄&ÉT Hês¡<Tä ìøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT
12. esêVü≤ |ü⁄sêD≤ìï eTqTø£\Œ+˝À $wüßeí ⁄ |üè~∏«øÏ uÀ~Û+#ê&ÉT
13. kÕÿ+<ä |ü⁄sêD≤ìï ‘·‘T· Œs¡Twüø£\Œ+˝À düÿ+<äT&ÉT uÛ÷Ñ $TøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT
14. yêeTq |ü⁄sêD≤ìï ≈£Ls¡à ø£\Œ+˝À ÁãVü≤à |ü⁄\dü´Ô eTVü‰eTTìøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT
15. ≈£Ls¡à |ü⁄sêD≤ìï \ø°Î ø£\Œ+˝À $wüßeí ⁄ |ü⁄\dü´Ô eTVü‰eTTìøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT
16. eT‘·‡´ |ü⁄sêD≤ìï dü|Ôü ø£\Œ+˝À $wüßeí ⁄ eTqTe⁄≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT
17. >∑sT¡ &É |ü⁄sêD≤ìï >∑sT¡ &É ø£\Œ+˝À $wüßeí ⁄ eTqTe⁄≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT
18. ÁãVü‰à+&É |ü⁄sêD≤ìï uÛ$Ñ wü´ ø£\Œ+˝À ÁãVü≤à eTqTe⁄≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT
13
|ü⁄sêD≤\T m+<äT≈£î #·<yä ê*?
|ü⁄sêDÁX¯eDÒ ÁX¯<ë∆ j·Tdü´ kÕ´Á<ë“‘·sd¡ «ü Vü≤yéT ˆ
‘·d´ü kÕøå±Á‘·Œdüqï' kÕ´‘Y •y√ $wüßXí Ã¯ kÕqT>∑' ˆˆ
j·T‘ê‡ ï‘ê« |ü⁄wüÿsπ rπsú j·÷>π dæ+<∏Í #· dü+>∑yT˚ ˆ
‘·‘·Œ¤\+ ~«>∑TD+ ‘·dü´ ÁX¯<ä∆j·÷ yÓ’ X¯èD√‹ j·T' ˆˆ
j˚T |üs+¡ƒ ‹ |ü⁄sêD≤ì X¯èD«ìÔ #· düe÷Væ≤‘ê' ˆ
Á|ü‘´· ø£så +¡ \uÛ+Ñ ‘˚´‘˚ ø£|˝æ ≤<ëq»+ |ò\ü yéT ˆˆ
n|ü⁄Á‘√ \uÛÑ‘˚ |ü⁄Á‘·+ <ÛäHêØ∆ \uÛÑ‘˚ <ÛäqyéT ˆ
$<ë´Ø∆ \uÛ‘Ñ ˚ $<ë´+ yÓ÷øå±Ø∆ yÓ÷ø£eå ÷|ü⁄ïj·÷‘Y ˆˆ
j˚T X¯èD«ìÔ |ü⁄sêD≤ì ø√{Ï»Hêà]®‘+· K\T ˆ
bÕ|üC≤\+‘·T ‘˚ Væ≤‘ê« >∑#Ã· ì¤ Ô Vü≤]eT+~s¡yTé ˆˆ
|ü⁄sêD≤\T $q&É+˝À me]¬ø’‘˚ ÁX¯<∆ä ñ+≥T+<√ eT]j·TT ì‘·éTT
me¬s‘’ ˚ ÁX¯eD+ #˚kÕÔs√, n≥Te+{Ï yê] $wüjT· +˝À •e`πøX¯e⁄\T eT]j·TT
yê] >∑D≤\T dü+|üPsêíqTÁ>∑V≤ü + Á|ü<]ä ÙkÕÔsT¡ . |ü⁄wüÿs¡ rsêú˝À¢, Á|üj÷· >∑ yÓTT<ä˝q’…
qBdü+>∑eT øπ Áå ‘ê˝À¢ kÕïHê˝≤#·]ùdÔ @$<Ûyä TÓ qÆ |ü⁄D´+ bı+<ä>\∑ s√ <ëì s¬ {Ï+º |ü⁄
|ü⁄D´+ |ü⁄sêD ÁXÀ‘·\≈£î \_ÛdTü +Ô ~. uÛÑøÔÏ ÁX¯<\∆ä ‘√ |ü⁄sêD |üsq¡ƒ `ÁX¯eD≤\T
#˚ùdyês¡T ø£|\æ >√e⁄qT <ëq+ #˚ùdÔ ø£*>π |ü⁄D´sê•ì bı+<ä>\∑ s¡T. |ü⁄Á‘·T\T
˝Òìyês¡T |ü⁄Á‘·T\qT, <ä]Á<äT\T <ÛäHêìï, $<ë´s¡T\ú T $<ä´qT, yÓ÷ø£>å ±eTT\T
yÓ÷øå±ìï bı+<ä>\∑ s¡T. |ü⁄sêD ÁXÀ‘·\T ‘·eT ø√{Ï »qà\ bÕbÕ\qT <ä÷s¡+
#˚døæ =ì ∫es√¢ leTHêïsêj·TDeT÷]Ô kÕj·TT»´+ bı+<ä>\∑ s¡T.
|ü⁄sêD yÓ’uÛÑe+
ncÕº<Xä ¯ |ü⁄sêD≤Hê+ HêeT<Û̊j÷· ì j·T' |üsπ ‘ƒ Y ˆ
Á‹ dü+<Ûë´+ »|ü‘˚ ì‘·´+ k˛-X¯«y˚T<Ûä |òü\+ \uÛÒ‘Y ˆˆ
á ncÕº<Xä ¯ eTVü‰|ü⁄sêD≤\ ù|s¡q¢ T ñ<äjT· èT<Ûë´Vü≤ï`kÕj·T+ø±\
düeTj·÷˝À¢ me¬s‘’ ˚ |ü]kƒ ÕÔs√ yês¡T nX¯«y˚T<Ûä |ò˝ü ≤ìï bı+<ä>\∑ s¡ì uÛ≤e+.
14
1234567890123456789
1234567890123456789 1234567890123456789
1234567890123456789
1234567890123456789 1234567890123456789
1234567890123456789
1234567890123456789
1234567890123456789l uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD+ 1234567890123456789
1234567890123456789
1234567890123456789
B
X¯óø±¢+ãs¡<Ûäs¡+ $wüßí+ X¯•es¡í+ #·‘·Ts¡T“¤»yéT ˆ
Á|üdüqïe<äq+ <Ûë´j˚T‘·‡s¡« $|òüTÀï|üXÊ+‘·j˚T ˆˆ
Hêsêj·TD+ qeTdüÿ è‘·´ qs¡+#Ó’e qs√‘·ÔeTyéT ˆ
<˚M+ düs¡dü«r+ yê´dü+ ‘·‘√ »j·TeTTBs¡j˚T‘Y ˆˆ
ncÕº<Xä ¯ eTVü‰|ü⁄sêD≤\˝À nsTT<äe~ l uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD+. ª}s¡÷
uÛ≤>∑e‘·+ Áb˛ø£ÔyéTμ l eTVü‰$wüßíe⁄øÏ ‘=&É\ kÕúq+>± e]í+#·ã&ç+~
á |ü⁄sêD+. Ç+<äT˝À yÓTT‘·+Ô 12 düÿ+<ë\T, 18 y˚\ XÀ¢ø±\T e⁄HêïsTT.
yÓTT<ä{Ï düÿ+<Û+ä ˝À :` uÛÑ>∑<ä“¤øÏÔ eTVü≤‘·´+, ;Ûwüàìsê´D+, |üØøÏå‘·TÔ »qq+,
ns¡Tq® T&ç $cÕ<ä+ ‘·~‘·s¡ $wüj÷· \T #Ó|Œü ã&Ü¶sTT.
s¬ +&Ée düÿ+<Û+ä ˝À :` eTTøÏÔe÷s¡Z+, $X¯«düèwæº, uÛÑ>∑e+‘·T&ç ne‘êsê\T,
uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD \ø£åD+, $sê{Ÿ |ü⁄s¡Twüß&ç es¡íq ‘·~‘·s¡ $wüj·÷\T
#Ó|üŒã&Ü¶sTT.
eT÷&Ée düÿ+<Û+ä ˝À :` $<äTs¡T&ç yÓ’sê>∑´+, uÛ≤>∑e‘· s¡Vü≤dü´+, ÁãVü≤à düèwæº,
kÕ«j·T+uÛTÑ e eTqTe⁄, ø£|\æ uÀ<Ûä ‘·~‘·s¡ $wüj÷· \T $e]+#·ã&Ü¶sTT.
Hê\T>√ düÿ+<Ûä+˝À :` <ä≈£åî&ÉT #˚dæq j·÷>∑+, Á<ÛäTe⁄&ç #·]Á‘·,
|üè<ÛTä eTVü‰sêE #·]Á‘·, |ü⁄s¡+»H√bÕU≤´q+ e+{Ï $wüj÷· \T.
◊<√ düÿ+<Û+ä ˝À :` Á|æjT· Áe‘·T&ç #·]Á‘·, n^ïÁ<ÛTä &ç #·]Á‘·, uÛsÑ ‘¡ `· »&ÉusÑÛ ‘¡ T· \
eè‘êÔ+‘·+, dü÷s¡T´&ÉT, n+‘·]ø£+å , $$<Ûä s¡ø±\ qs¡ø±\T ‘·~‘·s¡ $wüj÷· \T
e]í+#·ã&Ü¶sTT.
Äs√ düÿ+<Û+ä ˝À :` nC≤$TfiÀbÕU≤´q+, <äB∫Û eè‘êÔ+‘·+, eèÁ‘êdüTs¡e<Û,ä
∫Á‘·øπ ‘·T #·]Á‘· e+{Ï $wüj÷· \T #Ó|Œü ã&Ü¶sTT.
15
@&√ düÿ+<Û+ä ˝À :` »j·T$»j·TT\T, Á|üV‰ü <¢ #ä ]· Á‘·, Á‹|ü⁄sêdüTs¡ dü+Vü‰s¡+,
n»>∑s√ bÕU≤´q+ e+{Ï $X‚cÕ\THêïsTT.
mì$T<√ düÿ+<Û+ä :` eTqTe⁄\T, >∑C+Ò Á<äy÷Ó ø£+å , ≈£Lsêàe‘ês¡+, yÓ÷Væ≤˙
ne‘ês¡+, yêeTHêe‘ês¡+, eT‘ê‡é‘ês¡+ e+{Ï $wüj÷· \T #Ó|Œü ã&Ü¶sTT.
‘=$Tà<√ düÿ+<Û+ä :` yÓ’edü«‘· eTqTe+X¯+, Çøå±«≈£î e+X¯+, sêeTT&ç
#·]Á‘·, #·+Á<äe+X¯sêE\ #·]Á‘·, j·T<äTe+X¯ $X‚cÕ\T e]í+#·ã&Ü¶sTT.
|ü<√ düÿ+<Û+ä :` <˚eø°edüT<˚e⁄\T, lø£ècÕíe‘ês¡+, lø£èwü©í \\T, •X¯óbÕ\
e<Û,ä lø£èwüß&í ç dü+‘êq+ ‘·~‘·s¡ $X‚cÕ\T dü$es¡+>± e]í+#·ã&Ü¶sTT.
|ü<øä =+&√ düÿ+<Û+ä :` kÕ<ÛTä e⁄\ \ø£Då ≤\T, ñ<äe∆ ^‘· uÛøÑ ,ÔÏ <Ûë´q+, dæ<Tä \∆ T,
esêíÁX¯eT <Ûsä êà\T, _Û≈îå£ ^‘·, kÕ+K´jÓ÷>∑+, n+‹eT dü+<˚X+¯ , lø£èwüí
ìsê´D+ ‘·~‘·s¡ $wüj÷· \T #Ó|Œü ã&Ü¶sTT.
|üHïÓ +&√ düÿ+<Û+ä :` ø£*j·TT>∑ Á|üuÛ≤e+, Á|üfi¯j·÷\T, |üØøÏå‘·TÔøÏ $eTTøÏÔ,
y˚<ë\T, |ü⁄sêD≤\T, e÷s¡ÿ+&˚j·TeTTì, kÂs¡eP´Vü≤+ e+{Ï $X‚cÕ\T
Á|ü<ëÛ q+>± #Ó|Œü ã&Ü¶sTT.
l uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD+˝Àì 12 düÿ+<Ûë\˝À #Ó|Œü ã&É¶ Á|ü<ëÛ q n+XÊ\ì
á Á>∑+<∏+ä ˝À MT≈£î |ü]#·jT· + #˚kÕÔ+.
#·‘·T'XÀ¢ø° uÛ≤>∑e‘·+
|üPs¡«+ l eTVü‰$wüßíe⁄ dü«j·T+>± ÁãVü≤à<˚e⁄&çøÏ |üP]Ô uÛ≤>∑e‘·
s¡V≤ü kÕ´ìï, ‘·‘êÔ «ìï øπ e\+ Hê\T>∑T XÀ¢ø±\˝À Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT.
1. nVü≤y˚TyêdüyT˚ yê-Áπ> Hêq´<ä´‘Y dü<ädü‘·Œs¡+ ˆ
|üXÊÃ<äVü≤+ j·T<˚‘·#·Ã jÓ÷-e•ùw´‘·k˛-düà ´Vü≤+ ˆˆ
á düèwæºøÏ eTT+<äT H˚H˚ e⁄HêïqT. ‘·s¡Tyê‘ê H˚H˚ e⁄HêïqT.
á #·sê#·s¡ Á|ü|ü+#êìï düèwæº+∫, e´ø£Ô|ü]∫+B H˚H˚, á düèwæº
\j·TyÓTbÆ ˛j·÷ø£ $T–*e⁄+&˚B H˚H.˚
16
2. ãTT‘˚-s¡ú+ j·T‘Y Á|ürj˚T‘· q Á|ürj˚T‘·#ê‘·àì ˆ
‘·~«<ë´<é Ä‘·àH√ e÷j·÷+ j·T<∏ëuÛ≤k˛-j·T<∏ë‘·eT' ˆˆ
á düèwæº n+‘ê Hê qT+#˚ Ä$s¡“$¤ +∫+<äì #·÷ùd~ Hê e÷j·÷X¯øπ .Ô
Ä e÷j·÷X¯øÔÏ Á|üu≤Û e+‘√H˚ ˝Òì~ ñqï≥Tº>±, ñqï~ ˝Òq≥Tº>± ø£ì|ædTü +Ô ~.
3. j·T<∏ë eTVü‰+‹ uÛÑ÷‘êì uÛÑ÷‘˚wüO#êÃe#˚wü«düT ˆ
Á|ü$cÕºq´ Á|ü$cÕºì ‘·<∏ë‘˚wüß q ‘˚wü«Vü≤+ ˆˆ
á #·sê#·s¡ düèwæ˝º À e⁄qï nìï edüTeÔ ⁄\˝À |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\T Á|üy•˚ +∫
e⁄qï|üŒ{Ïø° n$ ø£ì|æ+#·e⁄. n<˚$<Û+ä >± H˚qT ≈£L&Ü düø\£ uÛ÷Ñ ‘ê\˝À
Ä‘·à>± Á|üy•˚ +∫ düs«¡ Á‘ê ì+&ç e⁄qï|üŒ{Ïø° ø£ì|æ+#·qT.
4. @‘êe<˚e õC≤„d´ü + ‘·‘·Ô «õC≤„dTü Hê‘·àq' ˆ
nq«j·T e´‹πsø±uÛ≤´+ j·T‘Y kÕ´‘Y düs«¡ Á‘· düs«¡ <ë ˆˆ
|üse¡ Tdü‘´· dü«s¡÷|üyTÓ qÆ Hê Ä‘·à‘·‘Ô· «+ nHê~>± düs«¡ Á‘ê yê´|æ+∫
e⁄+~. Ç<ä+‘ê |üs¡ÁãVü≤à dü«s¡÷|üy˚T nqï dü‘ê´ìï u≤>± $#ê]+∫
‘Ó\TdüT≈£îì nqTuÛ÷Ñ ‹ #Ó+<ë*. Ä‘·à‘·‘êÔ «ìï nq«j·T e´‹πsø£ |ü<‘∆ä T· \
<ë«sê Ä‘·à nì Á>∑V≤æ +#ê*.
eTVü‰$wüßíe⁄ <ë«sê ‘Ó\TdüT≈£îqï á Hê\T>∑T XÀ¢ø±\ uÛ≤>∑e‘·
s¡V≤ü kÕ´ìï ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT Hês¡<Tä &çøÏ #ÓbÕŒ&ÉT. Hês¡<Tä &ÉT <ëìï yê´düeTVü≤]¸øÏ
#Ó|üŒ>±, yê´düT&ÉT X¯ó≈£î&çøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT. X¯ó≈£î&ÉT ‘êqT $qï<ëìï
XÊ|üÁ>∑dTü &Ô q’Ó |üØøÏqå àVü‰sêE≈£î @&ÉTs√E˝À¢ uÀ~Û+∫ Äj·Tq≈£î eTTøÏìÔ
#˚≈L£ sêÃ&ÉT. ‘·sT¡ yê‘· Ä~X‚wßü &ÉT uÛ≤>∑e‘êìï bÕ‘êfi¯˝Àø£+˝À yê´|æ#Ô j ˚ T· >±,
ãèVü≤düŒ‹ dü«s¡Z˝Àø£+˝À, |üsêX¯s¡T&ÉT uÛÑ÷˝Àø£+˝À, düqø£ düq+<äHê~
eTVü≤s¡T¸\T dü«sêZìøÏ nr‘·yTÓ qÆ ˝Àø±˝À¢ Á|ü#ês¡+ #˚kÕs¡T.
17
uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD \ø£åD≤\T
uÛ≤>∑e‘·|⁄ü sêD+ |ü~ \ø£D å ≤\ì nqTdü]dü÷Ô s¡∫+#·ã&ç+~.
1. düs¡Z : uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç #·÷|ü⁄‘√ Á‹>∑TD≤\T ˇø£ÿkÕ]>± #Ó~]b˛sTT |ü~
Ç+Á~j·÷\T>±, ◊<äT ‘·HêàÁ‘·\T>±, eTqdüT nVü≤+ø±s¡+‘√ ≈£L&çq
eTVü≤‘·Ô‘·Ô «+ |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\T Ä$s¡“¤$+#êsTT.
2. $düs¡Z : #·‘·Ts¡TàK ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT #·sê#·s¡ düèwæºs¡#·q #˚j·T≥+.
3. kÕúq+ : ‘êqT düèwæ+º ∫q yê{Ïì, yê{Ïyê{Ï |ü]<ÛTä ˝À¢ ì*|æ e⁄+#·≥+,
<äTwüßº*ï •øÏ+å ∫, yê]ì »sTT+#·≥+ e+{Ï $wüj÷· ˝À¢ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT
ø£è‘·øè£ ‘·T´&ÉT ø±e≥+.
4. b˛wüD+ : uÛ≈Ñ î£ *Ô ï s¡ø+åÏ ∫, yê]ì nqTÁ>∑V≤æ +#·≥+.
5. }‘·T\T : JesêdüT˝À¢ <ë–e⁄qï ø£sà¡ yêdüq\T.
6. eTq«+‘·sê\T : eTqTe⁄\T ‘êeTT bÕ*+#˚ eTq«+‘·sê\˝À #˚dqæ
>=|üŒ|üqT\T, >±<∏\ä T.
7. áXÊqT&ç ø£<\ä∏ T : $$<Ûä ne‘êsê\˝À lVü≤] >∑T]+∫ #Ó|Œæ q ø£<\ä∏ T,
>±<∏ä\T.
8. $s√<Û+ä : Äyê+‘·s¡ Á|üfij ¯ T· +˝À Jyê‘·à\T yêdüq\‘√ e⁄+≥÷, m˝≤+{Ï
#˚‘H· êdæú‹ ˝Òì nedüqú T >∑T]+∫ #Ó|Œü ≥+.
9. eTTøÏÔ : Je⁄&ÉT ø£s¡àã+<Ûë*ï ‘=\–+#·T≈£îì, uÛÑøÏÔe÷s¡Z+ <ë«sê
ÁãVü≤à|ü<ë∏ ìï (yÓ≈’ î£ +sƒêìï) bı+<ä≥+ e+{Ï $wüj÷· \T.
10.ÄÁX¯jT· + : düèwæ,º dæ‹ú , \j·÷\T @ |üse¡ ÷‘·à qT+∫ »s¡T>∑T‘·THêïjÓ÷
Ä |üse¡ ÷‘·à kÕúq+.
uÛ≤>∑e‘· e÷Vü‰‘·à ´+
lø£èwüí uÛ>Ñ y∑ êqT&ÉT ‘·q ne‘êsêìï |ü]düe÷|æÔ #˚j÷· \qT≈£îHêï&ÉT.
yÓ+≥H˚ ‘·q Á|æjT· $TÁ‘·T&Óq’ ñ<äe∆ ⁄DÏí |æ*∫ Ä $wüj÷· ìï ‘Ó*j·T#˚kÕ&ÉT.
18
n~ $ì ñ<äe∆ ⁄&ÉT m+‘√ $\|æd÷ü Ô ªªÁ|üu÷ÑÛ ! lø£ècÕí! ˙e⁄˝Òì á ˝Àø£+
X¯ S qýÓ T Æ b ˛‘· T +~. ø£ * ≈£ L &Ü Á|ü y ˚ • k˛Ô + ~. á ø£ * j· T T>∑ + ˝À
e÷qe⁄\+<äs÷¡ mH√ï u≤<Û\ä T|ü&‘É ês¡T. yês¡+<ä]ø° ‘·–q ‘·sT¡ D√bÕj·÷ìï
#Ó|üŒ+&ç kÕ«MT! nì y˚&ÉT≈£îHêï&ÉT. n|ü&ÉT lø£èwüßí&ÉT ‘·q˝À e⁄qï
~e´‘˚»düT‡ì, ~e´X¯≈£îÔ*ï uÛ≤>∑e‘·|ü⁄sêD+˝ÀøÏ Á|üy˚•+|ü #˚kÕ&ÉT.
ñ<äe∆ ⁄&ç‘√ ` ñ<äy∆ ê! H˚qT dü<ë á uÛ≤>∑e‘·+˝ÀH˚ ìedædTü +Ô {≤qT. Bìï
|üPõùd,Ô |ü]ùƒ dÔ qqTï ùd$+∫qfÒº nì Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT. ø£qTø£ lø£èwüß&í ç
~e´dü«s¡÷|üyT˚ l uÛ≤>∑e‘· eTVü‰|ü⁄sêDeTì uÛ≤$+#ê*.
X¯óø£eTVü≤]¸ |üØøÏqå àVü‰sêE≈£î l uÛ≤>∑e‘êìï $ì|æ+#·uÀ‘·THêï&Éì
‘Ó\TdüT≈£îì <˚e‘·\+‘ê ˇø£ ø£\X¯+˝À neTè‘êìï rdüT≈£îì X¯óø£eTVü≤]¸
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfi≤fls¡T. Äj·Tq‘√ kÕ«MT á neTè‘êìï |üØøÏ‘å T· øÔ ∫Ï Ã uÛ≤>∑e‘êìï
‘·eT≈£î Çe«eTì ø√s¡>±, <˚e‘·\ ≈£î‹‡‘· ãT~∆ ‘Ó*dæq X¯óø£eTVü≤]¸ n+<äT≈£î
n+^ø£]+#·˝Ò<äT.
l uÛ≤>∑e‘êìï X¯óø£eTVü≤]¸ <ë«sê $ì |üØøÏqå àVü‰sêE yÓ÷ø£+å
bı+<ë&Éqï $wüjT· + ÁãVü≤à<˚e⁄&çøÏ ‘Ó*dæ+~. yÓ+≥H˚ Äj·Tq y˚<Xä ÊÅkÕÔ\˙ï
ˇø£yÓ’|ü⁄, l uÛ≤>∑e‘êìï eTs√yÓ’|ü⁄ Á‘êdüT˝À y˚dæ ‘·÷j·T>± l uÛ≤>∑e‘·y˚T
ãs¡Te⁄ ‘·÷–+<ä≥.
uÛ≤>∑e‘· dübÕÔVü≤+
uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD≤ìï @&ÉTs√E˝À¢ Á|üe#·q+ #˚j·T≥+ nH˚
dü+Á|ü<ëj·÷ìï yÓTT<ä≥ X¯óø£eTVü≤]¸ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. Ç~ lø£èwüßí&ÉT
ìsê´D+ #Ó+~q ‘·sT¡ yê‘· eTTô|ŒÌ dü+e‘·‡sê\≈£î, ø£*j·TT>∑+ Á|üy•˚ +∫q
‘·sT¡ yê‘·, uÛ≤Á<Û|ä <ü ä X¯ó<ä∆ qe$T qT+∫ bÂs¡$í T es¡≈î£ »]–+~.
‘·s¡Tyê‘· ø±\+˝À >√ø£s¡Tí&ÉH˚yê&ÉT, ‘·s¡Tyê‘· >∑+>±rs¡+˝Àì
Äq+<äeq+˝À Hês¡<eä TVü≤]¸ uÛ≤>∑e‘· dübÕÔV‰ü *ï ìs¡«Væ≤+#ês¡T. n˝≤
ÄHê{Ï qT+∫ H˚{eÏ s¡≈L£ m+<äs√ uÛ≤>∑e‘· dübÕÔV‰ü \T ìs¡«Væ≤+∫ ø£è‘ês¡T\ú T,
#·]‘ês¡T\ú T ne⁄‘·THêïs¡T.
19
uÛÑ>∑e+‘·T&ç ne‘ês¡>±<∏ä
|üPs¡«+ HÓ$’ TXÊs¡D´+˝À XÖqø±~ eTTqT\+<äs÷¡ ø£*dæ Bs¡ÈdÁü ‘·
j·÷>±ìï #˚dTü HÔ êïs¡T. Ä düeTj·T+˝À y˚<yä ê´düT&ç •wüß´&ÉT s√eTVü≤s¡¸DT&ç
≈£îe÷s¡T&Óq’ dü÷‘·eTVü≤]¸ nø£ÿ&çøÏ e#êÃ&ÉT. n+<äs÷¡ Äj·Tìï |òTü q+>±
kÕ«>∑‹+∫ dü‘êÿsê\T #˚dæ Ç˝≤ y˚&TÉ ≈£îHêïs¡T.
ªªkÕ«MT! dü÷‘·eTVü≤Ø¸! ˙ ‘·+Á&ç <ë«sê yê´düeTVü≤]¸ s¡∫+∫q
nìï |ü⁄sêD≤\q÷ ˙e⁄ ÁX¯<>∆ä ± ne>∑‘+· #˚dTü ≈£îHêïe⁄. á ø£*j·TT>∑+˝À
e÷qe⁄\+<äs¡÷ n˝≤Œj·TTwüßÿ\T, uÛÀ>∑˝≤\düT\T, s√>∑|”&ç‘·T\T ø£qTø£
yês¡+‘ê y˚<ë<Û´ä j·Tq+ #˚d,æ y˚<<ä säÛ êàìï ‘Ó\TdüTø√˝ÒsT¡ . n˝≤+{Ï yês¡+<äØï
‘·]+|ü#j ˚ T· {≤ìøÏ @¬øø’ £ e÷s¡Z+ lø£èwüß&í ç ~e´>±<∏*ä ï $q≥y˚T. ø£qTø£
|ü⁄D´XÀ¢≈î£ &Óq’ Ä ø£èwüí |üse¡ ÷‘·à |ü⁄D´>±<∏*ä ï e÷≈£î $ì|æ+∫ e÷ J$‘ê\qT
#·]‘ês¡+ú #˚jT· eTì ø√s¡T‘·THêï+μμ nì ÁbÕ]ú+#ês¡T.
dü÷‘·eTTì eTT+<äT>± X¯ó≈£î&çø,Ï qs¡Hêsêj·TDT\≈£î, lø£èwüß&í øç ,Ï
düs¡dü«r<˚$øÏ, yê´düeTVü≤]¸øÏ, ÁãVü≤à<˚e⁄&çøÏ qeTdüÿ]+∫ #Ó|üŒ≥+
ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT ` XÖqø±~eTTqT˝≤sê! lø£èwüß&í ç ne‘ês¡>±<∏ìä $Hê\qï
MT ø√]ø£ ÁX‚j÷Ó <ëj·Tø£+. n~ MT n+<ä] ø£seÔ¡ ´+ ≈£L&Ü. lø£èwüß&í ç
MT<ä nqqúÛøÑ ÔÏ ø£*– e⁄+fÒ #ê\T n~ C≤„qyÓs’ ê>±´*ï Á|ükÕ~düT+Ô ~.
e÷qe⁄\T ìs¡+‘·s+¡ ø£èwüí©\*ï $+≥÷, Äj·TH˚ï Äsê~Ûd÷ü ,Ô ø°]dÔ ÷ü ,Ô
düà]dü÷Ô e⁄+fÒ yês¡T dü+kÕs¡ ã+<Ûë\ qT+∫ $eTTøÏÔ bı+<äT‘ês¡T. n+<ä]
Vü≤è<äj÷· \˝À ìedæ+#˚ ø£èwü|í sü e¡ ÷‘·à ‘·q uÛ≈Ñ î£ \Ô T >±q+ #˚ùd ø°sqÔ¡ *ï
$ì Äq+<ä ‘·qàj·TT&Í‘ê&ÉT. ø£qTø£ Äj·TqMT<ä uÛøÑ ìÔÏ ô|+bı+~+#·T≈£î+fÒ
Je⁄&çøÏ ø±eTÁø√<Ûë\T ‘·–Zb˛sTT n‘·&ç ãT~∆ |ü]X¯ó<ä+∆ >± e÷]b˛‘·T+~.
|üs¡ÁãVü≤à dü«s¡÷|ü⁄&Ó’q ø£èwüí|üs¡e÷‘·à >∑&ç¶|üs¡ø£ qT+∫ ÁãVü≤à<˚e⁄&ç
es¡≈L£ düø\£ JesêdüT©ï ‘êH˚ düèwæ+º #ê&ÉT. Äj·Tq düèwæ˝º À Á|ü<ëÛ q+>±
<˚e‘·\T, e÷qe⁄\T, ‹s¡´≈£îÿ\T (|üX¯ó|üøå±´<äT\T), kÕúesê\T (ø£<ä\ì
20
|üs¡«‘ê\T) nì Hê\T>∑Ts¡ø±\ JesêdüT\THêïsTT. á Je⁄˝À¢ Åd”Ô\T,
|ü⁄s¡Twüß\T nH˚ *+>∑uÛÒ<ä+, dü‘·Ô «s¡»düÔyÓ÷ >∑TD≤\H˚ dü«uÛ≤e uÛÒ<ë\T
@s¡Œ&Ü¶sTT. Ä |üse¡ ÷‘·à e÷qe⁄\ J$‘êìï Áø£eTã<ä+∆ #˚ùd \ø£å ´+‘√
ÁãVü≤à#·s´¡ +, >±s¡Ωd´úü +, yêqÁ|üd+úü , düHê´dü+ nH˚ Hê\T>∑T esêíÁX¯eT <Ûsä êà*ï
@s¡Œ]#ê&ÉT. n˝≤π> e÷qe⁄*ï ÁãVü≤àD, ø£Áå ‹j·T, yÓX’ ´¯ , X¯SÁ<ä nì Hê\T>∑T
esêí\T>± yês¡T #˚ùd |üqT*ï nqTdü]+∫ @sêŒ≥T #˚kÕ&ÉT. á e÷qe⁄\+‘ê
<Ûsä à¡ ã<äy∆ TÓ qÆ J$‘·+ >∑&|É ≥ü + ø√dü+ <Ûsä à¡ , ns¡,ú ø±eT, yÓ÷øå±\H˚ #·‘T· ]«<Ûä
|ü⁄s¡TcÕsêú\ì ìπs•› +#ê&ÉT. á |ü⁄s¡TcÕsêú\T kÕ~Û+#·{≤ìøÏ ø±e\dæq
$C≤„Hêìï ‘Ó\TdüTø√e≥+ ø√dü+ ÁãVü≤à<˚e⁄&ç <ë«sê Hê\T>∑Ty˚<ë*ï
düèwæ+º #ê&ÉT. nsTT‘˚ á y˚<$ä C≤„q+ n+<ä]ø° düT\uÛ+Ñ >± ns¡+ú ø±<äì
uÛ≤$+∫ ‘êH˚ u≤<äsêj·TDT&ç>± (yê´düT&ÉT) ne‘·]+∫ y˚<äyêvàj·÷ìï
Hê\T>∑T>± $uÛõÑ +#ê&ÉT. n+<äT˝À ø£sà¡ ø±+&ÉøÏ dü+ã+~Û+∫q |üPs¡«uÛ≤>±ìøÏ
C…$’ TìeTVü≤]¸ #˚‘· yêÚ≤´q+ sêsTT+∫, C≤„quÛ≤>±ìøÏ (ñ‘·sÔ u¡ ≤Û >±ìøÏ)
‘êH˚ ÁãVü≤àdü÷Á‘· uÛ≤wü´+ s¡∫+#ê&ÉT. n<˚$<Û+ä >± |üPs¡«uÛ≤>±ìøÏ $es¡D>±
eTVü‰uÛ≤s¡‘êìï, ñ‘·Ôs¡uÛ≤>±ìøÏ $es¡D>± eTVü‰uÛ≤>∑e‘êìï s¡∫+∫
y˚<kä Õs¡eT+‘ê á s¬ +&ç+{Ï˝À bı+<äT|ü]#ê&ÉT.
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&É+fÒ C≤„q+, Ms¡´+, X¯ø,ÔÏ ◊X¯´s¡´+, ‘˚»düT‡ e+{Ï ñ
‘·eÔ T \ø£D å ≤*ï ø£*– e⁄+≥÷, m≥Te+{Ï ne\ø£D å ≤\÷ ˝Òìyê&Éì ns¡+ú .
n+‘˚ø±<äT düeTdüÔ ø£fi≤´D >∑TD≤\T ø£*–qyê&ÉT, m˝≤+{Ï <√cÕ\T
n+≥ìyê&ÉT ≈£L&Ü uÛ>Ñ e∑ +‘·T&˚.
á uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT ‘·qøÏ düèwæº #˚j÷· * nqï dü+ø£\Œ+ ø£*–‘˚ s¡CÀ>∑TD
Á|ü<ëÛ qT&Óq’ ÁãVü≤à X¯Øs¡+˝ÀøÏ Á|üy•˚ +∫ »>∑‘T· ìÔ düèwækº ÕÔ&TÉ . n˝≤π> \j·T+
#˚j·÷\ì uÛ≤$ùdÔ ‘·yÓ÷>∑TD Á|ü<ÛëqT&Ó’q |üs¡y˚TX¯«s¡T&ç˝À #˚] düèwæºì
\j·T+ #˚kÕÔ&TÉ . Çø£ ‘·q düèwæìº b˛wæ+#ê\qï uÛ≤eq Äj·TqøÏ ø£*–‘˚
dü‘«Ô· >∑TD Á|ü<ëÛ qT&Óq’ $wüßeí ⁄˝À Á|üy•˚ +∫ Á|ü|+ü #êìï b˛wækÕÔ&TÉ . Ç˝≤
21
á düø\£ »>∑‘T· øÔ ° ø±s¡≈î£ &Óq’ l eTVü‰$wüßeí ⁄ì uÛÑõùdÔ C≤„q+ ø£\T>∑T‘·T+~.
eTTøÏÔ \_ÛdTü +Ô ~.
yêdüT<˚e⁄&ç Äsê<Ûqä m+‘√ ÁbÕNqyÓTqÆ ~. y˚<ë˝À¢ yÓTT<ä≥ #Ó|Œæ +~
yêdüT<˚e⁄&ç ñbÕdüH.˚ á yêdüT<˚e⁄&˚ düø\£ düèwæøº Ï eTT+<äTqï |üse¡ ÷‘·à,
Ä~<˚e⁄&ÉT. Äj·TH˚ düø£\ JesêdüT\ Ç+Á~j·÷\‘√, eTqdüT‡\‘√,
|ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\‘√ ø£*dæ $sê≥TŒs¡Twüß&ÉT>± ne‘·]+#ê&ÉT. Ä eTVü‰|ü⁄s¡Twüß&ÉT
nbÕs¡ »\sê•˝À jÓ÷>∑ìÁ<ä˝À e⁄+&É>± Äj·Tq Hê_ÛqT+∫ |ü⁄{Ïºq
ø£eT\+˝À ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT. ‘·sT¡ yê‘· Äj·Tq <˚V≤ü + qT+∫
mH√ï <˚e e÷qes¡÷bÕ\T Ä$s¡“$¤ +#êsTT. Ä eTVü‰|ü⁄s¡Twüß&˚ ø±\Áø£eT+˝À
eT‘·‡´, ≈£Ls¡à, esêVü≤, Hês¡dæ+Vü≤, yêeTq, sêeT, ø£èwüí, |üs¡X¯ósêeT,
Hês¡<,ä qs¡Hêsêj·TD, ø£|\æ , ãTTwüu,ÑÛ <ä‘êÔÁ‘˚jT· ‘·~‘·s¡ ne‘êsê*ï
<Ûä]+∫ <äTwüº•ø£åD •wüºs¡ø£åD #˚kÕ&ÉT. n˝≤π> eT+Á‘·Á<äwüº˝…’q m+<äs√
ãTTwüß\T, eTTqT\T ≈£L&Ü Äj·Tq qT+∫ |ü⁄{Ïqº yêπs.
|üse¡ ÷‘·à <Û]ä +∫q nìï ne‘êsê\˝À lø£ècÕíe‘ês¡+ |ü]|üPs¡yí TÓ qÆ ~.
á ne‘ês¡+˝À |üse¡ ÷‘·à \ø£D å ≤\T>± #Ó|Œü ã&É¶ C≤„q+, ã\+, ◊X¯«s¡´+,
Á|üø±X¯+, Ms¡´+ e+{Ï ø£fi≤´D >∑TD≤\˙ï Á|üø£{Ï+#·ã&Ü¶sTT. n+<äTπø
ªªø£èwüdí Tü Ô uÛ>Ñ y∑ êHé dü«j·T+μμ n+{≤s¡T.
XÖø£Hê~eTTqT˝≤sê! á dü÷˝ú yÓTqÆ »>∑‘Ô̊ ø±≈£î+&Ü, eTH√ãT~∆
nVü≤+ø±sê\‘√ ≈£L&çq dü÷ø£Î»>∑‘T· qÔ T ≈£L&Ü Ä |üse¡ ÷‘˚à düèwæ+º #ê&ÉT.
Ä |üs¡e÷‘·à ©˝≤$˝≤kÕ\T e÷j·T‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï$. n$ n+<ä]ø°
düT\uÛ+Ñ >± ns¡+ú ø±e⁄, øπ e\+ Äj·Tq bÕ<ä|<ü ëà\ MT<ä uÛøÑ ÔÏ ø£*–qyê]øÏ
e÷Á‘·yT˚ n$ ne>∑‘+· ne⁄‘êsTT. düø\£ y˚<ë\ kÕsê˙ï yê´düu>ÑÛ y∑ êqT&ÉT
l uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD+˝À bı+<äT|ü]∫ ‘·q ≈£îe÷s¡T&ÉT X¯óø£eTVü≤]¸øÏ
uÀ~Û+#ê&ÉT. Äj·Tq <ëìï |üØøÏqå àVü‰sêE≈£î $ì|æ+#˚ düeTj·T+˝À H˚qT
≈£L&Ü nø£ÿ&É≈î£ #˚] yÓTT‘·+Ô ÁX¯eD+ #˚kÕqT. Hê X¯øeÔÏ +#·q ˝Ò≈î£ +&Ü
H˚qT $qï<ä+‘ê MT≈£î $e]kÕÔqTμμ nì dü÷‘·T&ÉT eTVü≤s¡T¸\+<ä]ø° #ÓbÕŒ&ÉT.
22
yê´düeTVü≤]¸
ñ|ü]#·s¡eTqTe⁄ ≈£îe÷¬sÔ dü‘·é‹. ÄyÓT |üsêX¯s¡ eTVü≤]¸ì
$yêVü≤+ #˚düT≈£î+~. yê]<ä›]ø° Hêsêj·TDT&ç n+X¯‘√ yê´düeTVü≤]¸
»ìà+#ê&ÉT. áj·TH˚ï u≤<äsêj·TDT&ÉT, ø£èwü<í «’Ó bÕj·TqT&ÉT nì ≈£L&Ü
n+{≤s¡T. Äj·Tq y˚<ë\ìï{Ï˙ Hê\T>∑T>± $uÛõÑ +∫ y˚<yä ê´düT&ÉT>± Á|üd~æ ∆
#Ó+<ë&ÉT. kÕøå±‘·TÔ Hêsêj·TD dü«s¡÷|ü⁄&ÉT>±, eTVü‰C≤„ì>± ø°]Ô bı+~q
yê´düT&ÉT ˇø£Hê&ÉT düsd¡ «ü r qBrs¡+˝À <Ûë´q+ #˚dTü +Ô &É>± Ä <Ûë´q+˝À
ø£*Á|üy˚•+#·≥+, Ä Á|üuÛ≤e+‘√ e÷qe⁄\+‘ê n˝≤Œj·TTwüßÿ\T>±,
<äTs¡“\T\T>± e⁄+&É≥+, yês¡+‘ê n<Ûäs¡àø±sê´\T Ä#·]+#·≥+ e+{Ï
<äèXÊ´*ï #·÷kÕ&ÉT. yês¡+<ä]˙ ‘·]+|ü#˚j·÷\ì ‘êqT Hê\T>∑T>±
$uÛÑõ+∫q y˚<ë\˝À ãTTπ>«<ëìï ô|’\T&ÉH˚ •wüß´&çøÏ, j·TEπs«<ëìï
yÓ’X¯+bÕj·TqT&çøÏ, kÕeTy˚<ëìï C…’$Tì eTVü≤]¸øÏ, n<Ûäs¡«Dy˚<ëìï
düTeT+‘·T&çøÏ uÀ~Û+∫ yê{Ïì >∑Ts¡T•wü´ |üs+¡ |üs>¡ ± ˝Àø£+˝À yê´|æÔ #˚jT· eTì
Ä<˚•+#ê&ÉT. ‘·sT¡ yê‘· ncÕº<Xä ¯ |ü⁄sêD≤\ì s¡∫+∫ yê{Ïì s√eTVü≤s¡¸DT&çøÏ
n|üŒ–+#ê&ÉT. y˚<kä Õsêìï s¡+>∑]+∫ eTVü‰uÛ≤s¡‘· Ç‹Vü‰kÕìï |ü+&ç‘·
bÕeTs¡T\+<ä]ø° ns¡úeTj˚T´˝≤ ÁyêkÕ&ÉT. Ç˝≤ mìï s¡∫+∫q|üŒ{Ïø°
yê´düeTVü≤]¸øÏ @<√ ‘Ó*j·Tì ndü+‘·è|æÔ ø£\T>∑T‘√+~. n~ s√Es√Eø°
ô|]–b˛‘√+~. ø±s¡ D + @$T{À? Äj· T qøÏ m+‘· Ä˝À∫+∫Hê
‘Ó*j·T≥+˝Ò<äT. n<˚ düeTj·T+˝À ˇø£Hê&ÉT Hês¡<äeTVü≤]¸ Äj·Tìï
<ä]Ù+#·{≤ìøÏ e#êÃ&ÉT. yê´düT\yês¡T m+‘√ Äq+<ä+>± Hês¡<äTDÏí
ÄVü‰«ì+∫ n‹~∏ dü‘êÿsê\T #˚kÕ&ÉT.
uÛ≤>∑e‘·s¡#·q≈£î Áù|s¡D
yê´düT&ÉT Hês¡<äeTVü≤]¸ì kÕe<Ûëq+>± ≈£Ls√Ãu…{Ïº Äj·Tq‘√
ªªHês¡<eä TVü≤Ø¸, m+<äTø√ H˚qT mìï s¡#q· \T #˚dHæ ê Hê eTqdüT dü+‘·è|æÔ
#Ó+<ä≥+ ˝Ò<Tä . @<√ $T–*b˛sTT+~. n~ @<√ ‘Ó*j·T≥+˝Ò<Tä . Ç˝≤
23
Hê eTqdüT s√p y˚<qä #Ó+<äT‘√+~. BìøÏ ø±s¡Dy˚T$T{À #Ó|Œü +&Éìμμ
ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.
yê´düeTVü≤Ø¸! ˙$|üŒ{Ï<ëø± mH√ï eTVü≤‘·Ôs¡yÓTÆq Á>∑+<∏ë\T
s¡∫+#êe⁄. y˚<ë*ï $uÛÑõ+#êe⁄. nqq´kÕe÷qýÓTÆq eTVü‰uÛ≤s¡‘·
Ç‹Vü‰kÕìï ≈£L&Ü düèwæ+º #êe⁄. ˙ s¡#H· ê #ê‘·Ts¡´+ nyÓ÷|òTü +. nsTT‘˚
eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À>±˙, Ç‘·s¡ |ü⁄sêD≤˝˝À >±˙ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç >∑TD>∑D≤\T
>∑T]+∫ øπ e\+ ù|s=ÿHêïy˚ >±˙, yê{Ïì dü+|üPs¡+í >± mø£ÿ&Ü e]í+#·˝<Ò Tä .
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç >∑TD>∑D≤*ï, ø£<*ä∏ ï >±<∏*ä ï ø°]dÔ Tü +Ô fÒ Äj·THÓ+‘√ dü+‘√wækÕÔ&TÉ .
n$ ø°]+Ô #˚yê] eTqdüTì ≈£L&Ü m+‘√ dü+‘√wü|sü T¡ kÕÔsTT. uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç
MT<ä uÛøÑ ÔÏ ø£*–+#·ì Á>∑+<∏ë\T ìÅwŒü jÓ÷»Hê\T. n$ #·‘T· ]«<Ûä |ü⁄s¡TcÕsêú\qT
e÷qe⁄\≈£î n+~+#·˝Òe⁄. uÛÑ>∑e+‘·T&ç ~e´©\*ï e]í+#˚ Á>∑+<∏ä+˝À
∫qï∫qï <√cÕ\Tqï|üŒ{Ïø° uÛ≈Ñ î£ \Ô T yê{Ïì m+‘√ Äsê~ÛkÕÔsT¡ . uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç
©\*ï ‘Ó\T|üì Á>∑+<∏+ä m+‘√ >=|üŒ<ÓH’ ê <ëìï uÛ≤>∑e‘·T\T Ä<ä]+#·sT¡ .
u≤<äsêj·TD≤! ˙yÓ+‘√ >=|üŒyê&ç$, Hêsêj·TD≤+X¯ dü+uÛ÷Ñ ‘·T&ç$.
dü‘·Ô «>∑TD dü+|üqTï\øÏ uÛ>Ñ e∑ <ä›sÙ¡ q+ #˚sTT+#·>\∑ düeTs¡T&ú $ç . ˙e⁄ >∑qTø£
uÛÑ>∑e+‘·T&ç ©˝≤$˝≤dü\qT e]ídü÷Ô uÛÑøÏÔs¡dü Á|ü<ÛëqyÓTÆq Á>∑+<∏ëìï s¡∫ùdÔ
˙ eTqdüT˝Àì u≤<Ûä ‘=\–b˛‘·T+~. eTqXÊÙ+‹ ø£\T>∑T‘·T+~. ˙e⁄ e÷Á‘·yT˚
á ãèVü≤‘·sÔ ¡ Á>∑+<∏ëìï s¡∫+#·>\∑ e⁄. ˙e⁄ s¡∫+∫q Á>∑+<∏ëìï $Hêï,
#·~$Hê Ä e÷qe⁄\T yÓ÷øå±ìï bı+<äT‘ês¡T. uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç ø£<*ä∏ ï $qï+‘·
e÷Á‘êq m˝≤+{Ï dü<äZ‘T· \T ø£\T>∑T‘êjÓ÷ Hê #·]Á‘˚ ñ<ëVü≤s¡D.
Hês¡<äeTVü≤]¸ |üPs¡«»qà
u≤<äsêj·TD≤! |üPs¡«»qà˝À H˚qT ˇø£ <ëd” ≈£îe÷s¡TDÏ.í Hê ‘·*¢
Áu≤Vü≤àDT\ Çfi¯fl˝À |üì#˚ùd~. Hê ∫qï|ü&ÉT Hê‘·*¢ |üì#˚dTü qÔ ï Ç+{ÏøÏ
#ê‘·Tsêàdü´Áe‘·+ Ä#·]+#·{≤ìøÏ ø=+<äsT¡ düHêï´düT\T e#êÃs¡T. yês¡+<ä]ø°
24
ùde\T #˚jT· eTì Hê Ç+{Ï j·T»e÷ì qqTï ìj·T$T+#ê&ÉT. H˚H+Ó ‘√
uÛøÑ ÁÔÏ X¯<\∆ä ‘√ yê]øÏ X¯óÁX¯Swü #˚dTü HÔ êïqT. Á|ü‹s√E yês¡T lø£èwüß&í ç ©\*ï
>±<∏ä*ï ø°]Ôdü÷Ô dü<√Zwæ̃ #˚ùdyês¡T. Hê ùde\≈£î yÓT#·TÃ≈£îì yês¡T #˚düTÔqï
ø°sqÔ¡ *ï $q{≤ìøÏ qqTï nqTeT‹+#ês¡T. n˝≤ s√p yês¡T#˚ùd ø°sqÔ¡ *ï
$q≥+ e\¢ Hê≈£î lø£èwüß&í ç MT<ä n#·+#·\yÓTqÆ uÛøÑ ÁÔÏ |ü|‘ü T· \Ô T @s¡Œ&Ü¶sTT.
Ä eTVü‰|ü⁄s¡Twüß\T #ê‘·Tsêàdü´+ eTT–+#·T≈£îì yÓfi¯SÔ HêMT<ä Áù|eT‘√
s¡V≤ü düýÓTqÆ yÓw’ eíü ‘·‘êÔ «ìï ñ|ü<•˚ +∫ yÓfi≤fls¡T. <ëìe\¢ Ä<Ûë´‹àø£, Ä~Û<$’Ó ø£,
Ä~uÛÖ‹ø£ <äT'U≤\T ø£\>∑≈£î+&Ü e⁄+&Ü\+fÒ eTq+#˚ùd nìï|üqT©ï
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&çøÏ düeTs¡ŒD+>±, Äj·Tq Á|”‹ ø√düyT˚ #˚j÷· \ì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
dü«<Ûäsêàìï Ä#·]dü÷Ô ìs¡+‘·s¡+ uÛÑ>∑eHêïeT dü+ø°s¡Ôq #˚düTÔ+fÒ uÛÑøÏÔ
ñ<äsTT+∫ n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·T+~.
ªz+ qyÓ÷ uÛ>Ñ e∑ ‘˚ yêdüT<˚yêj·Tμ nH˚ Hêe÷ìï ìs¡+‘·s+¡ <Ûë´ìdü÷Ô
e⁄+fÒ uÛ>Ñ e∑ ‘ê‡øå±‘êÿs¡+ \_ÛdTü +Ô ~. H˚qT Ä$<Û+ä >±H˚ #˚dæ Hêsêj·TDT&ç
<äs¡ÙHêìï bı+<ëqT. H˚q˝≤ Áu≤Vü≤àDT&ç Ç+{À¢ |üì#˚dü÷Ô ø±\+
>∑&TÉ |ü⁄‘·THêïqT. ˇø£Hê&ÉT Hê‘·*¢ bÕeTTø±≥T‘√ eTs¡D+Ï ∫+~. n|ü&ÉT
H˚qT ñqï ˇø£ÿ ã+<Ûä+ e~*b˛e≥+‘√ Ç\T¢ $&ç∫ ns¡D≤´\øÏ
yÓ[flb˛j·÷qT. n|ü&ÉT Hê≈£î nsTT<äTdü+e‘·‡sê\T. n˝≤ yÓ[flq H˚qT
n&É$˝À ˇø£ #Ó≥TºøÏ+<ä n\dæb˛sTT ≈£Ls¡TÃHêïqT. |üPs¡«+ Hê≈£î
eTVü‰|ü⁄s¡Twüß\T #˚dæq C≤„quÀ<ÛäqT >∑Ts¡TÔ≈£î‘Ó#·TÃ≈£îì Hê Vü≤è<äj·T+˝À
|üs¡e÷‘·à ~e´dü«s¡÷bÕìï uÛ≤$+#·T≈£î+≥÷, Äj·Tq <äs¡Ùq+ ø√dü+
‘·|æ+#êqT.
n˝≤ ø=+‘·deü Tj·T+ >∑&∫ç +~. Vü≤sƒê‘·T>Ô ± Hê≈£î leTHêïsêj·TDT&ç
~e´<äsÙ¡ q+ \_Û+∫+~. H˚qT m+‘√ |üse¡ •+∫ b˛j·÷qT. Hê X¯Øs¡+
>∑>T∑ s=Œ&ç∫+~. Ä ~eéT+>∑fi≤ø±sêìï eT∞fleT∞fl #·÷&Ü\ì Hê eTqdüT
ñ$«fi¯Sfl]+~. n˝≤π> Ä s¡÷bÕH˚ï <Ûë´ìdü÷Ô m+‘·ø±\+ >∑&bç ÕH√ Hêπø
25
‘Ó©<äT. n+‘·˝À ˇø£ eT<ÛTä s¡d«ü s¡+ Hê≈£î $ì|æ+∫+~. ªªHêj·THê! ˙e⁄
dü‘·TŒs¡Twüß\≈£î ÁX¯<ä∆>± ùde#˚dæq |òü*‘·+>± ˙≈£î HêMT<ä uÛÑøÏÔÁX¯<ä∆\T
@s¡Œ&Ü¶sTT. ˙≈£îqï uÛøÑ ÔÏ eT]+‘·>± dæsú |¡ &ü Ü\ì H˚qT ˙≈£î <äsÙ¡ q$T#êÃqT.
‘·sT¡ yê‘· »qà˝À ≈£L&Ü ˙e⁄ Hê uÛ≈Ñ î£ &Ô yç ˚ ne⁄‘êe⁄. sêuÀj˚T ø£\Œ+˝À
‹]– ˙e⁄ »ìà+∫ Hê≈£î ùde#˚kÕÔe⁄μμ nqï e÷≥\T Hê≈£î $ì|æ+#êsTT.
n˝≤ ø=+‘·ø±\+ >∑&ç#êø£ Hê X¯Øs¡+ |ü‘·qeTsTT´+~. Ä ~eýê≈£îÿ
#Ó|Œæ q $<Û+ä >±H˚ Hê Jyê‘·à ÁãVü≤à<˚e⁄&ç˝À Á|üy•˚ +∫+~. yÓsTT´ j·TT>±\
‘·sT¡ yê‘· q÷‘·qø£\Œ+ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À eTØ∫ edæwü̃ eTVü≤s¡T¸\‘√ bÕ≥T
H˚qT ≈£L&Ü Ä$s¡“¤$+#êqT. ÁãVü≤à e÷qdü|⁄ü Á‘·T&ÉHq’Ó H˚qT Hê{ÏqT+N
Vü≤]dü+ø°sqÔ¡ #˚d÷ü Ô ÁãVü≤à#·s´¡ Bø£‘å √ nìï ˝Àø±\÷ dü+#·]düTHÔ êïqT.
yê´düT&ÉT uÛ≤>∑e‘·s¡#·q #˚j·TT≥
z yê´düeTT˙+Á<ë! H˚q˝≤ uÛÑøÏÔÁX¯<ä∆\‘√H˚ leTHêïsêj·TDT&ç
~eéT+>∑fi¯ s¡÷bÕìï <ä]Ù+#·>*∑ >±qT. Äj·Tq nqTÁ>∑V≤ü +‘√ Äj·Tq
~e´Hêe÷ìï >±q+ #˚d÷ü Ô ˝Àø±\˙ï dü+#·]+#·>\∑ T>∑T‘·THêïqT. uÛ>Ñ e∑ HêïeT
eTVæ≤eT≈£î Ç+‘·øH£ êï >=|üŒ ì<äsÙ¡ q+ @eTT+≥T+~. H˚qT Hêsêj·TD
Hêsêj·TD nì Vü≤]HêeTdüàs¡D #˚dTü +Ô fÒ kÕøå±‘·TÔ lVü≤sπ HêeTT+<äT
Á|ü‘·´ø£åyÓTÆq+‘· Äq+<ä+ nqTuÛÑ÷‹ Hê≈£î ø£\T>∑T‘êsTT. ˙e⁄ y˚<ë˝À¢
ø£sà¡ ø±+&É˙, ñ|üìwü‘T· \Ô T, ÁãVü≤àdü÷Á‘ê˝À¢ C≤„qe÷sêZìï, eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À
ø£sà¡ e÷sêZìï <ëì‘√ bÕ≥T e÷qe<Ûsä êà©ï Á|üuÀ~Û+#êe⁄. Ç|ü&ÉT uÛøÑ eÔÏ ÷s¡+Z
Á|ü<ëÛ q+>± uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç ©˝≤$˝≤kÕ\qT ˇø£ Á>∑+<∏+ä >± s¡∫+#·T. n|ü&˚
˙≈£î eTqXÊÙ+‹ \_ÛdüTÔ+~μμ nì #Ó|æŒ nø£ÿ&ç qT+∫ yÓ[flb˛j·÷&ÉT
Hês¡<äeTVü≤]¸.
Hês¡<äeTVü≤]¸ uÀ<Ûä $Hêïø£ yê´düT\yê]øÏ C≤„H√<äj·TyÓTÆ+~.
ÇHêïfi¯Sfl ‘êqT |ü&TÉ ‘·Tqï nXÊ+‹øÏ ø±s¡D+ ‘Ó*dæ+~. düsd¡ «ü r qBrs¡+˝À
e⁄qï ‘·q X¯e÷´ÁbÕdü+ nH˚ ÄÁX¯eT+˝À ≈£Ls¡TÃì Bø£>å ± |üse¡ ÷‘·àqT
26
<Ûë´ì+#ê&ÉT. Äj·Tq‘√bÕfÒ jÓ÷>∑e÷j·T ≈£L&Ü yê´düT&çøÏ <äsÙ¡ q$T∫Ã+~.
Ä e÷j·TqT »sTT+#·{≤ìøÏ, uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç ~yê´qTÁ>∑V‰ü ìï bı+<ä{≤ìøÏ
uÛÑøÏÔ ˇø£ÿfÒ ‘·–qe÷s¡Z+ nì Äj·Tq >∑T]Ô+#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ luÛ≤>∑e‘·
eTVü‰|ü⁄sêD s¡#q· ≈£î lø±s¡+ #·T{≤º&TÉ .
yê´düeTVü≤]¸ s¡∫+∫q á uÛ≤>∑e‘·>±<∏ìä $qïyê]øÏ lø£èwü|í sü e¡ ÷‘·à
MT<ä n#·+#·\yÓTqÆ uÛøÑ $ÔÏ XÊ«kÕ\T ø£\T>∑T‘êsTT. yê]øÏ lø£ècÕíqTÁ>∑V≤ü +‘√
yÓ÷ø£+å \_ÛdTü +Ô ~. ø£qTø£ n+<äs÷¡ uÛ≤>∑e‘· s¡kÕeTè‘êìï Á>√* neTs¡T\e«+&çμμ
nì dü÷‘·eTVü≤]¸ XÖqø±~ eTTqT\+<ä]ø° uÀ~Û+#ê&ÉT.
|üØøÏqå àVü‰sêE
n_ÛeTqT´&çøÏ ñ‘·sÔ ø¡ Ï »ìà+∫qyê&ÉT |üØøÏ‘å T· .Ô Äj·Tq ndü\Tù|s¡T
$wüßsí ê‘·T&ÉT. eTVü‰uÛ≤>∑e‘·T&ÉT>±, ñ‘·eÔ T >∑TDdü+|üqTï&ÉT>±, |üsêÁø£eTXÊ*>±
|üØøÏ‘å T· Ô ù|s¡Tbı+~ eTVü‰sêE>± |ü{≤º_wÛ ≈æ î£ &Ô j
É ÷· ´&ÉT. ñ‘·sÔ T¡ &ç ≈£îe÷¬sÔ
◊sêe‹ì ô|[fl #˚düT≈£îì »qy˚T»j·TT&ÉT‘√ düVü‰ q\T>∑Ts¡T |ü⁄Á‘·T*ï
ø£Hêï&ÉT. ø£èbÕ#ês¡T´&ç Ä<Û«ä s¡´+˝À eT÷&ÉT nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >±*ï ~–«»j·T+>±
#˚kÕ&ÉT. ˇø£Hê&ÉT |üØøÏ‘å T· Ô ~–«»j·Tj·÷Á‘·øÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT. mH√ï <˚XÊ*ï
»sTT+#ê&ÉT. Äj·÷<˚XÊ˝À¢ |ü+&ç‘T· \T, Á|ü»\T ‘·eT |üPØ«≈£î\ >∑T]+∫,
lø£èwü|í sü e¡ ÷‘·à #·÷|æq ©˝≤$X‚cÕ\ >∑T]+∫ ø£<\ä∏ T>± #ÓãT‘·T+fÒ $ì
Äq+~dü÷Ô ‘·q j·÷Á‘· ø=qkÕ–düTHÔ êï&ÉT.
eèwüu>ÑÛ √e÷‘· dü+uÛ≤wüD
ˇø£s√E <ë]˝À ˇπøbÕ<ä+‘√ eèwüusÑÛ ÷¡ |ü+‘√ e⁄qï <Ûsä à¡ <˚e‘·,
ø£˙ïs¡Tø±s¡Tdü÷Ô ø£fi≤$V”≤q+>± >√e÷‘·s÷¡ |ü+˝À e⁄qï uÛ÷Ñ <˚$ |üØøÏ‘å T· ≈Ô î£
ø£ì|æ+#ês¡T. yê{Ï˝À eèwüusÑÛ ÷¡ |ü+˝À e⁄qï <Ûsä à¡ <˚e‘· >√e÷‘·‘√ ne÷à!
>√e÷‘ê! uÛ÷Ñ e÷‘ê! m+<äT≈£î ‘·©¢ $\|ædTü HÔ êïe⁄. eT÷&ÉTø±fi¯Sfl ˝Òì
qqTï me¬s’Hê ã+~Û+∫ Væ≤+dækÕÔs¡Hê? e÷qe⁄\T j·T»„j·÷>±\T
#˚j·T≈£î+&Ü <˚e‘·\øÏ ÄVü‰s¡+ n+~+#·s¡Hê! e´düHê\ u≤]q|ü&ç
27
|üse¡ ÷sêúìï eT]Ãb˛‘ês¡Hê! lø£èwüß&í TÉ á uÛ÷Ñ $Tì e~* yÓ[flb˛j·÷&ÉHê!
#Ó|ü ‘·©¢ nì n&ç–+~.
ªª<Ûsä à¡ <˚e‘ê! ˙e⁄ #Ó|Œæ +~ ì»y˚T! H˚H+Ó <äT≈£î u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·THêïH√
˙≈£î ‘Ó\TdüT. lø£èwü|í sü e¡ ÷‘·à düø\£ dü<Tä ZD dü+|üqTï&ÉT. dü‘´· +, <äjT· ,
ø£eå T, ‘ê´>∑+, dü+‘√wü+, Ms¡´+, yÓ\T>∑T, <Ûs’Ó ´¡ +, >∑TD+, o\+, ã\+,
>±+;Ûs¡´+, ìs¡Vü≤+ø±s¡+ ˝≤+{Ï mH√ï >∑TD≤\T Äj·Tìï ÄÁX¯sTT+∫
e⁄HêïsTT. n˝≤+{Ï |üse¡ ÷‘·à qqTï $&ç∫ yÓ[flb˛e≥+ m+‘√ u≤<Ûëø£s+¡ .
Bìπø ø±<äT. á ø£* Á|üu≤Û e+‘√ e÷qe⁄\+‘ê bÕ|üÁ>∑dTü \Ô ÷, s√>∑Á>∑dTü \Ô ÷
ne⁄‘·THêïs¡T. n+<äTøπ H˚qT <äT'œdüTHÔ êïqT. sêuÀj˚T ø±\+˝À <˚e‘·\≈£î,
ãTTwüß\≈£î, |æ‘·è<˚e‘·\≈£î, >√e⁄\≈£î, kÕ<ÛäTJe⁄\≈£î ø£*π> ø£wüºqcÕº\T
>∑T]+∫ Ä˝À∫dü÷+Ô fÒ Hê≈£î u≤<Ûä ø£\T>∑T‘√+~. lø£èwüß&í ç bÕ<ë\T HêMT<ä
e⁄qï+‘·es¡≈£L H˚qT Äq+<ä+>±H˚ e⁄HêïqT. Äj·Tq˝Ò&ÉT Çø£ô|’ m˝≤
e⁄+≥T+<√μμ nì #Ó|Œæ +~.
ø£*|ü⁄s¡Twüß&ÉT
á dü+uÛ≤wüD yÓTT‘·+Ô nø£ÿ&˚ e⁄qï |üØøÏ‘å T· Ô $Hêï&ÉT. Äj·Tq≈£î
ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+~. n+‘·˝À ˇø£ ˙#·yTÓ qÆ e´øÏÔ sêEy˚w+ü ‘√ nø£ÿ&çøÏ
e∫Ã ˇ+{Ïø±*‘√ e⁄qï eèwüu≤Û ìï ˇø£ÿ ‘·qTï ‘·ìï H˚\≈£L˝≤Ã&ÉT. ‘·sT¡ yê‘·
ø£˙ïs¡Tø±s¡Tdü÷Ô $\|ædüTÔqï >√e÷‘·qT ≈£L&Ü ìsê›øÏåD´+>± ‘·qï≥+
ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. Ç~ #·÷dæ düV≤æ +#·˝øÒ £ |üØøÏ‘å T· Ô n‘·ìï n&ÉT¶≈î£ Hêï&ÉT.
ªªmeÁsê ˙e⁄. Ç+‘· ø£]ƒq+>± Á|üe]ÔdüTÔHêïe⁄! @ n|üø±s¡+ #˚j·Tì
á >√, eèwüuÛ≤\ì <ä+&çdüTÔHêïe⁄. ìqTï <ä+&ç+#˚ yê¬ses¡÷ ˝Òs¡Hê
˙ <Ûs’Ó ´¡ +. Ç~>√ ììï|ü&˚ •øÏkå ÕÔqT. mø£ÿ&çø° ø£<\ä ≈£î nì >∑~›+#ê&ÉT.
<ëì‘√ uÛÑj·T|ü&çb˛sTTq ø£*|ü⁄s¡Twüß&ÉT ‘·q e÷j·÷y˚cÕìï e~*
ì»s¡÷|ü+˝À Á|ü‘´· ø£eå Tj·÷´&ÉT. yÓ+≥H˚ |üØøÏ‘å T· Ô bÕ<ë\ MT<ä|&ü ç Bq+>±
X¯s¡DTy˚&ÉT≈£îHêï&ÉT. |üØøÏå‘·TÔ n‘·ìï ø£ìø£]+∫ ªªzØ! ˙e⁄ #ê˝≤
bÕbÕ‘·Tà&ç˝≤ e⁄Hêïe⁄. n˙ï ˙#·>T∑ D≤˝Ò ˙˝À Hê≈£î ø£ì|ædTü HÔ êïsTT. ndü‘´· +,
28
˝ÀuÛ+Ñ , #Ís¡´+, <Ís¡q® ´+, <äTsê#ês¡+, ø£|≥ü +, ø±\Twü´+˝≤+{Ï ne>∑TD≤\˙ï
ìqTï ÄÁX¯sTT+∫ ø£ì|ædTü HÔ êïsTT. ˙e\¢ e÷ Á|ü»\+<äs÷¡ u≤<Û\ä T|ü&‘É ês¡T.
n+<äTø£ì ˙≈£î Hê sê»´+˝À #√≥T˝Ò<Tä yπ̊s mø£ÿ&çø¬ H’ ê ø£ì|æ+#·≈î£ +&Ü
b˛μμ nì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT.
z |üØøÏqå àVü‰sêC≤! á uÛ÷Ñ eT+&É\eT+‘ê ˙ sê»ý˚T! H˚HøÓ ÿ£ &çøÏ
b˛qT? ‘·eTπs #Ó|Œü +&ç. MT¬sø£ÿ&É e⁄+&ÉeT+fÒ nø£ÿ&˚ e⁄+{≤qì y˚&TÉ ≈£îHêï&ÉT
ø£*|ü⁄s¡Twüß&ÉT. n|ü&ÉT |üØøÏ‘å T· Ô ø=+#Ó+ Ä˝À∫+∫, ªªø£*|ü⁄s¡TcÕ! ÁbÕDT*ï
#·+ù|#√≥, Ådì”Ô nqTuÛ$Ñ +#˚#√≥, p<ä+, eT<ä´bÕq+ »]π> dü˝ú ≤\T,
ã+>±s¡+ ø±yê\H˚ ø√]ø£ e⁄qï #√≥ ˙e⁄ ìedæ+#·e#·TÃ. á ◊<äT Á|ü<X˚ Ê˝Ò
˙≈£î ìyêdü+ nì #Ó|Œæ n‘·ìï |ü+ù|XÊ&ÉT. ‘·sT¡ yê‘· eèwüu≤Û ìøÏ ˝À|æ+∫q
‘·|dü Tü ‡, XÖ#·+, <äjT· nH˚ bÕ<ë\÷ |ü⁄qs¡T<ä]∆ +∫, uÛ÷Ñ e÷‘·øÏ (>√e÷‘·ø)Ï
Äq+<ä+ ø£*–+∫ düT_Ûø+å£ >± bÕ*+#ê&ÉT.
|üØøÏ‘å T· øÔ Ï XÊ|ü+
|üØøÏåqàVü‰sêE ~–«»j·T+ #˚dæ á düeTdüÔ uÛÑ÷eT+&É˝≤˙ï
düT_Ûø£å+>± bÕ*düTÔHêï&ÉT. ˇø£Hê&ÉT Äj·Tq y˚≥≈£î yÓfi≤fl&ÉT. n&É$˝À
y˚{≤&ç y˚{≤&ç m+‘√ n\dæb˛j·÷&ÉT. m+‘· yÓ‹øÏHê Äj·Tq≈£î ˙s¡T
<=s¡ø˝£ <Ò Tä . <ë]˝À ˇø£ ÄÁX¯eT+ ø£ì|æùdÔ ˝À|ü\≈£î yÓfi≤fl&ÉT. nø£ÿ&É X¯MTø£
eTVü≤]¸ <Ûë´q+˝À ≈£Ls=Ãì ø£ì|æ+#ê&ÉT. <ëVü≤+ <ëVü≤+ nì m+‘·
>∑{Ïº>± n]∫Hê Äj·Tq ø£fi¯ófl ‘Ós¡e˝Ò<äT. <ë+‘√ |üØøÏå‘·TÔ≈£î ø√|ü+
ô|]–b˛sTT+~. $~Û ÁbÕs¡ã+∆ ‘√ j·TTø±ÔjT· Tø±Ô\T eT]Ãb˛sTT eT÷s¡T&â ’Ó
nø£ÿ&˚ ˇø£bı<ä <ä>∑Zs¡ #·∫Ã|ü&TÉ qï bÕeTTì ‘Ó∫Ã X¯MT≈£î&ç yÓT&É˝À y˚dæ
‹]– yÓ[flb˛j·÷&ÉT. <Ûë´q+˝À e⁄qï X¯MT≈£î&ÉT #·*+#·˝<Ò Tä .
ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï X¯MT≈£î&ç ≈£îe÷s¡T&ÉT X¯è+– nø£ÿ&çøÏ e#êÃ&ÉT. ‘·+Á&ç
yÓT&É˝À #·∫Ãq bÕeTT ø£ì|æ+∫+~. <ä÷s¡+ qT+∫ »]–q ‘·‘+· >±qï+‘ê
>∑eTì+∫q u≤\≈£î\T $wüj÷· qï+‘ê X¯è+–øÏ #ÓbÕŒs¡T. yÓ+≥H˚ X¯è+–øÏ
29
ÄÁ>∑V≤ü + ø£≥\º T ‘Ó+#·T≈£î+~. qsê<Ûeä TT&Óq’ sêEøÏ Ç+‘· nVü≤+ø±s¡e÷!
ÄÁX¯e÷˝À¢ n+<ä]ø° <ä÷s¡+>± ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü ≈£î+≥Tqï eTTqT\+fÒ n+‘·
#·T\ø£Hê! @+ H˚s+¡ #˚kÕ&Éì Hê ‘·+Á&çì Ç+‘·>± nee÷ì+#ê&ÉT. Ç+<äT≈£î
‘·–q •ø£å n‘·&TÉ nqTuÛ$Ñ +#ê*‡+<˚. ªªme&Ó‘’ ˚ nø±s¡D+>± #·∫Ãq düsêŒìï
Hê ‘·+Á&ç yÓT&É˝Ày˚dæ nee÷ì+#ê&√, Ä sêE H˚{Ï qT+∫ @&√s√E
‘·ø≈å£ î£ &ÉH˚ düsŒ¡ sêE $cÕìøÏ ÄVüQ‘Ób’ ˛>±ø£μμ nì ø£]qƒ +>± X¯|+æ #ê&ÉT.
HÓeTà~>± X¯MTø£eTTì <Ûë´q+ qT+∫ ø£fió¯ fl ‘Ó]#ê&ÉT. »]–+<ä+‘ê
Äj·TqøÏ ne>∑‘y· TÓ +Æ ~. ‘·qqT nee÷ì+∫+~ |üØøÏ‘å qÔ̊ ì Á>∑V≤æ +#ê&ÉT.
‘·q ≈£îe÷s¡T&ÉT ‘=+<äsb¡ Õ≥T>± n‘·ìï X¯|+æ ∫q+<äT≈£î m+‘√ u≤<Û|ä &ü Ü¶&TÉ .
ªªHêj·THê X¯è+– m+‘· |üì#˚kÕej·÷´! ∫qï‘·|ü øÏ eTs¡D•ø£å y˚kÕÔyê.
|üØøÏ‘å T· Ô ‘·*>¢ s∑ “¡ +¤ ˝ÀH˚ #êee\dæqyê&ÉT n˝≤+{Ïyê&çì kÕøå±‘·TÔ lø£èwüß&í ˚
ã‹øÏ+#ê&ÉT. Äj·Tq |üse¡ T uÛ≤>∑e‘√‘·eÔ TT&ÉT. m+‘√eT+~øÏ <ëq<Ûsä êà\T
#˚dqæ yê&ÉT. @<√ ÁbÕs¡ã+∆ e\¢ á |üì#˚kÕ&ÉT. ˙e⁄ #ê˝≤ ‘·|ü #˚kÕe⁄μμ
nì eT+<ä*+#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ ˇø£ eTTì|ü⁄Á‘·TDÏí |æ*∫ X¯è+– Ç∫Ãq XÊ|ü+
>∑T]+∫ |üØøÏ‘å T· ≈Ô î£ ‘Ó*j·T#˚jT· eTì #Ó|Œæ |ü+bÕ&ÉT.
eTTì|ü⁄Á‘·T&ç <ë«sê X¯è+– XÊ|ü+ >∑T]+∫ $qï |üØøÏ‘å T· Ô m+‘√
u≤<Ûä|ü&Ü¶&ÉT. XÊbÕìøÏ ø±<äT ‘êqT #˚dæq bıs¡bÕ≥TøÏ ˇø£ ÁãVü≤à]¸ì
nee÷ì+∫q+<äT≈£î ‘·q≈£î ‘·–q •ø£å uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT $~Û+#ê&Éì ‘·\#ê&ÉT.
Çø£ ‘·q≈£î eTs¡D+ ‘·|Œü <äì Á>∑V≤æ +∫ düs«¡ dü+>∑ |ü]‘ê´>∑+ #˚d,æ >∑+>±rs¡+˝À
ìsêVü≤s¡T&Ó’ ÁbÕjÓ÷Á|üyX˚ ¯ Bø£‘å √ ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT.
X¯óø£eTVü≤]¸ Ä>∑eTq+
|üØøÏåqàVü‰sêE ÁbÕjÓ÷Á|üy˚X¯+ #˚düTÔHêï&Éì ‘Ó*dæ sê»´+˝Àì
Á|ü»˝+‘ê Äj·TqTï <ä]Ù+#·{≤ìøÏ e#êÃs¡T. Á|ü»˝Òø±<äT. nÁ‹, $XÊ«$TÁ‘·,
edæwü˜, yê´dü, uÛ≤s¡<ë«», |üs¡X¯ósêeT, yÓTÆÁ‘˚j·T Hês¡<ë~ <˚es¡T¸\T,
eTVü≤s¡T¸\T, ÁãVü≤às¡T¸\T •wü´Á|ü•wüß´\‘√ düV‰ü nø£ÿ&çøÏ e#êÃs¡T. e∫Ãq
30
yês¡+<ä]ø° kÕcÕº+>∑ <ä+&ÉÁ|üD≤eT+ #˚dæq |üØøÏå‘·TÔ yê]‘√ ªªãTTwæ,
eTTì|ü⁄+>∑e⁄˝≤sê! H˚qT düV≤ü q+ ø√˝ÀŒsTT ˇø£ ÁãVü≤à]¸ yÓT&É˝À #·∫Ãq
bÕeTTì y˚dæ |òTü Às¡yTÓ qÆ bÕ|ü+ #˚kÕqT. á bÕbÕìøÏ ‘·–q |ü]Vü‰s¡+
#Ó|üŒ+&ç. X¯è+– Ç∫Ãq XÊ|ü+ Hê≈£î dü¬s’q •πøå. H˚qT Äq+<ä+>±
Hê ÁbÕD≤\T ‘·ø≈å£ î£ &çøÏ düeT]ŒkÕÔqT. Hê<√ ∫qï ø√]ø£ sêuÀj˚T »qà˝À
≈£L&Ü lø£èwü|í sü e¡ ÷‘·à MT<ä Hê≈£î n#·+#·\yÓTqÆ uÛøÑ ,ÔÏ Äj·Tq ø£<*ä∏ ï
$q≥+ MT<ä ÄdüøÏÔ ø£*π>˝≤ nqTÁ>∑Væ≤+#·+&ç. á @&ÉTs√E˝À¢ H˚qT
yÓ÷ø£å+ bı+<˚ e÷s¡Zy˚T<Ó’Hê #·÷|ü+&çμμ ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.
ãTTwüß\+<äs¡÷ |üØøÏå‘·TÔ uÛÑøÏÔ‘·‘·Œs¡‘·≈£î yÓT#·TÃ≈£îì Äos¡«~+#ês¡T.
@&ÉTs√E\ es¡≈L£ ‘êeTT ≈£L&Ü Äj·Tq‘√ bÕfÒ e⁄+{≤eTHêïs¡T. n+‘·˝À
|ü<Vä ‰ü sπ fi¯fl u≤\T&ÉT ~>∑+ãs¡>± q&ÉTdü÷Ô nø£ÿ&çøÏ e#êÃ&ÉT. Ä e∫Ãq
u≤\TDÏí ‘˚]bÕs¡ #·÷dæq ãTTwüß\T, eTTqT\T, n‘·&TÉ eTVü‰jÓ÷–, ÁãVü≤àC≤„ì,
y˚<yä ê´düT&ç ≈£îe÷s¡T&Óq’ X¯óø£j÷Ó – nì >∑T]Ô+#ês¡T. yÓ+≥H˚ n+<äs÷¡
kÕ«>∑‘·+ |ü*øÏ Äj·Tq≈£î ñ∫‘êdüHêìï düeT]Œ+#ês¡T. |üØøÏå‘·TÔ
X¯óø£eTVü≤]¸ì düMT|æ+∫ »]–q eè‘êÔ+‘·eT+‘ê #Ó|Œæ @&ÉTs√E˝À¢ eTTøÏìÔ
Á|ükÕ~+#˚ <ëìï uÀ~Û+#·eTì ø√sê&ÉT.
X¯óø£eTVü≤]¸ nuÛÑj·T+
|üØøÏqå àVü‰sêC≤! X¯Øsêìï e~*y˚ùd e´øÏÔ yÓ÷ø£+å \_Û+#ê\+fÒ
@+ #˚j÷· *? nqï eT+∫ Á|üXï¯ y˚XÊe⁄. düe÷<Ûëq+ $qT. kÕe÷q´
e÷qe⁄\+‘ê ‘·q Ç\T¢, ‘·q Ç˝≤¢\T, dü+‘êq+, <Ûqä +, ã+>±s¡+, uÛ÷Ñ $T
n+≥÷ eTeTø±sêìï ã+<Ûë*ï ô|+#·T≈£îì ndü˝…’q Ä‘·à‘·‘êÔ «ìï
‘Ó\TdüTø√˝Òøb£ ˛‘·THêïs¡T. J$‘·eT+‘ê $wüjT· yê+#Û\· ‘√ eTTì–b˛‘·THêïs¡T.
‘·q #·T≥÷º n+<äs¡÷ eTs¡DÏdüTÔHêï ‘·q≈£î e÷Á‘·+ eTs¡D+ sê<äì
ÁuÛÑ$TdüTÔHêïs¡T.
eTTøÏìÔ bı+<ë\qT≈£îH˚yê&ÉT ì‘·´+ düø\£ X¯óuÛÑ >∑TD düeTì«‘·T&Óq’
|üs¡e÷‘·Tàì >∑T]+∫ Ä˝À∫+#ê*. Äj·TH˚ï uÛÑõ+#ê*. X¯s¡DTy˚&Ü*.
31
Äj·Tq ©\*ï $Hê*. ∫e]<ëø± Hêsêj·TDTDÏí düà]dü÷HÔ ˚ e⁄+&Ü*. Ç<˚
eTTøÏÔøÏ düT\uÛÑyÓTÆq e÷s¡Z+.
Hê ‘·+Á&ç yê´düeTVü≤]¸ Hê≈£î uÛ≤>∑e‘êìï uÀ~Û+#ê&ÉT. Äj·Tq
ne‘ês¡ ©\*ï m+‘√ Äq+<ä+>± ÁX¯<>∆ä ± n<Û´ä j·Tq+ #˚kÕqT. uÛ≤>∑e‘·
ÁX¯eD+ e\¢ dü+kÕs¡ã+<Ûë\T ‘=\–b˛‘êsTT. yêdüT<˚e⁄&ç >∑TD>∑D≤\T,
HêeTdü+ø°sqÔ¡ \T jÓ÷>∑T\T ì‘·´+ Ä#·]+#·e\dæq$. |üse¡ T uÛ≤>∑e‘√‘·eÔ TT&Éyq’Ó
˙≈£î uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD≤ìï Á|üe#·q+ #˚kÕÔqT. á |ü⁄sêD≤ìï ÁX¯<>∆ä ± ÁX¯eD+
#˚dqæ yê&çøÏ eTTøÏÔ ‘·|Œü ≈£î+&Ü \_ÛdTü +Ô ~. |üØøÏqå àVü‰sêC≤ lVü≤] Hêe÷ìï
ˇø£ÿ |òüT&çj·T düà]+∫Hê #ê\T n~ yÓ÷øå±ìï Á|ükÕ~düTÔ+~. |üPs¡«+
K{≤«+>∑T&ÉH˚ eTVü‰sêE <˚e‘·\ <ë«sê ‘·q≈£î ˇø£ |òüT&çj·Tø±\+˝À
eTs¡D+ dü+uÛ$Ñ düT+Ô <äì ‘Ó\TdüT≈£îì, Ä ˇø£ |òTü &çjT· ˝À düs«¡ + ‘·´õ+∫
Hêsêj·TD HêeTdüàs¡D #˚dæ eTTøÏÔ bı+<ë&ÉT. ˙øÏ+ø± @&ÉTs√E\ >∑&TÉ e⁄+~.
˙y˚+ u≤<Û|ä &ü ≈É î£ nì l uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD≤ìï $ì|æ+#·≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
l eTVü‰$wüßíe⁄ $sê{Ÿ dü«s¡÷|ü+
l eTVü‰$wüßeí ⁄ $sê{Ÿ dü«s¡÷|ü+ m+‘√ >=|üŒ~. á ~e´dü«s¡÷|ü+˝À
uÛ÷Ñ ‘· uÛ$Ñ wü´‘Y es¡eÔ ÷Hê\˙ï ø£ì|ækÕÔsTT. uÛ÷Ñ $T, ˙s¡T, ì|ü, >±*,
Äø±X¯+ nH˚ |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\T, nVü≤+ø±s¡+, eTVü≤‘·Ô‘·Ô «+ nH˚ yê{Ï‘√ ø£*|æ
@&ÉT Äes¡D\T $sê{Ÿ|⁄ü s¡Twüß&ç X¯Øs¡+˝À e⁄+{≤sTT.
$sê≥TŒs¡Twüß&ç bÕ<ë\ øÏ+<äe⁄qï Á|ü<˚X¯+ bÕ‘êfi¯+. Äj·Tq
ø±*eT&ÉeT s¡kÕ‘·\+. N\eT+&É\T eTVü‰‘·\+. |æøÿ£ \T ‘·˝≤‘·\+. yÓ÷ø±fi¯ófl
düT‘·\+. Äj·Tq ‘=&É\T $‘·\+. Äj·Tq »|òTü q+ eTV”≤‘·\+. Äj·Tq
Hê_Û Äø±X¯+. eø£då \úü + qø£Áå ‘·˝Àø£+. yÓT&É eTVü≤s√¢ø+£ . eTTK+ »H√˝Àø£+.
Äj·Tq ˝˝≤≥+ ‘·b˛˝Àø£+. •s¡dTü ‡ dü‘´· ˝Àø£+. #˚‘T· \T Ç+Á<ë~<˚e‘·\T.
#Óe⁄\T ~≈£îÿ\T, XÀÁ‘˚+Á~j·T+ X¯ã+› . Äj·Tq eTT≈£îÿ s¡+Á<Ûë\T n•«˙
<˚e‘·\T, >∑+<Û+ä Äj·Tq Á|ò÷ü DÒ+Á~j·T+. Äj·Tq H√s¡T n–ï. ø£fió¯ fl n+‘·]ø£+å .
32
#·≈£åî]+Á~j·T+ dü÷s¡T´&ÉT. Äj·Tq ø£qT¬s|üŒ\T sêÁ‹ |ü>∑\T, uÛÑè≈£î{Ï
ÁãVü≤àìyêdü+, Äj·Tq <äe&É\T »\+, õùV≤«+Á~j·T s¡d+ü , Äj·Tq e÷≥\T
y˚<ë\T, H√{Ï˝À e⁄qï ø√s¡\T j·TeTT&ÉT, <ä+‘ê\T ùdïVü≤ø£fi\¯ T. e÷qe⁄\≈£î
yÓ÷Vü‰ìï ø£*–+#˚$ Äj·Tq ∫s¡Tqe⁄«\T. Äj·Tq ø£{≤ø£å Mø£åD≤˝Ò
á nq+‘·dèü wæ.º dæ>T∑ Z ˝ÀuÛ+Ñ nH˚ s¬ +&É÷ Äj·Tq s¬ +&ÉT ô|<äe⁄\T. <Ûsä à¡ +
Äj·Tq i=eTTà, yÓqTï n<Ûsä à¡ +, |ü⁄s¡TcÕ+>∑+ Á|üC≤|ü‹, eèwüD≤\T $TÁ‘ê
es¡TDT\T. düeTTÁ<ä+ Äj·Tq ñ<äs+¡ . Äj·Tq meTTø£\T ø=+&É\T, Hê&ÉT\T
q<äT\T, #Ó≥T¢ Äj·Tq s√e÷\T, }|æ] yêj·TTe⁄, nq+‘·ø±\+ Äj·Tq
ej·TdüT, $$<Ûä Je⁄\ dæú‹\j·÷˝Ò Äj·Tq≈£î |üì, Äj·Tq •s√C≤\T
y˚<ë\T, eT÷&ÉT dü+<Ûë´ø±˝≤˝Ò Äj·Tq≈£î eÅkÕÔ\T, ne´ø£Ô+ Äj·Tq
Vü≤è<äjT· +, #·+Á<äT&ÉT Äj·Tq eTqdüT‡, eTVü≤‘·‘Ô Ô· «+ ∫‘·+Ô , s¡TÁ<äT&ÉT Äj·TqøÏ
nVü≤+ø±s¡+, >∑TÁsê\T, @qT>∑T\T ˇ+f…\T ˝≤+{Ï »+‘·Te⁄\T Äj·Tq
>√fi¯ófl, |üX¯óe⁄\T eTè>±\T |æsT¡ <äT\T.
Äj·Tq #˚ùd ∫Á‘·$∫Á‘· X¯u≤›\T |ü≈îå£ \T. Äj·Tq ãT~∆ eTqTe⁄.
|ü⁄s¡Twüß&ÉT (e÷qe⁄&ÉT) Äj·Tq ìyêdü+. >∑+<Ûäs¡T«\T, $<ë´<Ûäs¡T\T,
#êD÷s¡T\T, n|ü‡s¡d\ü T Äj·Tq wü&Ü®<Tä ˝…q’ X¯ã› $X‚cÕ\T. Äj·Tq düà è‹
Á|üV‰ü <¢ Tä &ÉT. Ms¡´+ <ëqe⁄\T, Äj·Tq eTTK+ y˚<ë<Û´ä j·Tq+ #˚dqæ $Á|ü⁄\T,
ø£Áå ‹j·TT\T Äj·Tq uÛTÑ C≤\T, yÓX’ ó¯ ´\T Äj·Tq ‘=&É\T, X¯SÁ<äT\T Äj·Tq
bÕ<ë\T, edüTe⁄\T s¡TÁ<äT\T yÓTT<ä˝q’… $$<Ûsä ø¡ ±\ <˚e‘·\ ù|sπ ¢ Äj·Tq
Hêe÷\T. j·T»„+˝À düeT]Œ+#˚ Vü≤$düT‡˝Ò Äj·Tq Á<äe´+. j·TC≤„\T
#˚jT· ≥y˚T Äj·Tq ø£sà¡ \T. á$<Û+ä >± $sê≥‡«s¡÷|ü+‘√ $\dæ˝Ò¢yê&ÉT
|üse¡ ÷‘·à n˝≤+{Ï |üse¡ ÷‘·àì dü<ëeTqdüT˝À <Ûës¡D #˚j÷· *. n˝≤ #˚dqæ
yê&çøÏ eTTøÏÔ \_ÛdTü +Ô ~.
$wüßíe⁄ì <Ûë´ì+#˚ |ü<ä∆‹
$sê≥TŒs¡Twüß&Ó’q |üs¡e÷‘·à Á|ü‹Je⁄&ç Vü≤è<äj·T+˝À e⁄qï
dü÷ø£ÎyÓTqÆ Äø±X¯+˝À, ÁbÕ<˚Xe¯ ÷Á‘· Á|üe÷D+˝À e⁄+{≤&ÉT. n˝≤ ‘·q˝À
33
e⁄qï |üse¡ ÷‘·àì #·‘T· s¡T“¤E&ÉT>±, X¯+K, #·Áø£, >∑<ë |ü<ëà\qT <Û]ä +∫qyê&ç>±,
ø√{Ï eTqà<∏äT\ kÂ+<äs¡´+‘√ yÓ\T>=+<˚yê&ç>±, #·+Á<äe<äqT&ç>±,
|ü<ëà<äfi≤\ ˝≤+{Ï ø£fi¯ófl ø£\yê&ÉT>±, |”‘ê+usê\qT, øödüTÔuÛÑeTDÏì,
qes¡‘ï· K∫‘· øÏØ≥ ≈£î+&É˝≤\qT, le‘·‡ ∫Vü‰ïìï, yÓ»’ j·T+re÷\qT
dü«s¡øí +£ ø£D≤\q÷, uÛTÑ »ø°sT¡ Ô©ï <Û]ä +∫qyê&ç>± uÛ≤$dü÷Ô Ä ~eéT+>∑fi¯
eT÷]Ôì, ˙ Vü≤è<äjT· +˝À $ø£d+æ ∫q |ü<àä ø£]øí £ MT<ä ì˝ÀÃì ∫s¡Tqe⁄«\T
∫+~dü÷Ô ‘·q ~yê´qTÁ>∑V‰ü ìï n+<äTø√e{≤ìøÏ s¡eTàì ÄVü‰«ìdüTqÔ ï≥Tº>±
eTH√|ò\ü ø£+ MT<ä ∫Árø£]+#·Tø√yê*. ˙e⁄ ∫Árø£]+#·T≈£îqï Ä s¡÷bÕH˚ï
eTs¡\ eTs¡\ rÁe+>± #·÷dü÷Ô e⁄+&Ü*.
Áø£eT+>± ˙ #·÷|ü⁄ì ~e´|ü⁄sT¡ wüß&ç bÕ<ä|<ü ëà\ MT<ä øπ +ÁBø£]+#ê*.
Ä ‘·sT¡ yê‘· Äj·Tq X¯Øs¡+˝Àì Á|ü‹uÛ≤>±˙ï eTH√H˚Á‘·+‘√ <ä]Ù+#ê*.
\ø°Î<˚$ ø=\Te⁄qï Äj·Tq eø£å'dü\ú + MT<ä, Äj·Tq eTTK|ü<àä + MT<ä
eTqdüT ì\bÕ*. ∫e]>± Á‹˝Àø±\q÷ yÓ÷Væ≤+|ü#ù˚ d |üse¡ ÷‘·à ∫s¡Tqe⁄«
MT<ä dü+|üPs¡+í >± eTqdüTqT øπ +ÁBø£]+∫ <Ûë´q+ #˚j÷· *. á$<Û+ä >±
s¡÷bÕìï ì*|æ <Ûë´q+ #˚jT· {≤H˚ï <Ûës¡D n+{≤s¡T. á$<Û+ä >± <Ûës¡D#˚dæ
|üse¡ ÷‘·àqT <Ûë´ìùdÔ ãT~∆ X¯ó~∆ ne⁄‘T· +~. n‘·&ç ÁbÕs¡ãø› s£ à¡ q•+∫b˛‘·T+~.
yÓ÷ø£å dü«s¡÷|ü+
yÓ÷ø£+å ˝Ò<ë eTTøÏÔ s¬ +&ÉT $<Ûë\T>± e⁄+≥T+~. 1.dü<√éTTøÏÔ
(yÓ+≥H˚ ø£*>π ~) 2.Áø£eTeTTøÏÔ (Áø£eT+>± \_Û+#˚~). dü<√éTTøÏìÔ ø√s¡T≈£îH˚
jÓ÷–, ‘·q bÕ<äeT÷\+ nq>± eT&ÉeT‘√ eT÷˝≤<Ûës¡ #·Áø±ìï nq>±
>∑T<äkÕúHêìï H=øÏÿ|ü{,ºÏ ÁbÕDyêj·TTe⁄qT _>∑|{ü ,ºÏ u§&ÉT¶ <ä>sZ∑ T¡ qï eTDÏ|Pü s¡ø£
#·Áø£+ <ä>∑Zs≈¡ î£ rdüT≈£îyÓfi≤fl*. nø£ÿ&ç qT+∫ Vü≤è<äjT· + <ä>∑ZsT¡ qï nHêVü≤‘·
#·Áø±ìøÏ, ‘·s¡Tyê‘· ø£ssƒ¡eT÷\+˝À e⁄qï $X¯ó<ä∆#·Áø£+ <ä>∑Zs¡≈£î, nø£ÿ&ç
qT+∫ ÁuÛÑ÷eT<Ûä´+˝À e⁄qï ÄC≤„#·Áø£+ <ä>∑Zs¡≈£î ÁbÕDyêj·TTe⁄qT
‘·s¡*+#ê*. Ä ‘·s¡Tyê‘· X¯Øs¡ <ë«sê˝…’q ø£fi¯ófl, #Óe⁄\T, eTT≈£îÿ, H√s¡T
34
eT÷düT≈£îì @ ø√]ø£\T, m≥Te+{Ï Ä˝À#·q\T ˝Ò≈î£ +&Ü ns¡e∆ TTVüAs¡+Ô
ùd|ü⁄ Ç+Á~j·÷\‘√ m˝≤+{Ï dü+|üsÿ¡ + ˝Ò≈î£ +&Ü ÁbÕD≤ìï ìÁ>∑V≤æ +#ê*.
n˝≤ ìÁ>∑V≤æ +#·>*∑ –‘˚ ÁbÕD+ ‘·\MT<äTqï ÁãVü≤às¡+Á<Ûëìï uÛ~Ò +#·T≈£îì
|üsÁ¡ ãVü≤à ˝Àø±ìøÏ #˚sT¡ ≈£îì Äj·Tq˝À ©qyÓTbÆ ˛‘·T+~.
Áø£ e TeTTøÏ Ô m˝≤ e⁄+≥T+<ä + fÒ ? X¯ Ø s¡ ‘ ê´>∑ dü e Tj· T +˝À
Ç+Á~j·÷\‘√ dü+>∑eT+ $&Ée˝Òì jÓ÷– Ä Ç+Á~j·÷\‘√ düV‰ü ≈£L&ç
e⁄qï ÁãVü≤à˝Àø±ìøÏ #˚sT¡ ≈£î+{≤&ÉT. Ä ˝Àø£+˝À øπ e\+ UÒ#s· T¡ \T, dæ<Tä \∆ T
e÷Á‘·yT˚ dü+#·]kÕÔsT¡ . nDÏe÷~ düø˝£ X’… «¯ sê´\‘√ ≈£L&çq $<ä´‘√, ‘·|dü Tü ‡,
jÓ÷>∑+, düe÷~Û, <Ûë´q+ #˚dü÷Ô yêj·TTe⁄˝À ©qyÓTÆq jÓ÷^X¯«s¡T\T
ÁãVü‰à+&É+ ˝À|ü˝≤ u…{’ ≤ dü+#·]+#·>\∑ s¡T. øπ e\+ ø£sà¡ \ <ë«sê mes¡÷
n˝≤+{Ï X¯øìÔÏ bı+<ä˝sÒ T¡ . jÓ÷– düTwüße÷ï Hê&ç <ë«sê eTT+<äT>± n–ïì
#˚] Ä ‘·s¡Tyê‘· ~e´‘˚»düT‡‘√ |ü$Á‘·T&Ó’ Áø£eT+>± qø£åÁ‘·, dü÷s¡´
Á<ÛTä eeT+&É˝≤*ï <ë{Ï, Hêsêj·TDT&çøÏ #Ó+~q •+X¯óe÷s¡ #·Áø£+ <ä>∑Zs≈¡ î£
#˚s¡T≈£î+{≤&ÉT. nø£ÿ&É |üs¡e÷DT dü«s¡÷|üyÓTÆq *+>∑ X¯Øsêìï bı+~
ÁãVü≤àC≤„qT\T ìedæ+#˚ eTVü‰˝Àø£+˝ÀøÏ Á|üy˚•kÕÔ&ÉT. ˇø£ eTVü‰ø£\Œ+
>∑&#ç e˚ s¡≈L£ nø£ÿ&˚ Äq+<ä+>± >∑&|ç æ ø£˝≤Œ+‘·+˝À nø£ÿ&É qT+∫ ãj·T\T<˚]
nq+‘·T&ç eTTKC≤«\\‘√ <äV≤æ +#·ã&˚ eTT˝À¢ø±\q÷ #·÷dü÷Ô Áø£eT+>±
ÁãVü≤à˝Àø±ìøÏ #˚s¡T≈£î+{≤&ÉT.
ÁãVü≤à˝Àø£+
jÓ÷>∑T\T Á|üy•˚ +#˚ ÁãVü≤à˝Àø£+ m˝≤ e⁄+≥T+<ä+fÒ? |ü<ëï\T>∑Ts¡T
eTqTe⁄\ ø±\+ >∑&ùç dÔ nø£ÿ&É ˇø£ÿs√»e⁄‘·T+~. m+‘√ >=|üŒ eTVü≤˙j·TT˝…q’
dæ<Tä \∆ T Ä ˝Àø£+˝À $e÷Hê\˝À dü+#·]düT+Ô {≤s¡T. nø£ÿ&É XÀø£+, yês¡øú ´£ +,
ø£èX¯‘·«+, eTè‘·Té⁄, uÛÑj·T+ ˝≤+{Ïy˚M e⁄+&Ée⁄. Ä ˝Àø£+˝À |üs¡eT
dæ<|∆ä ⁄ü s¡Twüß\ ~eýê≈£îÿ\T $qe#·TÃ. n˝≤+{Ï ÁãVü≤à˝Àø±ìï #˚sT¡ ≈£îqïyê&ÉT
‹]– »ìà+#·&TÉ . m+‘√ >=|üŒ |ü⁄D´+ #˚dæ ÁãVü≤à˝Àø±ìøÏ #˚sT¡ ≈£îqïyê&ÉT
ø£˝≤Œ+‘·+˝À ‘êeTT #˚dæq |ü⁄D´|òü˝≤\ XÊ‘·+ Á|üø±s¡+ ‘·–q ns¡Ω‘·
35
bı+<äT‘ês¡T. ÁãVü‰à~ <˚e‘·*ï Äsê~Û+∫ ÁãVü≤à˝Àø±ìï #˚]qyês¡T ÁãVü≤à
J$‘· ø±\eT+‘ê Ä ˝Àø£+˝ÀH˚ e⁄+&ç Äj·Tq˝À ø£*dæb˛‘ês¡T.
Hêsêj·TDTDÏí Äsê~Ûd÷ü Ô ÁãVü≤à˝Àø£+ #˚]qyês¡T nø£ÿ&É ùd«#·Ã>¤ ± dü+#·]+∫
‘·sT¡ yê‘· ÁãVü‰à+&Üìï #Û̊~+#·T≈£îì yÓw’ eíü |ü<ë∏ ìøÏ #˚sT¡ ≈£î+{≤s¡T. Ç˝≤
#˚s¡T≈£îqï yê]øÏ uÛÑj·Ty˚T ‘Ó*j·T<äT. $wüßí|ü<∏ëìï #˚s¡T≈£îqï jÓ÷–
uÛj
Ñ T· s¡V≤æ ‘·T&Ó’ ~yê´q+<ä+‘√ |üse¡ ÷‘·à yêdüT<˚e |üsÁ¡ ãVü≤à˝À ©qyÓTbÆ ˛‘ê&ÉT.
Ç~ |üse¡ T uÛ≤>∑e‘·T˝…q’ jÓ÷>∑T\T eTTøÏìÔ bı+<˚ e÷s¡Z+. á e÷s¡Z+
<ë«sê Áø£eTeTTøÏìÔ bı+~q jÓ÷– e+<ä˝≤~ ø£˝≤Œ\T >∑&∫ç Hê eT∞fl ‹]–
»ìà+#·&ÉT.
uÛøÑ eÔÏ ÷s¡+Z
X¯óø£eTVü≤]¸ |üØøÏqå àVü‰sêE‘√ Ç˝≤ #ÓãT‘·THêï&ÉT ` sêC≤! |üPs¡«+
ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT eT÷&ÉTkÕs¡T¢ y˚<ë*ï ‘·]∫‘·]∫ #·÷dæ, ∫e]øÏ ìsêú]+∫q
$wüjT· y˚T$T≥+fÒ? øπ e\+ uÛøÑ ‘ÔÏ √ ‘·|Œü eTs√ $<Û+ä >± yÓ÷ø£+å ‘·«s¡>±
dæ~+∆ #·<Tä nì. e÷qe⁄\T ‘·eT‘·eT ø√]ø£*ï rs¡TÃø√e{≤ìøÏ Ä ø√]ø£*ï
nqTdü]+∫ $$<Ûä s¡ø±\ <˚e‘·*ï Äsê~Û+#ê*.
ÁãVü≤à‘˚»düT‡ ø±yê\qT≈£îH˚yê&ÉT ÁãVü≤à<˚e⁄DÏ,í Ç+Á~j·T|ü≥T‘·«+
ø√πsyê&ÉT Ç+Á<äTDÏ,í dü+‘êq+ ø±yê\qT≈£îH˚yê&ÉT <äø±å ~ Á|üC≤|ü‘T· *ï,
uÛÀ»q+ ø±yê\qT≈£îH˚yê&ÉT n~‹ì, dü«sêZìøÏ #˚sê\qT≈£îH˚yê&ÉT
Ä~‘·T´&çì, sêC≤´ìï bı+<ë\qT≈£îH˚yê&ÉT $X‚« <˚e‘·*ï, <˚XÊìï, <ÛHä êìï,
dæ<äT∆*ï ø√s¡T≈£îH˚yê&ÉT <äTsêZ<˚$ì, ~e´‘˚»düT‡ ø√πsyê&ÉT n–ï<˚e⁄DÏí,
øπ e\+ <Ûqä + ø±yê\qT≈£îH˚yê&ÉT nwüeº düTe⁄*ï, Ms¡éè~∆ ø√πsyê&ÉT s¡TÁ<äTDÏ,í
Äj·TTsê›jT· + ø√dü+ n•«˙ <˚e‘·*ï, |ü⁄wæº ø±yê\+fÒ uÛ÷Ñ <˚$ì, ø°]ÁÔ |ü‹wü\˜ T
ø√s¡T≈£îH˚yê&ÉT Äø±XÊìï, uÛ÷Ñ $Tì, kÂ+<äsê´ìï yê+∫ÛùdÔ >∑+<Ûsä T¡ «*ï, Åd”Ô
düTK+ ø±yê\qT≈£îH˚yê&ÉT }s¡«•ì, düsê«~Û|‘ü ´· + yê+∫ÛùdÔ ÁãVü≤à<˚e⁄DÏ,í
øπ e\+ ø°]Ô ø±yê\qT≈£î+fÒ j·T»„|⁄ü sT¡ wüß&Óq’ $wüßeí ⁄qT, $<ä´qT ø√s¡T≈£îH˚yê&ÉT
ñe÷|ü‹ì, <ë+|ü‘´· düTK+ ø±yê\+fÒ bÕs¡«r<˚$ì, <Ûsä êàs¡øú ±e÷\T
36
\_Û+#ê\+fÒ eTVü‰$wüßeí ⁄qT, dü‘‡· +‘êq+ ø√dü+ |æ‘è· <˚e‘·*ï, s¡øD
å£
ø√dü+ j·T≈£îå *ï, ã\+ ø±yê\+fÒ eTs¡T<äD
Z ≤\qT, sê#·]ø£+ \_Û+#ê\+fÒ
eTqTs¡÷|ü <˚e‘·*ï, X¯Á‘·Te⁄\T eTs¡DÏ+#ê\ì uÛ≤$ùdÔ ìs¡è‹ì,
düø£\uÛÀ>±\÷ nqTuÛÑ$+#ê\+fÒ #·+Á<äTDÏí Äsê~Û+#ê*. nsTT‘˚
á <˚e‘·\+<äs÷¡ $$<Ûsä ø¡ ±\ ø√]ø£*ï rs¡Ã>∑\s¡T ø±˙ yÓ÷øå±ìï e÷Á‘·+
Çe«˝Òs¡T.
lVü≤] Äsê<Ûqä
ì»yÓTqÆ ‘·‘·Ô «+ ‘Ó*dæqyê&ÉT q•+∫b˛j˚T ø√]ø£*ï ø√s¡≈î£ +&Ü
$sê≥TŒs¡Twüß&Ó’q lVü≤]ì Vü≤è<äj·T+˝À Á|ü‹wæ˜+#·T≈£îì, yÓ÷øå±ìï
Á|ükÕ~+#·eTì Äj·Tìï ø√sê*. lVü≤]ì ùd$ùdÔ |ü$Á‘·yTÓ qÆ C≤„q+ yÓs’ ê>∑´+
yÓ÷ø£+å dæ~k∆ ÕÔsTT. ø√]ø£\THêï ˝Òøb£ ˛sTTHê Ä lVü≤]ì Äsê~ÛùdÔ Äj·Tq
‘·q uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î eTTøÏìÔ Á|ükÕ~kÕÔ&TÉ .
yêdüT<˚e⁄&ç MT<ä uÛøÑ ÔÏ e⁄+&É≥+ m+‘√ >=|üŒ düTø£è‘·+. Äj·Tq
|ü⁄D´ ø£<∏ä*ï >±<∏ä*ï $+≥÷ me&ÉT ìs¡+‘·s¡+ ø±\+ >∑&ÉT|ü⁄‘ê&√
n˝≤+{Ïyê&ç Äj·TTwüß¸ì ‘·|üŒ, $T–*qyê] Äj·TTwüß¸ì Á|ü‹s√p
dü÷s¡T´&ÉT ñ<äsTTdü÷Ô, ndüÔ$Tdü÷Ô ˝≤≈£îÿb˛‘·T+{≤&ÉT. Ä $wüj·T+
‘Ó\TdüTø√˝Òì nC≤„qT\T ‘êeTT m+‘√ø±\+ ã‘·T≈£î‘êeTì nqT≈£î+{≤s¡T.
n˝≤ nqT≈£î+≥÷ dü+kÕs¡ yêýÓ÷Vü≤+˝À ∫øÏÿ mH√ï bÕbÕ\T #˚dü÷Ô
∫e]øÏ j·TeTuÛÑ≥T\T ˝≤≈£îÿb˛‘·T+fÒ njÓ÷´! H˚qT ø=+#ÓyÓTÆHê
|ü ⁄ D´ø±sê´\T #˚ j · ÷ \ì Á|ü j · T ‹ï+#· ˝ Ò < ˚ ! nì $\|æ d ü T Ô + {≤s¡ T .
leTVü‰$wüßeí ⁄ >±<∏\ä T $qì #Óe⁄\T ø=+&É>T∑ Vü≤˝≤¢+{Ï$. Äj·Tq >∑T]+∫
k˛ÔÁ‘ê\T #·<eä ì Hê\Tø£\T ø£|Œü Hê\Tø£\T. lVü≤] ~e´s¡÷bÕìï <ä]Ù+#·ì
ø£fi¯ófl HÓeT*|æ+#Û·+˝Àì ø£fi‚fl. ø£eT˝≤≈£åîDÏí n]Ã+#·ì #˚‘·T\T X¯yê\
#˚‘T· ˝≤¢+{Ï$. $wüßbí Õ<ë\ MT<äT+&˚ ‘·T\d”<äfi¯ |ü]eTfi≤ìï ÄÁ|ò÷ü DÏ+#·ì
eTT≈£îÿ |ü+~eTT≈£îÿ‘√ düe÷q+.
37
leTHêïsêj· T DT&ç ~e´HêeTdü à s¡ D ‘√ ø£ ] – Á|ü e Væ ≤ +#· ì
eTqdüT‡\T ø£]qƒ •\\T. lVü≤] ~e´ø£<*ä∏ ï $Hêï ≈£L&Ü Äq+<äu≤cÕŒ\T
sê\Ãì ø£fi¯ófl, s√e÷+#·+ø±ì X¯Øs¡+ ø£f‘º… √ düe÷q+. Hêsêj·TDT&çøÏ
qeTdüÿ]+#·ì eT÷s¡T&â ç ‘·\MT<ä ã+>±s¡T øÏØ≥+ e⁄Hêï n~ ìs¡T|üj÷Ó >∑+.
uÛÑ>∑e+‘·T&ç ùdeøÏ düeT]Œ+#·ì ◊X¯«s¡´+ n&É$ø±∫q yÓHÓï\˝≤+{Ï~.
yêdüT<˚e⁄&ç ùdeø√dü+ ñ|üj÷Ó –+#·ì á X¯Øs¡+ ÁbÕDyêj·TTe⁄‘√ ø£~˝Ò
X¯e+‘√ düe÷q+. Hêsêj·TD bÕ<ä|<ü ëà\qT ÄÁX¯sTT+#·ìyê&ç J$‘·+
|ü≥Tº<ës¡+ >∑÷&ÉT˝À e⁄qï |ü⁄s¡T>∑T˝≤+{Ï~. ø£qTø£ lVü≤] Äsê<Ûäq
düs«¡ ÁX‚j÷Ó <ëj·Tø£+ yÓ÷ø£Áå |ü<ëj·Tø£+ nì Á>∑V≤æ +#ê*.
uÛÑ>∑e+‘·T&ç ne‘êsê\T
Ä~|üs¡e÷‘·à ø±˝≤qT>∑TD+>± $$<Ûä ø£˝≤Œ\˝À $$<Ûäs¡ø±\
ne‘êsê\qT <Û]ä +#ê&ÉT. yê{Ï˝À eTTKýÓTqÆ $ 20 ne‘êsê\T.
1. Ä~|ü⁄s¡TcÕe‘ês¡+
|üs¡e÷‘·à yÓTT<ä≥ <Ûä]+∫q ne‘ês¡+ Ä~|ü⁄s¡TcÕe‘ês¡+.
yÓsTT´‘·\\‘√ Ä$s¡“¤$+∫q Ä~|ü⁄s¡Twüß&ç qT+∫ ø±\+, dü«uÛ≤e+ nH˚
s¬ +&ÉT X¯≈î£ \Ô T<ä“$¤ +#êsTT. yê{Ï qT+∫ ø±s¡´ø±s¡D s¡÷|ü+‘√ e⁄qï Á|üøè£ ‹
|ü⁄{Ï+º ~. Á|üøè£ ‹ qT+∫ eTVü≤‘·‘Ô «· +, <ëì qT+∫ dü‘«Ô· +, sê»dü+, ‘êeTdü+,
nVü≤+ø±s¡+ |ü⁄{≤ºsTT. M{Ï˝À sê»dæø£ nVü≤+ø±s¡+ qT+∫ Ç+Á~j·÷\T,
kÕ‹Ô«ø£ nVü≤+ø±s¡+ qT+∫ Ç+Á~j·T>∑TD≤\T ø£*–q n~Û<˚e‘·\T,
‘êeTkÕVü≤+ø±s¡+ qT+∫ |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\ø° ùV≤‘·Te⁄˝…q’ X¯ã+› , düŒs¡Ù, s¡÷|ü+,
s¡d+ü , >∑+<Û+ä , ‘·HêàÁ‘·\T Ä$s¡“¤$+#êsTT. Ä ‘·HêàÁ‘·\ qT+∫ Äø±X¯+,
>±*, ˙s¡T, ì|ü, uÛ÷Ñ $T nH˚ |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\T |ü⁄{≤ºsTT. yê{ÏqT+∫ #·sà¡ +,
H˚Á‘ê\T, #Óe⁄\T, Hê\Tø£, eTT≈£îÿ nH˚ C≤„H+˚ Á~j·÷\T, eTqdüT‡ |ü⁄{≤ºsTT.
M{Ï‘√ bÕ≥T yê≈£îÿ, #˚sTT, ø±\T, >∑T<ä+, jÓ÷ì nH˚ ø£sπ à+Á~j·÷\T
≈£L&Ü Ä$s¡“¤$+#êsTT.
38
M≥ìï{Ï ø£\sTTø£‘√ $sê≥TŒs¡Twüß&ÉT ñ<äsTT+#ê&ÉT. Äj·Tq
qT+∫ dü«j·T+Á|üø±X¯+‘√ ≈£L&çq dü«sê≥Tº Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT. Ä dü«sê≥Tº
qT+∫ #·sê#·s¡ s¡÷bÕ\‘√ kÕúes¡ »+>∑e÷‘·àø£yTÓ qÆ Á|ü|+ü #·+ |ü⁄{Ï+º ~.
Ä Á|ü|+ü #·+ qT+∫ dü‘·Ô «>∑TD dü+|üqTï&Óq’ $wüßeí ⁄, s¡CÀ>∑TD dü+|üqTï&Óq’
Væ≤s¡D´>∑sT¡ “¤&TÉ (ÁãVü≤à) ‘·y÷Ó >∑TD dü«s¡÷|ü⁄&Óq’ •e⁄&ÉT »ìà+#ês¡T. düèwæøº s£ Ô¡
nsTTq #·‘T· s¡TàK ÁãVü≤à qT+∫ <äø±å ~ Á|üC≤|ü‘T· \T ‘=$Tà~eT+~ |ü⁄{≤ºsT¡ .
n˝≤π> Hês¡<Tä &ÉT, düqø£dqü +<äHê~ jÓ÷>∑T\T, Ç+Á<ë~<˚e‘·\T, >∑sT¡ &Ü~
|üøÏåsêE\T, e÷qe˝Àø±ìï bÕ*+#˚ eTqT, e÷+<Ûë‘ê~ #·Áø£es¡TÔ\T,
‘·˝À ˝Àø±ìï bÕ*+#˚ nq+‘·yêdüTøÏ e+{Ï düsŒ¡ sêE\T, M]‘√ bÕ≥T
>∑+<Ûsä «¡ $<ë´<Ûsä ,¡ #ês¡D, kÕ<Û´ä , sêø£då ,ü j·Tø£,å ñs¡>,∑ Hê>∑˝Àø£ bÕ\≈£î\T,
ãTTwüß\T, |æ‘·è<˚e‘·\T, <˚e, <ëqe, uÛÑ÷‘·, Áù|‘·, |æXÊ#·, ≈£LcÕà+&É,
|üX¯ó eTè>±<äT\T Ä$s¡“¤$+#ês¡T.
»>∑‘T· ≈Ô î£ dü+ã+~Û+∫q á düèwæìº Á|ü<eäÛ T düèwæº n+{≤s¡T. s¬ +&√~
n+&É>‹∑ düèwæ,º eT÷&√~ düeTdüÔ uÛ÷Ñ ‘·>‘∑ · düèwæº nì n+{≤s¡T. á düèwüß\º ˝À
◊X¯«s¡´+‘√ ~e´‘˚»düT‡‘√ yÓ*–b˛j˚T yês¡+<äs¡÷ leTHêïsêj·TDT&ç
n+X¯‘√ »ìà+∫qyêπs.
2. j·T»„esêVü‰e‘ês¡+
|üPs¡«+ Væ≤s¡D≤´≈£åî&ÉH˚ sêø£ådüT&ÉT+&˚yê&ÉT. ‘·q u≤VüQã\+‘√
uÛÑ÷$Tì #ê|ü˝≤#·T{Ïº düeTTÁ<ä>∑s¡“¤+˝ÀøÏ b˛sTT <ë∫ô|{≤º&ÉT. n|ü&ÉT
leTHêïsêj·TDT&ÉT j·T»„esêVü≤ s¡÷bÕìï <Û]ä +∫ Væ≤s¡D≤´≈£îå DÏí dü+Vü≤]+∫
‹]– uÛ÷Ñ $Tì ñ<ä]∆ +#ê&ÉT.
3. düTj·TC≤„e‘ês¡+
s¡T∫ nH˚ Á|üC≤|ü‹øÏ kÕ«j·T+uÛÑTe⁄ eTqTe⁄ ≈£îe÷¬sÔ Ä≈£L‹ø°
ªdüTj·TE„&HÉ μ˚ ≈£îe÷s¡T&ÉT »ìà+#ê&ÉT. n‘·&TÉ ª<äøD åÏ μ nH˚ ÅdìÔ” $yêVü≤+
#˚dTü ø√>± yê]øÏ ªdüTj·TeTT‹μ nH˚ <˚e‘·\T |ü⁄{≤ºsT¡ . düTj·TE„&TÉ ø±\Áø£eT+˝À
39
<˚e‘·\≈£î sêC…’ Ç+Á<ä|<ü $ä ì n~Ûw+ºæ #ê&ÉT. kÕøå±‘·TÔ leTVü‰$wüßeí ⁄˝≤>±
n+<ä] u≤<Û*ä ï b˛>={≤º&TÉ . kÕ«j·T+uÛTÑ e eTqTe⁄ ‘·q eTqTeT&Óq’ düTj·TE„&ç
>=|üŒ‘·Hêìï >∑T]Ô+∫ ªªn‘·&TÉ kÕøå±‘·TÔ lVü≤] ne‘ês¡T&˚μμ nì Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT.
4. ø£|˝æ ≤e‘ês¡+
ø£se¡› T Á|üC≤|ü‹, <˚eVüA‹ <ä+|ü‘T· \øÏ ‘=$Tà~eT+~ Ä&É|\æ \¢ T
»ìà+∫q ‘·sT¡ yê‘· ø£|\æ T&ÉT |ü⁄{≤º&TÉ . leTHêïsêj·TDT&˚ ø£|\æ T&ÉT>±
yê]øÏ ñ<äsTT+#ê&ÉT. Ä ø£|\æ T&ÉT ø±\Áø£eT+˝À ‘·q ‘·*ø¢ Ï kÕ+K´jÓ÷>±ìï
uÀ~Û+∫ ÄyÓTøÏ yÓ÷ø£+å \_Û+#˚˝≤ #˚kÕ&ÉT.
5. <ä‘êÔÁ‘˚j÷· e‘ês¡+
eTVü‰‘·|dü «æ nsTTq nÁ‹eTVü≤]¸ dü+‘êq+ ø√dü+ lVü≤]ì >∑T]+∫
|òüTÀs¡yÓTÆq ‘·|üdüT‡ #˚kÕ&ÉT. lVü≤] Á|ü‘·´ø£åyÓTÆ H˚{ÏqT+∫ H˚qT ˙≈£î
<ä‘T· &Ô qÉ j·÷´qì #Ó|Œæ n‘·&øç Ï |ü⁄Á‘·T&ÉT>± »ìà+#ê&ÉT. <ä‘T· &Ô TÉ ø±ã{Ïº
Äj·Tq <ä‘êÔÁ‘˚jT· &ÉT>± $U≤´‹ #Ó+<ë&ÉT. eTVü‰jÓ÷– nsTTq <ä‘êÔÁ‘˚jT· T&çì
Äsê~Û+∫ ôV’≤Vü≤j·T e+XÊìøÏ #Ó+~q yês¡+‘ê |ü$Á‘·T\j·÷´s¡T.
<ä‘êÔÁ‘˚jT· T&ÉT jÓ÷–>±, düà]ùdÔ #ê\T Á|ü‘´· ø£eå Tj˚T´ <Óe’ +>± ˝Àø£+˝À
m+‘√ ø°]Ô bı+<ë&ÉT.
6. düqø£dqü +<äHê<äT\T
|üPs¡«+ ø£˝≤Œs¡+uÛ+Ñ ˝À ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT $X¯«düèwæº #˚jT· ≥+ ø√dü+
‘·|dü Tü ‡ #˚jT· ≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. n˝≤ #˚dTü qÔ ï|ü&ÉT Äj·Tq H√{ÏqT+∫
nÁ|üjT· ‘·ï+>± ªdüqμ nH˚ X¯ã+› yÓ\Te&ç+~. yÓ+≥H˚ q\T>∑Ts¡T ≈£îe÷s¡T\T
ñ<ä“$¤ +#ês¡T. yêπs düqø£, düq+<äq, düq‘·Tÿe÷s¡, düq‘·T‡C≤‘·T\T. Ms¡+‘ê
ÁãVü ≤ à e÷qdü | ü ⁄ Á‘· T \T>± Á|ü d æ ~ ∆ #Ó + <ës¡ T . |ü P s¡ « ø£ \ Œ+ ∫es√¢
HêX¯qyÓTbÆ ˛sTTq Ä‘·à‘·‘êÔ«ìï ‹]– ˝Àø£+˝À Á|ü#ês¡+ #˚kÕs¡T. ne{≤ìøÏ
ÁãVü≤à e÷qdü|⁄ü Á‘·T˝…H’ ê, yês¡T q\T>∑Ts¡÷ $wüßí ø£fi‘¯ √ »ìà+#ês¡T. yês¡+‘ê
ˇπø ne‘ês¡+ qT+∫ Ä$s¡“$¤ +∫qyês¡T.
40
7. qs¡Hêsêj·TD≤e‘ês¡+
eTVü‰jÓ÷>∑T\T, Ms¡T\T qs¡Hêsêj·TDT\T. M]<ä›s¡÷ ª<Ûäs¡Tà&ÉTμ
<ä≈îå£ &ç ≈£îe÷¬sÔ ªeT÷]ÔμøÏ »ìà+#ês¡T. yê]<äs› ÷¡ ã<ä]ø±ÁX¯eT+˝À ‘·|dü Tü ‡
#˚düT≈£î+≥THêïs¡T. yê] ‘·|üdüT‡ #·÷dæ ‘·q Ç+Á<ä|ü<ä$øÏ uÛÑ+>∑+
ø£\T>∑T‘·T+<˚y÷Ó qì uÛj Ñ T· |ü&É¶ Ç+Á<äT&ÉT yê] ‘·|dü Tü ‡ uÛ>Ñ ï∑ + #˚jT· {≤ìøÏ
n|ü‡s¡dü*ï |ü+|æ+#ê&ÉT. Ä düT+<äØeTDT\T #˚dæq X¯è+>±s¡#˚wüº\≈£î
yê]<ä›s÷¡ @e÷Á‘·+ #·*+#·˝<Ò Tä . yê]MT<ä C≤*|ü&Ü¶sT¡ . yê]øÏ ø£qT$|ü
ø£*–+#ê\ì uÛ≤$+∫q Hêsêj·TD ãTTwæ ˇø£ÿkÕ] ‘·q ‘=&ÉqT #·]#ê&ÉT.
yÓ+≥H˚ Äj·Tq ‘=&ÉqT+∫ n+<äyTÓ qÆ ~e´ø±+‘· Ä$s¡“$¤ +∫+~. }s¡Te⁄
qT+∫ |ü⁄{Ïqº Ä yÓTT<ä{Ï ø±+‘·ì }s¡«• nì |æ*#ês¡T. n+<ä#+· <ë\˝À
‘·eTø£Hêï mH√ï¬s≥T¢ yÓT]dæb˛‘·Tqï }s¡«•ì #·÷dæ yês¡+‘ê dæ>T∑ ‘Z √ ‘·\\T
~+#·T≈£îHêïs¡T. qs¡Hêsêj·TDT\T }s¡«•ì Ç+Á<äT&çøÏ ø±qTø£>±
rdüT≈£îbıeTàHêïs¡T. Ä n|ü‡s¡d\ü T }s¡«•ì ‘·eT Hêj·T≈£îsê*>± #˚dTü ≈£îì
e∫Ãq<ë]H˚ dü«sêZìøÏ ‹]– yÓfi≤fls¡T. á$<Û+ä >± lVü≤] ne‘ês¡yTÓ qÆ
qs¡Hêsêj·TDT\T ø±eTÁø√<Ûë*ï »sTT+∫ düèwæºì ôd’‘·+ #˚j·T>∑\
düeTs¡T\ú T>± ø°]Ô bı+<ës¡T.
8. Á<ÛTä e⁄&çøÏ <äs¡Ùq$T∫Ãq ne‘ês¡+
ñ‘êÔqbÕ<äT&ÉH˚ sêE ≈£îe÷s¡T&ÉT Á<ÛäTe⁄&ÉT. ˇø£Hê&ÉT Á<ÛäTe⁄&ÉT
‘·q ‘·+Á&ç‘√ Ä&ÉT≈£î+≥T+&É>±, düTs¡T∫ nH˚ n‘·&ç düe‹ ‘·*¢ e∫Ã
Á<ÛäTe⁄DÏí ‘·÷\Hê&ç+~. <ëì‘√ Á<ÛäTe⁄&Ó+‘√ u≤<Ûä|ü&Ü¶&ÉT. n|ü&ÉT
Hês¡<Tä &ç∫Ãq dü\Vü‰qT nqTdü]+∫ lVü≤] >∑T]+∫ ø£]qƒ +>± ‘·|dü Tü ‡
#˚kÕ&ÉT. lVü≤] Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ n‘·DíÏ nqTÁ>∑V≤æ +#ê&ÉT. Äj·Tq nqTÁ>∑V≤ü +‘√
Á<ÛTä e⁄&ÉT düXØ¯ s¡+>± yÓ[fl XÊX¯«‘·yTÓ qÆ Á<ÛTä e˝Àø£+˝À dæsú +¡ >± ì*#ê&ÉT.
$wüßdí eü ÷qT&ÉT>± Hê{ÏqT+N Á|üd~æ ∆ bı+<ë&ÉT.
41
9. |üè<∏Tä #·Áø£e]Ô ne‘ês¡+
|üPs¡«+ ªy˚qT&ÉTμ nH˚ sêE, ˇø£ Áu≤Vü≤àDT&ç XÊbÕìøÏ >∑T¬s’
◊X¯«sê´ìï bÂs¡TcÕìï ø√˝ÀŒsTT ∫e]øÏ qs¡ø±ìøÏ yÓfi≤fl&ÉT. n‘·&çøÏ
eTVü‰$wüßí n+X¯‘√ »ìà+∫q |üè<∏Tä e⁄ nH˚ ≈£îe÷s¡T&ÉTHêï&ÉT. Ä |üè<∏Tä e⁄
‘·+Á&çì qs¡ø+£ qT+∫ s¡ø+åÏ ∫, uÛ÷Ñ <˚$ì ‘·q _&É¶>± d”«ø£]+∫ ÄyÓT
<ë«sê Á|ü»\≈£î ø±e\dæq mH√ï edüTeÔ ⁄*ï bı+<ë&ÉT. |üè<∏Tä e⁄øÏ ≈£L‘·Ts¡T>±
e⁄qï~ ø£qTø£H˚ uÛ÷Ñ $TøÏ ª|üè~∏$μ nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~.
10. ãTTwüu≤Û e‘ês¡+
n^ïÁ<ÛäT&ç ≈£îe÷s¡T&ÉT ªHê_ÛμøÏ, y˚Ts¡T<˚$øÏ »ìà+∫qyê&ÉT
ãTTwüuTÑÛ &ÉT. áj·Tq Hêsêj·TD≤+X¯ dü+uÛ÷Ñ ‘·T&ÉT. ãTTwüuTÑÛ &ÉT »&ÉT&ç˝≤>±
e⁄+≥÷, ìs¡+‘·s+¡ jÓ÷>±uÛ≤´dü+ #˚d÷ü Ô |üse¡ TVü≤+dü˝≤ dü+#·]+#˚yê&ÉT.
Äj·Tq >=|üŒ ne<Û÷ä ‘· nì Hê{Ï eTVü≤s¡T¸\T Á|üX+¯ dæ+#˚yês¡T.
11. Vü≤j·TÁ^yêe‘ês¡+
|üPs¡«+ Hês¡<äT&ÉT #˚dæq j·÷>∑+˝À j·T»„|ü⁄s¡Twüß&Ó’q eTVü‰$wüßíe⁄
ã+>±s¡+˝≤+{Ï X¯Øs¡#êÛ j·T‘√ Vü≤j·TÁê⁄&ÉT>± Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT. Äj·Tq
düsê«+‘·sê´$T. <˚e‘·\+<äs≈¡ L£ Ä‘·à˝≤+{Ïyê&ÉT. Äj·Tq Hêdæø£ qT+∫
y˚<ë\T XÊ«dü\T>± yÓ\Te&Ü¶sTT.
12. eT‘ê‡ é‘ês¡+
|üPs¡«+ Á|üfij
¯ T· + dü+uÛ$Ñ +∫ n+‘ê »\eTj·TyÓTbÆ ˛sTT+~. n|ü&ÉT
yÓe’ dü«‘· eTqTe⁄ ˇø£ |ü&eÉ ˝À ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. Ä düeTj·T+˝À eTVü‰$wüßeí ⁄
eT‘·‡´+>± ne‘·]+∫ sêuÀj˚T düèwæºøÏ nedüs¡eTj˚T´ edüTÔe⁄\ìï{Ï˙
Ä |ü&eÉ ˝À e⁄+∫ <ëìï Á|üfij ¯ T· + u≤]qT+∫ s¡ø+åÏ #ê&ÉT. n˝≤π> ÁãVü≤àeTTK+
qT+∫ C≤]q y˚<ë*ï ‹]– Äj·Tq≈£î n+<ä#k˚ Õ&ÉT.
13. ≈£Lsêàe‘ês¡+ :
neTè‘êìï bı+<ë\ì <˚e‘·\T <ëqe⁄\T eT+<Ûsä –¡ ]ì ø£e«+>±
yêdüTøÏì ‘ê&ÉT>± #˚düT≈£îì ø°ås¡kÕ>∑sêìï ∫\ø£≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
42
Ä düeTj·T+˝À eT+<Ûsä ¡ |üs«¡ ‘·+ düeTTÁ<ä+˝À eTTì–b˛‘·T+fÒ lVü≤]
≈£Lsêàe‘êsêìï <Û]ä +∫ eT+<äs|¡ sü «¡ ‘·+ øÏ+<äøÏ #˚] n~ eTTì–b˛≈£î+&Ü
ø±bÕ&Ü&ÉT.
14. qs¡d+æ Vü‰e‘ês¡+
|üPs¡«+ Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉH˚ ndüTs¡T&ÉT lVü≤]ì <˚«wæd÷ü Ô n+<äØï
u≤<Û\ä ≈£î >∑T]#˚dTü +Ô &˚yê&ÉT. n‘·&øç Ï Á|üV‰ü <¢ Tä &ÉH˚ Vü≤]uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ ñ<äsTT+#ê&ÉT.
Á|üVü‰¢<äT&ç Vü≤]uÛÑøÏÔì düVæ≤+#·˝Òì Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT Ä u≤\TDÏí m+‘√
Væ≤+dæ+#ê&ÉT. ‘·q uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ Væ≤+dæ+#·ã&É≥+ #·÷&É˝ìÒ $wüßeí ⁄ qs¡d+æ Vü‰e‘ês¡+
<Û]ä +∫ Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄DÏí e~Û+∫ ˝Àø±\≈£î m+‘√ y˚T\T #˚kÕ&ÉT.
15. Ä~eT÷˝≤e‘ês¡+
|üPs¡«+ >∑CÒ+Á<äT&ÉH˚yê&ÉT ˇø£ düs¡düT‡˝À ~– n+<äT˝À e⁄qï
yÓTTdü*#˚‘· |ü≥Tºø√ã&Ü¶&ÉT. ‘·q X¯øÏÔø=B› yÓsTT´ dü+e‘·‡sê\T <ëì‘√
b˛sê&çHê yÓTTdü* |ü≥Tº $&Ée˝Ò<Tä . n|ü&ÉT >∑C+Ò Á<äT&ÉT ‘·q X¯øÔÏ #ê\ø£
|üs¡e÷‘·àì nq´<ÛëX¯s¡D+ HêdæÔ ‘·«y˚Te X¯s¡D+ eTeT nì m\T¬>‹Ô
ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. n~$ì eTVü‰$wüßeí ⁄ |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT>±, Ä~eT÷\ dü«s¡÷|ü+‘√
Ä düsd¡ Tü ‡ <ä>∑Zs≈¡ î£ e∫Ã yÓTTdü*ì #·+|æ @qT>∑TøÏ yÓ÷øå±ìï Á|ükÕ~+#ê&ÉT.
16. yêeTHêe‘ês¡+
|üse¡ ÷‘·à n~‹ >∑sê“¤q yêeTqT&ÉT>± »ìà+#ê&ÉT. Ä düeTj·T+˝À
<ëqesêC…’q ã*#·Áø£e]Ô eTT˝À¢ø±©ï ÄÁø£$T+∫ $»j·T>∑s¡«+‘√
‘·T\‘·÷>∑T‘·THêï&ÉT. n|ü&ÉT yêeTqT&ÉT ã*>∑s«¡ + nD#ê\ì uÛ≤$+∫
u≤\e≥Te⁄>± n‘·&ç <ä>∑Zsø¡ Ï yÓ[fl eT÷&É&TÉ >∑T\ H˚\qT <ëq$Te«eTì
ø√sê&ÉT. ã* düsπ nq>± ˇø£ n&ÉT>∑T‘√ uÛ÷Ñ $Tì, ˇø£ n&ÉT>∑T‘√ Äø±XÊìï
ø=*∫, eT÷&√ n&ÉT>∑Tì ã* ‘·\MT<ä ô|{Ïº n‘·ìï bÕ‘êfi¯˝Àø±ìøÏ
|ü+|æ+#˚kÕ&ÉT.
43
17. Vü≤+kÕe‘ês¡+
ˇø£Hê&ÉT Hês¡<Tä &ç ø√]ø£ y˚Ts¡≈î£ eTVü‰$wüßeí ⁄ Vü≤+düs÷¡ |ü+˝À
e∫Ã n‘·&øç Ï Ä‘·à‘·‘êÔ «ìï uÀ~Û+#ê&ÉT. Äj·TH˚ ‘·sT¡ yê‘· <Ûqä «+‘·]>±
ne‘·]+∫ ˝Àø£+˝À m+‘√eT+~øÏ nHês√>±´ìï b˛>={≤º&TÉ .
18. |üsX¡ ó¯ sêe÷e‘ês¡+
|üPs¡«+ ôV≤’ Vü≤j·TsêE\T m+‘√ Á≈£Ls¡+>± |ü]bÕ*+#˚yês¡T. yê]ì
Á|ü»\+<äs÷¡ ˝Àø£ø+£ ≥≈£î\T>± uÛ≤$+#˚yês¡T. Ä düeTj·T+˝À |üse¡ ÷‘·à
|üs¡X¯ósêeTT&ç>± ne‘·]+∫ 21 kÕs¡T¢ uÛÑ÷eT+&É\eT+‘ê dü+#·]+∫
ø£ å Á ‹j· T T&É q ï Á|ü ‹ ˇø£ ÿ ]˙ Vü ≤ ‘· e ÷sêÃ&É T . ‘êqT dü + bÕ~+∫q
uÛ÷Ñ eT+&É\eT+‘ê Áu≤Vü≤àDT\≈£î <ëq+ #˚kÕ&ÉT.
19. lsêe÷e‘ês¡+
sêeD≤düTs¡T&ç u≤<Ûä\T |ü&É˝Òø£ <˚e‘·\ yÓTTs¡$qï eTVü‰$wüßíe⁄
uÛÑ÷˝Àø£+˝À <äX¯s¡<∏ä eTVü‰sêE øödü˝≤´ <ä+|ü‘·T\≈£î lsêeTT&ÉT>±
»ìà+#ê&ÉT. sêeTT&ÉT ‘·+Á&çø∫Ï Ãq e÷≥ ø√dü+ uÛ≤sê´ ‘·eTTà&ç‘√ ø£*dæ
eqyêdü+ #˚kÕ&ÉT. ‘·q uÛ≤s¡´qT n|üV≤ü ]+∫q \+πøX¯ó&ç MT<äøÏ <ä+&Ó‹Ô
yêqs¡ôdq’ ´+‘√ \+ø£ì »sTT+∫ sêeDTDÏí dü+Vü≤]+#ê&ÉT.
20. lø£ècÕíe‘ês¡+
sêø£åkÕ+X¯‘√ »ìà+∫q m+<äs√ sêE\T n<Ûäs¡à+>± Á|üe]Ôdü÷Ô
uÛ÷Ñ $TMT<ä dü+#·]+#·≥+‘√ uÛ÷Ñ e÷‘· |üse¡ ÷‘·à‘√ yÓTTs¡ô|≥Tº≈î£ +~. ÄyÓT
yÓTTs¡$qï |üse¡ ÷‘·à uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝À ne‘·]+∫ <äTwü•º ø£Då •wüsº ø¡ Då£ #˚j÷· \ì
uÛ≤$+#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ ‘·q ‘·\˝Àì ˇø£ q\¢y+Ó Á≥Tø£qT, ˇø£ ‘Ó\¢ yÓ+Á≥Tø£q÷
rdæ uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝ÀøÏ $dæsê&ÉT n$ s¬ +&É÷ ã\sêeT`ø£èwüß\í T>± »ìà+#êsTT.
lø£èwüß&í TÉ |üse¡ ÷‘·à <Û]ä +∫q |ü]|üPsêíe‘ês¡+. Äj·Tq düø\£
dü<Tä D Z dü+|üqTï&ÉT. ‘·q ∫qï‘·q+ qT+N mH√ï |òTü qø±sê´\T #˚kÕ&ÉT.
|ü⁄{Ïqº ø=~›s√E˝À¢H˚ ‘·qì #·+|ü{≤ìøÏ e∫Ãq |üP‘·q #·qTï*ï |”*Ã
44
<ëìï dü+Vü≤]+#ê&ÉT. n˝≤π> X¯ø{£ ≤düTs¡TDÏí dü+Vü≤]+#ê&ÉT. ‘·*ø¢ Ï H√{Ï˝À
ÁãVü‰à+&Üìï #·÷bÕ&ÉT. ø±∞j·TT&ç eT<ëìï nDÏ#ê&ÉT. ô|<ä›j·÷´ø£
Á|ü\+ãTDÏ,í <Ûq˚ T≈£îD°,í ã≈£î&ÉT, øπ •ì, ø£+dü, ø±\j·Teq, qs¡ø±düTs¡, bÂ+Á&Éø£
yêdüT<˚e, eTTwæøº ,£ •X¯óbÕ\, <ä+‘·eÅ≈î£ \Ô ˝≤+{Ï <äTsêàs¡TZ*ï dü+Vü≤]+∫
˝Àø±ìï s¡ø+åÏ #ê&ÉT.
21. y˚<yä ê´kÕe‘ês¡+
Á|ü‹j·TT>∑+˝À n˝≤Œj·TTwüßÿ˝…q’ nC≤„qT\T m+‘√eT+~ »ìàkÕÔsT¡ .
yê]øÏ |üse¡ ÷‘·à #Ó|Œæ q y˚<ë\T n+<äTu≤≥T˝À e⁄+&Ée⁄. n+<äTøπ |üse¡ ÷‘·à
Á|ü‹j·TT>∑+˝À yê´düT&ÉT>± »ìà+∫ y˚<ë*ï $uÛ≤–+∫, |ü⁄sêD≤*ï s¡∫+∫
e÷qe⁄\+<ä]ø° C≤„q+, yÓ÷ø£+å ø£*>π ˝≤ ø£èwæ #˚dTü HÔ êï&ÉT.
22. ãT<ë∆e‘ês¡+
ø£*j·TT>∑+˝À e÷qe⁄\+‘ê uÛÀ>∑˝≤˝düT˝…,’ Væ≤+kÕÁ|üeè‹Ô‘√ j·T»„
j·÷>±\˝À \ø£˝å ≤~ |üX¯óe⁄*ï dü+Vü≤]dü÷Ô e⁄+&É{≤ìï #·÷dæ |üse¡ ÷‘·à
ãT<äT&∆ TÉ >± ne‘·]+#ê&ÉT. ‘·q <Ûsä à¡ uÀ<Ûqä ‘√ n+<ä]˙ nVæ≤+kÕeT÷s¡T\Ô T>±
e÷]Ã ˝Àø£+˝À düTK+, XÊ+‹ HÓ\ø=H˚˝≤ #˚kÕ&ÉT.
23. ø£*ÿ ne‘ês¡+
ø£*j·TT>∑+˝À Áu≤Vü≤àDT\T <Ûäs¡àÁuÛÑwüßº˝…’ uÛÑ>∑e+‘·TDÏí |üPõ+#ês¡T.
y˚<uä ≤VüQ´˝…’ j·T»„j÷· >±~ ø£sà¡ *ï Ä#·]+#ês¡T. yê] H√{ÏqT+∫ eT+>∑fiø¯ s£ ¡
yêø±´\T $ì|æ+#·e⁄. dü‘ê´ìï |ü\Tø£s¡T. n<˚$<Ûä+>± sêE\T ≈£L&Ü
n<Ûsä à¡ ã<ä+∆ >± bÕ*dü÷Ô Á|ü»*ï V”≤q+>± #·÷düT+Ô {≤s¡T. n+‘·{≤ n<Ûsä à¡ +
n$˙‹ Á|ü ã \+>± ô|]–b˛‘· T +~. Ä dü e Tj· T +˝À |ü s ¡ e ÷‘· à
ø£*ÿ|ü⁄s¡Twüß&ÉT>± ne‘·]+∫ ‘·q K&ÉZ+‘√ <äTwü•º ø£D å •wüsº ø¡ D
å£ #˚kÕÔ&TÉ .
Çe˙ï |üse¡ ÷‘·à <Û]ä +∫q ©˝≤e‘êsê˝À¢ ø=ìï e÷Á‘·yT˚ . ì»+
#ÓbÕŒ\+fÒ! düèwæ˝º À e⁄qï Á|ü‹J$˝À Hêsêj·TDT&ÉTHêï&ÉT. düèwæº ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À
Äj·Tq ‘·|dü Tü ‡, ÁãVü≤à, ãTTwüß\T, ‘=$Tà~eT+~ Á|üC≤|ü‘T· \ s¡÷|ü+˝À
45
ne‘·]+∫ düèwæsº #¡ q· #˚kÕÔ&TÉ . ‘·sT¡ yê‘· <Ûsä à¡ +, $wüßeí ⁄, j·TC≤„\T, e÷qe⁄\T,
Ç+Á<ë~ <˚e‘·\T, wü≥ÃÁø£es¡T\Ô T, M] s¡÷bÕ\˝À ne‘·]+∫ düèwæìº s¡ødåÏ ÷ü Ô
b˛wædTü +Ô {≤&ÉT. ∫es¡>± n<Ûsä à¡ +, s¡TÁ<äT&ÉT, düsêŒ\T, sêø£då Tü \T e+{Ï
s¡ ÷ bÕ*ï <Û ä ] +∫ dü è wæ º ì \j· T + #˚ k ÕÔ & É T . Ç<ä + ‘ê |ü s ¡ e ÷‘· à
(leTHêïsêj·TDT&ç) e÷j·T, ©\.
uÛÑ>∑e+‘·T&ç e÷j·T
ˇø£Hê&ÉT ÁãVü≤à<˚e⁄&TÉ Hês¡<Tä &ç‘√, ªªHês¡<ë! uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç e÷j·÷X¯øÔÏ
#ê˝≤ >=|üŒ~. <ëìï H˚H˚ ‘Ó\TdüTø√˝Òøb£ ˛j·÷qT. Çø£ Hê e÷qdü|⁄ü Á‘·T˝…q’
düqø£dqü +<äHê<äT\ >∑T]+∫ #Óù|Œ<˚eTT+~. n˝≤π> Ä~X‚wßü &ÉT Á‹ø£sD ¡
X¯ó~∆>± leTHêïsêj·TDT&ç MT<˚ ãT~∆ì ì*|æ Äj·Tq >∑TD>∑D≤*ï ‘·q
y˚sTTH√s¡‘¢ √ ø°]dÔ Tü +Ô {≤&ÉT. Äj·TH˚ lVü≤] e÷j·T m˝≤+{Ï<√ ‘Ó\TdüTø√˝Òø£
b˛j·÷&ÉT. Çø£ Ç‘·sT¡ \≈£î m˝≤ ‘Ó\TdüT+Ô ~. me¬s‘’ ˚ @ø±Á>∑+>± eTqkÕ,
yê#ê, ø£sà¡ D≤ lVü≤]H˚ q$Tà Äj·TH˚ï dü<ë ùd$kÕÔs√, yêfi¯flì Ä |üse¡ ÷‘·à
nqTÁ>∑V≤æ kÕÔ&TÉ . yês¡T e÷Á‘·yT˚ e÷j·TqT ‘Ó\TdüTø√>∑\s¡T.
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT n+<ä]#˚‘· X¯sD ¡ T ø√s¡ã&˚yê&ÉT. n+<ä]ø° Äj·TH˚
|ò\ü <ë‘·. n+‘·{≤ yê´|æ+∫qyê&ÉT. ø£˝≤Œ+‘·+˝À n˙ï q•+∫Hê ‘êqT
e÷Á‘·+ dæsú +¡ >± e⁄+&˚yê&ÉT.
Hês¡<ë! uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD>±<∏ä y˚<ësêúìï Á|ü‹bÕ~+#˚~ ø±e≥+
e\¢ m+‘√ Á|üXd¯ yÔü TÓ qÆ ~. Bìï |ü]+ƒ ∫q yê]øÏ yÓ÷ø£+å ø£*>π ˝≤ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&˚
yê´düT&ç s¡÷|ü+˝À Bìï s¡∫+#ê&ÉT. uÛ>Ñ e∑ <ä“≈¤ î£ \Ô ≈£î Ç~ ø£\Œeèø£+å ˝≤+{Ï~.
ñ|üyêkÕ\T, Áe‘ê\T, H√eTT\T, XÖ#ê\T, j·÷>±\T, n–ïø±sê´\T,
dü+<Û√´bÕdüq\T, y˚<ë<Ûä´j·THê\T e+{Ï |üqT\T mìï #˚dæHê yÓ÷ø£å+
dæ~+∆ #·<Tä . \ø°ÎHê<∏Tä &ÉT, ns¡$+<äHÁ˚ ‘·T&ÉT, bÕ|üHêX¯≈î£ &ÉT, |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT
nsTTq leTHêïsêj·TDTDÏí ìs¡à\yÓTqÆ uÛøÑ ‘ÔÏ √ uÛÑõdü÷,Ô ø°]dÔ ÷ü ,Ô Äj·Tq
46
eTVæ≤eT*ï düTÔ‹+#ê*. Ç‘·sT¡ \T Ä |üì #˚dTü +Ô fÒ $Hê*. $+≥÷ $+≥÷
Ä eTVæ≤eT*ï eTqq+ #˚dTü ≈£îì Äq+<ä ‘·qàj·T‘ê«ìï bı+<ë*. Ç˝≤
#˚ùdyêfi¯ófl m|üŒ{Ïø° uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç e÷j·T≈£î ∫ø£ÿs¡Tμμ nì #ÓbÕŒ&ÉT.
ø±\ $X‚cÕ\T
ø±\+˝À n‘·´+‘· dü÷øå±à‹ dü÷ø£ÎyÓTÆq <ëìï |üs¡e÷DTe⁄
n+{≤s¡T. eTq+ øÏ{øÏ ˝° À qT+∫ dü÷s¡´s¡•à ˝À|ü*øÏ Á|üd]ü düTqÔ ï|ü&ÉT
#·÷ùdÔ n+<äT˝À #ê˝≤ dü÷ø£ÎyÓTqÆ sπ DTe⁄\T ø£ì|ækÕÔsTT. n˝≤+{Ï ˇø£
sπ DTe⁄˝À Äs√e+‘·T |üse¡ ÷DTe⁄. Ä |üse¡ ÷DTe⁄ MT<ä ˇø£ |üøÿ£ qT+∫
eTs√|üøÿ£ øÏ dü÷s¡´s¡•Ù Á|üd]ü +#˚ ø±˝≤ìï dü÷ø£Îø±\+ n+{≤s¡T. s¬ +&ÉT
|üse¡ ÷DTe⁄\T ø£*|æ‘˚ ˇø£ nDTe⁄. eT÷&ÉT nDTe⁄\T R ˇø£ Á‘·dsπü DTe⁄.
eT÷&ÉT Á‘·dsπü DTe⁄\T R ˇø£Á‘·T{Ï. eT÷&ÉT Á‘·T≥T\TR ˇø£y<˚ ,äÛ eT÷&ÉT
y˚<\äÛ T R ˇø£ \e+. eT÷&ÉT \yê\T R ˇø£ ìy˚Twü+. eT÷&ÉT ìy˚TcÕ\T
R ˇø£ ø£Då +. ◊<äTø£D å ≤\T R ˇø£ø±wü.˜ |ü~ø±wü\˜ T R ˇø£ \|òTü Te⁄. n˝≤+{Ï
|ü~\|òTü Te⁄\T ˇø£Hê&ç. s¬ +&ÉT Hê&ÉT\T R ˇø£ eTTVüAs¡+Ô . Äs¡T ˝Òø£
@&ÉTHê&ÉT\T R ˇø£ Á|üV≤ü s¡+ ˝Ò<ë j·÷e+. n˝≤+{Ï Hê\T>∑T C≤eTT\T R
ˇø£ |ü>\∑ T. Hê\T>∑T C≤eTT\T R ˇø£sêÁ‹.
ˇø£ |ü>\∑ T ˇø£ sêÁ‹ ø£*ùdÔ ˇø£s√E ø±\+. |ü~ùV≤qTs√E\T R
ˇø£ |üø£å+. ¬s+&ÉT |üøå±\T ø£*|æ‘˚ ˇø£ e÷dü+. (Ç˝≤+{Ï ˇø£e÷dü+
|æ‘è· <˚e‘·\≈£î ˇø£s√E) s¬ +&ÉTe÷kÕ\T R ˇø£ ãTT‘·Te⁄. Äs¡Te÷kÕ\T
R ˇø£ Äj·Tq+. (ñ‘·Ôs¡ <äøÏåD≤j·÷Hê\T) ¬s+&ÉT Äj·THê\T R ˇø£
dü+e‘·‡s¡+.(eTq ˇø£ dü+e‘·‡s¡ ø±\+ <˚e‘·\øÏ ˇø£s√E) e÷qe⁄\≈£î
|üse¡ ÷j·TTsê∆jT· + e+<äd+ü e‘·‡sê\T.
dü÷s¡úÛ>Ñ y∑ êqT&ÉT ˇø£ dü+e‘·‡s¡ ø±\+˝À |üHïÓ +&ÉTsêdüT*ï #·T{Ïº
ekÕÔ&ÉT. |æ‘·è<˚e‘·\T eT÷&ÉTy˚\ dü+e‘·‡sê\ Äj·TTsê∆j·÷ìï ø£*–
e⁄+{≤s¡T. <˚e‘·\øÏ eTTô|ŒÌ Äs¡Ty˚\ e÷qe dü+e‘·‡sê\ ø±\+
Äj·TTsê∆j·T+ e⁄+≥T+~. ˇø£ ~eés¡¸+ n+fÒ eT÷&ÉTe+<ä\ ns¡yÓ’
47
e÷qe dü+e‘·‡sê\T. ø£è‘·j·TT>∑ |ü]e÷D+ 4000 ~eésê¸\T.
Á|ü‹j·TT>±ìø° eT<Ûä´ dü+~Ûø±\+ e⁄+≥T+~. ø£è‘êdü+<Ûä´ 800 ~e´
esê¸\T+≥T+~. Á‘˚‘êj·TT>∑+ 3000 ~eésê¸\T. Á‘˚‘êj·TT>∑d+ü <Û´ä 600
~eésê¸\T, <ë«|üsj ¡ T· T>∑+ 2000 ~eésê¸\T. <ëì j·TT>∑d+ü <Û´ä 400
~eésê¸\T, ø£*j·TT>∑+ 1000 ~eésê¸\T. <ëì dü+<Û´ä 200 ~e´
dü+e‘·‡sê\T. á Hê\T>∑Tj·TT>±\˝À dü+<Ûë´ø±˝≤\‘√ düV‰ü ˝…øÿÏ ùdÔ 12y˚\
~e´ esê¸\e⁄‘êsTT. á yÓTT‘êÔìï ø£*|æ ˇø£ #·‘·Ts¡T´>∑+ n+{≤s¡T.
á dü+<Ûë´ø±˝≤\‘√ <Ûäs¡à+ #ê˝≤ ‘·≈£îÿe>± e⁄+≥T+~. ø£è‘·j·TT>∑+˝À
<Û ä s ¡ à + Hê\T>∑ T bÕ<ë\‘√, Á‘˚ ‘ êj· T T>∑ + ˝À eT÷&É T bÕ<ë\‘√,
<ë«|üsj ¡ T· T>∑+˝À s¬ +&ÉT bÕ<ë\‘√, ø£*j·TT>∑+˝À ˇø£ÿbÕ<ä+‘√ q&ÉTdüT+Ô ~.
dü‘·´˝Àø£+ uÛÑ÷˝Àø£+, uÛÑ÷es√¢ø£+, dü«s¡Z˝Àø£+ ø£+fÒ ô|’q e⁄+~.
n~ ÁãVü≤à<˚e⁄&ç ìyêdükÕúq+. ˇø£ yÓsTT´ #·‘T· s¡T´>±\T n+fÒ 432 ø√≥¢
e÷qe dü+e‘·‡sê\T >∑&ùç dÔ ÁãVü≤à<˚e⁄&çøÏ ˇø£ |ü>\∑ T ne⁄‘·T+~. Ç<˚
|ü]e÷D+˝À sêÁ‹≈£L&Ü e⁄+≥T+~. ÁãVü≤à<˚e⁄&çøÏ |ü>\∑ T ø£\Œ+ nì
#Ó|Œü ã&ÉT‘·T+~. Äj·Tq sêÁ‹ì HÓ$’ T‹Ôø£ Á|üfij ¯ T· + n+{≤s¡T. ÁãVü≤à<˚e⁄&ç
ˇø£ ø£\Œ+˝À 14 eTq«+‘·sê\T >∑&TÉ kÕÔsTT Á|ü‹ eTq«+‘·s+¡ ˝À uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT
ne‘·sê*ï <Û]ä kÕÔ&TÉ . Á|ü‹ ø£\Œ+ ∫esê, nìï ˝Àø±\÷, dü÷s¡´#·+Á<äT\÷
ÁãVü≤à<˚e⁄&ç˝À \j·TyÓTÆ b˛‘·T+{≤s¡T. eT÷&ÉT˝Àø±\÷ dü+ø£s¡¸DT&ç eTTK+
qT+∫ e#˚Ã n–ïC≤«\\‘√ <äV≤æ +#·ã&É‘êsTT. düeTTÁ<ä»˝≤\˙ï ˝Àø±*ï
eTT+#˚kÕÔsTT. ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT ìÁ<äb˛‘˚ #ê\T Á|üfij ¯ T· + dü+uÛ$Ñ düT+Ô ~. n<˚
HÓ$’ T‹Ôø£ Á|üfij ¯ T· +. Äj·Tq ‹]– y˚T\T≈£î+fÒ ˝Àø±\˙ï Ä$s¡“¤$kÕÔsTT.
n|ü&ÉT <˚e‘·\T, ãTTwüß\T, eTTqT\T |üse¡ ÷‘·à n+X¯‘√ eTqTe⁄\T>±
»ìà+∫ ˇø=ÿø£ÿs¡÷ &Óu“… Ì¤ ˇø£ÿ eTVü‰j·TT>±\ bÕ≥T ˝Àø±ìï bÕ*kÕÔsT¡ .
yÓTT‘·+Ô ÁãVü≤à<˚e⁄&TÉ J$+∫ e⁄qï ø±\+˝À eTTô|ŒÌ Äs¡Ty˚\ ø£˝≤Œ\T,
eTTô|ŒÌ Äs¡Ty˚\ HÓ$’ T‹Ôø£ Á|üfij ¯ ÷· \T dü+uÛ$Ñ kÕÔsTT. Á|üfij¯ T· ø±\+˝À #·+&É
48
Á|ü#·+&É+>± >±\T\T MkÕÔsTT. düeTTÁ<ë\T bı+– nìï ÁbÕ+‘ê©ï
eTT+#Ó‘T· ‘Ô êsTT. m≥T#·÷dæHê düeTTÁ<äyT˚ . n˝≤+{Ï düeTTÁ<ä+˝À kÕøå±‘·TÔ
leTHêïsêj·TDT&ÉT Vü‰sTT>± X¯jT· ì+∫ e⁄+{≤&ÉT.
ÁãVü≤à<˚e⁄&ç Äj·TTsê∆j·T+ e+<ädü+e‘·‡sê\T. <ëì˝À yÓTT<ä{Ï
j·÷uÛ’… dü+e‘·‡sê\T |üPs¡«|üsês¡+ú n˙, s¬ +&√ @uÛ’… dü+e‘·‡sê\ ø±˝≤ìï
~«rj·T |üsês¡eú T˙ n+{≤s¡T. |üPs¡«|üsês¡+ú ˝Àì ∫e]ø£˝≤Œìï |ü<àä ø£\Œ+
n+{≤s¡T. ~«rj·T |üsês¡+ú yÓTT<ä{øÏ \£ Œ+˝À eTVü‰$wüßeí ⁄ esêVü≤s¡÷bÕìï
<Û]ä kÕÔ&TÉ . n+<äTøπ <ëìøÏ esêVü≤ø£\Œ+ nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~. Á|üdTü ‘Ô +·
q&ÉTdüTqÔ ï ø±\+ esêVü≤ø£\Œy˚T. ÁãVü≤à<˚e⁄&çøÏ 51 dü+e‘·‡s¡+ q&ÉTk˛Ô+~.
|üse¡ ÷‘·à Ä<ä´+‘ê\T ˝Òìyê&ÉT. Ä eTVü‰|ü⁄s¡Twüß&çøÏ ÁãVü≤à<˚e⁄&ç J$‘·
ø±\eT+‘ê ˇø£ i…|Œü bÕfÒ. |üse¡ ÷‘·à nq+‘·T&ÉT. ø±˝≤r‘·T&ÉT. ø±\y˚T
Äj·Tq dü«s¡÷|ü+.
ÁãVü≤à düèwæº
eTVü‰düèwæº #˚j·÷\H˚ ø√]ø£‘√ ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT e+<ädü+e‘·‡sê\T
‘·|dü Tü ‡ #˚kÕ&ÉT. Ä düeTj·T+˝À Á|ü#+· &É+>± >±\T\T M#êsTT. Ä >±*<Ûë{ÏøÏ
‘êqT ≈£Ls¡TÃqï ø£eT\+ }–b˛‘·T+fÒ yÓ+≥H˚ >±*ì ìs√~Û+#ê&ÉT.
nø£ÿ&ÉTqï ˙{Ï yÓTT‘·+Ô Á‘êπ>dæ ˇø£ÿkÕ] Äø±X¯+yÓ|’ ⁄ü #·÷kÕ&ÉT. Äø±X¯+˝À
»\+ ø£ì|æ+∫+~. n+<äT˝ÀH˚ ˇø£ |ü<àä + ≈£L&Ü Äj·TqøÏ ø£ì|æ+∫+~.
Ä |ü<àä + sπ ≈£î˝À¢ mH√ï ˝Àø±\T Äj·TqøÏ <äsÙ¡ q$T#êÃsTT. yê{Ïì #·÷ùd
dü]øÏ Äj·TqøÏ ‹]– düèwæº #˚j÷· \qï $wüjT· + >∑Ts¡T≈Ô î£ e∫Ã+~. yÓ+≥H˚
Ä |ü<àä +˝ÀøÏ Á|üy•˚ +∫, ‘·q ‘·|Xü Ù¯ øÏ‘Ô √ |ü<ëï\T>∑T uÛTÑ eHê\qT, yê{Ï˝À
<˚e‘·*ï, e÷qe⁄*ï, |üX¯ó|üø±å ´<äT*ï, kÕúesê\q÷ Áø£eT+>± düèwæ+º #·≥+
ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. ‘·q düèwæìº yÓTT‘êÔìï ‘=$Tà~ esêZ\T>± $uÛõÑ +∫ #˚kÕ&ÉT.
1.eTVü≤‘·Ô‘·Ô «+ 2.nVü≤+ø±s¡‘·‘·Ô «+ 3.uÛÑ÷‘·düèwæº 4.Ç+Á~j·Tdüèwæº,
5.<˚e‘êdüèwæº 6.‘êeTdües¡Z düèwæº 7.kÕúes¡es¡Z düèwæº 8.‹s¡´≈£îÿ\ düèwæº
49
9.e÷qe⁄\T 10.<˚e‘·\T (á <˚e‘·\Tô|’ ‘Ó*|æq ‘=$Tà~ esêZ˝À¢
düèwæº+#·ã&Ü¶s¡T.)
ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT ‘êqT ªdüèwækº ÕÔqTμ nì nqTø√>±H˚ eTT+<äT>± X¯Øs¡+
MT<ä n_Ûe÷q+ >∑\ ªyÓ÷Vü≤+μ nH˚~ |ü⁄{Ï+º ~. ‘·sT¡ yê‘· uÛÀ>±\MT<ä
ÄdüøÔÏ e⁄qï ªeTVü‰yÓ÷Vü≤+μ |ü⁄{Ï+º ~. ø√]ø£\T rs¡≈î£ +&Ü b˛j˚Tdü]øÏ ø£fifl¯ øÏ
ø£ì|æ+#·ì ªÁø√<Û+ä μ |ü⁄{Ï+º ~. ‘·sT¡ yê‘· Áø£eT+>± eTè‘·TúÛj Ñ T· +‘√ ≈£L&çq
‘ê$TÁdü+, n+<Û‘ä ê $TÁdü+ nH˚$ |ü⁄{≤ºsTT. á nsTT~{Ï˙ n$<ë´ |ü+#·ø+£
n+{≤s¡T. M{Ïe\¢ ∫‘·ÁÔ uÛeÑ T ø£\T>∑T‘·T+~. Ç˝≤+{Ï n$<ë´ $wüj÷· \‘√
düèwæ#º j˚ T· ≥+ #ê˝≤ bÕ|ü+ nì ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT uÛ≤$+#ê&ÉT. Ç$ ‘·q qT+∫
|ü⁄{Ïqº +<äT≈£î u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·÷ |üse¡ ÷‘·àì <Ûë´ì+∫ ‹]– |ü$Á‘·T&Éj÷· ´&ÉT.
ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT ‘·q eTqdüT qT+∫ |üse¡ T|ü$Á‘·T\T, ÁãVü≤à#ês¡T\T
nsTTq düqø£ düq+<äq, düHê‘·q, düq‘·Tÿe÷s¡T\H˚ q\T>∑T]ï düèwæ+º ∫,
Á|ü»*ï ñ‘·Œ‹Ô #˚jT· +&ç nì Ä<˚•+#ê&ÉT. nsTT‘˚ yês¡T ÁãVü≤à Ä<˚XÊìï
‹s¡dÿü ]+∫, y˚TeTT dü+kÕs¡T\+ ø±eTT. yÓ÷ø£+å ø√dü+ leTHêïsêj·TDT&çH˚
ÄÁX¯sTTkÕÔ+ nì yÓ[flb˛j·÷s¡T. ÁãVü≤à≈£î m+‘√ ø√|ü+ e∫Ã+~. Äj·Tq
ø√|üeT+‘ê ÁuÛTÑ ≈£î{Ï˝À ìøÏ|å yÔü TÓ Æ <ëì˝À+∫ Áø√<Ûä dü«s¡÷|ü+‘√ ˙\+ s¡+>∑T˝À
e⁄qï ˇø£ |ü⁄s¡Twüß&ÉT Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT. |ü⁄≥º>±H˚ Ä •X¯óe⁄ s√~+#·≥+
ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
‘·s¡Tyê‘· @&ÉT|ü⁄ Ä|æ ÁãVü≤à‘√ H˚HÓe]ì? Hê ù|πs$T{Ï?
H˚HøÓ ÿ£ &ÉT+&Ü*? @+ #˚j÷· *? nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. ÁãVü≤à n‘·&‘ç √ Hêj·THê?
˙ ù|s¡T s¡TÁ<äT&ÉT. dü÷s¡T´&ÉT, #·+Á<äT&ÉT, |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\T, M{Ï‘√ bÕ≥T
Ç+Á~j·÷\T, ÁbÕD+, ‘·|dü Tü ‡, Vü≤è<äjT· + nH˚ á |üHïÓ +&ÉT kÕúHê\˝À
˙e⁄ ñ+&Ée#·TÃ. ˙≈£î 1.eTqTé⁄, 2.eTqTe⁄, 3.eTVü‰ø±\, 4.eTVü≤‘·T,Ô
5.•e, 6.ãTT‘·<Ûä«», 7.ñs¡Tπs‘·düÿ, 8.uÛÑe, 9.ø±\, 10.yêeT<˚e,
11.Á<ÛTä ‘·Áe‘· nH˚ |ü<øä =+&ÉT ù|s¡T+¢ {≤sTT. n˝≤π> ˙ |ü<øä =+&ÉT s¡÷bÕ\ø°
1.BÛ, 2.eè‹Ô, 3.ñX¯q, 4.ñeT, 5.ìj·TT‘Y, 6.dü]Œ, 7.Çfi¯, 8.n+_ø£,
50
9.Çsêe‹, 10.düT<Û,ä 11.Bø£å nH˚ ù|s¡‘¢ √ |ü<øä =+&ÉTeT+~ uÛ≤s¡´\T ≈£L&Ü
e⁄+{≤s¡T. ˙e⁄ ˙ uÛ≤s¡´\‘√ dü+kÕs¡+ #˚dæ düèwæìº ô|+bı+~+#ê* nì
Ä<˚•+#ê&ÉT. ÁãVü≤à Ä»„qqTdü]+∫ s¡TÁ<äT&ÉT ‘·q |ü<øä =+&ÉT s¡÷bÕ\‘√
‘·q˝≤+{Ï, ‘·q‘√ düe÷qT˝…q’ Á|ü»*ï düèwæ+º #·≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. <ëì‘√
Áø£eT+>± s¡TÁ<ä>D∑ ≤\ dü+K´ n|ü]$T‘·+>± ˝Àø£+˝À ô|]–b˛sTT+~. n~
‘Ó*dæ ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT s¡TÁ<äTDÏí |æ*∫ Hêj·THê! Ç|üŒ{Ïes¡≈L£ #˚dqæ düèwæº
#ê\T Çø£ Äù|dæ ‘·|üdüT‡ #˚düTø√+&Éì #Ó|üŒ>± yês¡T düπsqì ‘·|üdüT‡
#˚düTø√e≥+˝À ìeT>∑Tï\j·÷´s¡T.
ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT ‘·q X¯Øs¡u≤Û >±\ qT+∫ |ü~eT+~ eTVü‰|ü⁄s¡Twüß*ï
düèwæ+º #ê&ÉT. 1.‘·q u§≥qy˚* qT+∫ <ä≈îå£ DÏ,í 2.‘=&É qT+∫ Hês¡<Tä DÏ,í
3.Hê_Û qT+∫ |ü⁄\Vü≤DÏ,í 4.#Óe⁄\ qT+∫ |ü⁄\düTÔ ´DÏ,í 5.#·sà¡ + qT+∫
uÛèÑ >∑Te⁄ì, 6.#˚‹ qT+∫ Áø£‘T· e⁄ì, 7.eTTK+ qT+∫ n+–s¡dTü DÏ,í 8.ÁbÕD+
qT+∫ e•wüß˜DÏí, 9.eTqdüT‡ qT+∫ eTØ∫ì, 10.ø£fi¯fl qT+∫ nÁ‹ì
Ä$s¡“¤$+|ü #˚kÕ&ÉT. ÁãVü≤à ≈£î&çeø£å'dü\ú + qT+∫ <Ûsä à¡ +, yÓqTï qT+∫
n<Ûsä à¡ +, eTè‘·Té⁄ »ìà+#êsTT. Äj·Tq Ä‘·à qT+∫ eTqà<∏Tä &ÉT, ø£qTu§eT\
qT+∫ Áø√<Û+ä , ô|<ë\ qT+∫ ˝ÀuÛ+Ñ , H√{Ï qT+∫ düsd¡ «ü ‹, |ü⁄s¡TcÕ+>∑+
qT+∫ düeTTÁ<ë\T, nbÕq+ qT+∫ ìs¡è‹, ˙&É qT+∫ ø£se›¡ TT&ÉT »ìà+#ês¡T.
ÁãVü≤à<˚e⁄&ç Hê\T>∑TeTTU≤\ qT+∫ Hê\T>∑T y˚<ë\T |ü⁄{≤ºsTT.
yê{Ï‘√ bÕ≥T q\T>∑Ts¡T Vü≤√‘·\‘√ #˚jT· ã&˚ ª#ê‘·Ts√ΩÁ‘·+μ nH˚ ø£sà¡ ‘·+Á‘·+
≈£L&Ü Ä$s¡“¤$+∫+~. n˝≤π> j·÷>±ìï ìs¡«Væ≤+#˚ Vü≤√‘·, n<Û«ä s¡T´&ÉT,
ñ<ëZ‘,· ÁãVü≤à nH˚ q\T>∑Ts¡T ãTT‹«≈£îÿ\T |ü]+ƒ #ê*‡q 1.X¯g 2.Ç»´
3.k˛ÔeT 4.ÁbÕj·T•Ã‘·Ô eT+Á‘ê\T ≈£L&Ü yÓ\Te&Ü¶sTT. ‘·s¡Tyê‘·
ñ|üy<˚ ë\T>± Á|üd~æ ∆ bı+~q Äj·TTπs«<ä+, <Ûqä Tπs«<ä+, >±+<Ûsä «¡ y˚<+ä ,
kÕú|‘ü ´· + (•\ŒXÊg+) nH˚ Hê\T>∑T bÕ<ë\T |ü⁄{≤ºsTT. <Ûsä à¡ bÕ<ë\+fÒ
$<ä´, <ëq+, <Ûqä +, ‘·|dü Tü ‡ nH˚$. n˝≤π> ÁãVü≤à#·s´¡ +, >±s¡Ωd´úü +, yêqÁ|üd+úü ,
düHêï´dü+ nH˚ ÄÁX¯eT<Ûsä êà\T ≈£L&Ü Ä$s¡“¤$+#êsTT.
51
1. ÁãVü≤à#·s´¡ +
ÁãVü≤à#·sê´ìï kÕ$Á‘·+ n+{≤s¡T. m+<äTø£+fÒ >±j·TÁr eT+Á‘√|ü<X˚ Êìï
bı+~ <ëìï »|ækÕÔsT¡ ø±ã{Ï.º ñ|üqj·Tq+ nsTTq ‘·sT¡ yê‘· ÁãVü≤à#ê]
yÓTT<ä{Ï eT÷&ÉTs√E\T >±j·TÁr eT+Á‘êìï »|æ+#·{≤ìï ªÁbÕC≤|ü‘´· +μ
n+{≤s¡T. ‘·sT¡ yê‘· y˚<+ä ˝À #Ó|Œæ q yê{Ïì Ä#·]+#·{≤ìï ÁãVü≤àeTì,
y˚<ëìï dü+|üPs¡+í >± n<Û´ä j·Tq+ #˚dæ nqTcÕ˜q+ #˚jT· {≤ìï HÓw’ øæ̃ e£ T˙
n+{≤s¡T.
2. >∑èVü≤kÕúÁX¯eT+
>∑èVü≤düTú\T Hê\T>∑T s¡ø±\T>± #Ó|üŒã&Ü¶s¡T. bı˝≤ìï #·ø£ÿ>±
<äTqTïø=ì |ü+≥ |ü+&ç+#·T≈£îì ‹H˚yê]ì ªyês¡μÔ n+{≤s¡T. j·T»„kÕe÷Á–ì
düeT≈£Ls¡TÃø√e{≤ìï ªdü+#·j·T+μ n+{≤s¡T. Ä >∑èVü≤düTú Ç‘·s¡T*ï
j·÷∫+#·≈î£ +&Ü e⁄+&É{≤ìï XÊ©q+ nì, bı\+˝À sê*q –+»*ï @s¡T≈£îì
‘Ó∫Ã yê{Ïì •\ô|’ q÷s¡T≈£îì ‹+≥÷ Jeq+ >∑&|É {ü ≤ìï •˝À+#Û+· n+{≤s¡T.
3. yêqÁ|üd+úü
yêqÁ|ükÕúÁX¯eT+˝À Hê\T>∑T $<Ûë\ yês¡T+{≤s¡T. 1.n&É$˝À
<äT+|ü*ï (ø£+<äeT÷˝≤\T) Á‘·e⁄«≈£îì ‹+≥÷ Jeq+ >∑&çù|yê]ì
yÓU’ ≤qdüT\+{≤s¡T. 2.ø=‘·|Ô +ü ≥ sê>±H˚ Ç+‘·≈î£ eTT+<äT ‘·eT <ä>∑ZsT¡ qï
<ÛëHê´ìï Ç‘·sT¡ \≈£î $‘·sD ¡ #˚ùdyês¡T yêK\T´\T. 3.ñ<äjT· + ˝Òe>±H˚
@ ~≈£îÿ≈£î yÓfi≤fl\ì|æùdÔ Ä ~≈£îÿyÓ|’ ⁄ü yÓ[fl nj·÷∫‘·+>± \_Û+∫q <ëìï
‹H˚yês¡T W<äT+ãs¡T\T. øπ e\+ #Ó≥Tº qT+∫ H˚\ô|’ sê*q |üfifl¯ ì, Ä≈£î*ï
‹H˚yês¡T ù|qò e⁄\T.
4. düHêï ´düT\T
düHêï ´kÕÁX¯eT+ d”«ø£]+∫q yê]˝À ≈£L&Ü Hê\T>∑Ts¡ø±\
yês¡T+{≤s¡T. 1.‘·eTøÏ kı+‘· ≈£î{°s+¡ e⁄+&ç n+<äT˝À ìedæd÷ü Ô ‘·–q
ø£sà¡ *ï Ä#·]+#˚ yê]ì ≈£î{°#≈· î£ \ì 2.≈£î{°s+¡ ˝Ò≈î£ +&Ü ø£sà¡ \T #˚jT· ≈£î+&Ü
52
C≤„q+‘√ dü+#·]+#˚ yê]ì ãVüA<ä≈î£ \ì 3.πøe\+ C≤„Hêìï e÷Á‘·yT˚
ø£*– e⁄qïyê]ì Vü≤+dü\ì 4.C≤„q+ ≈£L&Ü bı+<ä≈£î+&Ü, |üs¡ÁãVü≤à
‘·‘Ô· «+˝À ©qeTj˚Týê]ì |üse¡ TVü≤+dü\ì n+{≤s¡T.
ÁãVü≤à<˚e⁄&ç qT+∫ ô|‘’ *Ó |æq yê{Ï‘√ bÕ≥T n˙«ø£øå ,Ï Á‘·sT÷,
yês¡,Ô <ä+&É˙‹ nH˚ Hê\T>∑Ts¡ø±\ Hê´j·T$<ä´\T |ü⁄{≤ºsTT. n˙«ø£øå Ï n+fÒ
Ä‘·à`nHê‘·à M{Ï $y˚ø+£ <ë«sê yÓ÷øå±ìï bı+<˚ $<ä´. Á‘·sT÷ $<ä´
n+fÒ R ãTT>∑É kÕ‡eTy˚<ë\˝À #Ó|æŒq ø£s¡à*ï Ä#·]dü÷Ô dü«sêZ~
|ü⁄D´|ò˝ü ≤\qT bı+<ä≥+. yês¡Ô n+fÒ e÷qe⁄&ÉT ‘·q JeH√bÕ~Û ø√dü+
#˚ùd es¡øÔ +£ ‘·~‘·s¡ eè‹Ô $X‚cÕ\T. <ä+&É˙‹ n+fÒ &ÉãT“ dü+bÕ~+#˚
$<ä´. ÁãVü≤àeTTK+ qT+∫ Hê\T>∑T Hê´j·T$<ä´\‘√ bÕ≥T uÛ÷Ñ ', uÛTÑ e',
düTe', eTVü≤' nH˚ Hê\T>∑T Vü‰´Vü≤è‘·T\T ≈£L&Ü Ä$s¡“¤$+#êsTT. Äj·Tq
Vü≤è<äjT· + qT+∫ z+ø±s¡+ |ü⁄{Ï+º ~. n˝≤π> Äs¡T Á|ü<ëÛ q #Û+· <ädTü ‡\T,
j·÷uÛ’… nø£så ê\T, dü|dÔü «ü sê\T, X¯u≤›\T n˙ï Äj·Tq qT+#˚ e#êÃsTT.
á$<Ûä+>± ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT m+‘√ düèwæº #˚dæq|üŒ{Ïø° Äj·Tq≈£î
dü+‘·è|æøÔ s£ +¡ >± ‘·–q+‘· eT+~ Á|ü»*ï düèwæ+º #·˝<Ò qä ï ∫+‘· ø£*–+~.
yÓ+≥H˚ Ä˝À∫+∫ |üse¡ ÷‘·àqT <Ûë´ì+#ê&ÉT. Äj·Tq Ç∫Ãq düTŒ¤sD ¡ ‘√
‘·q X¯Øsêìï s¬ +&ÉT uÛ≤>±\T>± #˚kÕ&ÉT. yê{Ï˝À ˇø£ uÛ≤>∑+ qT+∫ ªdü«sê≥Tºμ
nH˚ |ü⁄s¡Twüß&ÉT, s¬ +&√ uÛ≤>∑+ qT+∫ ªX¯‘s· ÷¡ |üμ nH˚ Åd”Ô Ä$s¡“¤$+#ês¡T.
ÁãVü≤à yê]<ä›]˙ $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îì Á|ü»*ï |ü⁄{Ï+º #·eTHêï&ÉT. yê]<ä›s÷¡
ÁãVü≤à Ä»„ì bÕ{Ï+∫ ‘·eT $T<∏äTq+ <ë«sê Á|üC≤düèwæº #˚j·T≥+
ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
ø£|\æ T&ç kÕ+K´jÓ÷>∑+
ø£|æ\T&ç>± ne‘·]+∫q Hêsêj·TDT&ÉT ‘·q ‘·*¢ <˚eVüA‹øÏ
kÕ+K´jÓ÷>∑+ >∑T]+∫ Ç˝≤ uÀ~Û+#ê&ÉT. dü‘Ô· «s¡»düyÔ ÷Ó >∑TD≤\‘√ ≈£L&çq
Á|üø£è‹˝À ∫≈£îÿ≈£îqïyê&ÉT Je⁄&ÉT. Ä Á|üø£è‹ì ìj·T+Á‹+#˚yê&ÉT
53
|üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT. á j·T<Ûës¡‘∆ ‘· êÔ «ìï ‘Ó\TdüT≈£îì kÕ<Û≈ä î£ &Óq’ yê&ÉT ‘·q ãT~∆ì
n+‘·sT¡ àK+>± #˚dæ yπ̊s @ Ç‘·s¡ edüTeÔ ⁄©ï #·÷&É≈î£ +&Ü øπ e\+ |üse¡ ÷‘·à
dü«s¡÷|ü⁄&Óq’ leTHêïsêj·TDÒí <ä]Ù+#ê*. n˝≤#˚ùdÔ $T<∏ë´ dü«s¡÷|ü+‘√
e⁄+&˚ nVü≤+ø±s¡+ ‘=\–b˛sTT dü‘´· C≤„q+ Á|üø±•düT+Ô ~. ‘·<ë«sê |üsÁ¡ ãVü≤à
ÁbÕ|æÔ Je⁄&çøÏ ø£\T>∑T‘·T+~. Ä‘·à >∑T]+∫ düŒwü+º >± ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&çøπ
$wüß‘í ‘· Ô· «+ ne>∑‘e· Te⁄‘·T+~. m˝≤>∑+fÒ? ˇø£ >∑~˝À e⁄qï eTìwæ, øÏ{øÏ °
<ë«sê >∑~˝À e⁄qï ˙{Ï_+<Ó˝À dü÷s¡T´&ç Á|ü‹_+ã+ |ü&ç <ëì yÓ\T>∑T
>√&ÉMT<ä Á|üdü]+∫q|ü&ÉT dü÷s¡T´&ÉT u≤>± Á|üø±•düTÔHêï&ÉT nì
‘Ó\TdüTø√>∑\T>∑T‘ê&ÉT. ‘êqT düsêdü] dü÷s¡´_+u≤ìï #·÷&Éøb£ ˛sTTq|üŒ{Ïø°
Á|ü‹_+ã+ m˝≤ e∫Ã+<√ |ü]o*ùdÔ dü÷s¡´dü«s¡÷|ü+ m˝≤ e⁄+<√
‘Ó\TdüT+Ô ~. n<˚$<Û+ä >± eTqdüT‡, ãT~∆, nVü≤+ø±sê\˝À Á|üø±•+#˚ #Ó‘’ q· ´+
<ë«sê Ä‘·àdü«s¡÷|ü+ m˝≤ e⁄+≥T+<√ ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ.
Je⁄&ÉT ‘·q düTwüß|æ˝Ô À (>±&ÛìÉ Á<ä˝À) |üse¡ ÷‘·à‘√ dü+ã+<Û+ä ø£*–
e⁄+{≤&ÉT. Ä düeTj·T+˝À Je⁄&ç˝À e⁄qï |ü+#·uÛÑ÷‘ê\T, ‘·‘êÔ «\T
©qyÓTbÆ ˛sTT Á|üøè£ ‹˝À n˝≤ |ü&ç e⁄+{≤sTT. n|ü&ÉT Je⁄&ç Ä‘·à e÷Á‘·yT˚
y˚T\Tø=ì e⁄+≥T+~. m˝≤+{Ï Ç‘·s¡ Ä˝À#·q ˝Ò≈î£ +&Ü n~ |üsÁ¡ ãVü≤à‘√
Ä‘êàqTuÛyÑ êìï bı+<äT‘·÷+≥T+~.
ñbÕdü≈î£ &ÉT m˝≤+{Ï Á|ü‹|ò˝ü ≤ìï Ä•+#·≈î£ +&Ü, ‘·q <Ûsä êàìï ‘êqT
ìs¡«]Ô+#ê*. ‘·q eTqdüT‡ì m|ü&É÷ |ü$Á‘·+>± e⁄+#·T≈£îì HêMT<˚
n#·+#·\yÓTqÆ uÛøÑ ÁÔÏ |ü|‘ü T· \Ô T ø£*– e⁄+&Ü*. Hê ~e´ø£<*ä∏ ï ÁX¯eD+ #˚d÷ü Ô
yÓs’ ê>±´ìï, C≤„Hêìï ô|+bı+~+#·Tø√yê*. @ø±Á>∑‘‘· √, ‘·|dü Tü ‡, <Ûë´q+
#˚j÷· *. á$<Û+ä >± kÕ<Ûqä #˚ùdÔ ñbÕdü≈î£ &çøÏ Á|üøè£ ‹‘√ e⁄qï nqTã+<Û+ä
‘=\–b˛‘·T+~. Á|üø£è‹ Äø£s¡¸D qT+∫ ‘·‘·Ô«+ ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&ÉT
u…≥ ’ |ü&‘É ê&ÉT. ìÁ<ä qT+∫ yÓT\≈£îe sê>±H˚ ø£\˝À ‘êqT|ü&¶É u≤<Û\ä T @M
˝Ò#êø£ ‘·qì u≤~Û+#·q≥Tº, ø£s¡àkÕøÏå>± e⁄qï Ä‘·àøÏ Á|üø£è‹ <√cÕ˝ÒM
54
n+≥e⁄. ì»yÓTqÆ Ä‘·àC≤„q dü+|üqTï&ÉT |üsÁ¡ ãVü≤àì #˚sT¡ ≈£îH˚ <ëø± mìï
»qà˝…‹HÔ ê ‘·q˝Àì yÓs’ ê>±´ìï #Ó≈î£ ÿ#Ó<sä ˙¡ j·T&ÉT. ne÷à! nDÏeT, eTVæ≤e÷,
>∑]e÷, \|òTæ e÷, ÁbÕ|æ,Ô ÁbÕø±eT´+, áX¯‘«· +, e•‘·«+ nH˚ nwüdº <æ Tä \∆ T
yÓ÷ø£+å bı+<ä{≤ìøÏ n&ÉT>¶ ± ì\TkÕÔsTT. yê{Ï e÷j·T˝À ∫≈£îÿø√≈£î+&Ü,
Hê bÕ<ä|<ü ëà\ MT<˚ <äèwæìº ì*|æqyê&ÉT ‘·|Œü ø£ yÓ÷øå±ìï bı+<äT‘ê&ÉT.
<Ûë´q |ü<ä∆‹
<Ûë´Hêìï Ä#·]+#˚yê&ÉT dü‘ÿ· s¡à*ï #˚j÷· *. eTqdüTqT ø£\Twæ‘+·
#˚ùd |üqT\T #˚jT· ≈£L&É<Tä . ì‘·´+ ÁbÕD≤j·÷eT+ #˚dTü +Ô &Ü*. |ü]X¯óÁuÛÑyÓTÆq
Á|ü<˚X¯+˝À <äsê“¤düq+, <ëìMT<ä õ+ø£#·sêàìï <ëìMT<ä |ü]X¯óÁuÛÑyÓTÆq
eÅkÕÔìï y˚dTü ≈£îì dæsú +¡ >± düTU≤düq+˝À ≈£Ls√Ãyê*. X¯Øsêìï ì{≤s¡T>±
e⁄+∫ πs#·ø£, ≈£î+uÛÑø£, |üPs¡ø±\‘√ ÁbÕD≤j·÷eT+ #˚dæ nqïeTj·÷~
ø√XÊ*ï X¯ó~∆ #˚dTü ø√yê*. eTqdüT‡qT #·+#·\+ ø±≈£î+&Ü dæsú +¡ >± e⁄+#·Tø=ì
rÁeyÓTqÆ j·TeT+ <ë«sê ø±*Ã X¯ó~∆ #˚jT· ã&É¶ ã+>±s¡+˝≤>± eTqdüT‡qT
|ü]X¯ó<ä∆+ #˚düTø√yê*. á$<Ûä+>± yêj·TTe⁄qT »sTT+∫q jÓ÷–øÏ
ÁbÕD≤j·÷eT+ <ë«sê ñ<ä“¤$+∫q n–ï‘√ yê‘·|æ‘·Ô ø£bòÕ~ <√cÕ\T
‘=\–b˛‘êsTT. <Ûës¡D‘√ n‘·&ç bÕbÕ\T, Á|ü‘ê´Vü‰s¡+ Ä#·]+#·≥+ e\¢
|üPs¡«»qà yêdüq\T <äV≤æ +∫b˛j˚T˝≤ #˚dTü ≈£îì sê>∑<«˚ cÕ*ï e~* Á‹>∑TD≤\
Á|üu≤Û e+ |ü&≈É î£ +&Ü ‘·q <äèwæìº Hêdæø±Á>∑+ MT<ä øπ +ÁBø£]+#ê*. Ä$<Û+ä >±
‘·q <äèwæìº ì*|æ |ü]X¯ó<äy∆ TÓ qÆ eTqdüT‘√ ~e´|ü⁄s¡Twüß&Óq’ leTHêïsêj·TDT&ç
~eéT+>∑fi¯ dü«s¡÷bÕìï <ä]Ùdü÷Ô Äj·Tq >∑TD>∑D≤*ï düà]dü÷Ô <Ûë´q+ #˚j÷· *.
uÛÑøÏÔ |ü<ä∆‘·T\T
ne÷à! e÷qe⁄\˝À e⁄qï >∑TD>∑D≤*ï ã{Ïº yê]˝À e⁄qï
dü+ø£\ŒX¯øøÔÏ Ï nqT>∑TD+>± uÛøÑ uÔÏ ≤Û yê\T ø£\T>∑T‘êsTT. á uÛøÑ ÔÏ nH˚~ eT÷&ÉT
$<Ûë\T>± e⁄+≥T+~. 1.‘êeTdüuÛÑøÏÔ, 2.sê»düuÛÑøÏÔ, 3.kÕ‹Ô «ø£uÛÑøÏÔ.
55
Ç‘·sT¡ \+<ä]˙ Væ≤+dæd÷ü Ô <ä+uÛ+Ñ , e÷‘·‡s¡´+, s√wü+, ‘·y÷Ó >∑TD+, uÛ<Ò ãä T~∆
‘·~‘·s¡ >∑TD≤\‘√ ≈£L&çq e´øÏÔ qqTï ñbÕdæ+#·≥+ ‘êeTdüuÛÑøÏÔ
nì|æ+#·T≈£î+≥T+~. >=|üŒ $wüj·÷\qT, >=|üŒ edüTÔe⁄*ï, uÛÑ÷eTT*ï,
◊X¯«sê´ìï, ø°]Ô Á|ü‹wüº*ï ø√s¡T≈£î+≥÷ n‘·´+‘· Äsê“¤≥+>± n~Ûø£
e´j·TÁ|üj÷· dü˝‘√ qqTï |üPõ+#˚yê&ç~ sê»dæø£ uÛøÑ .ÔÏ nìï ø£sà¡ <√cÕ\q÷
‘=\–+#˚~ øπ e\+ uÛøÑ ÔÏ e÷Á‘·yT˚ qì Á>∑V≤æ +∫, ‘êqT #˚ùd nìï |üqT*ï
uÛ>Ñ e∑ <ä]Œ‘·+>± #˚d÷ü Ô qqTï ìs¡+‘·s+¡ ÁX¯<>∆ä ± ùd$+#˚yê&ç uÛøÑ ÔÏ kÕ‹Ô«ø£uøÑÛ .ÔÏ
ne÷à! Hê ~e´ >∑TD>∑D≤\T $q>±H˚ uÛøÑ ÔÏ ‘·‘Œ· s¡‘‘· √ qqTï ÄÁX¯sTT+∫qyêπs
ì»uÛ≈Ñ î£ \Ô T. á$<Û+ä >± ø£|\æ T&ÉT ‘·q ‘·*ø¢ Ï uÀ<Û#ä k˚ Õ&ÉT.
Á<ÛäTe⁄&ç #·]Á‘·
|üPs¡«+ eTqTeTVü‰sêE≈£î ñ‘êÔqbÕ<äT&ÉH˚ ≈£îe÷s¡T&ÉT+&˚yê&ÉT.
Ä ñ‘êÔqbÕ<äT&çøÏ Ç<ä›s¡T uÛ≤s¡´\T düT˙‹`düTs¡T∫. ˇø£Hê&ÉT düT˙‹
≈£îe÷s¡T&Ó’q Á<ÛäTe⁄&ÉT ‘·+Á&ç <ä>∑Zs¡ø=∫Ã Äj·Tq‘√ Ä&ÉTø√kÕ>±&ÉT.
Ä düeTj·T+˝À Á<ÛTä e⁄&ç |æìï düTs¡T∫ nø£ÿ&çøÏ e∫Ã Á<ÛTä e⁄DÏí nee÷ì+∫+~.
ñ‘êÔqbÕ<äT&ÉT ∫qï uÛ≤s¡´MT<ä eTeTø±s¡+‘√ Á<ÛTä e⁄DÏí ÄyÓT ‹&ÉT‘·THêï
@e÷Á‘·+ düŒ+~+#·˝<Ò Tä . <ë+‘√ eTqdüT ∫e⁄≈£îÿeTqï Á<ÛTä e⁄&ÉT ‘·*‘¢ √
»]–q $wüj·T+ #Ó|üŒ>± ÄyÓT lVü≤]ì X¯s¡DT y˚&ÉTø√eTì Á<ÛäTe⁄&çøÏ
uÀ~Û+∫+~. ‘·*e¢ ÷≥qT nqTdü]+∫ Á<ÛTä e⁄&ÉT Ç\T¢ $&ç∫ ãj·T\T<˚sê&ÉT.
<ë]˝À Hês¡ < ä e TVü ≤ ]¸ n‘· & ç ø Ï ø£ ì |æ + ∫ Hêsêj· T D eT+Á‘êìï
ñ|ü<•˚ +#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ Á<ÛTä e⁄&ÉT ‘·|dü Tü ‡ #˚jT· ≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
Á<ÛTä e⁄&ÉT #˚ùd ‘·|dü Tü ‡≈£î ˝Àø±\˙ï ‘·\&¢ *ç b¢ ˛j·÷sTT. <˚e‘·\+‘ê
@+#˚j·÷˝À ~≈£îÿ‘√#·ø£ lVü≤]ì ÁbÕ]ú+#ês¡T. $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îqï
Äj·Tq yÓ+≥H˚ >∑sT¡ ‘·à+‘·TDÏí n~Ûs√Væ≤+∫ Á<ÛTä e⁄&ç eTT+<äT kÕøå±‘·ÿ]+#ê&ÉT.
nsTT‘˚ lVü≤] s¡÷bÕìï eTqdüT˝À ì+|ü⁄≈£îì <Ûë´ìdüTÔqï Á<ÛäTe⁄&ÉT
56
ø£fi¯ófl ‘Ós¡e˝Ò<äT. ˇø£ÿkÕ] Á<ÛäTe⁄&ç˝À ì*∫q ‘·q s¡÷bÕìï lVü≤]
ñ|üdü+Vü≤]+#·T≈£îHêï&ÉT. n+‘˚ ø£fi¯ófl ‘Ó]#ê&ÉT Á<ÛäTe⁄&ÉT. m<äTs¡T>±
~eéT+>∑fi≤ø±s¡+‘√ l eTVü‰$wüßeí ⁄ n‘·&øç Ï <äsÙ¡ q$T#êÃ&ÉT. H√≥e÷≥
sêø£ n˝≤ ìX‚Ãwüß&º ’Ó Äj·Tìï #·÷dü÷Ô e⁄+&çb˛j·÷&ÉT. n+‘·˝À lVü≤]
‘·q X¯+U≤ìï eTè<äTe⁄>± Á<ÛTä e⁄&ç #Ó+|ü\ MT<ä ‘êøÏ+#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ Á<ÛTä e⁄&çøÏ
|ü$Á‘·yTÓ qÆ C≤„q+ ø£*–+~. yÓ+≥H˚ leTVü‰$wüßeí ⁄qT |òTü q+>± düT‹Ô +#ê&ÉT.
jÓ÷-+‘·' Á|ü$X¯´ eTeTyê#· $Te÷+ Á|üdTü bÕÔyTé ˆ
dü+Jej·T‘·´œ\ X¯ø<ÔÏ säÛ '¡ dü«<Ûëe÷ï
nHê´+X¯Ã Vü≤düÔ #·sD¡ ÁX¯eD‘·«>±<ëHé
ÁbÕD≤Hé qyÓ÷uÛÑ>∑e‘˚ |ü⁄s¡TcÕj·T ‘·TuÛÑý˚T ˆˆ
@ø£dÔü «y˚Te uÛÑ>∑eìï<äe÷‘·à X¯ø±Ô´
e÷jÓ÷K´jÓ÷s¡T>∑TDj·÷ eTVü≤<ë~´ X‚wüyéT
düècÕº«qT$X¯´ |ü⁄s¡TwüdüÔ<ä dü<äTZDÒwüß
HêH˚e <ës¡Twüß $uÛ≤edüTe~«uÛ≤dæ ˆˆ
uÛÑøÏÔ+eTTVü≤' Á|üeVü≤‘ê+ ‘·«sTTy˚T Á|üdü+>√
uÛ÷Ñ j·÷<äq+‘· eTVü≤‘ê eT˝≤X¯j÷· HêyéT
j˚THê+»k˛\“D eTs¡Te´düq+ uÛyÑ ê_∆yTé
H˚ùw´ uÛeÑ <äTZD ø£<ë∏ eTè‘· bÕqeT‘·'Ô (#·‘T· s¡∆dÿü +<Ûä XÀ¢ 6`7`11)
|ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷ ˙e⁄ düs¡«X¯øÏÔ dü+|üqTï&ç$. Hê eTqdüT˝À ˙e⁄
Á|üy•˚ +∫ ìÁ~+∫ e⁄qï Hêe÷≥*ï y˚T˝§ÿ*bÕe⁄. n˝≤π> Hê ø£sπ à+Á~j·÷\q÷,
C≤„H+˚ Á~j·÷\q÷ #Ó‘’ q· ´ |ü]#êe⁄. düø\£ ÁbÕDT\˝À n+‘·sê´$T>± e⁄qï
˙≈£î qeTkÕÿs¡+. kÕ«MT! Á‹>∑TD≤‘·àø£yTÓ qÆ ˙ e÷j·÷X¯ø‘ÔÏ √ á düø\£
Á|ü|+ü #ê˙ï düèwæ+º #êe⁄. n+‘·sê´$T>± ˙y˚ n+<äT˝À Á|üy•˚ +#êe⁄. ˇπø
n–ï y˚πsy˚πs ø£f…º\˝À y˚s¡Ty˚s¡T s¡÷bÕ\‘√ Á|üø±•+∫q≥Tº ˙e⁄≈£L&Ü
ˇø£ÿ&çy˚ $$<Ûäs¡ø±\ ÁbÕDT˝À¢ $$<Ûä s¡÷bÕ\‘√ Á|üø±•düTÔ+{≤e⁄.
57
|üs+¡ <Ûëe÷! ìs¡à\yÓTqÆ yês¡T, ˙MT<ä uÛøÑ ÔÏ Á|ü|‘ü T· \Ô T ø£*–q dü‘T· Œs¡Twüß\‘√
Hê≈£î kÕ+>∑‘ê´ìï Á|ükÕ~+#·T. <ëìe\¢ H˚qT ì‘·´+ ˙ >∑TD≤*ï ©\*ï
$+≥÷ |üse¡ •+∫b˛‘êqT. ‘·<ë«sê <äT'KuÛ÷Ñ sTTwüyº TÓ qÆ dü+kÕs¡kÕ>∑sêìï
ne©\>± <ë≥T‘êqT.
á$<Û+ä >± Á<ÛTä e⁄&ÉT #˚dqæ düT‹Ô $ì lVü≤] m+‘√ dü+‘√wæ+∫
ªªz Á<ÛTä yê ˙uÛøÑ ÔÏ nqq´ kÕe÷q´+. ˙e⁄ #ê˝≤ø±\+ sê»´bÕ\q #˚dæ
∫e]øÏ düs√«‘·ÔeTyÓTÆq Á<ÛäTe|ü<ëìøÏ #˚s¡T≈£î+{≤e⁄μμ nì es¡$T∫Ã
n<äèX¯ó´&Éj÷· ´&ÉT. esêìï bı+~q Á<ÛTä e⁄&ÉT ‹]– q>∑sêìøÏ e#êÃ&ÉT.
Á|ü»\+‘ê n‘·ìï |òüTq+>± kÕ«>∑‹+#ês¡T. ñ‘êÔqbÕ<äT&ÉT Á<ÛäTe⁄&çøÏ
sê»úÛ≤s¡+ n|üŒ–+∫ yêqÁ|ükÕúÁX¯eT+ d”«ø£]+#ê&ÉT. Á<ÛTä e⁄&ÉT düT_Ûø+å£ >±
sê»´bÕ\q #˚dæ ∫e]øÏ lVü≤] es¡Á|üu≤Û e+‘√ Á<ÛTä e|ü<ëìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT.
ÁbÕ#˚‘·düT\ ø£<∏ä
|üè<∏Tä eTVü‰sêE ≈£îe÷s¡T&ç ù|s¡T ÁbÕNq ªã]Ωμ. Äj·Tq uÛ≤s¡´ù|s¡T
X¯‘·Á<äT‹. Ä |ü⁄D´<ä+|ü‘·T\T m+‘√ ÁX¯<ä∆>± j·T»„j·÷>±\T #˚kÕs¡T.
ø=Hêïfi¯fl≈£î lVü≤] nqTÁ>∑Vü≤+‘√ yê]øÏ ªÁ|ü#˚‘·düT\Tμ nH˚ |ü~eT+~
≈£îe÷s¡T\T »ìà+#ês¡T. yês¡+<ä] ù|s¡÷ ˇø£fÒ Á|ü#‘˚ d· Tü \T. ÁbÕNq ã]Ω
‘·q |ü~eT+~ ≈£îe÷s¡T\‘√ dü+‘êHêìï eè~∆ #˚jT· +&ç nì ÄC≤„|+æ #ê&ÉT.
‘·+Á&ç Ä»„qT bÕ{Ï+#ê\ì uÛ≤$+∫q Ä Á|ü#‘˚ d· Tü \T lVü≤] nqTÁ>∑V≤ü +
ø√dü+ ‘·|dü Tü ‡ #˚j÷· \ì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îì |ü•ÃeT düeTTÁ<ärsêìøÏ #˚sês¡T.
Ä rs¡+˝À yê]øÏ ˇø£ n+<äyTÓ qÆ düs√es¡+ ø£ì|æ+∫+~. nø£ÿ&˚ yês¡T
‘·|dü Tü ‡ #˚jT· ≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. ˇø£Hê&ÉT eTVü‰‘·|dü Tü «˝…q’ Á|ü#‘˚ d· Tü *ï
#·÷<ë›eTì X¯+ø£s¡T&ÉT nø£ÿ&çøÏ e#êÃ&ÉT. yê]ì #·÷dæ yê]øÏ lVü≤]
~e´k˛ÔÁ‘êìï ñ|ü<•˚ +#ê&ÉT.
X¯+ø£s¡T&ÉT ñ|ü<˚•+∫q ~e´k˛ÔÁ‘êìï ÁX¯<ä∆>± |ü]ƒdü÷Ô |ü~y˚\
dü+e‘·‡sê\T Á|ü#‘˚ d· Tü \T düeTTÁ<ärs¡+˝À ‘·|dü Tü ‡ #˚kÕs¡T. ∫e]øÏ lVü≤]
58
yê]øÏ Á|ü‘·´ø£åyÓTÆ ªªÁ|ü#˚‘·düT˝≤sê! MT ‘·|üdüT‡øÏ dü+‘√wæ+#êqT. MT≈£î
esêìï Á|ükÕ~düTHÔ êïqT. MTs¡+‘ê ˇπø <Ûsä êàìï Ä#·]düTHÔ êïs¡T. MT n+<ä]
◊ø£´‘· Ä<äsÙ¡ ÁbÕj·T+. dü+<Ûë´ düeTj·T+˝À ì‘·´+ $TeTà*ï düà]+#˚yê]øÏ
düs«¡ uÛ÷Ñ ‘·<jä T· , kÕ<äs¡ Áù|eT ô|+bı+<äT‘êsTT. MT≈£î X¯+ø£sT¡ &ÉT #Ó|Œæ q
~e´k˛ÔÁ‘êìï |ü]+ƒ ∫Hê H˚qT dü+‘·è|æÔ #Ó+<äT‘êqT. MT≈£î eTV”≤s¡TVüQ&ç
≈£îe÷¬sÔ e÷]wü‘√ $yêVü≤+ »s¡T>∑T‘·T+~. MT≈£î m+‘√ ø°]ÔÁ|ü‹wü˜\T
dü+bÕ~+∫ô|fÒº ≈£îe÷s¡T&ÉT |ü⁄&É‘ê&ÉT. n‘·&˚ <ä≈îå£ &ÉT. n‘·&TÉ »ìà+∫q
‘·sT¡ yê‘· ∫e]øÏ MTs¡T Hê düìï~ÛøÏ #˚sT¡ ≈£î+{≤s¡Tμμ nì |ü\Tø£>± Á|ü#‘˚ d· Tü \T
lVü≤]ì |ü]|ü] $<Ûë\T>± düTÔ‹+∫ ‘·eTøÏ m|ü&É÷ uÛÑ>∑e<ä“¤≈£îÔ\‘√
kÕ+>∑‘´· + ø£*– e⁄+&˚ uÛ≤>±´ìï Á|ükÕ~+#·eTì ø√s¡T≈£îHêïs¡T. lVü≤]
‘·<ë∏ düTÔ nì Äos¡«~+∫ n<äèX¯éTj·÷´&ÉT.
Á|ü#˚‘·düT\T Äq+<ä+>± düeTTÁ<ärs¡+ qT+∫ ‘·|üdüT‡ #ê*+∫
˝Ò∫#·÷&É>±, n+‘ê <ä≥º+>± ô|<ä› ns¡D´+˝≤ e÷]b˛sTT+~. ø±\T
ô|≥º{≤ìøÏ ≈£L&Ü ‘·–q dü\ú + ˝Ò<Tä . yÓ+≥H˚ yê]øÏ ÄÁ>∑V≤ü + ø£*–+~.
yê] ÄÁ>∑V‰ü ìøÏ Ä eèøå±\˙ï <ä>+∆∑ nsTTb˛kÕ>±sTT. yÓ+≥H˚ ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT
nø£ÿ&çøÏ e∫Ã yê]ì yê]+#ê&ÉT. <ë+‘√ yê] ÄÁ>∑V≤ü + #·˝≤¢] #Ó≥T¢
‘·>\∑ ã&É≥+ Ä–b˛sTT+~. Ä$<Û+ä >± ‘·eTì |üP]Ô>± HêX¯q+ #˚jT· ≈£î+&Ü
Ä–q Á|ü#‘˚ d· Tü \øÏ Ä eèøå±\T ªe÷]wüμ nH˚ ‘·eT ø£q´ì∫Ã $yêVü≤+
#˚kÕsTT. $wüßeí ⁄ #Ó|Œæ q Á|üø±s¡+ Á|ü#‘˚ d· Tü \T ÄyÓT‘√ düTK+>± dü+kÕs¡+
#˚dæ <ä≈îå£ &ÉH˚ ≈£îe÷s¡TDÏí bı+<ës¡T. ‘·sT¡ yê‘· Hês¡<eä TVü≤]¸ Á|ü#‘˚ d· Tü \øÏ
C≤„quÀ<Ûä #˚j·T>± yês¡T lVü≤]ì ñbÕdæ+∫ Äj·Tq ~e´<Ûëe÷ìï
#˚s¡T≈£îHêïs¡T.
dü|üÔB«bÕ\T
á uÛ÷Ñ eT+&É\eT+‘ê ˇø£ |ü<ëàø±s¡+>± e⁄+≥T+~. á uÛ÷Ñ $TMT<ä
yÓTT‘·+Ô @&ÉTB«bÕ\THêïsTT. 1.»+ã÷B«|ü+, 2.|üø¢ Bå£ «|ü+, 3.XÊ\à©B«|ü+,
4.≈£îX¯B«|ü+, 5.Áøö+#·B«|ü+, 6.XÖø£B«|ü+, 7.|ü⁄wüÿs¡B«|ü+.
59
1. »+ã÷B«|ü+
uÛ÷Ñ eT+&É\+˝À á B«|ü+ ˇø£ \ø£j å ÷Ó »Hê\ bı&Ée⁄ yÓ&\É TŒ\‘√
es¡T˝Ô ≤ø±s¡+>± e⁄+≥T+~. Ç+<äT˝À yÓTT‘·+Ô ‘=$Tà~ esê¸\T (uÛ≤>±\T)
e⁄+{≤sTT. á esê¸*ï $uÛõÑ +#˚ dü]Vü≤<äT\› T>± mì$T~ ≈£î\|üs«¡ ‘ê\THêïsTT.
á ‘=$Tà~ esê¸\ eT<Ûä´˝À Ç˝≤eè‘·es¡¸+ e⁄qï~. Ä Ç˝≤eè‘êìøÏ
eT<Û´ä ˝À \ø£j å ÷Ó »Hê\ m‘·T˝Ô À y˚Ts¡T |üs«¡ ‘·+ e⁄+≥T+~.
1. Ç˝≤eè‘·es¡¸+
Ç˝≤eè‘·es¡¸+˝À |üs¡e÷‘·à s¡TÁ<äT&ç#˚‘· Äsê~Û+#·ã&É‘ê&ÉT.
bÕs¡«‹‘√ düV‰ü s¡TÁ<äT&ÉT dü+ø£s¡¸DT&ç s¡÷|ü+˝À e⁄qï |üse¡ ÷‘·àì ªªz+
qyÓ÷ uÛÑ>∑e‘˚ eTVü‰|ü⁄s¡TcÕj·T— düs¡«>∑TD kÕ+U≤´Hêj·T nq+‘êj·T
ne´ø±ÔjT· #·μμ nì Äsê~ÛkÕÔ&TÉ .
2. uÛÁÑ <ëX¯«es¡¸+
Ç˝≤eè‘êìøÏ ‘·÷s¡TŒ~X¯>± uÛÁÑ <ëX¯«es¡¸+ e⁄+~. nø£ÿ&É uÛÁÑ <ëX¯ó«\H˚
eTVü≤s¡T¸\T ìedædTü +Ô {≤s¡T. yês¡+‘ê y˚<ë*ï ñ<ä]∆ +∫q Vü≤j·TÁê⁄DÏí
ªªz+ qyÓ÷ uÛ>Ñ e∑ ‘˚ <Ûsä êàj·T Ä‘·à $XÀ<ÛHä êj·T qeT'μμ nì <Ûë´ìkÕÔsT¡ .
3. Vü≤]es¡¸+
Ç˝≤eè‘êìøÏ <äøD åÏ ~≈£îÿ˝À Vü≤]es¡¸+ e⁄+~. nø£ÿ&É ‘Ó\ì¢ es¡+í ‘√
Á|üø±•dü÷Ô qs¡d+æ Vü≤eT÷]Ô ìedædTü +Ô {≤&ÉT. X¯ó<äC∆ ≤„Hêìï Á|ükÕ~+#˚ Äj·Tìï
Á|üV‰ü <¢ Tä &ÉT e+{Ïyês¡T ªªz+ qyÓ÷ uÛ>Ñ e∑ ‘˚ qs¡d+æ Vü‰j·T qeT' ‘˚»ùdÔ »ùd
Ä$sê$sê$s¡“¤e ‘·yÓ÷Á>∑düÁ>∑dü z+ kÕ«Vü‰ nuÛÑj·T+ nuÛÑj·T+ Ä‘·àì
uÛ÷Ñ sTTcÕº´Åøåö+μμ nì <Ûë´ìkÕÔsT¡ .
4. øπ ‘·Te÷\es¡¸+
Ç˝≤eè‘êìøÏ |ü&eÉ Ts¡ ÁbÕ+‘·+˝À øπ ‘·Te÷\ es¡¸+ e⁄+~. nø£ÿ&É
|üse¡ ÷‘·à Á|ü<Tä éTTï&ç s¡÷|ü+˝À e⁄+{≤&ÉT. Á|üC≤|ü‹ ≈£îe÷s¡T\T, \ø°Î<˚$
ªªz+ ÁVü‰+ ÁV”≤+ ÁVüA+ z+ qyÓ÷uÛ>Ñ e∑ ‘˚ Vü≤èw”øπ XÊj·T, düs«¡ >∑TD $X‚ôw'’
60
$\øÏå‘ê‘·àH˚, Ä≈£L‹Hê+, ∫‘êÔHê+, #˚‘·HêHê+#·, $X‚cÕ~Û|ü‘·j˚T,
c˛&ÉX¯ø£fi≤j·T, #Û·+<√eTj·÷j·T, nqïeTj·÷j·T, neTè‘·eTj·÷j·T,
düs«¡ eTj·÷j·T, düV≤ü ùd, z»ùd, ã˝≤j·T, ø±+‘êj·T, ø±e÷j·T, qeTùdÔ
ñuÛj Ñ T· Á‘· uÛ÷Ñ j·÷‘Yμμ nH˚ eT+Á‘·+‘√ ì‘·´+ Á|ü<Tä éTTïDÏí ñbÕdædTü +Ô {≤s¡T.
5. s¡eT´ø£es¡¸+
Ç˝≤eè‘êìøÏ ñ‘·sÔ ~¡ X¯˝À s¡eT´ø£es¡¸+ e⁄+~. á esê¸ìøÏ n~Û|‹ü
eTqTe⁄. lVü≤] á es¡¸+˝À eT‘ê‡é‘ês¡ s¡÷|ü+ <Û]ä +∫ e⁄+{≤&ÉT.
eTqTe⁄ n‘·&ç dü+‘êq+, nø£ÿ&ç Á|ü»\T lVü≤]ì ªªz+ qyÓ÷ uÛ>Ñ e∑ ‘˚
eTTK´ ‘·e÷j·T qeT' dü‘êÔ«j·T, ÁbÕD≤j·T z»ùd düVü≤ùd ã˝≤j·T
eTVü‰eT‘ê‡´j·T qeT'μμ nH˚ eT+Á‘·+‘√ ñbÕdækÕÔsT¡ .
6. Væ≤s¡Dàj·Tes¡¸+
s¡eT´ø£esê¸ìøÏ ñ‘·sÔ u¡ ≤Û >∑+˝À e⁄qï<˚ Væ≤s¡Dàj·Tes¡¸+. Ä esê¸ìøÏ
n~Û|ü‹ ns¡éTT&ÉT. Äj·Tq ≈£Lsêàe‘êsêìï <Û]ä +∫ nø£ÿ&É ø=\Te⁄qï
lVü≤]ì uÛøÑ >ÔÏ ± ªªz+ qyÓ÷ uÛ>Ñ e∑ ‘˚ n≈£LbÕsêj·T düs«¡ dü‘«Ô· >∑TD $X‚wDü ≤j·T,
nqT|ü\øÏ‘å · kÕúHêj·T, qyÓ÷es¡¸ àDÒ qyÓ÷ uÛ÷Ñ y˚Tï qyÓ÷qyÓ÷ nekÕúHêj·T
qeTùdμÔ μ nH˚ eT+Á‘êìï |ü]dƒ ÷ü Ô ñbÕdækÕÔsT¡ .
7. ñ‘·sÔ ¡≈£îs¡Tes¡¸+
ñ‘·sÔ ¡ ≈£îs¡Tes¡¸+˝À lVü≤] esêVü≤s¡÷|ü+ <Û]ä +∫ ø=\Te⁄+{≤&ÉT.
kÕ«$Tì uÛ÷Ñ <˚$‘√ düV‰ü nø£ÿ&ÉTqï yês¡+‘ê ªªz+ qyÓ÷ uÛ>Ñ e∑ ‘˚ eT+Á‘·
‘·‘«Ô· *+>±j·T j·T»„Áø£‘y· ,˚ eTVü‰<Û«ä s¡ nej·Tyêj·T eTVü‰|ü⁄s¡TcÕj·T qeT'
ø£sà¡ X¯óø±¢jT· Á‹>∑TD≤j·T qeT'μμ nH˚ eT+Á‘·+‘√ ñbÕdækÕÔsT¡ .
8. øÏ+|ü⁄s¡Twü es¡¸+
lVü≤] lsêeTT&ç ne‘ês¡+˝À d”‘êdüyT˚ ‘·T&Ó’ ìedædTü +Ô {≤&ÉT. Ç~
Ç˝≤eè‘êìøÏ <äøDåÏ ~≈£îÿ˝À e⁄+~. eTVü‰uÛ≈Ñ î£ &Ô q’Ó Vü≤qTeT+‘·T&ÉT, nø£ÿ&ÉTqï
61
øÏ+|ü⁄s¡Twüß\‘√ ø£*dæ ªªz+ qyÓ÷ uÛ>Ñ e∑ ‘˚ ñ‘·eÔ T XÀ¢ø±j·TqyÓ÷ Äs¡´\ø£D å
o\Áe‘êj·T qeT', ñ|ü•øÏå‘ê‘·àH˚ ñbÕdæ‘· ˝Àø±j·TqeT'. kÕ<ÛäTyê<ä
ìø£wD ü ≤j·T qyÓ÷ ÁãVü≤àD´<˚yêj·T eTVü‰|ü⁄s¡TcÕj·T eTVü‰sêCÖ„ qeT'μμ
nH˚ eT+Á‘·+‘√ ñbÕdædTü +Ô {≤s¡T.
9. uÛ≤s¡‘e· s¡¸+
uÛ≤s¡‘·es¡¸+˝À qs¡Hêsêj·TDT\ ne‘êsêìï <Ûä]+∫q lVü≤]
ã<ä]ø±ÁX¯eT+˝À ø£˝≤Œ+‘·+ es¡≈L£ ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü +Ô {≤&ÉT. á esê¸ìøÏ
ªÄsê<ÛTä ´&ÉTμ n~Û|ü‹. Hês¡<Tä &ç‘√ düV‰ü düø\£ eTTqT\T, ãTTwüß\T ªªz+
qyÓ÷ uÛ>Ñ e∑ ‘˚ ñ|üXe¯ T ©˝≤j·T ñ|üs‘¡ H· ê‘êà´j·T, qyÓ÷ ÄøÏ+#·q $‘êÔjT· ,
ãTTwæ e èwü u Û ≤ j· T , qs¡ H êsêj· T D≤j· T |ü s ¡ e TVü ≤ +dü |ü s ¡ e T>∑ T s¡ y ˚ ,
Ä‘êàsêe÷~Û|‘ü j · T˚ qyÓ÷qeT'μμ nH˚ eT+Á‘·+‘√ ñbÕdædTü +Ô {≤s¡T.
ñ|üB«bÕ\T : »+ã÷B«|ü+˝À nX¯«y˚T<Ûä j·÷>±XÊ«ìï nH˚«wæd÷ü Ô dü>s∑ T¡ &ç
≈£îe÷s¡T\T nìïyÓ’|ü⁄\ ì+∫ uÛÑ÷$Tì ‘·y˚«kÕs¡T. n|ü&ÉT es¡Tdü>±
1.dü«s¡Áí |üd+úü , 2.#·+Á<äXó¯ ø£+¢ , 3.Äes¡qÔ +, 4.s¡eTDø£+, 5.eT+<˚V‰ü s¡TD+,
6.bÕ+#·»q´+, 7.dæ+Vü≤fi¯+, 8.\+ø£ nH˚ ñ|üB«bÕ˝ÒsŒ¡ &Ü¶sTT.
»+ã÷B«|ü+ ‘·sT¡ yê‘· es¡Tdü>± 2.|üø¢ Bå£ «|ü+, 3.XÊ\à\B«|ü+,
4.≈£îX¯B«|ü+, 5.Áøö+#·B«|ü+, 6.XÊø£B«|ü+, 7.|ü⁄wüÿs¡B«|ü+ @s¡Œ&Ü¶sTT.
leTHêïsêj·TDT&ÉT |ü¢ø£åB«|ü+˝À dü÷s¡T´&ç>±, XÊ\à\B«|ü+˝À
k˛eTT&ç>±, ≈£îX¯B«|ü+˝À n–ï>±, Áøö+#·B«|ü+˝À »\+>±, XÊø£B«|ü+˝À
yêj·TTs¡÷|ü⁄&ÉT>±, |ü⁄wüÿs¡B«|ü+˝À ÁãVü≤à>± ø=\Te⁄Hêï&ÉT. á |ü⁄wüÿs¡
B«|ü+˝ÀH˚ eT<Û´ä uÛ≤>∑+˝À |ü~y˚\ jÓ÷»Hê\ m‘·T>Ô \∑ ªe÷qk˛‘·sÔ +¡ μ nH˚
|üs«¡ ‘·+ e⁄+~. Ä B«|ü+ Äe\ ˝Àø±˝Àø£ (yÓ\T>∑T Nø£{)Ï |üs«¡ ‘·+ e⁄+~.
Ä |üs¡«‘·+ MT<ä @ Jesê• e⁄+&É<äT. ˇø£yÓ’|ü⁄ yÓ\T>∑T, ˇø£yÓ’|ü⁄ <ä≥ºyÓTÆq
Nø£{Ï e⁄+{≤sTT. n~ dü÷s¡T´&ç qT+∫ Á<ÛTä e&ç <ëø± yê´|æ+∫ e⁄+~.
62
á$<Ûä+>± yÓTT‘·Ô+ uÛÑ÷eT+&É\eT+‘ê @uÛ…’ø√≥¢ jÓ÷»Hê\
$d”Ôs¡í+‘√ e⁄+~. ˝Àø±˝Àø£ |üs¡«‘·+ ˇø£ÿfÒ |üHÓï+&ÉTø√≥¢ jÓ÷»Hê\
$d”Ôs¡í+ ø£\~. á ˝Àø±\ø£ |üs¡«‘·+ MT<ä ô|’uÛ≤>∑+˝À ÁãVü≤à <˚e⁄&ÉT
1.ãTTwüuTÑÛ &ÉT, 2.|ü⁄wüÿs¡#÷· &ÉT, 3.yêeTq+, 4.n|üsêõ‘·+ nH˚ ù|s¡Tq¢ ï
Hê\T>∑T ~>∑CZ ≤*ï ì*bÕ&ÉT. yê{Ïe˝Ò¢ nìï˝Àø±\÷ dæsú +¡ >± e⁄+≥THêïsTT.
nø£ÿ&˚ leTHêïsêj·TDT&ÉT e÷j·T‘√ ø£*dæ ø£˝≤Œ+‘·+ <ëø± n+<äØï
bÕ*kÕÔ&ÉT.
Ç‘·s¡ ˝Àø±\T
qø£Áå ‘ê\T, ‘˚CÀsêdüT\T dü+#·]+#˚ Á|ü<X˚ y¯ T˚ <äT´˝Àø£+. uÛ÷Ñ ˝Àø±ìø°
<äT´˝Àø±ìø° eT<Ûä´˝À dü÷s¡T´&ÉT+{≤&ÉT. dü÷s¡T´&ÉTqï kÕúq+ qT+#˚
nwü~º ≈£îÿ\T, n+‘·]ø£+å , <äT´˝Àø£+, uÛ÷Ñ ˝Àø£+, dü«s¡Z+, qs¡ø+£ , n‘·˝≤~
n<Û√˝Àø±\T ìπs›•+#·ã&Ü¶sTT. uÛÑ÷eT+&É˝≤ìøÏ <äTéT+&É˝≤ìø° eT<Ûä´
e⁄qï<˚ n+‘·]ø£+å . á n+‘·]ø£+å eT<Û´ä ˝À e⁄qï dü÷s¡T´&ÉT ñ‘·sÔ êj·TD,
<äøÏåD≤j·÷Hê\ eT<Ûä´ dü+#·]düTÔ+{≤&ÉT. |üs¡e÷‘·à leTHêïsêj·TDT&˚
˝Àø£øπ eå T+ ø√dü+ dü÷s¡T´&ç s¡÷bÕìï <Û]ä +#ê&ÉT. dü÷s¡T´&ÉT y˚<dä «ü s¡÷|ü⁄&ÉT.
ø±˝≤ìï ìj·T+Á‹+#˚yê&ÉT. Hêsêj·TDT&ÉT n+‘·]ø£+å ˝À e⁄qï •+X¯óe÷s¡
nH˚ ø±\#·Áø£+˝À ø=\Te⁄+{≤&ÉT.
dü|üÔ]¸ eT+&É˝≤ìøÏ |ü<äeT÷&ÉT \ø£å\ jÓ÷»Hê\ <ä÷s¡+˝À
Á<ÛTä eeT+&É\+ e⁄+~. Ç~ $wüßkí Õúq+. á <Ûèä eeT+&É˝≤ìï øπ +Á<ä+>±
#˚düT≈£îì Á>∑Vü‰\T, qø£åÁ‘ê\T n˙ï ø£˝≤Œ+‘·+ <ëø± |ü]ÁuÛ$Ñ TdüT+Ô {≤sTT.
dü÷s¡T´&çøÏ |ü~y˚\ jÓ÷»Hê\ ÁøÏ+<ä sêVüQÁ>∑Vü≤eTT+~. dü÷s¡T´&çøÏ
|üHïÓ +&ÉTy˚\ jÓ÷»Hê\ ô|q’ #·+Á<äeT+&É\+ e⁄+~.
uÛ÷Ñ ˝Àø±ìøÏ ÁøÏ+<äu≤Û >∑+˝À es¡Tdü>± @&ÉT n<Û√˝Àø±\THêïsTT.
1.n‘·\˝Àø£+, 2. $‘·\˝Àø£+, 3.düT‘·\˝Àø£+, 4.‘·˝≤‘·\˝Àø£+,
5.eTVü‰‘·\ ˝Àø£+, 6.s¡kÕ‘·\˝Àø£+, 7.bÕ‘êfi¯˝Àø£+ nH˚$.
63
qs¡ø£˝Àø£ $X‚cÕ\T
uÛÑ÷eT+&É˝≤ìøÏ <äøÏåD~≈£îÿ˝À uÛÑ÷$TøÏ n+‘·]øå±ìøÏ eT<Ûä´
uÛj
Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ Çs¡y’Ó mì$T~ s¡ø±\ qs¡ø±\THêïsTT.
1.‘ê$TÁdü+ 2.n+<Ûä‘ê$TÁdü+ 3.sös¡e+ 4.eTVü‰sös¡e+
5.≈£ î +;Û b Õø£ + 6.ø±\dü ÷ Á‘· + 7.ndæ | ü Á ‘· e q+ 8.dü ÷ ø£ s ¡ e TTK+
9.n+<Û ä ≈ £ L |ü + 10.ÁøÏ $ TuÛ À »q+ 11.dü + <ä + X¯ + 12.‘· | ü Ô d ü ÷ ]à
13.eÁ»ø£+≥ø£ XÊ\à* 14.yÓ’‘·s¡DÏ 15.|ü⁄jÓ÷<ä+ 16.ÁbÕD$s√<Ûä+
17.$X¯ d ü q + 18.˝≤˝≤uÛ Ñ ø £ å + 19.kÕs¡ y ˚ T j· ÷ <ä q + 20.nM∫
21.nj·T'bÕq+ 22.øå±s¡øs£ ¡e› T+ 23.s¡ø√å >∑D uÛÀ»q+ 24.X¯S\Áb˛‘·+
25.<ä+&ÉX¯Sø£+ 26.ne≥ìs√<Ûä+ 27.n|üsêés¡Ôq+ 28.dü÷NeTTK+
nH˚$.
nC≤$TfiÀbÕU≤´q+
|üPs¡«+ nC≤$Tfi¯ó&ÉH˚ Áu≤Vü≤àDT&ÉT $~Û>± $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îì,
m+‘√ <Ûsä à¡ ã<ä+∆ >± >∑èVü≤kÕúÁX¯eT <Ûsä êàìï ìs¡«]ÔdTü HÔ êï&ÉT. ˇø£Hê&ÉT nC≤$Tfi¯ó
&ÉT ø£+<äeT÷˝≤\ ø√dü+ n&É$øÏ yÓ[fl nø£ÿ&É u≤>± eT~+∫q n+<äyTÓ qÆ ÅdìÔ”
#·÷kÕ&ÉT. dü«‘·V‰ü >± <Ûsä à¡ |ü⁄s¡Twüß&˚ nsTTq|üŒ{Ïø° nC≤$Tfi¯ó&çøÏ ÁbÕs¡ãe› XÊq
Ä ≈£î\≥ ÅdÔ” MT<ä eTqdüT ø£*–+~. ‘·q uÛ≤s¡´ì |æ\*¢ ï eT]∫b˛sTT,
Ä Åd‘”Ô √H˚ dü+kÕs¡+ #˚jT· ≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. Áø£eT+>± nC≤$Tfi¯ó&çøÏ
yês¡ø∆ ´£ + e∫Ã+~. ≈£î\≥ Åd”Ô e\¢ n‘·&øç Ï ˇø£ ≈£îe÷s¡T&ÉT »ìà+#ê&ÉT.
yê&çøÏ ªHêsêj·TDμ nH˚ ù|s¡Tô|{Ïº m+‘√ >±sêu+>± ô|+∫ ô|<ä›#k˚ Õ&ÉT.
ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ nC≤$Tfi¯ó&çøÏ Äj·TTe⁄ rπs düeTj·T+ u≤>± <ä>∑Zs¡
|ü&+ç ~. n‘·ìï qs¡ø±ìøÏ rdüT≈£îb˛e{≤ìøÏ j·TeT<ä÷‘·\T e#êÃs¡T. yê]ì
#·÷ùddü]øÏ uÛj Ñ T· +‘√ ˇø£ÿkÕ]>± ªHêsêj·TD≤μ nì ‘·q ≈£îe÷s¡TDÏí |æ*∫
#·≥T≈£îÿq ÁbÕD+ e~˝≤&ÉT. Hêsêj·TD Hêe÷ìï ñ#·Ã]+#·≥+‘√H˚ |ü≥Tº
|”‘ê+ãsê\T <Û]ä +∫q $wüß<í ÷ä ‘·\T n‘·ìï rdüT≈£îb˛e{≤ìøÏ e#êÃs¡T.
64
eTT+<äTe∫Ãq j·TeTuÛÑ≥T\T nC≤$Tfi¯óDÏí ‘·eT bÕXÊ\‘√ ˝≤>∑≥+
ÁbÕs¡+_Û+#·>± $wüß<í ÷ä ‘·\T yê]ì yê]+#ês¡T. n|ü&ÉT j·TeT<ä÷‘·\T
n‘·&TÉ #˚dqæ bÕbÕ\ìï{Ï˙ yê]eTT+<äT @ø£sT¡ e⁄ ô|{≤ºsT¡ . n+‘ê $qï
$wüß<í ÷ä ‘·\T yê]‘√ ªªj·TeT<ä÷‘·˝≤sê á nC≤$Tfi¯ó&ÉT |üPs¡«+ mH√ï
bÕbÕ\T #˚düT+&Ée#·TÃ. ‘·q bÕbÕìøÏ ‘·–q ÁbÕj·T•Ã‘êÔìï Ç‘·&ÉT
#˚düT≈£îHêï&ÉT. <Ûäs¡àXÊÅkÕÔ\˝À, |ü⁄sêD≤\˝À #Ó|æŒq Áe‘ê\T, H√eTT\T
Ä#·]ùdÔ n$ Je⁄\ bÕbÕ*ï b˛>=&É‘êj˚T>±˙ |üP]Ô>± bÕ|üyêdüqì
‘=\–+#·˝Òe⁄. πøe\+ leTHêïsêj·TDT&ç ùde, Äj·Tq HêyÓ÷#·Ãs¡D
e÷Á‘y· T˚ bÕ|ü|⁄ü yêdüq*ï ôd‘’ +· düeT÷\+>± ‘=\–+#·>\∑ e⁄. á nC≤$Tfi¯ó&ÉT
n+‘·´ø±\+˝À Hêsêj·TD HêeTdüàs¡D #˚kÕ&ÉT. n+<äTøπ Ç‘·&ç bÕbÕ\˙ï
q•+∫b˛j·÷sTT. ø£qTø£ Ç‘·&ÉT MT#˚‘· <ä+&ç+#·‘·>∑Zyê&ÉT ø±<äT.
$&ç∫ô|≥º+&ç. Ç‘·ìï y˚TeTT $wüß˝í Àø±ìøÏ rdüT≈£îb˛‘ê+μμ nì yê]‘√
nHêïs¡T. n~$qï j·TeT<ä÷‘·\T e÷s¡Te÷{≤¢&≈É î£ +&Ü nC≤$Tfi¯óDÏí yê]πø
n|üŒ–+∫ ‘·eT˝Àø±ìøÏ yÓ[flb˛j·÷s¡T.
j·TeT<ä÷‘·\T ‘·eT˝Àø±ìøÏ yÓ[fl »]–q eè‘êÔ+‘·eT+‘ê j·TeT<Ûsä à¡
sêEøÏ $qï$+#ês¡T. yê] e÷≥\T $ì ªªj·TeT<ä÷‘·˝≤sê! MT¬s|ü&É÷
$wüßuí ≈ÑÛ î£ \Ô CÀ*øÏ, $wüß<í ÷ä ‘·\ CÀ*øÏ b˛ø£+&ç nì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT.
Á|Vü ‰ü <¢ ä #·]Á‘·
lVü≤] |üPs¡«+ j·T»„esêVü≤ ne‘êsêìï <Ûä]+∫ uÛÑ÷<˚$ì
#ê|ü˝≤#·T{Ïºq Væ≤s¡D≤´≈£åîDÏí |òüTÀs¡+>± dü+Vü≤]+#ê&ÉT. ‘·q k˛<äs¡T&ç
eTs¡D≤ìøÏ ø±s¡≈£î&Ó’q lVü≤] MT<ä Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT m+‘√ yÓ’sêìï
ô|+#·T≈£îHêï&ÉT. lVü≤]ì dü+Vü≤]+#˚ X¯øÏÔø√dü+ ÁãVü≤à<˚e⁄&ç >∑T]+∫
|òTü Às¡yTÓ qÆ ‘·|dü Tü ‡ #˚kÕ&ÉT. ÁãVü≤à n‘·ìï nqTÁ>∑V≤æ +∫ n|üPs¡«yÓTqÆ esê*ï
Á|ükÕ~+#ê&ÉT. ÁãVü≤à es¡>∑s¡«+‘√ eT<äyÓTøÏÿq Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT nìï
˝Àø±\yê]˙ u≤<Û\ä øÏ >∑T]#˚d÷ü Ô ˝Àø£ ø£+≥≈£î&ÉT>± e÷sê&ÉT. lVü≤]ì
65
m˝≤¬>H’ ê e~Û+#ê\ì |ü<ëï\T>∑T ˝Àø±\÷ yÓ‹ø±&ÉT. nsTT‘˚ lVü≤] n‘·&øç Ï
ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . <äTwüßº&Ó’q Ä Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&çøÏ m+‘√ ∫Á‘·+>± Vü≤]uÛÑ≈£îÔ&Ó’q
Á|üV‰ü <¢ Tä &ÉT ≈£îe÷s¡T&ÉT>± »ìà+#ê&ÉT. Ä u≤\T&ÉT ‘·*¢ >∑s“¡ ¤+˝À e⁄qï|ü&˚
Hês¡<Tä &ç e\¢ lVü≤] ©\*ï $ì Äj·Tq MT<ä >±&ÛyÉ TÓ qÆ uÛøÑ ÁÔÏ |ü|‘ü T· \Ô T
ô|+#·T≈£îHêï&ÉT. Á|üV‰ü <¢ Tä &ÉT Vü≤]uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ >± e⁄+&É≥+ #·÷dæq Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT,
sêø£då ˝ü Àø£+˝À ‘·qøÏ nee÷q+ »s¡T>∑T‘·T+<äì uÛ≤$+∫ yÓ+≥H˚ ‘·q
≈£îe÷s¡TDÏí $<ëúÛ≤´dü+ ø√dü+ >∑Ts¡T≈£î˝≤ìøÏ |ü+|æ+#˚XÊ&ÉT.
>∑Ts¡T≈£î˝≤ìøÏ yÓ[flq|üŒ{Ïø° nø£ÿ&ÉTqï >∑Ts¡Te⁄\≈£L, ‘√{Ï|\æ \¢ ≈£L
Vü≤]uÛÑøÏÔ eTVæ≤eT >∑T]+∫ $e]+#˚yê&ÉT Á|üVü‰¢<äT&ÉT. ø=Hêïfi¯fl≈£î
Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT Á|üV‰ü <¢ Tä DÏí Ç+{ÏøÏ |æ*|æ+∫ ªªHêj·THê! >∑Ts¡Te⁄\ <ä>∑Zs¡
@y˚T$T H˚sT¡ Ã≈£îHêïe⁄? #Ó|ü nì >±sêã+>± n&ç>±&ÉT. n|ü&ÉT Á|üV‰ü <¢ Tä &ÉT
lVü≤] uÛøÑ ,ÔÏ eTVæ≤eT >∑T]+∫, lVü≤] bÕ<äùde >∑T]+∫ ‘·+Á&çøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT.
Hêsêj·TD HêeTdüàs¡DÒ nìï{ÏøH£ êï >=|üŒ<äì $e]+#ê&ÉT.
Á|üV‰ü <¢ Tä &ç e÷≥\T $qï Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&çøÏ m+‘√ ÄÁ>∑V≤ü + ø£*–+~.
yÓ+≥H˚ n‘·DÏí •øÏå+#·eTì uÛÑ≥T*ï |ü⁄s¡e÷sTT+#ê&ÉT. uÛÑ≥T\T Á|üVü‰¢<äTDÏí
X¯S˝≤\‘√ bı&ç∫, eT+≥˝À¢øÏ ‘√dæ, @qT>∑T\‘√ ‘=øÏÿ+∫ Væ≤+dæ+#ês¡T.
nsTT‘˚ lVü≤] HêeTdüàs¡D #˚dTü qÔ ï Á|üV‰ü <¢ Tä &çøÏ @e÷Á‘·+ ∫qï>±j·T+
≈£L&Ü ø±˝Ò<Tä . düV≤ü q+ q•+∫q Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT Á|üV‰ü <¢ Tä DÏí |æ*∫ ªªzØ
≈£î\HêX¯ø± m+‘· #Ó|Œæ Hê ˙e⁄ Vü≤]HêeTdüàs¡D Ä|üf+˝Ò<Tä .
ndü˝≤ lVü≤] mø£ÿ&ÉTHêï&ÉTsê! nø£ÿ&Ü, Çø£ÿ&Ü, mø£ÿ&√ #Ó|ü
ás√E Ä lVü≤]øÏ Hê #˚‹˝À #êe⁄ ‘·|Œü <äT. #·÷|æ+#·T ì»+>± lVü≤sπ
e⁄+fÒ Hê≈£î #·÷|æ+#·T nì >∑{>ºÏ ± >∑~+∆ ∫ uÛj Ñ T· ô|{≤º&TÉ . n‘·&ç >∑s¡®q\≈£î
@e÷Á‘·+ #·*+#·ì Á|üVü‰¢<äT&ÉT eTVü‰$wüßíe⁄ düsê«+‘·sê´$T nì,
Çø£ÿ&ÉTHêï&ÉT nø£ÿ&É˝&Ò ìÉ ø±<äì mø£ÿ&É #·÷&Ü\qT≈£î+fÒ nø£ÿ&˚ e⁄+{≤&Éì
ã<äT*#êÃ&ÉT. n~$ì ÄÁ>∑V≤ü +‘√ @B á dü+Ô uÛ+Ñ ˝À e⁄Hêï&Ü nì ns¡Tdü÷Ô
66
>∑{>ºÏ ± ‘·q #˚‹˝Àì >∑<‘ä √ dü+Ô uÛ≤ìï |ü>\∑ >={≤º&TÉ . yÓ+≥H˚ Ä dü+Ô uÛ+Ñ ˝ÀqT+∫
qs¡dæ+Vü‰e‘êsêìï <Ûä]+∫q leTVü‰$wüßíe⁄ Á|üfi¯j·T;Ûø£s¡+>± >∑]®dü÷Ô
Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT. Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT Ä ;Ûø£s¡eT÷]Ôì ÄX¯Ãs¡´+>± #·÷dü÷Ô
ìX‚Ãwüß&º b’Ó ˛j·÷&ÉT. qs¡d+æ Vü≤kÕ«$T ˇø£ÿkÕ]>± Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄DÏí m‹Ô ‘·q
‘=&É\MT~øÏ #˚]Ã, n‘·&ç ø£&TÉ |ü⁄N*Ã Áù|>∑T\T u…{’ øÏ rÏ dæ eTVü‰|òTü Às¡+>±
dü+Vü≤]+#ê&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· eTVü‰;Ûø£s¡+>± ˇø£ÿkÕ] >∑]®+#·≥+‘√
˝Àø±\˙ï ‘·\&¢ *ç b¢ ˛j·÷sTT.
eTôVAÁ>∑s¡÷|ü+‘√ e⁄qï kÕ«$Tì mes¡÷ #˚s¡˝Òø£b˛j·÷s¡T.
<˚e‘·\+<äs÷¡ Äj·Tìï XÊ+‘·|sü #¡ {· ≤ìøÏ düTÔ‹+#·≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
nsTTHê Äj·Tq˝Àì ñÁ>∑‘«· + @e÷Á‘·+ ‘·>Z˝∑ <Ò Tä . n|ü&ÉT ÁãVü≤à<˚e⁄&ç
dü÷#·q‘√ uÛøÑ ÁÔ£ |üV‰ü <¢ Tä &ÉT HÓeTà~>± kÕ«$T <ä>∑Zsø¡ Ï yÓ[fl Äj·Tq bÕ<ë\øÏ
qeTdüÿ]+#ê&ÉT. n|ü&ÉT XÊ+‹+#ê&ÉT qs¡d+æ Vü≤kÕ«$T. HÓeTà~>± ‘·q
eT+>∑fiø¯ s£ y¡ TÓ qÆ Vü≤kÕÔìï Á|üV‰ü <¢ Tä &ç ‘·\MT<äT+∫ Äos¡«~+#ê&ÉT. m+‘√
dü+‘√wü+‘√ Á|üV‰ü <¢ Tä &ÉT qs¡d+æ Vü≤kÕ«$Tì >=|üŒ>± düTÔ‹+#·>±, Äj·Tq
mH√ï esê*ï Á|üV‰ü <¢ Tä &çøÏ Á|ükÕ~+#ê&ÉT.
>∑C+Ò Á<ä yÓ÷ø£Då +
|üPs¡«+ Ç+Á<ä<Tä éTTï&ÉH˚ eTVü‰sêE bÕ+&É´<˚XÊìï bÕ*düT+Ô &˚yê&ÉT.
Äj·Tq |üse¡ T uÛ≤>∑e‘√‘·eÔ TT&ÉT. Ä sêE ˇø£Hê&ÉT #·+<äq |üs«¡ ‘·+ MT<ä
≈£Ls¡TÃì leTHêïsêj·TDT&ç >∑T]+∫ ‘·|dü Tü ‡ #˚jT· kÕ>±&ÉT. Ä düeTj·T+˝À
n>∑düÔéTVü≤]¸ nø£ÿ&çøÏ e#êÃ&ÉT. rÁe+>± ‘·b˛Bø£å˝À eTTì–b˛sTTq
Ç+Á<ä<Tä éTTï&ÉT eTVü≤]¸sêø£qT >∑eTì+#·˝<Ò Tä . n>∑dTü Ô ´&çøÏ ø√|ü+ e∫Ã+~.
‘·qT e∫Ãq|üŒ{Ïø° @e÷Á‘·+ |ü{+ºÏ #·Tø√≈£î+&Ü ìs¡ø¢ å£ ´+>± eéVü≤]+∫q
Ç+Á<ä<Tä éTTïDÏí ª@qT>∑T>± e÷s¡Tμ nì X¯|+æ ∫ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. ‘·sT¡ yê‘·
»qà˝À Ç+Á<ä<Tä éTTï&ÉT >∑C+Ò Á<äT&ÉT>± »ìà+∫ bÕ\düeTTÁ<ä+ eT<Û´ä ˝À
e⁄qï Á‹≈£L≥ |üs«¡ ‘·+ MT<ä Vü‰sTT>± ‘·q Ä&É@qT>∑T\‘√ ø£*dæ $Vü≤]+#·
kÕ>±&ÉT. >∑C+Ò Á<äT&ÉT Ä ÁbÕ+‘·+˝À e⁄qï nìï @qT>∑T\ø£Hêï >=|üŒyê&ÉT.
67
ˇø£Hê&ÉT m+&ÉrÁe‘· ‘·≥Tºø√˝Òø£ >∑CÒ+Á<äT&ÉT Á‹≈£L≥ |üs¡«‘·+
MT<äTqï ˇø£ ô|<ä› düs√es¡+ <ä>∑Zs≈¡ î£ yÓfi≤fl&ÉT. ‘·q Á|æjT· Tsêfi¯fl‘√ ø£*dæ
Ä düs√es¡+˝ÀøÏ ~– Vü‰sTT>± ‘êbÕìï #·˝≤¢s¡TÃ≈£î+≥THêï&ÉT. n<˚
düs√es¡+˝À VüAVüA nH˚ ˇø£ >∑+<Ûsä T¡ «&ÉT <˚e\T&ÉH˚ eTVü≤]¸ XÊ|ü+‘√
ô|<ä›yTÓ Tdü*>± e÷] ìedædTü HÔ êï&ÉT.
>∑CÒ+Á<äT&ÉT düs¡düT‡˝À $Vü≤]düTÔ+&É>± n+<äT˝À e⁄qï yÓTTdü*
ˇø£ÿkÕ]>± n‘·&ç ø±\T |ü≥Tº≈î£ +~. <ë+‘√ >∑C+Ò Á<äT&ÉT ;Ûøs£ +¡ >± n]#ê&ÉT.
n‘·ì‘√ e∫Ãq Ä&É @qT>∑T\˙ï bÕ]b˛j·÷sTT. >∑CÒ+Á<äT&ÉT yÓTTdü*
|ü≥TºøÏ ∫øÏÿ @e÷Á‘·+ ø£<ä˝Ò¢ø£ ‘·q X¯øqÔÏ +‘ê ≈£L&É BdüT≈£îì <ëì‘√ mH√ï
y˚\dü+e‘·‡sê\T b˛sê&Ü&ÉT. @e÷Á‘·+ |ò*ü ‘·+ \_Û+#·˝<Ò Tä . Çø£ ‘·qX¯øÔÏ
#ê\<äì Á>∑V≤æ +∫q >∑C+Ò Á<äT&ÉT nq´<ÛëX¯sD ¡ + HêdæÔ ‘·«y˚Te X¯sD ¡ + eTeT
n+≥÷ |üse¡ ÷‘·àqT BHê‹ Bq+>± ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.
>∑C+Ò Á<äT&ÉT #˚dqæ ìs¡TZD |üsÁ¡ ãVü≤à k˛ÔÁ‘êìï $ì <˚e‘·\+<äs÷¡
n~ ‘·eT >∑T]+∫ #˚d+æ ~ø±<äì uÛ≤$+∫ mes¡÷ n‘·ìï s¡ø+åÏ #·{≤ìøÏ
yÓfi¯fl˝Ò<Tä . nsTT‘˚ düø\£ ÁbÕDT\˝À Ä‘·àdü«s¡÷|ü⁄&ç>± e⁄qï lVü≤] ‘êH˚
dü>T∑ D ìs¡TZD |üsÁ¡ ãVü≤à ø±ã{Ïº >∑C+Ò Á<äT&ç yÓTTs¡ Ä\øÏ+∫ VüQ{≤VüQ{Ïq
n‘·&ç <ä>s∑Z ø¡ Ï e#êÃ&ÉT. ‘·q ~e´ düT<äsÙ¡ q #·Áø±ìï Á|üj÷Ó –+∫ >∑C+Ò Á<äTDÏí
|ü≥Tº≈î£ qï yÓTTdü*ì dü+Vü≤]+#·>±, XÊ|üeXÊ‘·TÔ yÓTTdü*s¡÷|ü+˝À e⁄qï
>∑+<Ûsä T¡ «&çøÏ XÊ|ü$yÓ÷#·q+ »]–+~. j·T<∏ës¡÷bÕìï bı+~q >∑+<Ûsä T¡ «&ÉT
lVü≤]øÏ qeTdüÿ]+∫ ‘·q ˝Àø±ìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
Çø£ÿ&É yÓTTdü*|ü≥Tº qT+∫ $&ç∫ô|≥ºã&É¶ >∑C+Ò Á<äTDÏí düsd¡ Tü ‡˝ÀqT+∫
ˇ&ÉTM¶ T<ä≈î£ ˝≤–, Áù|eT>± n‘·ìï ì$Tsê&ÉT lVü≤]. Äj·Tq ø£sd¡ Œü s¡Ù‘√
>∑CÒ+Á<äT&çøÏ düø£\u≤<Ûä\T ñ|üX¯$T+#êsTT. Äq+<ä+>± |ò”T+ø£]dü÷Ô
lVü≤]øÏ ‘·q ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó*|æ, ‘·q bÕbÕ\˙ï ‘=\–b˛>± ∫e]øÏ
68
kÕs¡÷|üéTTøÏìÔ bı+<ë&ÉT. á >∑C+Ò Á<äy÷Ó ø£+å >±<∏ìä Á|ü‹s√p $H˚yê]øÏ,
düø\£ u≤<Û\ä T ‘=\–b˛sTT düTKdü+‘√cÕ\T \_ÛkÕÔsTT. á ◊‹Vü≤éT+‘ê
#·‘T· s¡ú eTq«+‘·s+¡ ˝À »]–+~.
n+ãØc˛bÕU≤´q+
yÓ’edü«‘·eTqTe⁄≈£î quÛÑ>∑T&ÉH˚ ≈£îe÷s¡T&ÉTHêï&ÉT. Ä quÛÑ>∑T&ç
≈£îe÷s¡T&ÉT ªHêuÛ≤>∑T&ÉTμ. Ä HêuÛ≤>∑T&çøÏ n+ãØwüß&ÉH˚ |ü⁄Á‘·T&ÉT »ìà+#ê&ÉT.
n‘·&TÉ |üse¡ T uÛ≤>∑e‘·T&ÉT. dü|BÔü «bÕ\‘√ e⁄qï á düeTdüÔ uÛ÷Ñ eT+&É˝≤˙ï
»qs¡+»ø£+>± bÕ*düTHÔ êï&ÉT. ‘·q sê»´+˝À $wüßí uÛ≈Ñ î£ \Ô +<äØï m+‘√
Áù|eT>± #·÷dü÷Ô, kÕ<ÛäTe⁄\ MT<ä, dü‘·TŒs¡Twüß\ MT<ä m+‘√ uÛÑøÏÔÁX¯<ä∆\T
ø£qã]#˚yê&ÉT. n+ãØwüß&ÉT m|ü&É÷ lVü≤] ø£<*ä∏ ï ÁX¯eD+ #˚d÷ü Ô Äj·Tq
©\*ï >±q+#˚dü÷Ô mH√ï yÓ’wüíe j·T»„j·÷>±*ï ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT. n‘·&ç
n#·+#·\yÓTÆq uÛÑøÏÔÁX¯<ä∆\øÏ m+‘√ dü+‘√wæ+∫q lVü≤] ‘·q ~e´
düT<äsÙ¡ q#·Áø±ìï n+ãØwüß&çøÏ s¡øD å£ >± e⁄+#ê&ÉT.
ˇø£Hê&ÉT n+ãØwüß&ÉT <ë«<ä• |òTü &çjT· ˝À¢ $wüßeí ⁄qT |üPõdüT+Ô &É>±,
<äTsê«dü eTVü≤]¸ nø£ÿ&çøÏ n‹~∏>± e#êÃ&ÉT. n+ãØwüß&ÉT Äj·TqøÏ
düø\£ eTsê´<ä\÷ #˚dæ uÛÀ»Hêìï dæ<|∆ä ]ü #ê&ÉT. nsTT‘˚ <äTsê«düT&ÉT ‘·q
ì‘·´ø£sà¡ *ï Ä#·]+∫ ekÕÔqì #Ó|Œæ <ä>∑Zs√¢ e⁄qï j·TeTTHêq~ <ä>∑Zs≈¡ î£
yÓfi≤fl&ÉT. yÓ[flq <äTsê«düT&ÉT m+‘·ùd|ü{Ïø° ‹]– sêef+˝Ò<äT. Çø£ÿ&É
<ë«<ä•|òüT&çj·T\T düMT|ædüTÔHêïsTT. ñ|üyêdüBø£å˝À e⁄qï n+ãØwüß&ÉT
Áe‘·ìj·TeT+˝À uÛ≤>∑+>± nø£ÿ&ÉTqï Áu≤Vü≤àDT\ dü÷#·qy˚Ts¡≈î£ lVü≤]
bÕ<ärsêúìï |ü⁄#·TÃ≈£îHêï&ÉT. dü]>±Z n<˚ düeTj·÷ìøÏ nqTcÕ˜Hêìï
eTT–+#·T≈£îì ‹]– e∫Ãq <äTsê«düT&ÉT, n+ãØwüß&ÉT ‘êqT sê≈£î+&Ü
rs¡+ú d”«ø£]+∫ ‘·qì nee÷q|ü]#ê&Éì ÄÁ>∑V≤æ +#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ ‘·q
»≥qT ˝≤– <ëìqT+∫ ˇø£ ªø£è‘·´μ nH˚ X¯øìÔÏ düèwæ+º ∫ n+ãØwüß&ç MT<äøÏ
Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT.
69
eTVü‰uÛj
Ñ T· +ø£s¡ s¡÷|ü+‘√ n–ïC≤«\\T yÓ<»ä \T¢‘÷· n+ãØwüß&ç
eTT+<äT≈£î e∫Ã+~ ø£è‘·´. nsTT‘˚ n+ãØwüß&ÉT <ëìï #·÷dæ @e÷Á‘·+
#·*+#·˝<Ò Tä . lVü≤] n‘·&øç Ï s¡øDå£ >± e⁄+∫q düT<äsÙ¡ q#·Áø£+ á $wüj÷· ìï
>∑eTì+∫+~. yÓ+≥H˚ Ä ø£è‘·´ì <äV≤æ +∫, <ëìï Á|üj÷Ó –+∫q <äTsê«düT&ç
yÓ+≥|ü&ç+~. <ë+‘√ uÛÑj·T|ü&É¶ <äTsê«düT&ÉT düT<äs¡Ùq#·Áø£+ u≤]qT+∫
‘·|Œæ +#·Tø√e{≤ìøÏ |üsT¡ >¬ ‘êÔ&TÉ . nìï ˝Àø±\÷ ‹]>±&ÉT. #·Áø£+ n‘·ìï
e<ä\˝Ò<Tä . ‘·sT¡ eTT‘·÷H˚ e⁄+~. <äTsê«düT&ÉT ÁãVü≤à˝Àø±ìø°, ø¬ ˝’ ≤kÕìøÏ
yÓ[fl ÁãVü≤à áX¯«s¡T\≈£î yÓTTs¡ô|≥Tºø√>± yês¡T ‘êy˚TMT #˚jT· ˝ÒeTì, yÓ[fl
lVü≤]H˚ X¯s¡DTy˚&ÉTø√eTì #Ó|æŒ |ü+ù|XÊs¡T. nø£ÿDTí+∫ düsêdü]
yÓ’≈£î+sƒêìøÏ #˚] eTVü‰$wüßíe⁄ì X¯s¡DT y˚&ÉT≈£îHêï&ÉT.
lVü≤] <äTsê«düT&ç‘√ ªªeTVü≤Ø¸! H˚qT uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î <ëdüTDÏ.í m˝≤+{Ï
‘·|üdæ«¬ø’Hê XÊ+‘·>T∑ Dy˚T n\+ø±s¡+>± e⁄+≥T+~. á #·Áø±ìï H˚qT ≈£L&Ü
ñ|üd+ü Vü≤]+#·˝qÒ T. ˙e⁄ yÓ[fl nø±s¡D+>± ø£è‘·´qT Á|üj÷Ó –+#·&+É e\¢
Çã“+~|ü&qç Ä n+ãØwüßDÒí X¯sD ¡ Ty˚&TÉ ø√μμ nì #Ó|Œæ |ü+bÕ&ÉT. n~ $ì
<äTsê«düT&ÉT |üs¡T>∑T|üs¡T>∑Tq n+ãØwüß&ç <ä>∑Zs¡øÏ e∫Ã ø£å$T+#·eTì
ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. m+‘√ XÊ+‹eT+‘·T&Ó’q n+ãØwüß&ÉT uÛÑøÏÔ‘√ ˇø£ÿkÕ]
düT<äs¡Ùq#·Áø±ìï ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. n+‘˚ düT<äs¡Ùq#·Áø£+ |üP]Ô>± XÊ+‹+∫
<äTsê«düTDÏí e~* yÓ[flb˛sTT+~. Vü≤eTàj·T´! >∑+&É+ >∑&∫ç +~ nì m+‘√
dü+‘√wü+‘√ <äTsê«düT&ÉT n+ãØwüß&ç >=|üŒ‘·Hêìï bı–&ç |òüTq+>±
Äos¡«~+∫ ‘·q ÄÁX¯e÷ìøÏ ‹]– yÓ[flb˛j·÷&ÉT. n+ãØwüß&ÉT j·T<∏ë$~Û>±
$wüßí HêeTdüàs¡D #˚d÷ü Ô Hêsêj·TDT&çH˚ ñbÕdæd÷ü Ô ∫e]øÏ eTTøÏìÔ bı+<ë&ÉT.
lø£ècÕíe‘ês¡+
leTVü‰$wüßeí ⁄ <˚yêdüTs¡ dü+Á>±e÷\˝À m+‘√eT+~ ndüTs¡T*ï
dü+Vü≤]+#ê&ÉT. yê]˝À ø=+‘·eT+~ ndüTs¡T\T ø£sà¡ X‚w+ü nqTuÛ$Ñ +#·{≤ìøÏ
uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝À »ìà+∫ mH√ï nø£è‘ê´\T #˚dTü HÔ êïs¡T. yê] u≤<Û\ä T uÛ]Ñ +#·˝øÒ £
70
uÛ÷Ñ <˚$ ÁãVü≤à <ä>∑Zs≈¡ î£ yÓ[fl yÓTTs¡ô|≥Tº≈î£ +~. ÁãVü≤à uÛ÷Ñ <˚$ì, Ç‘·s¡
<˚e‘·\+<ä]˙ rdüT≈£îì ø°ås¡kÕ>∑s¡+˝À X‚wü‘·\Œ+ MT<ä X¯sTTì+∫q
Hêsêj·TDT&ç <ä>∑Zs¡≈£î yÓfi≤fl&ÉT. n+<äs¡÷ e∫Ãq $wüj·÷ìï Äj·TqøÏ
$qï$+#ês¡T. n+‘ê $qï lVü≤] yê]ì }s¡&ç+∫ ªª<˚e‘·˝≤sê
uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝À sêø£kå Õ+X¯‘√ »ìà+∫q yê] nø£è‘ê´\T ô|]–b˛j·÷j·Tì
Á>∑Væ≤+#êqT. yês¡+<ä]˙ dü+Vü≤]+#·{≤ìøÏ H˚qT j·T<äTe+X¯+˝À
ne‘·]kÕÔqT. MTs¡T ≈£L&Ü MT MT n+X¯\‘√ j·÷<äe≈£î\+˝À »ìà+#·+&çμμ
nì |ü*ø±&ÉT. n+<äs÷¡ n˝≤π> #˚kÕÔ+ nì ã<äT*∫Ã ‘·eT‘·eT kÕúHê\≈£î
yÓ[flb˛j·÷s¡T.
X¯Ss¡ùdq eTVü‰sêE ≈£îe÷s¡T&Óq’ edüT<˚e⁄&ÉT, eT<ÛTä sêq>∑s+¡ ˝À
e⁄qï <˚e≈£î&ç ≈£îe÷¬sÔ <˚eø°<$˚ ì $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. <˚eø°<$˚ øÏ
nqï ø£+düT&ÉT. ‘=*s√E˝À¢ ø£+düT&ÉT ‘·q #Ó˝…¢*ï u≤e>±]˙ m+‘√
>ös¡e+>± #·÷düT≈£îH˚yê&ÉT. nsTT‘˚ ˇø£Hê&ÉT Äø±X¯yêDÏ n‘·ìï Ç˝≤
ôV≤#·Ã]+∫+~. ªªzsT÷ ø£+kÕμμ ˙ k˛<ä]øÏ mì$T<√>∑sê“¤q ñ<äsTT+∫q
•X¯óe⁄ #˚‹˝À ˙e⁄ eTs¡DkÏ ÕÔe⁄ C≤Á>∑‘μÔ· μ n+~. Ä e÷≥ $q>±H˚ ÄÁ>∑V≤ü +>±
<˚eø°<$˚ ì #·+|üuÀj·÷&ÉT ø£+düT&ÉT. n~#·÷dæ ø£+düT&ç ø±fi¯flMT<ä |ü&Ü¶&TÉ
edüT<˚e⁄&ÉT. nsTTHê ø£+düT&çøÏ ø£ìø£s+¡ ø£\>∑˝<Ò Tä .
n|ü&ÉT edüT<˚e⁄&ÉT Bq+>± ªªeTVü‰sêC≤ Hê≈£î |ü⁄{Ïqº Á|ü‹•X¯ó
e⁄˙ ˙≈£î ‘Ó∫Ã n|üŒ–kÕÔqTμμ nì #Ó|Œü ≥+‘√ XÊ+‹+∫ #Ó˝*¢… ï e~*ô|{≤º&TÉ .
ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ <˚eø°<$˚ øÏ yÓTT<ä{Ï dü+‘êq+ ø£*–+~. nqïe÷≥ Á|üø±s¡+
Ä •X¯óe⁄ì rdüTø¬ [fl ø£+düT&çøÏ n|üŒ–+#ê&ÉT edüT<˚e⁄&ÉT. nsTT‘˚ mì$T<√
•X¯óe⁄ e\¢ ø£<ë ‘·q≈£î Á|üe÷<ä+ nì nqT≈£îqï ø£+düT&ÉT <äj·T‘√
Ä |æ\y¢ êDÏí #·+|ü≈î£ +&Ü e~*ô|{≤º&TÉ . ø±\+ n˝≤ kÕ>∑T‘√+~.
ˇø£Hê&ÉT Hês¡<eä TVü≤]¸ ø£+düT&ç <ä>∑Zsø¡ =∫Ã ªªø£+kÕ! ˙ ≈£î\+˝À
n+<äs÷¡ sêø£kå Õ+X¯‘√H˚ »ìà+#ês¡T. j·÷<äe≈£î\+˝Àì yêfi¯fl+‘ê <Óy’ ê+X¯‘√
Ä$s¡“$¤ +#ês¡T. ˙≈£î ‘Ó*j·Tì $wüjT· y˚T$T≥+fÒ? |üPs¡«+ <˚e‘·\ ÁbÕs¡qú
71
$ì leTVü‰$wüßeí ⁄ j·÷<äe≈£î\+˝À ne‘·]+∫ ìqTï dü+Vü≤]kÕÔqì yê]øÏ
e÷{Ï#êÃ&ÉT C≤Á>∑‘μÔ· μ nì #ÓbÕŒ&ÉT. Hês¡<Tä &ç e÷≥$ì ø£+düT&çøÏ uÛj Ñ T· +
ø£*–+~. ‘·q #Ó˝…¢\T <˚eø°<˚$øÏ |ü⁄{Ïºq •X¯óe⁄\+<ä]˙ |ü⁄{Ïºqyê]ì
|ü⁄{ÏºqfÒº #·+ù|XÊ&ÉT. <˚eø°<˚$ @&√kÕ] >∑sê“¤ìï <Ûä]+∫+~. lVü≤]
jÓ÷>∑e÷j·TqT |æ*∫ <˚eøÏ >∑s¡“¤+˝Àì •X¯óe⁄qî rdüTø¬ [fl j·TeTTHêq~øÏ
ne‘·\ q+<äÁe»+˝À e⁄qï s√Væ≤D°<$˚ >∑s“¡ +¤ ˝À Á|üyX˚ ô¯ |≥ºeTì #ÓbÕŒ&ÉT.
s√Væ≤D°<˚$ edüT<˚e⁄&ç eTs√uÛ≤s¡´. s√Væ≤D° >∑sê“¤q »ìà+∫qyê&ÉT
ã\sêeTT&ÉT. ‘·sT¡ yê‘· <˚eø°<$˚ ‹]– mì$T<√kÕ] >∑sê“¤ìï <Û]ä +∫+~.
lVü≤] ‘êqT <˚eø°>s∑ ê“¤q »ìà+#ê\ì uÛ≤$+∫ ÄyÓT >∑s“¡ +¤ ˝À Á|üy•˚ +#ê&ÉT.
n+‘·≈î£ eTT+<˚ jÓ÷>∑e÷j·TqT |æ*∫ q+<äT&ç uÛ≤s¡´ j·TXÀ<ë<˚$ >∑s“¡ +¤ ˝À
ÄyÓTqT Á|üy•˚ +#·eTì ÄC≤„|+æ #ê&ÉT.
|üse¡ ÷‘·à >∑s“¡ +¤ ˝À e⁄+&É≥+‘√ <˚eø°<$˚ m+‘√ ~e´+>± Á|üø±•+#·
kÕ–+~. ˇø£Hê&ÉT ø£+düT&ÉT #Ósk¡ Õ\øÏ e∫Ã <˚eø°<$˚ yÓ*–b˛‘·T+&É{≤ìï
#·÷dæ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷&ÉT. Ç|ü&ûyTÓ øÏ mì$T<√ >∑s¡“¤+. ‘·|Œü ≈£î+&Ü Ç|ü&ÉT
|ü⁄fÒyº ê&ÉT qqTï dü+Vü≤]kÕÔ&ìÉ ‘·\#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ ÄyÓTì #·+|ü⁄<ëeTì
nqT≈£îHêï&ÉT. n+‘·˝ÀH˚ ‘·e÷sTT+#·T≈£îì b˛˙˝Ò <˚eø°<$˚ ‘·q #Ó˝˝¢… Ò
ø£<ë! ÄyÓT‘√ Á|üe÷<äyT˚ eTT+~ ÄyÓT _&É¶‘√H˚ ø£<ë! |ü⁄≥º˙! n|ü&Ü
_&ÉH¶ ˚ #·+|æ Hê uÛj Ñ ÷· ìï b˛>=≥Tº≈î£ +{≤! nì uÛ≤$+∫ Ä Á|üjT· ‘êïìï
$s¡$T+#ê&ÉT. <˚eø°<$˚ >∑sê“¤q |üse¡ ÷‘·à ñ<äsTT+#·uÀ‘·THêï&Éì ‘Ó*dæ
<˚e‘·\+‘ê Ä <ä+|ü‘T· \T+&˚ #Ósk¡ Õ\øÏ e∫Ã Hêsêj·TDTDÏí m+‘√ uÛøÑ >ÔÏ ±
ÁbÕ]ú+#ês¡T. Ä <ä+|ü‘T· *ï Äos¡«~+∫ ‘·eT ˝Àø±\øÏ yÓ[flb˛j·÷s¡T.
»qà nqï<˚ ˝Òì |üse¡ ÷‘·à uÛ÷Ñ $T MT<ä ne‘·]+#˚ düeTj·T+
ÄdüqïyÓT+Æ ~. Á>∑V‰ü \T qø£Áå ‘ê\˙ï düeTdæú‹˝À e⁄HêïsTT. n~ nwü$º T ‹~∏.
>∑+<Ûsä T¡ «\T eT+>∑fiø¯ s£ +¡ >± >±q+ #˚dTü +Ô &É>±, n|ü‡s¡d\ü T Äq+<ä+>±
qè‘ê´\T #˚düTÔ+&É>±, <˚eø°<˚$ >∑s¡“¤+ qT+∫ |üs¡e÷‘·à ø√{Ïdü÷s¡T´\
72
ø±+‹‘√ ñ<äsTT+#ê&ÉT. n|ü&˚ |ü⁄{Ïqº Ä •X¯óe⁄ #·‘T· s¡T“¤C≤\‘√, X¯+U,
#·Áø£, >∑<ë, |ü<ëà\‘√ øÏØ≥≈£î+&É\ øödüTuÔ ÑÛ eTDÏV‰ü sê\T <Û]ä +∫ ~e´‘˚»düT‡‘√
yÓ*–b˛‘·÷ ˙\y˚T|òüT #Ûêj·T‘√ Ä <ä+|ü‘·T\øÏ <äs¡Ùq$T#êÃ&ÉT.
Ä ~eéT+>∑fi≤ø±sêìï <ä]Ù+∫ ‘·qàj·TT&Ó’b˛sTTq edüT<˚e⁄&ÉT uÛÑøÏÔ>±
Ä •X¯óe⁄øÏ qeTdüÿ]+#ê&ÉT. mH√ï $<Ûë\T>± kÕ«$Tì düTÔ‹+∫, ªªkÕ«MT!
˙ ~e´s¡÷bÕìï ñ|üd+ü Vü≤]+#·Tø√, ø£+düT&ÉT ˙ nqï\+<ä]˙ dü+Vü≤]+#ê&ÉT.
n+<äTøπ H˚ì˝≤ ø√s¡T‘·THêï nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.
<˚eø°<˚$ ≈£L&Ü ‘·q ≈£îe÷s¡T&ç ~e´\ø£åD≤\T #·÷dæ m+‘√
Äq+~+∫ uÛøÑ ‘ÔÏ √ düT‹Ô +∫+~. ªªHêj·THê! Hê≈£î |ü⁄{qºÏ _&É\¶ +<ä]˙ ø£+düT&ÉT
dü+Vü≤]+#ê&ÉT. ˙yÓH’ ê m˝≤>√ ‘·|Œæ +#·Tø√ ‘·+Á&û nì ø√]+~. n|ü&ÉT
|üs¡e÷‘·à yê]‘√ ªª|ü⁄D´<ä+|ü‘·T˝≤sê MT≈£î H˚qT |üPs¡«»qà˝À
|üè•ï>∑sT¡ “¤&TÉ >±, yêeTqT&ÉT>± »ìà+#êqT. Ç|ü&ÉT MT ø√]ø£ y˚Ts¡≈î£
‹]– MT ≈£îe÷s¡T&ÉT>± |ü⁄{≤ºqT. qqTï øπ e\+ MT |ü⁄Á‘·T&ç>± ø±≈£î+&Ü
|üsÁ¡ ãVü≤à>± uÛ≤$+∫ <Ûë´ì+#·+&ç. Çø£ MT≈£î »qà\T+&Ée⁄ yÓ÷ø£+å \_ÛdTü +Ô ~μμ
nì #Ó|Œæ ‹]– kÕ<Ûës¡D u≤\T&ç˝≤ e÷]b˛j·÷&ÉT.
‘·sT¡ yê‘· lVü≤] Áù|s¡D‘√ edüT<˚e⁄&ÉT ‘·q ≈£îe÷s¡TDÏí q+<ä>√|ü⁄&ç
Ç+{ÏøÏ rdüT≈£îyÓ[fl j·TXÀ<ë<˚$ |üøÿ£ ˝À |ü&TÉ ø√u…{≤º&TÉ . n˝≤π> j·TXÀ<ë<˚$
|üø£ÿ˝À e⁄qï Åd”Ô •X¯óe⁄ì (jÓ÷>∑e÷j·T) rdüTø=∫Ã <˚eø°<˚$ |üø£ÿ˝À
e⁄+#ê&ÉT. á ‘·‘+· >∑eT+‘ê »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT jÓ÷>∑e÷j·÷ Á|üu≤Û e+‘√
n+<äs÷¡ >±&ÛìÉ Á<ä˝À e⁄Hêïs¡T. edüT<˚e⁄&ÉTqï #Ósk¡ Õ\ ‘·\T|ü⁄\T ‘·eT+‘·
‘êy˚T ‘Ós¡T#·T≈£îHêïsTT. j·TeTTHêq~ ≈£L&Ü <ë]∫Ã+~. kÕ«$Tì
>√≈£î˝≤ìøÏ s¡V≤ü dü´+>± rdüT≈£î yÓfi¯óqÔ ï|ü&ÉT <ë]˝À ≈£î]dæq esê¸ìøÏ
n&ÉT¶>± Ä~X‚wßü &ÉT ‘·q y˚sTT |ü&>É ∑©ï >=&ÉT>∑T˝≤ e⁄+#ê&ÉT.
eTsêï&ÉT ñ<äj·T+ ø£+düT&çøÏ <˚eø°<˚$ Á|üdü$+∫+<äqï yês¡Ô
‘Ó*dæ+~. yÓ+≥H˚ #Ósk¡ Õ\ <ä>∑Zsø¡ Ï e#êÃ&ÉT. #·÷ùdÔ Ä&É•X¯óe⁄ m+‘√
Ä+<√fi¯q‘√ yÓ+≥H˚ Ä •X¯óe⁄ì ˝≤≈£îÿì ã\+>± H˚\øπ dæ ø={≤º&TÉ . nsTT‘˚
73
Ä •X¯óe⁄øÏ @MT ø±˝Ò<Tä . ˇø£ÿkÕ] H˚\MT<ä qT+∫ ô|ø’ Ï m–] Äø±X¯+˝À
qT+#·Tì mì$T~ uÛTÑ C≤\‘√ mì$T~ Äj·TT<Ûë*ï <Û]ä +∫ jÓ÷>∑e÷j·T>±
Á|üø±•+∫+~. ªªzsT÷ ø£+kÕ! qqTï #·+|ü{+ e\¢ ˙πø+ Á|üj÷Ó »q+
˝Ò<Tä . ˙ #êe⁄ Hê #˚‹˝À ˝Ò<Tä . ìqTï #·+ù|yê&ÉT mø£ÿ&√ e⁄+{≤&ÉTμμ nì
ôV≤#·Ã]+∫ n<äèX¯ýÓTÆb˛sTT+~. ÄHê{Ï Ä jÓ÷>∑e÷j·T ‘·s¡Tyê‘·
uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝Àì mH√ï ~e´πøÁå ‘ê˝À¢ X¯ødÔÏ «ü s¡÷|æD>Ï ± yÓ\dæ+~.
nø£ÿ&É >√≈£î\+˝À q+<ä>√|ü⁄&ç Ç+{À¢ j·TXÀ<ë<˚$øÏ eT>∑|˝æ ≤¢&TÉ
|ü⁄{≤º&ìÉ n+<äs÷¡ Äq+~+#ês¡T. dü+ãsê\T #˚dTü ≈£îHêïs¡T. >√≈£î\eT+‘ê
dü+‘√wü+‘√ ∫+<äT˝Òd+æ ~. q\¢ø\£ Te˝≤ eTT>∑e› TH√Vü≤s¡+>± e⁄qï •X¯óe⁄ì
#·÷dæ j·TXÀ<ë<˚$ m+‘√ Äq+~+∫ ‘·qàj·T‘·«+‘√ ‘·q düqÔ ´$T∫Ã+~.
ÄyÓT »qà <ÛäqéTsTT´+~. q+<ä>√|ü⁄&ÉT ‘·q≈£î ≈£îe÷s¡T&ÉT ø£*>±&Éì
Äq+~+∫ mH√ï <ëq<Ûsä êà\T #˚kÕ&ÉT.
lø£èwüí HêeTø£s¡D+
>√≈£î\+˝À j·TXÀ<ë q+<äqT&ÉT>± ô|s¡T>∑T‘·Tqï |üs¡e÷‘·à≈£î
HêeTø£sD ¡ eTVü≤√‘·‡e+ #˚jT· ≥+ ø√dü+ >∑s¡ZeTVü≤]¸ e#êÃ&ÉT. q+<äT&ÉT
Äj·Tìï kÕ<äs¡+>± ÄVü‰«ì+∫ düeTT∫‘·yÓTÆq eTsê´<ä\T #˚dæ, ‘·q
≈£îe÷s¡T&çøÏ HêeTø£sD¡ #˚jT· eTì ø√sê&ÉT. q+<äT&ç dü‘êÿsê\T n+<äT≈£îqï
>∑seZ¡ TVü≤]¸ ªªHêj·THê! q+<ä>√bÕ! H˚qT MT j·T<äTe+XÊìøÏ ≈£î\>∑Ts¡Te⁄qT.
˙ ≈£îe÷s¡T&çøÏ C≤‘·øs£ à¡ ‘·|Œü ≈£î+&Ü »]|ækÕÔ. Ç~ Hê u≤<Û´ä ‘·. nsTT‘˚
Ç~#ê˝≤ s¡V≤ü dü´+>± »s¡>±* düTe÷! ‘·–q @sêŒ≥T¢ #˚sTTμμ nì |üqT\T
|ü⁄s¡e÷sTT+#ê&ÉT.
m˝≤+{Ï Ä&É+ãs¡+ ˝Ò≈£î+&Ü q+<ä>√|ü⁄&ÉT >∑s¡TZ&ÉT ô|{Ïºq
eTTVüAsêÔìøÏ nìï @sêŒ≥÷¢ #˚kÕ&ÉT. n|ü&ÉT >∑s¡ZeTVü≤]¸ nq+‘·yTÓ qÆ
Hêe÷\Tqï |üs¡e÷‘·à≈£î @ù|s¡T ô|{≤º* nì Ä˝À∫+∫ ªø£èwüíμ nH˚
ù|s¡Tô|{≤º&TÉ . ø£èwüí n+fÒ? ªø£èwtμ nH˚ <Ûë‘·Te⁄ MT<ä ªDμ nH˚ Á|ü‘´· j·T+
74
#˚]ùdÔ ø£èwüí ne⁄‘·T+~. á ø£èwüí X¯u≤›ìøÏ |ü]|üPs¡yí TÓ qÆ ñìøÏ, dü+|üPs¡yí TÓ qÆ
Äq+<ä+ nì ns¡ú+. n˝≤π> ˝Àø£+˝Àì düø£\Je⁄\ bÕbÕ*ï q•+|ü
#˚ùdyê&Éì eTs=ø£ ns¡ú+. n˝≤π> >∑s¡ZeTVü≤]¸ ø£èwüßí&ç nqïøÏ (s√Væ≤D°
≈£îe÷s¡T&çø)Ï ã\sêeTT&ÉH˚ ù|s¡Tô|{≤º&TÉ . Äj·Tq≈£î lø£èwüß&í TÉ kÕøå±‘·TÔ
leTHêïsêj·TDT&˚ nì ‘Ó\TdüT. nsTTq|üŒ{Ïø° Ä s¡V≤ü kÕ´ìï <ë∫e⁄+∫
q+<ä>√|ü⁄&çøÏ ø£èwüß&í TÉ e÷qyêr‘· X¯øÔÏ ø£*–qyê&Éì dü÷#·q ÁbÕj·T+>±
‘Ó*j·T#˚kÕ&ÉT.
$X¯«s¡÷|ü <äsÙ¡ q+
ˇø£kÕ] ø£èwüß&í TÉ j·TXÀ<ë<˚$ ˇ&ç˝À |ü&TÉ ≈£îì bÕ\T ‘ê>∑T‘·÷
HÓeTà~>± Äe⁄*+#ê&ÉT. n|ü&ÉT j·TXÀ<ä ø£èwüß&í ç H√{Ï˝À düø\£ $XÊ«˙ï
<ä]Ù+∫+~. nsTT‘˚ n<˚<√ ÁuÛeÑ T nì uÛ≤$+∫ eT]∫b˛sTT+~. eT]
ø=Hêïfi¯ófl >∑&#ç êø£ ø£èwüß&í TÉ düV≤ü #·sT¡ \‘√ ø£*dæ Ä&ÉT≈£î+≥÷ yês¡T ‘Ó#T· Ã≈£îqï
|üfi¯fl˝À ø=ìï |üfi¯flì s¡V≤ü dü´+>± <ë∫ô|{≤º&TÉ . ø£èwüß&í TÉ düs<¡ ë>± #˚dqæ
Ä |üìøÏ ø√|ü+ e∫Ãq u≤\≈£î\T j·TXÀ<ë<˚$ <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[fl ªªne÷à ˙ ø£èwüßí&ÉT
eT{Ïº ‹+≥THêï&ÉT. e÷ |üfi¯ófl <=+>∑‘q· + #˚kÕ&ÉTμμ nì #ê&û\T #ÓbÕŒs¡T.
j·T<ës¡+ú ‘Ó*j·Tì j·TXÀ<ë<˚$ ø£èwüß&í TÉ eT{Ïº ‹Hêï&Éì $H˚d]ü øÏ uÛj Ñ T· +‘√
ø£èwüßDí íÏ |æ*∫ ªªø£qïj·÷´! eT{Ï‹º Hêïyê ì»y˚THê! nì Á|ü•ï+∫+~. ª˝Ò<eä ÷à
yêfi¯fl+‘ê ˙≈£î nã<ä›+ #ÓbÕŒs¡Tμμ nHêï&ÉT ne÷j·Tø£+>± ø£èwüß&í TÉ .
@B H√s¡T‘ÓsT¡ #·÷|æ+#·T nì n&ç–+~ j·TXÀ<ä. ø£èwüß&í TÉ HÓeTà~>±
H√s¡T ‘Ó]#ê&ÉT. ˝À|ü*øÏ #·÷dæq j·TXÀ<ë<˚$øÏ ˇø£ÿkÕ]>± ˇfi¯ófl
»\<ä]+∫+~. |ü<ëï\T>∑T ˝Àø±\÷ ÄyÓTøÏ ø£ì|æ+#êsTT. <˚e‘·\T,
<ëqe⁄\T, |üX¯óe⁄\T, |ü≈îå£ \T, düeTTÁ<ë\T, qø£Áå ‘ê\T, dü÷s¡´#·+Á<äT\T,
eTVü‰|üs«¡ ‘ê\T Ç˝≤ düø\£ Á|ü|+ü #·+ ÄyÓTøÏ ø£ì|æ+∫+~. n+‘˚ø±<äT
ø°så k¡ Õ>∑s+¡ ˝À X‚w‘ü \· Œ+ MT<ä X¯jT· ì+∫q Hêsêj·TDT&ÉT <äsÙ¡ q$T#êÃ&ÉT.
Ä Á|ü|+ü #·+˝ÀH˚ ø£èwüß&í TÉ ≈£L&Ü H√s¡T ‘ÓsT¡ #·T≈£îì qT+#·Tqï≥Tº>± ÄyÓTøÏ
ø£ì|æ+#ê&ÉT. Ç˝≤ ø£èwüßí&ç H√{Ï˝À düeTkÕÔ˙ï j·TXÀ<ë<˚$ <ä]Ù+∫
75
‘·]+∫+~. ÄyÓT≈£î ‘·q ≈£îe÷s¡T&ÉT kÕøå±‘·TÔ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&˚ nì nì|æ+∫+~.
n+‘˚ ˇø£ÿ ø£D
å +˝À ÄyÓTøÏ e÷j·T ø£yT˚ àdæ+~. ø£èwüß&í TÉ ne÷à! bÕ*e«yê
nqï e÷≥‘√ á ˝Àø£+˝ÀøÏ e∫Ã+~. ‘êqT #·÷dæ+<ä+‘ê eT]Ãb˛sTT+~.
Ä$<Û+ä >± ø£èwü|í sü e¡ ÷‘·à ‘·q $X¯«s¡÷bÕìï j·TXÀ<ë<˚$øÏ #·÷|æ ÄyÓT
»qàqT #·]‘ês¡+ú #˚kÕ&ÉT.
u≤\ø£èwüßí&ÉT ` <äTwüº•ø£åD
ø£èwüßí&ÉT u≤\T&ÉT>± e⁄qï|ü&ÉT m+<äs√ sêø£ådüT\T Äj·Tìï
dü+Vü≤]+#ê\ì #·÷kÕs¡T. nsTT‘˚ ©˝≤e÷qTwü $Á>∑VQü &Óq’ ø£èwüß&í ç #˚‹˝ÀH˚
yês¡+<äs÷¡ #·∫Ã yÓ÷øå±ìï bı+<ës¡T. |üP‘·q dü+Vü‰s¡+‘√ ø£èwüß&í ç <äTwü•º ø£Då ≤
ø±s¡´Áø£eT+ yÓTT<ä\sTT´+~. ‘·sT¡ yê‘· ã+&çs÷¡ |ü+˝À ‘·qqT #·+|ü{≤ìøÏ
e∫Ãq X¯ø{£ ≤düTs¡TDÏí |ü]e÷sêÃ&ÉT. düT&ç>±* s¡÷|ü+˝À e∫Ã eT≥Tºu{… ≤º\ì
Á|üjT· ‹ï+∫q ª‘·èD≤es¡TDÔ μíÏ #·+ù|XÊ&ÉT. ˇø£Hê&ÉT ‘êqT |üXó¯ e⁄*ï y˚T|ü⁄‘·÷
dü+#·]düT+Ô &É>± >√e⁄ s¡÷|ü+˝À e∫Ãq e‘ê‡düTs¡TDÏ,í ø=+>∑ s¡÷|ü+ <Û]ä +∫
‘·qqT #·+bÕ\ì Á|üjT· ‹ï+∫q ãø±düTs¡TDÏí ne©\>± e~Û+#ê&ÉT. ‘·sT¡ yê‘·
ø=+&É∫\Te s¡÷|ü+‘√ ‘·qqT ø£ã[+#·uÀsTTq n|ò÷ü düTs¡TDÏí dü+Vü≤]+∫
‘·q˝À ø£*ù|düT≈£îHêï&ÉT. ‘êfi¯eq+˝À <Û˚qTø±düTs¡T&ÉH˚ sêø£ådüTDÏí,
>√|üu≤\≈£î&ç y˚w+ü ˝À e∫Ãq Á|ü\+u≤düTs¡T&ÉH˚ yêDÏí nqï ã\sêeTT&ç‘√
#·+|æ+#ê&ÉT.
ø±∞j·T eTs¡›q+
|üPs¡«+, ªkÂuÛÑ]μ nH˚ eTVü≤]¸ j·TeTTHêq~˝À ≈£Ls¡TÃì 12
dü+e‘·‡sê\T ‘·|dü Tü ‡ #˚kÕ&ÉT. eTVü≤]¸øÏ Ä q~˝À e⁄qï n+<äyTÓ qÆ #˚|\ü ‘√
kÕìïVæ≤‘·´+ @s¡Œ&ç+~. ˇø£Hê&ÉT >∑sT¡ ‘·à+‘·T&ÉT j·TeTTHêq~˝À dü+#·]düTqÔ ï
#˚|*ü ï #·÷dæ Äø£*>± e⁄+&É≥+‘√ yê{Ïì rdæ ‹q≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
n$ kÂuÛ]Ñ eTVü≤]¸‘√ kÕìïVæ≤‘·´+ e⁄qï #˚|\ü T. eTVü≤]¸ >∑sT¡ ‘·à+‘·T&ÉT
#˚|*ü ï ‹q≥+ #·÷dæ m+‘√ ÄÁ>∑V≤æ +∫ ªªzsT÷! >∑sT¡ ‘·à+‘ê! Çø£ qT+∫
˙e⁄ á q~˝À e⁄qï #˚|*ü ï>±˙ eTπs J$ì>±˙ #·+|æ‘˚ #·kÕÔe⁄μμ nì
76
X¯|+æ #ê&ÉT. Ä ø±\+˝À ø±∞j·TT&ÉH˚ >=|üŒ düsŒ¡ sêE+&˚yê&ÉT. ˇø£Hê&ÉT
>∑sT¡ ‘·à+‘·T&çøÏ mes√ ã*>± düeT]Œ+∫q ÄVü‰sêìï ø±∞j·TT&ÉT ‹H˚XÊ&ÉT.
n~ ‘Ó*dæ ø√|ü+ e∫Ãq >∑sT¡ ‘·à+‘·T&ÉT ˇø£ÿkÕ] >∑{>ºÏ ± ‘·q s¬ ø£ÿ*ï n˝≤¢sÃ¡ >±
ø±∞j·TT&ÉT m–] >∑sT¡ ‘·à+‘·T&ÉT Á|üy•˚ +#·˝ìÒ j·TeTTHê q~˝ÀøÏ e∫Ã|ü&Ü¶&TÉ .
eTVü‰ ø±\≈£L≥ $wü+‘√ dü+#·]+#˚ ø±∞j·TT&ÉT j·TeTTq˝À
#˚s≥ ¡ +‘√ n‘·&ç $wüÁ|üu≤Û yêìøÏ q~˝À ˙fi¯fl˙ï q\¢>± e÷]b˛j·÷sTT.
rs¡+˝À e⁄qï #Ó≥¢˙ï m+&çb˛j·÷sTT. Ä q~ MT<ä dü+#·]+#˚ |ü≈îå£ \˙ï
$\$˝˝≤&ÉT‘·÷ øÏ+<ä|ü&ç #·∫Ãb˛j·÷sTT. Ä düeTj·T+˝À lø£èwüí
ã\sêeTT\T >√|üu≤\≈£î\‘√ ø£*dæ Äe⁄*ï y˚|{ü ≤ìøÏ j·TeTTHêrs¡+˝À
e⁄qï ô|<äô› |<ä› ‘√≥˝À¢øÏ e#êÃs¡T. n~ y˚d$ü ø±\+ <ëVü≤+ ô|]–b˛e≥+‘√
ø=+‘·eT+~ >√|üu≤\≈£î\T, ø=ìï >√e⁄*ï rdüT≈£îì j·TeTTHêq~øÏ yÓ[fl
˙fi¯ófl ‘ê>±s¡T. n+‘˚ ø£fió¯ fl ‹]– ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒsTT H˚\MT<ä |ü&bç ˛j·÷s¡T.
Ä $wüjT· + >∑eTì+∫q ø£èwüß&í TÉ yê]MT<ä ‘·q neTè‘·eTj·TyÓTqÆ #·÷|ü⁄*ï
ˇø£ÿkÕ] Á|üdü]+|ü#˚kÕ&ÉT. n+‘˚ >√e⁄\T, >√|üu≤\≈£î\T ìÁ<ä qT+∫
˝Ò∫q≥Tº ô|’øÏ ˝Ò#ês¡T.
>√bÕ\Ts¡T >√e⁄\T eTè‘·Týê‘· |ü&{É ≤ìøÏ ø±∞j·TT&˚ ø±s¡DeTì
‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT ø£èwüßí&ÉT. n‘·&ç >∑sê«ìï nD#ê\ì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îì
ˇø£Hê&ÉT j·TeTTHêq~ <ä>∑Zsø¡ Ï e#êÃ&ÉT. ˇ&ÉT¶q e⁄qï ø£&$ç T #Ó≥Tºô|ø’ Ï
møÏÿ düT&ÉT\T ‹s¡T>∑T‘·Tqï j·TeTTHêq~˝ÀøÏ ˇø£ÿkÕ]>± <ä÷ø±&ÉT.
eTVü‰y˚>+∑ ‘√ ø£èwüß&í TÉ <ä÷ø£>±H˚ Ä q~˝À ˙fi¯fl˙ï #Ó˝≤¢#<Ó Tä s¬ b’ ˛j·÷sTT.
Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ X¯ã+› $ì|æ+∫+~. Ä X¯ã+› $ì s¬ ∫Ãb˛sTTq ø±∞j·TT&ÉT
uÛj
˙{Ïn&ÉT>∑T qT+∫ Vü≤sƒê‘·T>Ô ± ô|ø’ Ï e#êÃ&ÉT. y˚\ø=B› e⁄qï ‘·q |ü&>É \∑ ‘√
$wüC≤«\\T yÓfi¯fl>∑≈î£ ÿ‘·÷ lø£èwüßD í íÏ düMT|æ+#ê&ÉT.
uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq •Ksê\‘√ m‘·TÔ>± ø±≥Tø£ |üs¡«‘·+˝≤ e⁄qï
ø±∞j·TTDÏí #·÷kÕ&ÉT lø£èwüß&í TÉ . ø±∞j·TT&ÉT ‘·q uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ ø√s¡\‘√
77
lø£èwüßD í íÏ ø±fÒkÕ&ÉT. nsTTHê Äj·TqøÏ @+ø±˝Ò<Tä . <ë+‘√ ø√|ü+ e∫Ãq
ø±∞j·TT&ÉT ø£èwüßD í íÏ >∑{>ºÏ ± #·T≥Tº≈î£ Hêï&ÉT. ø£èwüß&í ‘ç √ u≤≥T qBrsêìøÏ
e∫Ãq >√e⁄\≈£î >√|üu≤\≈£î\≈£î ø£èwüß&í TÉ ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . yês¡+‘ê |òTü §\T¢q
$\|æ+#·kÕ>±s¡T. nø£ÿ&É sπ |ü˝˝¢… À ≈£L&Ü mH√ï <äTX¯Ù≈£îHê\T ø£ì|æ+#êsTT.
n$ #·÷dæ q+<äT&ÉT $T–*q >√|ü≈î£ \ ô|<ä\› ÷ |üsT¡ >∑Tq j·TeTTHêrsêìøÏ
e#êÃs¡T. n+<äs÷¡ ø£èwüß&í TÉ ø£q|ü&øÉ £ Ä+<√fi¯q #Ó+<äT‘·THêïs¡T. n+‘·˝À
∫s¡Tqe⁄«\T ∫+~dü÷Ô ø±∞j·TT&ç |ü&>É M∑ T<äø¬ øÏÿq ø£èwüß&í TÉ yê]øÏ ø£ì|æ+#ê&ÉT.
‘·q eTè<äTyÓq’ bÕ<ë\‘√ ø£èwüß&í TÉ ø±∞j·TT&ç |ü&>É \∑ MT<ä qè‘·´+
#˚jT· ≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. Ä qè‘·´ $Hê´kÕ*ï #·÷dæ ˇ&ÉTq¶ e⁄qï yês¡+‘ê
m+‘√ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T. rÁe+>± qè‘·´+ #˚dTü qÔ ï ø£èwüß&í ç |ü<|ä Tüò ≥ºq\≈£î
ø±∞j·TT&ÉT ‘·≥Tºø√˝Òø£b˛j·÷&ÉT. Áø£eTÁø£eT+>± ô|’øÏ˝Ò|æq ‘·q ˇø=ÿø£ÿ
|ü&>É q∑ ÷ ÁøÏ+<ä≈î£ ~+#·≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT ø±∞j·TT&ÉT. yê*q |ü&>É \∑
qT+∫ s¡ø+Ô£ <Ûës¡\T>± ø±s¡≥+ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. Ä s¡ø+Ô£ ‘√ q~˝À ˙s¡+‘ê
mÁs¡>± e÷]b˛sTT+~.
n˝≤ ø±∞j·TT&ÉT ÁbÕD≤bÕj·T dæ‹ú øÏ #˚sT¡ ø√e≥+‘√ n‘·&ç uÛ≤s¡´\T
ø£èwüß&í ç bÕ<ë\MT<ä |ü&ç X¯sD¡ T y˚&TÉ ≈£îHêïs¡T. ‘·|ü ‘Ó\TdüT≈£îqï ø±∞j·TT&ÉT
≈£L&Ü X¯sD ¡ T ø√s¡Tø√e≥+‘√ ø£èwüß&í TÉ n‘·DíÏ eTìï+#ê&ÉT. ªªz ø±∞j·÷!
˙e⁄ á j·TeTTHêq~ì e~* düeTTÁ<ä+ eT<Û´ä ˝À e⁄qï s¡eTDø£B«bÕìøÏ
yÓ[fl ìedæ+#·T. ˙eø£ÿ&É e⁄+fÒ >∑s¡T‘·à+‘·T&ÉT ìH˚ïMT #˚j·T&ÉTμμ nì
nq≥+‘√ ø±∞j·TT&ÉT ‘·q uÛ≤s¡´*ï rdüT≈£îì s¡eTDø£ B«bÕìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
>√|æø± eÅkÕÔ|üVü≤s¡D+
lø£èwüß&í ç MT<ä >√≈£î\+˝À e⁄qï >√|æø\£ +<ä]ø° e\¢e÷*q Áù|eT,
Äsê<Ûqä . Ä >√|æø\£ +‘ê ì‘·´+ lø£èwüßD í íÏ ùd$+#ê\ì, Äj·Tq‘√ ø£*dæ
Äq+~+#ê\ì ø√s¡T≈£îH˚yês¡T. ‘·eT ø√]ø£ rs¡{≤ìøÏ yês¡+‘ê j·TeTTHê
qBrsêìøÏ #˚sT¡ ≈£îì ÇdüTø£‘√ ø±‘ê´j·T˙ <˚$ Á|ü‹eTqT ‘·j÷· s¡T #˚dTü ≈£îì
78
s√p ÄyÓTqT Äsê~Û+#·kÕ>±s¡T. ª˙y˚ uÛsÑ Ô¡ ø±yê\ì ˙‘√H˚ ì‘·´+ >∑&bÉ Õ\ìμ,
<äè&ÛyÉ TÓ qÆ Bø£‘å √ ìj·TeTìwü̃\‘√ HÓ\s√E\T ø±‘ê´j·T˙ Áe‘êìï #˚kÕs¡T.
<ëì‘√ lø£èwüß&í øç Ï yê]MT<ä <äjT· ø£*–+~. yê]ì nqTÁ>∑V≤æ +#ê\ì
j·TeTTHêrsêìøÏ e#êÃ&ÉT. Ä düeTj·T+˝À ø±‘ê´j·T˙ Áe‘êìï eTT–+∫q
>√|æø\£ T ‘·eT eÅkÕÔ\˙ï ˇø£ >∑≥TºMT<ä y˚dæ q>∑ï+>± q~˝ÀøÏ ~– kÕïq+
#˚dTü HÔ êïs¡T. n<˚ düeTj·T+˝À ø£èwüß&í TÉ ‘·eT eTT+<äT Á|ü‘´· ø£+å ø±e≥+‘√
yês¡+‘ê dæ>T∑ Z‘√ ‘·\e+#·T≈£îHêïs¡T.
>√|æø\£ T >∑≥TºMT<ä y˚dqæ eÅkÕÔ\˙ï rdüT≈£îì Ä |üøÿ£ qTqï #Ó≥TºMT<ä
¬øø±ÿ&ÉT lø£èwüßí&ÉT. >√|æø£\+‘ê ‘·eT eÅkÕÔ\T ‘·eTøÏe«eTì ø√sês¡T.
n|ü&ÉT ø£èwüß&í TÉ ªªz >√|æø˝£ ≤sê! ˇø=ÿø£ÿs¡T>± MTs¡T Hê <ä>∑Zsø¡ Ï e∫Ã
MTMT eÅkÕÔ˝yÒ √ rdüTø¬ fi¯fl+&çμμ nHêï&ÉT. ‘êeT+‘ê q>∑ï+>± e⁄qï+<äT e\¢
m˝≤ ô|’øÏ yÓfi≤fl˝À ‘Ó*j·Tø£ ‹ø£eTø£ |ü&Ü¶s¡T. ∫e]øÏ #˚ùd<˚MT ˝Òø£
Ä >√|æø\£ +‘ê dæ>T∑ $Z &ç∫ n˝≤π> $eÅd\Ôü T>± q~˝À+∫ rsêìøÏ e∫Ã
¬s+&ÉT#˚‘·T\÷ m‹Ô ø£èwüßí&çøÏ qeTdüÿ]+#ês¡T. yê] ìwüÿfi¯+ø£yÓTÆq uÛÑøÏÔøÏ
lø£èwüßí&ÉT m+‘√ yÓT#·TÃ≈£îì yê]øÏ yê]yê] eÅkÕÔ*ï Á|ükÕ~+∫
ªªz >√|æø˝£ ≤sê! MT eTqdüT˝À e⁄qï ø√]πø$T{À Hê≈£î ‘Ó\TdüT. MT n+<ä]
ø√]ø£˙ ‘·«s¡˝À j·TeTTHêrs¡+˝À yÓHïÓ \ sêÁ‹˝À rs¡TkÕÔqT yÓfi¯fl+&çμμ nì
#Ó|Œæ |ü+bÕ&ÉT. >√|æø\£ +‘ê ‘·eT‘·eT eÅkÕÔ*ï rdüT≈£îì lø£èwüß&í ‘ç √ ‘·eTøÏ
‘·«s¡˝À dü+>∑eT+ ø£\>∑uÀ‘√+<äì Äq+~dü÷Ô ‘·eT‘·eT Çfi¯fløÏ yÓ[flb˛j·÷s¡T.
>√es¡H∆ √<ä¸sD¡ +
ˇø£|ü &ÉT >√≈£î\+˝À yês¡+‘ê Ç+Á<äT&ç ø√dü+ j·÷>∑+ #˚jT· {≤ìøÏ
düHêïVü‰\T ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Ä ‘·‘+· >∑eT+‘ê #·÷dæq lø£èwüß&í TÉ , Ç+Á<äT&ç
>∑sê«ìï nD#ê\ì uÛ≤$+∫ yê]‘√ ªªm+<äT≈£î MTs¡+‘ê á düHêïVü‰\T
#˚dTü HÔ êïs¡T nì n&ç>±&ÉT. Hêj·THê! Ç+Á<äT&ÉT eTq≈£î <˚e⁄&ÉT. Äj·Tìï
|üPõùdÔ nqTÁ>∑Væ≤+∫ esê¸\T ≈£î]|ækÕÔ&ÉT. eTq≈£î eTq |üX¯óe⁄\≈£L
79
ÄVü‰s¡+ \_ÛdTü +Ô ~. n+<äTøπ á @sêŒ≥T¢μμ nì ô|<ä›\T #ÓbÕŒs¡T. n|ü&ÉT
ø£èwüß&í TÉ q+<ä>√|ü⁄&ç‘√ ‘·+Á&û! esê¸ìøÏ ø±s¡≈î£ &ÉT Ç+Á<äT&ÉTø±&ÉT. Je⁄\
n<äècÕºìï nqTdü]+∫ uÛ÷Ñ $TMT<ä esê¸\T |ü&TÉ ‘·T+{≤sTT. n&É$˝À e⁄qï
@ #Ó≥÷º|⁄ü {≤º Ç+Á<äT&ç ø√dü+ j·÷>∑+ #˚jT· ≥+˝Ò<Tä ø£<ë! eTq+<ä]ø°
ÄVü‰sêìï n+~dü÷Ô ÄÁX¯jT· $T#˚Ã~ á >√es¡q∆ –]. Çø£ÿ&ç |ü∫Ãø£yT˚ dü÷Ô
Äe⁄\˙ï m+‘√ Äq+<ä+>± dü+#·]düTHÔ êïsTT. ø£qTø£ á >√es¡q∆ –]ì
|üPõ+#·≥+ düeT+»dü+ <Ûsä à¡ +μμ nì Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT.
ø£èwüß&í ç e÷≥\T $qï ô|<ä\› +<ä]ø° n~ #ê˝≤ ì»eTì|æ+∫+~.
n+<äs÷¡ Ä dü+e‘·‡s¡+ Ç+Á<äj÷· >∑+ e÷H˚dæ >√es¡qú –]ì uÛøÑ >ÔÏ ± |üPõ+∫
mH√ï HÓy’ <˚ ë´\T düeT]Œ+#ês¡T. lø£èwüß&í ˚ >√es¡qú –] s¡÷|ü+˝À Ä HÓy’ <˚ ë´\T
d”«ø£]+#ê&ÉT. >√≈£î\+ yês¡+‘ê ‘·eT eTH√s¡<+ä∏ HÓsy¡ ]˚ +<äì Äq+~+∫
‹]– ‘·eT Çfi¯fløÏ yÓ[flb˛j·÷s¡T.
Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ ‘·qø√dü+ j·÷>∑+ #˚ùd >√|ü≈î£ \+ yês¡T, j·÷>∑+
#˚jT· ø£b˛e≥+‘√ Ç+Á<äT&çøÏ m+‘√ ÄÁ>∑V≤ü + ø£*–+~. ‘·qì nee÷ì+∫q
yê]MT<ä m˝≤¬ > ’ H ê Á|ü r ø±s¡ + rs¡ T Ãø√yê\qT≈£ î Hêï&É T . yÓ + ≥H˚
yÓqø±eTT+<ä÷ Ä˝À∫+#·ø£ Ä >√≈£î˝≤qï+‘ê HêX¯q+ #˚j·÷\ì
Á|üfij ¯ T· ø±\ y˚T|ò÷ü \qT |ü+|æ+#ê&ÉT. q+<äÁe»+ MT<ä Ç+Á<äT&ÉT |ü+|æq
ø±\y˚T|ò÷ü \T uÛj Ñ T· +ø£s+¡ >± esê¸ìï ≈£î]|æ+#·≥+ ÁbÕs¡+_Û+#êsTT. ô|<äô› |<ä›
e&É>∑fi¯fl yêq ≈£îs¡Tk˛Ô+~. Ä yêq<Ûë{ÏøÏ ‘·≥Tºø√˝Òø£ |üX¯óe⁄\T, >√bÕ\Ts¡T
n≥TÇ≥÷ |üsT¡ >¬ ‘·kÔ Õ>±s¡T. n+<äs÷¡ eTTø£øÔ +£ sƒ+¡ ‘√ ø£ècÕí! eTeTà*ï s¡ø+åÏ #·T
s¡ø+åÏ #·T nì øπ ø£\T y˚XÊs¡T.
>√≈£î\+ yês¡+<ä]˙ @e÷Á‘·+ uÛj Ñ T· |ü&eÉ <ä›ì #Ó|Œæ HÓeTà~>± ‘·q
#˚‘√Ô >√es¡úq–]ì ô|’øÏ m‹Ô ∫{Ï¬øq y˚\TMT<ä ì*bÕ&ÉT lø£èwüßí&ÉT.
Ä ~e´©˝≤ $˝≤kÕìï #·÷dæ n+<äs¡÷ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T. >√e⁄\T,
>√|üu≤\≈£î\T Ä |üs«¡ ‘·+ ÁøÏ+<äøÏ e∫Ã @&ÉT|ü>fi∑ ó¯ fl @&ÉTsêÁ‘·Tfi¯ófl m&É‘]Ó |æ
80
˝Ò≈î£ +&Ü esê¸ìï n˝≤H˚ ≈£î]|æ+#ê&ÉT. nsTTHê ø£èwüß&í TÉ #·*+#·˝<Ò Tä .
@&ÉTs√E\÷ n˝≤H˚ qT+#·THêï&ÉT. @&ÉTs√E\T <ëfÒd]ü øÏ Ç+Á<äT&ÉT |ü+|æq
y˚T|ò÷ü \˙ï <ä÷~|æ+»˝≤¢>± ‘˚*b˛j·÷sTT. Ç<ä+‘ê >∑eTì+∫q Ç+Á<äT&ÉT
ø£èwüß&í ç >=|üŒ‘·Hêìï ‘Ó\TdüT≈£îì |üXÊÃ‘êÔ|+ü ‘√ Äj·Tìï X¯sD
¡ T y˚&Ü&ÉT.
ø£èwüß&í TÉ >√es¡q∆ –]ì ‹]– j·T<∏ëkÕúq+˝À e⁄+#ê&ÉT. n+<äs÷¡ ‘·eT‘·eT
kÕúHê\≈£î ‹]– yÓfi≤fls¡T. Ç+Á<äT&ÉT dü«s¡Z˝Àø£+ qT+∫ ø±eT<Û˚qTe⁄qT
rdüTø=∫Ã <ëì bÕ\‘√ lø£èwüßDí íÏ n_ÛùwøÏ+#ê&ÉT. ‘·q ◊sêe‘·+ ‘=+&É+‘√
‘Ó∫Ãq Äø±X¯>+∑ >± »˝≤\‘√ Äj·Tq bÕ<ë\T ø£&>ç ±&ÉT. >√≈£î\yêdüT\+‘ê
m+‘√ dü+‘√wæ+#ês¡T.
ø£+düT&ç e<Ûä
ˇø£Hê&ÉT ø£+düT&ç <ä>∑Zs≈¡ î£ Hês¡<Tä &ÉT e∫Ã ø£+kÕ! ìqTï #·+ù|
lø£èwüß&í TÉ >√≈£î\+˝À e⁄Hêï&ÉT. n‘·&TÉ edüT<˚e⁄&ç ≈£îe÷s¡T&˚ nì #Ó|Œæ
yÓfi≤fl&ÉT. ø£+düT&çøÏ uÛj
Ñ T· + |ü≥Tº≈î£ +~. lø£èwüßDí íÏ m˝≤¬>H’ ê eT≥Tºu{… ≤º\ì
nÁ≈£Ls¡TDÏí |æ*∫, <Ûqä Tsê´>∑+ »s¡>u∑ À‘√+~ n~ #·÷&É{≤ìøÏ lø£èwüßD í íÏ
|ü]yês¡+‘√ ‘·q q>∑sêìøÏ rdüT≈£îs¡eTàì #Ó|æŒ |ü+bÕ&ÉT. lø£èwüßíDÏí
m|ü&Ó|ü&ÉT #·÷<ë›e÷ nì ‘·Vü≤‘·Vü≤˝≤&ÉT‘·Tqï nÁ≈£Ls¡T&ÉT m+‘√
Äq+<ä+>± >√≈£î˝≤ìøÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT.
‘·qø√dü+ e∫Ãq nÁ≈£Ls¡TDÏí kÕ<äs+¡ >± ÄVü‰«ì+#ê&ÉT lø£èwüß&í TÉ .
n‘·&‘ç √ eT<ÛTä sêq>∑sêìøÏ ãj·T\T<˚s{¡ ≤ìøÏ dü+dæ<Tä &∆ j É ÷· ´&ÉT. ø£èwüß&í TÉ
‘·eTqT $&ç∫ yÓfió¯ qÔ ï+<äT≈£î >√≈£î\+˝Àì >√|æø\£ +‘ê m+‘√ u≤<Û|ä &ü Ü¶sT¡ .
ø£èwüßí&ÉT ã\sêeTT&ÉT ‘·~‘·s¡ >√|ü≈£î\ ô|<ä›\‘√ ø£*dæ eT<ÛäTs¡øÏ
Á|üj÷· DeTj·÷´&ÉT. nÁ≈£Ls¡T&ç‘√ düV‰ü eT<ÛTä s¡˝ÀøÏ Á|üy•˚ +∫q lø£èwüßìí øÏ
|ü⁄s¡Á|ü»\+‘ê |òüTqkÕ«>∑‘·+ |ü*ø±s¡T. »qT\+<ä] ø√˝≤Vü≤\+ $ì
eT<ÛäTs¡˝ÀH˚ e⁄qï <˚eø°<˚$ m+‘√ dü+‘√wæ+∫+~. ø£èwüßí&ÉT düsêdü]
sê#·q>∑]˝ÀøÏ Á|üy•˚ +∫ <Ûqä TdüT‡ e⁄qï eT+~s¡+˝ÀøÏ yÓfi≤fl&ÉT. nø£ÿ&ÉTqï
uÛ≥Ñ T\T yê]düTHÔ êï $q≈£î+&Ü Ä <Ûqä TdüT‡ì $]∫ s¬ +&ÉTeTTø£ÿ\T>± #˚kÕ&ÉT.
81
Ä <Ûqä TdüT‡ $s¡>>∑ ±H˚ uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ <Û«ä ì yÓ\Te&ç+~. n~$ì ø£+düT&ÉT
m+‘√ uÛj Ñ T· |ü&Ü¶&TÉ . $]–q Ä <Ûqä TdüT‡‘√ nø£ÿ&ÉTqï uÛ≥Ñ T\+<ä]˙ lø£èwüß&í TÉ
<ä+&ç+#ê&ÉT.
eTsêï&ÉT ñ<äjT· + eT\¢jT· T<ä∆ b˛{°\T ÁbÕs¡+uÛeÑ Tj·÷´sTT. Á|ü‘´˚ ø£
ÄVü‰«ì‘·T\T>± e∫Ãq q+<ä>√|ü⁄&ÉT ‘·~‘·s¡ j·÷<äe Á|üeTTKT\T y˚~ø£
MT<ä ø£+düT&ç‘√ bÕ≥T Äd”qT\j·÷´s¡T. ø£èwüßí&ÉT ã\sêeTT&ç‘√ ø£*dæ
eT\¢ j·TT<äs∆ +¡ >∑+ Á|üyX˚ <¯ ë«s¡+ <ä>sZ∑ ø¡ Ï #˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. n|ü&ÉT yê] <ë]øÏ
n&É+¶ >± ≈£îe\j·÷X¯«+ nH˚ ô|<ä› @qT>∑Tì ñ+∫, yê]MT<äøÏ <ä÷øÏ+#ê&ÉT
e÷e{Ïyê&ÉT. lø£èwüß&í TÉ m+‘√ #êø£#ø· ´£ +>± @qT>∑T qT+∫ ‘·|Œæ +#·T≈£îì,
ô|ø’ Ï m–] e÷e{ÏyêDÏí ‘·ìï Ä @qT>∑T ≈£î+uÛdÑ \úü + MT<ä >∑{>ºÏ ± yÓ÷<ë&ÉT.
Ä <Óã“‘√ @qT>∑T H˚\ ø£]∫+~. Áã‹≈£î+&É>±H˚ <ëì <ä+‘ê*ï ô|ø£*+∫
n+<äT˝Àì eTT‘ê´\T rdæ sê<Ûë<˚$øÏ ø±qTø£>± |ü+bÕ&ÉT ø£èwüß&í TÉ .
ã\sêeTø£èwüßí\T eT\¢ j·TT<ä∆s¡+>∑+˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ês¡T. ø£+düT&ç
Ä»„‘√ #êD÷s¡T&ÉT lø£èwüßíDÏí, eTTwæº≈£î&ÉT ã\sêeTTDÏí m<äTs=ÿHêïs¡T.
ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï lø£èwü`í ã\sêeTT\T yê]<ä]› ˙ eT{Ïøº ]£ |æ+#ês¡T. n~#·÷dæ
$T–*q eT\¢jÓ÷<ÛäT\+‘ê ‘·˝À ~≈£îÿ≈£L bÕ]b˛j·÷s¡T. ø£+düT&ÉT
ÄÁ>∑V≤ü +‘√ ‘·q nqT#·sT¡ *ï |æ*∫ ø£èwüß&í ç ‘·+Á&ç edüT<˚e⁄DÏí #·+|üeTì,
ø£èwüßDí íÏ <ä÷s¡+>± ‘·]y˚Tj·TeTì ÄC≤„|+æ #ê&ÉT. ø£+düT&ç e÷≥$ì m+‘√
ìÁ>∑V≤ü + ø√˝ÀŒsTTq lø£èwüß&í TÉ >∑sT¡ ‘·à+‘·T&ÉT |üs«¡ ‘·+ MT<äøÏ m–]q≥Tº
ˇø£ÿkÕ] ø£+düT&ÉTqï uÛeÑ q+ MT<äøÏ \|òTæ +#ê&ÉT. ø£èwüßD í íÏ |ü]e÷sêÃ\ì
ø£+düT&ÉT ø£‹Ô <ä÷kÕ&ÉT. n‘·&ç ø£‹Ô Á|üV‰ü sê\ì ‘·|Œæ +#·T≈£îì C≤Á>∑‘>Ô· ±
ø£+düTDÏí ˇ&çdæ |ü≥Tº≈î£ Hêï&ÉT ø£èwüß&í TÉ . ‘·q #˚‹˝À∫øÏÿq Ä <äTwüßD º íÏ H˚\øπ dæ
ø={Ïº |òTü Às¡+>± dü+Vü≤]+#ê&ÉT. ø£+dü dü+Vü‰s¡+‘√ <˚e‘·\+‘ê m+‘√
dü+‘√wæ+∫ Äø±X¯+ qT+∫ |üP\yêq ≈£î]|æ+#ês¡T. á ø£+düT&ÉT |üPs¡«»qà˝À
ø±\H˚$T nH˚ sêø£då Tü &ÉT. ø£+düT&ç>± |ü⁄{Ïº J$‘ê+‘·+ ø£èwüßD í íÏ <˚«wæ+∫,
∫e]øÏ Äj·Tq #˚‹˝ÀH˚ eTs¡D+Ï ∫, Äj·Tq˝ÀH˚ ◊ø£ýÓTbÆ ˛j·÷&ÉT.
82
s¡TøÏàD° ø£˝≤´D+
ãÁ Vü≤à<˚e⁄&ç Ä<˚X+¯ ‘√ sπ e‘·T&ÉH˚ eTVü‰sêE ‘·q ≈£îe÷¬sÔ sπ e‹ì
lø£èwüß&í ç nqï ã\sêeTT&çø∫Ï Ã $yêVü≤+ #˚kÕ&ÉT. Ä $yêVü‰ìøÏ m+<äs√
sêE\T $#˚ÃkÕs¡T. yê]˝À $<äs¡“¤sêE ;Ûwüà≈£î&ÉT ≈£L&Ü e⁄Hêï&ÉT.
$yêVü‰ìøÏ e∫Ãq yês¡+‘ê lø£èwüßí&ç >∑TD>∑D≤*ï ©˝≤$˝≤kÕ\ì
yÓT#·TÃ≈£î+≥T+fÒ ;Ûwàü ≈£î&ÉT $ì ‘·q Ç+{ÏøÏ yÓfi≤flø£ Ä $X‚cÕ\˙ï ‘·q
yês¡+<ä]ø° #ÓbÕŒ&ÉT. $<äs¡“¤sêEøÏ ˇø£ ≈£îe÷¬sÔ e⁄+~. Äy˚T s¡TøÏàDÏ.
‘·+Á&ç <ë«sê lø£èwüß&í ç >∑TD>∑D≤\T $ì Äj·Tq MT<˚ eTqdüT ô|+#·T≈£î+~.
nsTT‘˚ s¡TøÏàDÏ nqï s¡Tø°àøÏ ‘·q #Ó˝*¢… ï •X¯óbÕ\T&çø∫Ï Ã $yêVü≤+ #˚j÷· \ì
e⁄+~. á $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îqï s¡TøÏàDÏ ‘·q eTqdüT˝Àì ø√]ø£qT
lø£èwüß&í øç Ï ‘Ó*j·T#˚jT· eTì ˇø£ Áu≤Vü≤àDT&çì |ü+|æ+∫+~. s¡TøÏàD°<$˚
#Ó|Œæ q dü+<˚XÊìï Ä Áu≤Vü≤àDT&ÉT lø£èwüß&í ç <ä>∑Z]øÏ e∫Ã $qï$+#ê&ÉT.
lø£èwüß&í TÉ s¡TøÏàDÏ n+‘·s+¡ >±ìï ns¡+ú #˚dTü ≈£îì Ä Áu≤Vü≤àDT&ç‘√
ªª$Á|üesê! H˚qT ≈£î+&çq q>∑sêìøÏ e∫Ã n+<äs÷¡ #·÷düT+Ô &É>±H˚ s¡TøÏàDÏì
‘Ó∫Ã $yêVü≤+ #˚dTü ≈£î+{≤qT. Hê≈£î ≈£L&Ü ÄyÓTMT<ä Áù|eT e⁄+~. @MT
∫+‹+#·e<äTμ› μ nì #Ó|Œæ |ü+bÕ&ÉT. ø=~›s√E\ ‘·sT¡ yê‘· ã\sêeTT&ç‘√
düV‰ü lø£èwüß&í TÉ ≈£î+&çq q>∑sêìøÏ yÓfi≤fl&ÉT. ;Ûwàü ≈£î&ÉT ø£èwüßD
í íÏ kÕ<äs+¡ >±
kÕ«>∑‹+#ê&ÉT. q>∑s+¡ ˝Àì yês¡+‘ê s¡TøÏàDÏøÏ lø£èwüß&í ˚ ‘·–q CÀ&û nì
uÛ≤$+#ês¡T. ø£èwüß&í TÉ e#êÃ&Éì $ì s¡TøÏàDÏ m+‘√ dü+‘√wæ+∫+~.
eTsêï&ÉT ñ<äjT· + düsê«uÛsÑ D ¡ ≤\÷ <Û]ä +∫ s¡TøÏàDÏ >öØ|üP» ø√dü+
Ä\j·÷ìøÏ ãj·T\T<˚]+~. ø£èwüß&í TÉ ≈£L&Ü ÄyÓTH˚ nqTdü]dü÷Ô yÓfi≤fl&ÉT.
>∑T&ç˝À |üP» eTT–+#·T≈£îì s¡TøÏàD°<$˚ u…≥ ’ øÏ e∫Ã+~. ÄyÓT kÂ+<äs´¡ +
#·÷dæ n+<äs÷¡ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T. s¡TøÏàDÏ zs¡ø+£ ≥ nø£ÿ&˚e⁄qï lø£èwüßD í íÏ
#·÷dæ+~. yÓ+≥H˚ ø£èwüß&í TÉ ÄyÓTì ‘·q s¡<+ä∏ MT<ä ≈£Ls√Ãu…≥Tº≈î£ ì y˚>+∑ >±
yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
83
n~#·÷dæ nø£ÿ&ÉTqï sêE\+‘ê Vü‰Vü‰ø±sê\T #˚d÷ü Ô yÓ+ã&ç+#ês¡T.
s¡TøÏàDÏ nqï s¡TøÏà ≈£L&Ü ôdH’ ê´ìï yÓ+≥u…≥Tº≈î£ ì lø£èwüßD
í íÏ m~]+#ê&ÉT.
‘·q #˚‹˝À z&çb˛sTTq ªs¡TøÏàμì u≤e>±s¡T >∑qTø£ ø£$å T+∫ øπ e\+ E≥Tº,
MTkÕ\T >=]–+∫ |ü+|æ+#ê&ÉT. s¡TøÏàD°<$˚ ì #˚|{ü ºÏ <ë«s¡ø± q>∑sêìøÏ
e∫Ã yÓu’ eÑÛ +>± ÄyÓTì $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT.
X¯éT+‘·ø√bÕU≤´q+
|üPs¡«+ düÁ‘êõ‘·TÔ nH˚ sêE dü÷s¡T´DÏí ñbÕdæ+∫ Äj·Tq
nqTÁ>∑V≤ü +‘√ s√EøÏ y˚sTT u≤s¡Te⁄\ ã+>±sêìï n+~+#˚ X¯éT+‘·ø£
eTDÏì ø±qTø£>± bı+<ë&ÉT. ˇø£Hê&ÉT Ä eTDÏ $wüjT· + ‘Ó*dæq lø£èwüß&í TÉ
<ëìï ‘·qøÏeTàì düÁ‘êõ‘·TìÔ n&ç>±&ÉT. düÁ‘êõ‘·TÔ n+<äT≈£î n+^ø£]+#·˝<Ò Tä .
n<ä˝≤ e⁄+&É>± ˇø£Hê&ÉT düÁ‘êõ‘·TÔ k˛<äsT¡ &ÉT Á|üùdqT&ÉT Ä eTDÏì <Û]ä +∫
y˚≥≈£î yÓfi≤fl&ÉT. n&É$˝À ˇø£ dæ+Vü≤+ n‘·&ç yÓTfiÀfl e⁄qï eTDÏì e÷+dü+
eTT<ä› nì ÁuÛ$Ñ T+∫ n‘·ìï #·+|æ <ëìï m‘·T≈Ô î£ b˛sTT+~. Ä dæ+Vü≤+
#˚‹˝Àe⁄qï eTDÏì ˇø£ Ä≥edüTÔe⁄ nqT≈£îì C≤+ãe+‘·T&ÉT <ëìï
dü+Vü≤]+∫ Ä eTDÏì ‘·q ≈£îe÷¬sÔ C≤+ãe‹øÏ Ç#êÃ&ÉT.
Á|üùdqT&ÉT m+‘· ø±˝≤ìø° ‹]– sêø£b˛e≥+‘√, düÁ‘êõ‘·TÔ ‘·q
eTDÏì lø£èwüß&í ˚ <=+>∑*+#ê&Éì, ‘·q k˛<äsT¡ DÏí ≈£L&Ü dü+Vü≤]+#ê&Éì
n|üyê<äTy˚kÕ&ÉT. ‘·qMT<ä |ü&¶É ì+<ä b˛>=≥Tºø√yê\ì uÛ≤$+∫q lø£èwüß&í TÉ
ø=+‘· |ü]yêsêìï yÓ+≥u…≥Tº≈î£ ì Á|üùdqTDÏí yÓ‘T· ≈£î‘·÷ n&É$˝ÀøÏ yÓfi≤fl&ÉT.
nø£ÿ&É Á|üùdqT&ç ø£fi‚ãs¡+ ø£ì|æ+∫+~. eTDÏ˝Ò<äT. nø£ÿ&ÉTqï dæ+Vü≤+
n&ÉT>∑TC≤&É*ï #·÷dæ yÓfi¯fl>± dæ+Vü≤+ ≈£L&Ü #·∫Ã|ü&TÉ +~. <ëì |üøÿ£ q
uÛ\Ñ ÷¢ø+£ n&ÉT>∑TC≤&É\T ø£ì|æ+#êsTT. yê{Ïì nqTdü]dü÷Ô yÓfifl¯ >± lø£èwüß&í øç Ï
ˇø£ >∑TVü≤ ø£ì|æ+∫+~. nqT#·sT¡ *ï u…f’ Ò e⁄+&ÉeTì #Ó|Œæ , ø£èwüß&í TÉ ˝À|ü*øÏ
yÓfi≤fl&ÉT, Ä >∑TVü≤˝À e⁄qï C≤+ãe+‘·T&ÉT lø£èwüßD í íÏ >∑T]Ô+#·ø£ Äj·Tq‘√
u≤VüQj·TT<ä∆+ #˚kÕ&ÉT. j·TT<ä∆+ #˚d”#˚d” n\dæb˛sTTq C≤+ãe+‘·T&ÉT
84
∫es¡≈î£ lø£èwüß&í ˚ lsêeTT&Éqï dü‘´· + ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. yÓ+≥H˚ ø£$å T+#·eTì
ÁbÕ]ú+∫ eTDÏì, ‘·q ≈£îe÷¬sÔ C≤+ãe‹ì lø£èwüß&í øç Ï düeT]Œ+#ê&ÉT.
ø£èwüß&í TÉ Ä$<Û+ä >± eTDÏì yÓ‹øÏ rdüT≈£îe∫Ã <ëìï düÁ‘êõ‘·TøÔ Ï
n|üŒ–+#ê&ÉT. nø±s¡D+>± ì»+ ‘Ó\TdüTø√≈£î+&Ü ø£èwüßDí íÏ nee÷ì+∫q+<äT≈£î
düÁ‘êõ‘·TÔ m+‘√ |üXÊÃ‘êÔ|ü|ü&ç Ä eTDÏì <ëì‘√bÕ≥T ‘·q ≈£îe÷¬sÔ
dü‘·úÛ≤eTì ø£èwüßí&çøÏ düeT]Œ+#ê&ÉT. ø£èwüß&í TÉ dü‘´· uÛ≤eTì e÷Á‘·+ ‘·q
uÛ≤s¡´>± d”«ø£]+∫ X¯éT+‘·øe£ TDÏì n‘·&øπç Ç#˚ÃXÊ&ÉT.
qs¡ø±düTs¡ e<Ûä
bÁ Õ>√®‹wü|⁄ü sêìï qs¡ø±düTs¡T&ÉT @\T‘·THêï&ÉT. n‘·&TÉ uÛj
Ñ T· +ø£s+¡ >±
<˚M ñbÕdüq #˚dæ |ü<Vä ‰ü s¡Ty˚\ eT+~ sê»ø£q´*ï ã+~Û+∫ mH√ï nø£è‘ê´\T
#˚dTü HÔ êï&ÉT. n‘·&ç Ä>∑&Ü*ï uÛ]Ñ +#·˝øÒ £ Ç+Á<äT&ÉT lø£èwüß&í ç <ä>∑Zs≈¡ î£ e∫Ã
qs¡≈î£ &ÉT #˚ùd nø£è‘ê´\˙ï @ø£sT¡ e⁄ ô|{≤º&TÉ . qs¡ø±düTs¡T&çøÏ #·#Ã˚ düeTj·T+
ÁbÕ|æ+Ô #·+<äì uÛ≤$+∫ ø£èwüß&í TÉ yÓ+≥H˚ >∑sT¡ ‘·à+‘·TDÏí |æ*∫ dü‘´· uÛ≤eTì
yÓ+fu…≥Tº≈î£ ì ÁbÕ>√®‹wü |ü⁄sêìøÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT. Ä q>∑s+¡ ˝ÀøÏ Á|üy•˚ +∫q
ø£èwüß&í TÉ qs¡≈î£ &ç ôdH’ ê´qï+‘ê #Ó˝≤¢#<Ó Tä s¡T #˚dæ yês¡+<ä]˙ e~Û+#ê&ÉT.
yês¡+<ä] HÓ‘T· sÔ T¡ Á|üeVæ≤+#˚˝≤ #˚dæ Ä q>∑sêìï XÀDÏ‘|· ⁄ü s¡+>± e÷sêÃ&ÉT.
n|ü&ÉT qs¡≈î£ &ç nqT#·sT¡ &Óq’ eTTsêdüTs¡T&ÉH˚ ◊<äT‘·\\ sêø£då Tü &ÉT ø£èwüßD í íÏ
m<äTs=ÿHêï&ÉT. n‘·&ç ◊<äT‘·\©ï ‘·q #·Áø±j·TT<Û+ä ‘√ K+&ç+#˚kÕ&ÉT ø£èwüß&í TÉ .
qs¡ø±düTs¡T&ÉT ‘·q sê»´+˝À e÷Á‘·y˚T Á|ü‘˚´ø£+>± e⁄qï
Hê\T>∑T<ä+‘ê\ >∑»ôd’Hê´ìï yÓ+≥ u…≥Tº≈£îì dü«j·T+>± lø£èwüßíDÏí
düMT|æ+#ê&ÉT. ø£èwüß&í TÉ m+‘√ùd|ü⁄ qs¡ø±düTs¡T&ç‘√ j·TT<ä+∆ #˚kÕ&ÉT. ∫e]øÏ
#·Áø±j·TT<Ûä+‘√ n‘·&ç ‘·\ q]øÏ yÓ÷øå±ìï Á|ükÕ~+#ê&ÉT. qs¡ø±düTs¡
dü+Vü‰s¡+‘√ uÛ÷Ñ <˚$ m+‘√ dü+‘√wæ+∫+~. <˚e‘·\+‘ê »j·T»j·T<Ûë«Hê\T
#˚dæ |üP\yêq ≈£î]|æ+#ês¡T. ø£èwüßí&ÉT qs¡≈£î&ç ≈£îe÷s¡T&ÉT ªuÛÑ>∑<ä‘·TÔ&çμøÏ
sêC≤´ìï n|üŒ–+∫ qs¡≈î£ &ç #Ós˝¡ À e⁄qï |ü<Vä ‰ü s¡Ty˚\ eT+~ ø£q´\≈£L
85
$eTTøÏÔ ø£*Œ+#ê&ÉT. ∫e]øÏ yês¡+<ä]˙ $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îì yê]ø±q+<ëìï
ø£*–+#ê&ÉT.
‘·sT¡ yê‘· lø£èwüß&í TÉ , |üPs¡«+ qs¡ø±düTs¡T&ÉT Ç+Á<äTDÏí »sTT+∫
n|üV≤ü ]+∫q n~‹ ≈£î+&É˝≤\qT rdüT≈£îì dü‘´· uÛ≤eT‘√ düV‰ü <˚e˝Àø±ìøÏ
yÓfi≤fl&ÉT. Ç+Á<äT&çøÏ yê{Ïì n|üŒ–+∫ ‹]– edüTÔ+&É>± dü‘·úÛ≤eT
q+<äqeq+˝À e⁄qï ø£\Œeèøå±ìï ø√s¡T≈£î+~. ø£èwüß&í TÉ <ëìï rdüT≈£îì
<ë«s¡ø± q>∑sêìøÏ e∫Ã Ä ø£\Œeèøå±ìï dü‘´· uÛ≤eT ô|s¡&TÉ ˝À Hê{Ï+#ê&ÉT.
bÂ+Á&Éø£ yêdüT<˚e⁄&ÉT
ø£s÷¡ <˚XÊìøÏ sêE bÂ+Á&Éø£ yêdüT<˚e⁄&ÉT. n‘·&TÉ eT÷s¡T&â ˚ ø±≈£î+&Ü
<äTs¡V≤ü +ø±] ≈£L&Ü. ‘·qøÏ yêdüT<˚e⁄&ÉT nH˚ù|s¡T ñ+&É≥+ e\¢ ‘êH˚
ì»yÓTqÆ yêdüT<˚e⁄&Éqì <ë«s¡ø˝£ À e⁄+&˚ lø£èwüß&í TÉ ‘·qù|s¡T ô|≥Tº≈î£ ì
yêdüT<˚e⁄&ÉT>± #Ó˝≤eTD° ne‘·THêï&É˙ ÁuÛ$Ñ T+#ê&ÉT. n‘·&ç #·T≥÷º e⁄qï
nqT#·sT¡ \T ≈£L&Ü n‘·&˝ç ≤ yÓÁ]yêπs. n+<äs÷¡ ø£*dæ bÂ+Á&É≈î£ &ç ÁuÛeÑ Tì
ì»eTì q$Tà+#·kÕ>±s¡T. ì‘·´+ n‘·&ìç leTVü‰$wüßeí ⁄>± n\+ø£]+∫
bı>∑&\ÔÉ ‘√, düT‘Ô T· \‘√ eTT+#Ó‘yÔ̊ ês¡T. Áø£eT+>± n‘·&øç Ï |æ∫Ã ‘·\ø¬ øÏÿ
‘·qøÏ ‘·|Œü me]ø° yêdüT<˚e HêeT+ ñ+&É≈L£ &É<ìä uÛ≤$+#ê&ÉT. yÓ+≥H˚
ˇø£ <ä÷‘·‘√ ‘·q dü+<˚XÊìï lø£èwüß&í øç Ï #Ó|Œü eTì |ü+|æ+#ê&ÉT.
bÂ+Á&Éø£ yêdüT<˚e⁄&ÉT |ü+|æq <ä÷‘· lø£èwüß&í TÉ düu˝ÑÛ À e⁄+&É>±
e∫Ã Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT ªªzsT÷ ø£ècÕí! j·÷<äyê! á uÛ÷Ñ eT+&É˝≤ìï s¡ø+åÏ #·{≤ìøÏ
yêdüT<˚e⁄&Ó’q H˚qT ne‘·]+#êqT. ˙e⁄ Hêù|s¡Tì, Hê ∫Vü‰ï\ì
ñ|üj÷Ó –+∫ dü+#·]düTHÔ êïeì ‘Ó*dæ+~. Ç~ ˙≈£î ‘·><∑ Tä . Çø£ô|’ ˙e⁄ Hê
yêdüT<˚e Hêe÷ìï $ìjÓ÷–+#·≈î£ +&Ü qqTï X¯sD ¡ Ty˚&TÉ ø√ ˝Ò<ë Hê‘√
j·TT<ë∆ìøÏ ‘·\|ü&TÉ . ìqTï düsêdü] j·TeT˝Àø±ìøÏ |ü+|ækÕÔμμ nì nHêï&ÉT.
Ä e÷≥\T $qï düu≤Û dü<Tä \+<äs÷¡ me&û |æ∫Ãyê&ÉT |æ∫Ã dü+<˚X+¯ |ü+bÕ&ÉT
nì qe⁄«≈£îHêïs¡T. ndü\T Ç˝≤+{Ï eT÷s¡T&â TÉ ≈£L&Ü ˇø£&TÉ +{≤&Ü nì
ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T.
86
lø£èwüß&í TÉ bÂ+Á&É≈î£ &ç <ä÷‘·‘√ ªªzsT÷ ˙e⁄ yÓ[fl ˙ yêdüT<˚e⁄&çøÏ
#Ó|ü @ Äj·TT<Ûë*ï qqTï $dü]+® #·eTHêï&√ ny˚ Äj·TT<Ûë\‘√ bÂ+Á&Éø£
yêdüT<˚e⁄DÏí, n‘·&ç nqT#·s¡T*ï düeT÷\+>± dü+Vü≤]kÕÔqT j·TT<ë∆ìøÏ
dæ<+∆ä >± e⁄+&ÉeTì #Ó|üμμ nì #Ó|Œæ |ü+bÕ&ÉT. <ä÷‘· ‹]– ‘·q sêE
<ä>∑Zsø¡ Ï yÓ[fl lø£èwüß&í ç dü+<˚XÊìï $ì|æ+#ê&ÉT. bÂ+Á&É≈î£ &ÉT lø£èwüß&í ç
sêø£ø√dü+ m<äTs¡T#·÷düTÔHêï&ÉT.
lø£èwüßí&ÉT bÂ+Á&É≈£î&ç sê»´+ MT<äøÏ <ä+&Ó‘êÔ&ÉT. bÂ+Á&É≈£î&ÉT
≈£L&Ü m+‘√ ñ‘ê‡Vü≤+>± ¬s+&ÉT nøåöVæ≤DT\ ôd’q´+‘√ lø£èwüßíDÏí
m<äTs=ÿHêï&ÉT. n‘·&øç Ï Ädüsê>± $TÁ‘·T&Óq’ ø±osêE eT÷&ÉT nøåöVæ≤D°\
ôdH’ ê´ìï yÓ+≥u…≥Tºø=#êÃ&ÉT. j·TT<äs∆ +¡ >∑+˝ÀøÏ n#·Ã+ lø£èwüß&í ˝ç ≤ y˚DTe⁄ì
|æ+#Ûêìï |”‘ê+ãsê*ï øÏØ≥ ≈£î+&É˝≤*ï <Û]ä +∫ |ü>{∑ yÏ w˚ >ü ±&ç˝≤ e#êÃ&ÉT.
n‘·ìï #·÷dæ ø£èwüßí&çøÏ qyê«>∑˝Ò<äT. Ä |ü]Vü‰dü+ #·÷dæ ÄÁ>∑Vü≤+>±
bÂ+Á&É≈î£ &ÉT mH√ï Äj·TT<Ûë*ï lø£èwüß&í ç MT<äøÏ Á|üj÷Ó –+#ê&ÉT. Äj·Tq
yê{ìï{Ï˙ ‘·THê‘·Tqø£\T #˚dæ ∫e]øÏ ‘·q #·Áø±j·TT<Ûëìï Á|üj÷Ó –+∫
bÂ+Á&Éø£ yêdüT<˚e⁄&ç ‘·\ì q]πøXÊ&ÉT. ˇø£|øü ÿ£ bÂ+Á&É≈î£ &ÉT eTs¡D+Ï ∫Hê
j·TT<ä+∆ $s¡$T+#·≈î£ +&Ü bÂs¡TcÕìï #·÷|ædTü qÔ ï ø±osêE ‘·\ì ≈£L&Ü
‘·q #·Áø±j·TT<Û+ä ‘√ K+&ç+∫, Ä ‘·\ ø±osêE ø√≥˝À |ü&˝˚ ≤ u≤D+‘√
ø={≤º&ÉT lø£èwüßí&ÉT.
Ä$<Ûä+>± bÂ+Á&É≈£î&ç MT<ä $»j·T+ kÕ~Û+∫ lø£èwüßí&ÉT
<ë«s¡ø±q>∑sêìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. ìs¡+‘·s¡+ lø£èwüßí&ç ù|s¡TH˚ ‘·\Tdü÷Ô
Äj·Tq n\+ø±sêH˚ï <Û]ä dü÷Ô ø£èwüí HêeTdüàs¡D‘√H˚ J$‘êìï >∑&|ç qæ bÂ+Á&Éø£
yêdüT<˚e⁄&TÉ ∫e]øÏ lø£èwüß&í ç #˚‹˝ÀH˚ eTs¡D+Ï ∫ ø£èwüí kÕj·TT»´+ bı+<ë&ÉT.
nø£ÿ&É ø±osêE ‘·\ ø√≥˝À |ü&É≥+ #·÷dæ n+<äs¡÷ m+‘√
<äT'œ+#ês¡T. ø±osêE eTs¡D≤ìøÏ ø±s¡≈î£ &ÉT lø£èwüß&í ìÉ ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT
ø±osêE |ü⁄Á‘·T&Óq’ düT<äøD åÏ T&ÉT. ø£èwüß&í ç MT<ä Á|ürø±s¡+ rs¡TÃø√yê\ì
87
•e⁄&ç >∑T]+∫ |òüTÀs¡yÓTÆq ‘·|üdüT‡ #˚kÕ&ÉT. •e⁄&ÉT Á|ü‘·´ø£åyÓTÆ es¡+
ø√s¡Tø√eTq>±, ø£èwüßíDÏí dü+Vü≤]+#˚ X¯øÏÔì Á|ükÕ~+#·eTHêï&ÉT. nsTT‘˚
•e⁄&ÉT ˇø£ n_Û#ês¡ Vü≤√eT+ #˚dæ ‘·<ë«sê n‘·&ç ø√]ø£ rs¡TÃø√eTì
ñ|ü<•˚ +#ê&ÉT. düT<äøD å£ T&ÉT m+‘√ ìwü̃>± |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT #Ó|Œæ q n_Û#ês¡
Vü≤√e÷ìï ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT. j·÷>∑+ |üPs¡ÔsTTq ‘·s¡Tyê‘· Vü≤√eT>∑T+&É+
qT+∫ ø£è‘·´ nH˚ eTVü‰X¯øÔÏ Ä$s¡“¤$+∫+~. düT<äøD åÏ T&ÉT <ëìï <ë«s¡ø±
q>∑s+¡ ˝À e⁄qï lø£èwüß&í ç MT<äøÏ Á|üj÷Ó –+#ê&ÉT.
eTVü≤√»«\+>± ‘ê{Ï#≥Ó +º ‘· m‘ÓqÌÔ C≤«\*ï $s¡õeTTà‘·÷ ø£è‘ê´X¯øÔÏ
<ë«s¡ø±q>∑s+¡ ˝ÀøÏ Á|üy•˚ +∫+~. q>∑sêqï+‘ê <Û«ä +dü+ #˚d÷ü Ô $#·Ã\$&ç>±
dü+#·]+∫+~. <ëì <Ûë{ÏøÏ ‘·≥Tºø√˝Òø£ q>∑sy¡ êdüT\+‘ê |üsT¡ >∑Tq e∫Ã
ø£èwüßD
í íÏ X¯sD¡ T y˚&TÉ ≈£îHêïs¡T. Äj·Tq $wüjT· + Á>∑V≤æ +∫ Ä ø£è‘·´MT<ä
‘·q #·Áø±j·TT<Ûëìï Á|üj÷Ó –+#ê&ÉT. Ä düT<äsÙ¡ q+ dü÷s¡T´&ç˝≤ ~e´‘˚CdüT‡‘√
Á|üø±•dü÷Ô ø£è‘·´ì ‘·]$Tø={Ï+º ~. <ëìï ‘·Ts¡TeTT‘·÷ yÓ[fl Á|üj÷Ó –+∫q
düT<äøDåÏ TDÏí n‘·&ç q>∑sêìï <äV≤æ +∫ ‹]– ø£èwüß&í ç #Ó+‘·≈î£ #˚]+~.
»sêdü+<ÛäT&ç e<Ûä
lø£èwüßí&ÉT düuÛÑ˝À e⁄+&É>± ˇø£ <ä÷‘·e∫Ã Á|üuÛÑ÷! eT>∑<ÛäsêC…’q
»sêdü+<ÛTä &ÉT Çs¡yy’Ó \˚ mì$T~ e+<ä\eT+~ sêE*ï »sTT+∫ yês¡+<ä]˙
ø±sê>±s¡+˝À ã+~Û+#ê&ÉT. yê]ì »sêdü+<ÛTä &ÉT ì‘·´+ mH√ï u≤<Û\ä ≈£î
>∑T]#˚dTü HÔ êï&ÉT. Ä <äTwüß&º ç u≤] qT+∫ ‘·eTqT ø±bÕ&ÉeTì qqTï <ä÷‘·>±
MT <ä>∑Zs≈¡ î£ |ü+bÕs¡Tμμ nì $qï$+#ê&ÉT.
<ä÷‘·yêø±´\T $ì ø£èwüß&í TÉ »sêdü+<ÛTä &ç MT<ä≈î£ j·TT<ë∆ìøÏ yÓfi≤fl\ì
ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT. n+‘·˝À Hês¡<ä eTVü≤]¸ e∫Ã <Ûsä à¡ sêE sê»dü÷j·T
j·÷>∑+ #˚j·TuÀ‘·THêï&ÉH˚ yês¡ÔqT ‘Ó*j·T#˚kÕ&ÉT. n|ü&ÉT ø£èwüßí&ÉT
j·TT<ë∆ìøÏ yÓfi≤fl˝≤ ˝Òø£ sê»dü÷j·÷ìøÏ yÓfi≤fl˝≤ nqï dü+~>±∆edüú≈£î
88
>∑Ts¡j÷· ´&ÉT. n~ >∑eTì+∫q ñ<äe∆ ⁄&ÉT ø£èwüß&í ‘ç √ kÕ«MT! eTq+ eTT+<äT>±
sê»düTj·÷ìøÏ yÓ[‘˚ eT+∫~. nø£ÿ&É qT+∫ »sêdü+<ÛTä &ç <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfifl¯ e#·TÃ
nì dü\Vü‰ Ç#êÃ&ÉT. ñ<äe∆ ⁄&ç e÷≥ Á|üø±s¡+ ø£èwüß&í TÉ ‘·q |ü]yês¡qï+‘ê
yÓ+≥ u…≥Tº≈î£ ì sê»dü÷j·÷ìøÏ yÓfi≤fl&ÉT.
sêC≤dü÷j·÷ìøÏ e∫Ãq ø£èwüß&í ‘ç √ ñ<äe∆ ⁄&ÉT ø£ècÕí »sêdü+<ÛTä &ÉT
eTVü‰ã\e+‘·T&ÉT. n‘·&ç #êe⁄ ;ÛeTùdqT&ç #˚‹˝À sêdæô|{Ïº e⁄+~. ô|>’ ±
n‘·&øç Ï e+<ä nøåöVæ≤D°\ ôdq’ ´+ e⁄+~. n+‘· ôdH’ ê´ìï m~]+∫ >¬ \e≥+
ø£wüº+. »sêdü+<ÛäT&çøÏ Áu≤Vü≤àDT\+fÒ m+‘√ uÛÑøÏÔ, yês¡T @~ ø√]Hê
Ç#˚ÃkÕÔ&ÉT. ø£qTø£ ˙e⁄ ;ÛeTT&ÉT $Á|ü⁄\y˚wü+˝À yÓ[fl <ä«+<ä«j·TT<ë∆ìï
j·÷∫+#·+&ç. n‘·&TÉ n+<äT≈£î n+^ø£]kÕÔ&TÉ . n|ü&É‘ì· ï düT\uÛ+Ñ >±
dü+Vü≤]+#·e#·TÃμμ nì ‘·q Ä˝À#·q ‘Ó*j·T#˚kÕ&ÉT.
Ç+Á<ä Á|ükÕúHêìøÏ e∫Ãq ø£èwüß&í TÉ <Ûsä à¡ sêE <ë«sê n‹~∏ eTsê´<ä\T
bı+~, <Ûäs¡àsêE nqTeT‹‘√ ;ÛeTTDÏí, ns¡T®qTDÏí yÓ+≥u…≥Tº≈£îì
eT>∑<sä∏ êC≤´ìøÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT. <ë]˝À yês¡T eTT>∑TsZ ÷¡ Áu≤Vü≤àDT\ y˚cÕ\T
<Ûä]+#ês¡T. düsêdü] –]ÁeC≤ìøÏ yÓ[fl »sêdü+<ÛäTDÏí ø£*kÕs¡T. e∫Ãq
n‹<∏äT\≈£î ‘·–q ñ|ü#êsê\T #˚dæ @+ ø±yê˝À ø√s¡Tø√eTHêï&ÉT
»sêdü+<∏Tä &ÉT. n|ü&ÉT $Á|üyw˚ +ü ˝À e⁄qï lø£èwüß&í TÉ ˝Ò∫ e÷˝À ˇø£]‘√
˙e⁄ <ä«+<ä«j·TT<ä∆+ #˚j·÷* Ç<˚ e÷ ø√]ø£ nHêï&ÉT. »sêdü+<ÛäT&ÉT
;ÛeTTDÏí ‘·q≈£î ‘·–qyê&ç>± mqTï≈£îHêï&ÉT.
;ÛeT »sêdü+<ÛTä \ eT<Û´ä eT\¢jT· T<ä+∆ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. ˇø£]MT<ä
ˇø£sT¡ eTTwæ|º ÷üò ‘ê\T ≈£î]|æ+#·Tø√kÕ>±s¡T. Ç<ä]› ˝À mes¡÷ n\dæb˛e≥+
˝Ò<Tä . Ç˝≤ yê] b˛s¡T #ê˝≤ø±\+ ø=qkÕ–+~. ;ÛeTT&ÉT ‘·q X¯øqÔÏ +‘ê
ñ|üj÷Ó –+∫ »sêdü+<ÛTä DÏí s¬ +&ÉT uÛ≤>±\T>± N˝ÒÃdæq|üŒ{Ïø° n‘·&≈ç î£ qï
~e´X¯øÔÏ e\¢ Ä s¬ +&ÉT X¯Øs¡u≤Û >±\T ‹]– ø£\dæb˛j˚T$. n|ü&ÉT ø£èwüß&í TÉ
|üøÿ£ H˚ e⁄qï ˇø£ #Ó≥Tº |ü⁄\¢ì$]∫ <ëìï ;ÛeTT&ÉT #·÷ùd˝≤ e´‘·´dü+Ô >±
89
|ü&X˚ Ê&ÉT. Ä dü+øπ ‘êìï Á>∑V≤æ +∫q ;ÛeTT&ÉT ‹]– »sêdü+<ÛTä DÏí eTTwæ|º ÷üò ‘ê\‘√
|ü&>É ={Ïº n‘·&ç X¯Øsêìï s¬ +&ÉT>± N˝≤Ã&ÉT. Ä uÛ≤>±*ï ‹]– n‘·Tø√ÿ≈£î+&Ü
n≥÷Ç≥÷ |ü&X˚ Ê&ÉT. <ëì‘√ »sêdü+<ÛTä &ÉT eTs¡D+Ï #ê&ÉT. eTVü‰Ms¡T&Óq’
»sêdü+<ÛäTDÏí n+‘·+ #˚dæq+<äT≈£î ø£èwüßí&ÉT ns¡T®qT&ÉT ;ÛeTùdqTDÏí
n_Ûq+~+#ês¡T.
»sêdü+<ÛTä &ç ≈£îe÷s¡T&Óq’ düV≤ü <˚e⁄DÏí sêE>± n_ÛùwøÏ+∫ ã+B\T>±
e⁄qï sêE\+<ä]ø° $eTTøÏÔ ø£*–+#ê&ÉT ø£èwüß&í TÉ . yês¡+‘ê ‘·eT $&ÉT<ä\≈£î
ø±s¡≈£î&Ó’q ø£èwüßíDÏí m+‘√uÛÑøÏÔ>± düTÔ‹+#ês¡T. yê] ÁbÕs¡úq $qï ø£èwüßí&ÉT
yê]‘√ ªªsêCÒ+Á<äT˝≤sê! Á|ü»*ï, Áu≤Vü≤àDT*ï u≤~Û+∫q y˚qT&ÉT, qVüQwüß&ÉT,
sêeDT&ÉT, ø±s¡MÔ s¡T´&ÉT ‘·~‘·s¡ sêE\+‘ê q•+#ês¡T. á $wüj÷· ìï
>∑Ts¡T+Ô #·Tø√+&ç. øπ e\+ <Ûsä à¡ e÷s¡Z+˝À Á|üe]Ô+#˚ sêE\πø ø°]ÁÔ |ü‹wü̃\T
\_ÛkÕÔsTT. á X¯Øs¡+ XÊX¯«‘·+ ø±<äT. MTs¡T á $wüj÷· ìï Á>∑V≤æ +∫ ˙‹,
Hê´j·T+, <Ûsä à¡ + ‘·|Œü ≈£î+&Ü MT Á|ü»*ï bÕ*+#·+&ç. ì‘·´+ j·T»„j÷· >±~
Áø£‘T· e⁄*ï #˚d÷ü Ô HêMT<˚ uÛøÑ ìÔÏ ø£*– e⁄+&É+&çμμ nì uÀ~Û+∫, yês¡+<ä]ø°
eT+>∑fi¯kÕïHê\T #˚sTT+∫ $\TyÓ’q ø±qTø£\‘√ dü‘·ÿ]+∫ yê]yê]
sêC≤´\≈£î kÕ>∑q+bÕ&ÉT.
•X¯óbÕ\ e<Ûä
<Ûäs¡àsêE n‘·´<äT“¤‘·+>± XÊgã<ä∆+>± sê» dü÷j·Tj·÷>±ìï
ìs¡«Væ≤düTHÔ êï&ÉT. Ä j·÷>±ìøÏ yê´düeTVü≤]¸ ø£X´¯ |ü⁄&ÉT, uÛsÑ <¡ ë«E&ÉT e+{Ï
eTT˙X¯«s¡T\T, Á<√Dø£èbÕ~ >∑Ts¡Te⁄\T, ;Ûwàü <äè‘·sêÅwßü \º ˝≤+{Ï ≈£îs¡Teè<äT\∆ T,
<äTs√´<ÛHä ê~ C≤„‘T· \T m+<äs√ $#˚ÃXÊs¡T. yê]‘√ bÕ≥T lø£èwüß&í TÉ ã+<ÛTä $TÁ‘·
dü|]ü yês¡+>± j·÷>±ìøÏ $#˚Ãdæ ø±s¡´Áø£eT+˝À bÕ\T|ü+#·T≈£îHêï&ÉT.
Ä eTVü‰j·÷>±ìøÏ $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\ qT+∫ e∫Ãq sêE\T ‘Ó#Ã˚
ø±qTø£*ï d”«ø£]+#·{≤ìøÏ <äTs√´<Ûqä TDÏ,í j·÷#·≈î£ \≈£î <ëq<Ûsä êà\T #˚ùd
|üìøÏ ø£sT¡ Dí ,íÏ e+≥\T |üs´¡ y˚ø+åÏ #˚ u≤<Û´ä ‘·qT ;ÛeTT&çø,Ï e∫Ãq n‹<∏Tä *ï
90
dü‘ÿ· ]+#˚ u≤<Û´ä ‘·qT ns¡T®qT&çø,° j·T»„kÕe÷Á– düeT≈£Ls¡ÃeTì q≈£î\TDÏ,í
Áu≤Vü≤àDT*ï >∑Ts¡Te⁄*ï ô|<ä*› ï |üPõ+#˚|ìü øÏ düV≤ü <˚e⁄DÏ,í n+<ä]ø° eTècÕºqï
uÛÀ»q+ n+<˚˝≤ #·÷ùd u≤<Û´ä ‘·ì Á<Í|ü‹øÏ n|üŒ–+#ê&ÉT <Ûsä à¡ sêE.
düø\£ ˝Àø±\ <˚e‘·\÷ <Ûsä à¡ sêE #˚dTü qÔ ï sê»dü÷j·÷ìï #·÷dæ
m+‘√ >=|üŒ>± e⁄+<äì Á|üX+¯ dæ+#ês¡T. j·÷>∑+ eTT–+|ü⁄s√E≈£î e∫Ã+~.
<Ûäs¡àsêE j·÷>±ìøÏ $#˚Ãdæq ô|<ä›\+<ä]˙ ‘·–q Ø‹˝À |üPõ+∫
düHêàì+#ê\qT≈£îHêï&ÉT. nsTT‘˚ n+<ä]˝À nÁ>∑|Pü » me]øÏ #˚j÷· *?
nqï dü+<˚V≤ü + e∫Ã+~. n+<äs÷¡ ‘·˝À s¡ø+£ >± dü\Vü‰*#êÃs¡T. ∫es¡>±
düVü≤<˚e⁄&ÉT düuÛÑ˝À ô|’øÏ˝Ò∫ lø£èwüßíDÏí #·÷|ædü÷Ô ªª|üs¡+<ÛëeTT&Ó’q ø£èwüßí&çøÏ
nÁ>∑|Pü » #˚ùdÔ ˝Àø±\˙ï dü+‘√wækÕÔsTTμμ m+<äTø£+fÒ
ns¡Ω‹ Vü≤´#·T´‘·' ÅXË’wüº ´+ uÛ>Ñ y∑ êHé kÕ‘·«‘·+ |ü‹' ˆ
@wüy’Ó <˚e‘ê' düsê« <˚Xø¯ ±\ <ÛHä ê<äjT· ' ˆˆ
j·T<ëø£è‘·$T<ä+ $X¯«+ Áø£‘e· X¯Ã j·T<ë‘·àø±' ˆ
n–ïsêVüQ ‘·j÷Ó eT+Á‘ê' kÕ+K´+ jÓ÷>∑XÃ¯ j·T‘·Œs¡' ˆˆ
@ø£yê ~«rjÓ÷-kÕyÓ’ ‘ê<ë‘·à ´ $T<ä+ »>∑‘Y ˆ
Ä‘·àHê‘êàÁX¯j·T' düuÛ≤´' düè»‘·é‹ Vü≤+‘·´»' ˆˆ
düs¡«uÛÑ÷‘ê‘·à uÛÑ÷‘êj·T ø£ècÕíj·÷qq´ <ä]ÙH˚ ˆ
<˚jT· + XÊ+‘êj·T |üPsêíjT· <ä‘kÔ· Õ´q+‘·´ $T#·Ã‘ê ˆˆ
(<äXe¯ Tdüÿ+<ä+ : XÀ¢ 19`24)
j·T<äTe+X¯ ÁX‚wßü &˜ q’Ó lø£èwüß&í ˚ düu≤Û dü<Tä \+<ä]˝Àø° >=|üŒyê&ÉT.
n+<äTe\¢ Äj·TH˚ nÁ>∑|Pü »≈£î ns¡TΩ&TÉ . Äj·Tq düø\£ <˚e‘ê dü«s¡÷|ü⁄&ÉT.
n+‘˚ø±<äT <˚Xø¯ ±\ <ÛHä ê~ edüTeÔ ⁄\˙ï Äj·TH˚. á $X¯«+, düø\£ j·TC≤„\T
ø£èwüß&í ç dü«s¡÷bÕ˝Ò. Ä ø£èwüß&í ˚ n–ï>±, ÄVüQ‹>±, eT+Á‘·+>± $\dæ\T¢‘T· Hêï&ÉT.
dü<dä Tü ´˝≤sê lø£èwüß&í TÉ ˇø£ÿ&˚ n~«rj·T |üsÁ¡ ãVü≤à. á düø\£ »>∑‘÷· Ô Äj·Tq
91
dü«s¡÷|üyT˚ . n+‘·ø° Äj·TH˚ Ä<Ûës¡+ düø\£ ÁbÕDT˝À¢ lø£èwüß&í TÉ n+‘·sê´$T>±
e⁄+{≤&ÉT. XÊ+‹ dü«s¡÷|ü⁄&ÉT, |ü]|üPs¡T&í TÉ . ø£qTø£ n˝≤+{Ï lø£èwüß&í øπç
nÁ>∑|Pü » #˚jT· ≥+ düeTT∫‘·+μμ nHêï&ÉT.
düV≤ü <˚e⁄&ç e÷≥\T $ì düu≤Û dü<Tä \+‘ê Vü≤s¡¸<ëÛ «Hê\T #˚kÕs¡T.
<Ûsä à¡ sêE n‘·&ç k˛<äsT¡ \T |ü]yês¡+ m+‘√ uÛøÑ >ÔÏ ± lø£èwüß&í øç Ï nÁ>∑|Pü »
#˚jT· ≥+ ÁbÕs¡+_Û#ês¡T. n+‘·˝À Ä yÓu’ eÑÛ <äèXÊ´ìï #·÷dæ düV≤æ +#·˝ìÒ
•X¯óbÕ\T&ÉT düu˝ÑÛ À+∫ ô|ø’ ˝Ï ∫Ò ªªÄVü‰ Ç+‘·eT+~ C≤„qeè<äT\∆ T, >∑Ts¡Te⁄\T
e⁄qï á düu˝ÑÛ À yês¡+<ä]˙ eT]∫ j·÷<äe⁄&Óq’ lø£èwüß&í øç Ï nÁ>∑|Pü »
#˚dTü HÔ êïπs! ≈£î\+ >√Á‘·+ ˝Òìyê&çøÏ |üP»#˚dæ n+<ä]ï nee÷ìdüTHÔ êïπs!
Ç~ uÛ≤eé÷ nì mH√ï |üsT¡ wüyTÓ qÆ yêø±´\‘√ lø£èwüßD í íÏ ì+~+#·≥+
ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. n+<äs÷¡ n‘·&ç e÷≥\øÏ ÄX¯Ãs¡´b˛‘·THêïs¡T.
lø£èwüßí&ÉT ∫~«˝≤dü+>± qe⁄«‘·÷ #·÷düTÔHêï&ÉT. bÕ+&Ée⁄\≈£î
ÄÁ>∑Vü≤+ e∫Ã+~. Äj·TT<Ûë\T <Ûä]+∫ •X¯óbÕ\T&ç MT<äøÏ <ë&ç
#˚j·TuÀj·÷s¡T. •X¯óbÕ\T&ÉT ≈£L&Ü n+<ä]˙ ‹&ÉT‘·÷ m<äTs¡T<ë&çøÏ
dæ<e∆ä Tj·÷´&ÉT. ‘·q ø£‹ìÔ ô|ø¬’ ‹Ô ø£èwüß&í ç MT<äøÏ e#êÃ&ÉT. Çø£ düeTj·T
e÷düqïyÓT+Æ <äì ‘·\∫q ø£èwüß&í TÉ yÓ+≥H˚ #·Áø±j·TT<Ûëìï Á|üj÷Ó –+∫ •X¯ó
bÕ\T&ç ‘·\ì q]πøXÊ&ÉT. ˇø£ÿkÕ]>± •X¯óbÕ\T&ç X¯Øs¡+ H˚\ø=]–+~.
n‘·&ç X¯Øs¡+˝À+∫ ~e´‘˚»düT‡ u…≥ ’ ≈£î e∫Ã lø£èwüß&í ˝ç À ø£*dæb˛sTT+~.
Ä$<Û+ä >± lø£èwüß&í ç MT<ä $s√<Û+ä ô|+#·T≈£îì ìs¡+‘·s+¡ Äj·Tq HêeTdüàs¡DÒ
#˚d÷ü Ô ∫e]øÏ Äj·Tq #˚‹˝ÀH˚ eTs¡D+Ï ∫ ø¬ e’ \´+ bı+<ë&ÉT •X¯óbÕ\T&ÉT.
≈£î#˚˝ÀbÕU≤´q+
lø£èwüß&í TÉ ≈£î#˚\T&ÉT Ç<äs› ÷¡ kÕ+B|ü eTTì <ä>sZ∑ ¡ •wü´]ø£+ #˚kÕs¡T.
yê]<ä›s÷¡ düV‰ü <Ûë´j·TT\T. ø±\Áø£eT+˝À ≈£î#˚\T&ÉT <Ûqä dü+bÕ<äq MT<ä
@e÷Á‘·+ ÄdüøÔÏ ˝Ò≈î£ +&Ü JeHêìï ì]¢|+Ôü >± ø=qkÕ–düTHÔ êï&ÉT. ≈£î#˚\T&ç
92
uÛ≤s¡´ n‘·ìøÏ nìï$<Ûë˝≤ nqT≈£L\e‘˚ nsTT‘˚ ÄyÓTøÏ ÄX¯ e⁄+~.
m+<äTø£+fÒ yê]øÏ n~Ûø£ dü+‘êq+. ˇø£s√E ≈£î#˚\T&ç uÛ≤s¡´ ‘·q uÛsÑ ‘Ô¡ √
ªªkÕ«MT! lø£èwüß&í TÉ m+‘√ ◊X¯«s¡é+‘·T&ÉT. ô|>’ ± MT≈£î düV‰ü <Ûë´sTT. eTq
J$‘·+ düTK+>± kÕ>∑≥+ ø√dü+ Äj·Tìï @<ÓH’ ê n]∆+∫ rdüT≈£îs¡+&çμμ
nì ø√]+~. <ä]Á<äu≤<Ûä ‘·≥Tºø√˝Òø£ ‘·qøÏ Çwü+º ˝Òøb£ ˛sTTq|üŒ{Ïø° uÛ≤s¡´
e÷≥ì ø±<äq˝Òø£ ‘·q Ç+{À¢ e⁄qï ø=~› n≥T≈£î*ï eT÷≥≈£≥Tº≈î£ ì <ë«s¡ø±
q>∑sêìøÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT ≈£î#˚\T&ÉT.
≈£î#˚\T&ÉT e#êÃ&Éqï $wüjT· + ‘Ó*dæ ø£èwüß&í TÉ kÕ<äs+¡ >± n‘·ìï
kÕ«>∑‹+#ê&ÉT. ≈£îX¯˝À|ü#êsê\T #˚dæ m+‘√ eTsê´<ä>± #·÷düT≈£îHêï&ÉT.
ø£èwüß&í ç dü‘êÿsêìøÏ ≈£î#˚\T&ç eTqdüT m+‘√ Äq+<ä|&ü +ç ~. uÛÀ»q+ eTT–+∫
Ädüq+˝À ≈£Ls¡TÃqï ≈£î#˚\T&çøÏ lø£èwüßí&ÉT dü«j·T+>± $+C≤eTs¡Mdü÷Ô
|üPs¡«+ ∫qï‘·q+˝À >∑Ts¡T≈£î\+˝À »]–q dü+|òTü ≥q\ìï{Ï˙ >∑Ts¡T#Ô k˚ Õ&ÉT.
≈£î#˚\T&ÉT ‘êqT eT÷≥ø£{Ïº ‘Ó∫Ãq n≥T≈£î*ï ø£èwüßí&çøÏ Çe«{≤ìøÏ
dæ>T∑ Z|&ü Ü¶&TÉ . n~ Á>∑V≤æ +∫ Ä eT÷≥qT ˝≤≈£îÿì n+<äT˝Àì n≥T≈£î*ï
ˇø£ >∑Tô|Œ&ÉT ‹Hêï&ÉT ø£èwüß&í TÉ .
Ä$<Û+ä >± lø£èwüß&í ‘ç √ mH√ï eTsê´<ä\T bı+~q ≈£î#˚\T&ÉT ‘êqT
e∫Ãq $wüjT· + eT]Ãb˛sTT eTsêï&ÉT ñ<äjT· + <ë«s¡ø±q>∑s+¡ qT+∫
Ç+{ÏøÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT. ‘·q Ç+{Ï düMT|ü+˝ÀøÏ e#êÃø£ n‘·&øç Ï >∑Ts=Ô∫Ã+~.
ªªnjÓ÷´! HêuÛ≤s¡´ @<ÓH’ ê n]ú+∫ s¡eTà+<˚ H˚Hy˚ ÷Ó ø£èwüßD í íÏ @B ø√s¡˝<Ò Tä .
n&ç– e⁄+fÒ <Ûqä y˚TyÓTHÆ ê Ç#˚Ãyê&˚y÷Ó ! Ç|ü&ÉT ñ‘·#Ô ‘˚ T· \‘√ Ç+{ÏøÏ yÓ[fl
Hê uÛ≤s¡´øÏ @+ #ÓbÕŒ*μμ nì ∫+‹dü÷Ô Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fl&ÉT. nsTT‘˚ nø£ÿ&É
n‘·&øç Ï ‘·q Ç\T¢ ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . ˇø£ô|<ä› uÛeÑ q+ ø£ì|æ+∫+~. @$T{Ï~
nqT≈£î+≥÷ ˝À|ü*øÏ Á|üy•˚ +#ê&ÉT. ˝À|ü\ m+‘√ $\TyÓq’ eTDÏV‰ü sê\T
<Û]ä +∫q ‘·quÛ≤s¡´ #Ó*ø£‘˝ÔÓ ‘√ ùde\+<äT≈£î+≥÷ ø£ì|æ+∫+~. n|ü&ÉT
ns¡eú TsTT´+~ ≈£î#˚\T&çøÏ n<ä+‘ê lø£èwüß&í ç ~yê´qTÁ>∑V≤ü y˚Tqì.
93
24 eT+~ >∑Ts¡Te⁄\T
ˇø£Hê&ÉT j·T<äTeTVü‰sêE dü+#·]düT+Ô &É>± Äj·Tq≈£î <˚V≤ü dü+kÕÿsê\T
˝Òø£ ì•Ã+‘·>±, ì]¢|+Ôü >± ‹s¡T>∑T‘·Tqï ˇø£ ne<Û÷ä ‘· ø£ì|æ+#ê&ÉT. Äj·TH˚
<ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT. n‘·ìï #·÷dæ ÄX¯Ãs¡´b˛sTTq j·T<äTeTVü‰sêE ªªkÕ«MT
mìï düTKuÛÀ>±\THêï y˚TeT+‘ê m+‘√ ndü+‘·è|æ‘Ô √ e⁄Hêï+. ‘·eTπsyÓ÷
@MT ˝Òøb£ ˛sTTHê Ç+‘· dü+‘·è|æ>Ô ± m˝≤ e⁄Hêïs¡T. <äjT· #˚dæ Ä s¡V≤ü düý˚T$T{À
#Ó|Œü +&Éì ø√sê&ÉT. Ä ne<Û÷ä ‘· j·T<äTeTVü‰sêE‘√ sêC≤! H˚qT ˝Àø£+˝À
m+‘√eT+~ >∑Ts¡Te⁄\ qT+∫ C≤„Hê*ï bı+<ëqT. Ä C≤„q+ e\¢H˚
dü‘´· + ‘Ó\TdüT≈£îì Ç˝≤ ì•Ã+‘·>± ì]¢|+Ôü >± dü+‘·è|æ>Ô ± dü+#·]düTHÔ êïqT.
Ä >∑Ts¡Te⁄˝…es√ #ÓãT‘ê $qT`
1. uÛ÷Ñ $T : uÛ÷Ñ $T qT+∫ düV≤ü q+. uÛ÷Ñ $T qT+∫ |ü⁄{Ïqº |üs«¡ ‘ê\T,
eèøå±\ qT+∫ dæsú ‘¡ ê«ìï ˝Àø√|üø±s¡+ #˚jT· {≤ìï H˚sT¡ Ã≈£îHêïqT.
2. yêj·TTe⁄ : yêj·TTe⁄ ÁbÕDyêj·TTe⁄>± ˝À|ü\ ãVæ≤sYyêj·TTe⁄>±
u…’≥ dü+#·]düTÔ+~. Bì qT+∫ X¯ØsêìøÏ m+‘· ø±yê˝À n+‘˚
rdüTø√yê\ì ãVæ≤sê«j·TTe⁄ <ë«sê düT>∑+<Ûä <äTs¡+Z <Ûë\ düeTuÛ≤e+‘√
d”«ø£]+#ê\ì Á>∑Væ≤+#êqT.
3. Äø±X¯+ : Ç~ ˝À|ü˝≤, u…{’ ≤, n+‘ê yê´|æ+∫ e⁄+≥T+~. Bì<ë«sê
|üse¡ ÷‘·à n+‘·{≤ yê´|æ+∫ e⁄+{≤&Éì, ì]«ø±s¡T&Éì, ìs¡TZDT&Éì
‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
4. »\+ : ˙s¡T nìïs¡ø±\ eT*Hê\q÷ X¯ó~∆ |üsT¡ düT+Ô ~. Bì<ë«sê
nC≤„q+ nH˚ eT*Hê*ï ‘=\–+∫ n+<ä]˙ |ü$Á‘·T*ï #˚j÷· \H˚
$wüj·÷ìï ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
5. n–ï : n–ï nH˚~ Ç~eT+∫~, Ç~eT+∫~ ø±<äT nqï $#·øD å£
˝Ò≈î£ +&Ü nìï{Ï˙ <äV≤æ düT+Ô ~. Bì<ë«sê jÓ÷– ‘·q≈£î dü+Áø£$T+∫q
nqTuÛyÑ ê*ï düe÷q+>± d”«ø£]+#ê\ì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
94
n–ïøÏ Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ Äø±s¡+ e⁄+&É<Tä . @ edüTeÔ ⁄˝À Á|üy•˚ ùdÔ <ëì
Äø±sêìï <Û]ä düT+Ô ~. n˝≤π> Ä‘·à≈£L&Ü Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ Äø±s¡+ ˝Ò≈î£ +&Ü
@ Je⁄&ç X¯Øs¡+˝À #˚sT¡ ‘·T+<√ n<˚ s¡÷bÕìï <Û]ä düT+Ô <äì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
6. #·+Á<äT&ÉT : #·+Á<äT&ç ø£fi\¯ T ô|s¡>≥ ∑ + ‘·s>¡ ≥
∑ + #·÷dæ X¯Øs¡+ ≈£L&Ü
ô|]– ø°D å dÏ Tü +Ô <äì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
7. dü÷s¡T´&ÉT : dü÷s¡T´&ÉT mes¡÷ ø√s¡≈î£ +&Ü ˙{ÏqT+∫ Ä$]ì rdüT≈£îì
‹]– es¡¸+>± Á|ükÕ~kÕÔ&TÉ . nìï ˝Àø±\≈£L yÓ\T>∑T, y˚&û ÇkÕÔ&TÉ .
áj·Tq <ë«sê m˝≤+{Ï Á|ü‹|ò˝ü ≤ù|ø£å ˝Ò≈î£ +&Ü jÓ÷– nqïyê&ÉT
˝Àø£ø£˝≤´D+ ø√dü+ bÕ≥T|ü&Ü\ì H˚s¡TÃ≈£îHêïqT. ˇπø dü÷s¡T´&ÉT
mH√ï bÕÁ‘·\˝À e⁄qï ˙fi¯fl˝À mH√ï dü÷s¡T´\T>± Á|ü‹_+_+#·≥+
#·÷dæ, ˇπø |üs¡e÷‘·à y˚s¡Ty˚s¡T s¡÷bÕ\˝À nH˚ø£+>± e⁄qï≥Tº
ÁuÛÑeTø£*ŒkÕÔ&Éì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
8. bÕe⁄s¡+ : ˇø£ bÕe⁄s¡+ #Ó≥Tºø=eTà MT<ä >∑÷&ÉTø£≥Tº≈î£ ì ‘·q |æ\\¢ ‘√
dü+kÕs¡+ #˚k˛Ô+~. ˇø£Hê&ÉT ˇø£ uÀj·Tyê&ÉT |üìïq e\˝À |æ\¢
bÕe⁄s¡+ ∫≈£îÿ≈£î+~. <ëìï $&ç|+æ #ê\ì ‘·*b¢ Õe⁄s¡+. yê]<ä]› ˙
$&ç|æ+#ê\ì ‘·+Á&ç bÕe⁄s¡+ e\˝À ∫≈£îÿ≈£îHêïsTT. M{Ï<ë«sê
uÛ≤sê´|æ\˝¢ H˚ eTeTø±sêìï ô|+#·T≈£î+fÒ dü+kÕs¡eTH˚ e\˝À ∫øÏÿ
J$‘· \ø£å ýÓTqÆ yÓ÷ø£kå Õ<Ûqä ì e÷qe⁄\T $düà]kÕÔsì¡ ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
9. ø=+&É∫\Te : Bì qT+∫ ÄVü‰s¡+ ø√dü+ yÓ‘T· ø√ÿ≈£î+&Ü \_Û+∫q
ÄVü‰s¡+ m˝≤+{Ï<H’Ó ê <ëìï Äq+<ä+>± Äs¡–+#ê*. ˇø£yfi˚ ¯ ÄVü‰s¡+
\_Û+#·øb£ ˛‘˚ düV≤ü q+>± ìsêVü‰s¡+>± e⁄+&Ü\ì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
10. düeTTÁ<ä+ : düeTTÁ<ä+ qT+∫ >∑+;Ûs¡+>±, ìX¯Ã\+>± e⁄+&É≥+
H˚s¡TÃ≈£îHêïqT.
11. $T&É‘· : Ç~ B|ü+ø±+‹øÏ Äø£]¸+#·ã&ç ‘·q ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒ‘·T+~.
Bì<ë«sê Ç+Á~j·÷\ Äø£s¡¸D≈£î ˝Àã&ç‘˚ e÷qe⁄&ÉT q•kÕÔ&Éì
95
12. ‘˚H{Ó °>∑ : ‘˚H{Ó >° ∑ mH√ï|üP\ qT+∫ ‘˚HqÓ T ‘Ó∫Ã ‘·q |ü≥Tº˝Àô|{Ïº
<ëìï $&ç∫ yÓfifl¯ ˝Òø£ n+<äT˝ÀH˚|&ü ç eTs¡DdÏ Tü +Ô ~. Bì qT+∫ jÓ÷–
nH˚yê&ÉT <˚˙ï ‘Ó∫Ã <ë#·Tø√≈£L&É<ìä @~ \_ÛùdÔ <ëì‘√H˚ ‘·è|æ|Ô &ü Ü\ì
13. @qT>∑T : @qT>∑TqT |üfyºÒ ê&ÉT ô|<ä›>=sTT´ ‘·$« <ëìMT<ä Ä≈£î\T
ø£|Œæ nø£ÿ&˚ ˇø£ Ä&É@qT>∑TqT ñ+#·T‘ê&ÉT. Ä&É@qT>∑T ø√dü+ e∫Ãq
eT>∑@qT>∑T Ä >∑T+≥˝À |ü&bç ˛‘·T+~. Bì <ë«sê nìï yêýÓ÷Vü‰\
ø£Hêï Åd”Ô yêýÓ÷Vü≤+ n‘·´+‘· Á|üe÷<äøs£ e¡ Tì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
14. ‘˚HÓ|ü≥Tº : ‘˚H|Ó ≥ ü Tº ‘·q˝Àì ‘˚HqÓ T dü~«ìjÓ÷>∑+ #ÓjT· ´ø£ <ë∫ô|{Ïº
e⁄+#·T‘·T+~. <ë∫q <Ûäq+ <=+>∑*ï Äø£]¸düTÔ+~. Á|üe÷<ëìøÏ
ø±s¡DeTe⁄‘·T+~. ø£qTø£ dü+Á>∑V≤æ +#·≥+, ˝ÀuÛ+Ñ ‘√ e⁄+&É≥+ nH˚$
‘·>e∑ ì Á>∑V≤æ +#êqT.
15. ˝Ò&ç : ˝Ò&ç n&É$˝À dü+#·]dü÷Ô #·øÿ£ ì yê<ë´\ <Û«ä ìøÏ Äø£]¸+#·ã&ç
y˚≥>±&çøÏ ∫øÏÿb˛‘·T+~. Bì<ë«sê ‘Ó\TdüT≈£îqï<˚$T≥+fÒ jÓ÷–
qè‘ê´\øÏ, >±Hê\øÏ Äø£]¸+#·ã&É≈L£ &É<Tä nì.
16. #˚|ü : #˚|<ü ë«sê õVü≤«#ê|ü\´+ ≈£L&É<ìä ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT. ms¡≈î£
ÄX¯|ü&É¶ #˚|ü <ëìï $T+– ‘êqT y˚≥>±&ç π>˝≤ìøÏ ∫øÏÿ n‘·&çøÏ
ÄVü‰s¡eTe⁄‘·T+~.
17. |æ+>∑fi¯ (y˚X´¯ ) : |æ+>∑fi¯ nH˚ y˚X´¯ m+‘√ <Ûqä ø±+ø£‘å √ e⁄+&˚~.
ˇø£Hê&ÉT ÄyÓT≈£î yÓs’ ê>∑´+ ø£*– düTKuÛÀ>±\˙ï ‘·´õ+∫ düsπ «X¯«s¡T&ç
bÕ<ë\T ÄÁX¯sTT+∫+~. ÄyÓT qT+∫ ÄX¯ nH˚~ <äT'Kø±s¡DeTì,
ìsêX¯ nH˚~ düTU≤ìøÏ ùV≤‘·Teì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
18. ≈£îs¡<+ä (|üøåÏ) : ˇø£ |üøåÏ ‘·qø√dü+ ÄVü‰sêìï ùdø£]+∫ ‘·q >∑÷&ÉT
ì+&Ü <ë#·T≈£îì ‹+{À+~. ˇø£Hê&ÉT ÄVü‰s¡+ @MT <=s¡øì£ Ç‘·s|¡ ≈ü îå£ \T
96
Ä |üø>åÏ ÷∑ &ÉT MT<äøÏ <ë&ç#d˚ æ <ë∫q ÄVü‰s¡qï+‘ê <√#·T≈£îb˛j·÷sTT.
Bì<ë«sê <ë#·Tø√e≥+ <äT'U≤ìøÏ ø±s¡DeTì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
19. |üdæ_&É¶ : m˝≤+{Ï ø£\àwü+ ˝Ò≈£î+&Ü Vü‰sTT>± e⁄+&˚ |üdæ_&É¶qT
#·÷dæ jÓ÷– ≈£L&Ü eTqdüT˝À m˝≤+{Ï ø£\àwü+ ˝Ò≈î£ +&Ü |üd_æ &É˝¶ ≤>±
ìs¡à\+>± e⁄+&Ü\ì Á>∑V≤æ +#êqT.
20. ø£q´ : ø£q´ <ë«sê H˚qT ‘Ó\TdüT≈£îqï<˚$T≥+fÒ m≈£îÿeeT+~
ñqï#√≥ <Ûëq´+ <ä+#·≥+ ≈£î<äs<¡ ìä , Ç<ä›sT¡ +fÒ yês¡T |üsd¡ Œü s¡+
e÷{≤¢&ÉT≈£î+{≤s¡T >∑qTø£ @ø±Á>∑‘·≈£î<äs¡ì, ø£qTø£ @ø±+‘·+>±
e⁄+&É≥y˚T <Ûë´qdæ~ø∆ Ï e÷s¡ZeTì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
21. uÀj·Tyê&ÉT : ˇø£ uÀj·Tyê&ÉT ‘·q u≤D+ eTT\T≈£îq÷ ‘·j÷· s¡T#˚d÷ü Ô
n~ dü]>±Z |ü<Tä qT>± ‘·j÷· s¡sTT´+<√ ˝Ò<√ nì |ü]o*dü÷Ô ÄyÓ|’ ⁄ü
e∫Ãq sêEì ≈£L&Ü >∑eTì+#·≈£î+&Ü @ø±Á>∑+>± ‘·q |üì˝À
©qeTj·÷´&ÉT. n‘·&ç qT+∫ @ø±+‘·+‘√ bÕ≥T @ø±Á>∑‘· ≈£L&Ü
jÓ÷–øÏ #ê˝≤ nedüse¡ Tì Á>∑V≤æ +#êqT.
22. düsŒ¡ + : bÕeTT ‘·qø√dü+ Ç\T¢ ì]à+#·Tø√<äT. NeT\T Ç‘·sJ¡ yê\T
#˚dqæ |ü⁄≥\º ˝À n~ ìedædTü +Ô ~. Bì qT+∫ jÓ÷– nqïyê&ÉT kı+‘·>±
Ç\T¢ ì]à+#·Tø√≈£L&É<ìä düsŒ¡ + @ø±+‘·+>± »qdü+#ês¡+ ˝Òì#√≥
dü+#·]düTÔ+~. n˝≤π> jÓ÷– ≈£L&Ü @ø±+‘·+>± dü+#·]+#ê\ì
23. kÕ©&ÉT : kÕ©&ÉT ‘·q X¯Øs¡+ qT+∫ <ësê*ï |ü⁄{Ï+º ∫ <ëì‘√ >∑÷&ÉT
n\T¢≈î£ +≥T+~. ‘·sT¡ yê‘· ‘·q <ësê*ï ‘êH˚ ‹H˚dTü +Ô ~. Ä kÕ©&ÉT˝≤>±H˚
|üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT ≈£L&Ü ‘·q qT+#˚ $XÊ«ìï düèwæ+º ∫ ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ
Ä $XÊ«ìï ‘êH˚ \j·T+ #˚dTü ≈£î+{≤&Éì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
24. ø£+~Ø>∑ : Ç~ ˇø£ >√&ÉMT<ä eT{Ïº>∑÷&ÉTqT ø£{Ïº n+<äT˝À ˇø£
|ü⁄s¡T>∑Tì ô|{Ïº <ëìï ‘·q yÓTTq‘√ ≈£î&ÉT‘·÷ ì‘·´+ s¡aT+ø±s¡+
97
#˚d÷ü Ô e⁄+&É≥+ e\¢ Ä >∑÷&ÉT˝Àì |ü⁄sT¡ >∑T ≈£L&Ü |ü⁄sT¡ >∑TMT<ä uÛj
Ñ T· +‘√
ø£+~Ø>∑˝≤ e÷]b˛‘·T+~.
n<˚$<Û+ä >± Áù|eT‘√>±˙, <˚«wü+‘√>±˙, uÛj Ñ T· +‘√>±˙,
ìs¡+‘·s¡+ uÛÑ>∑e+‘·TDÏí <Ûë´ìùdÔ ∫e]øÏ uÛÑ>∑e+‘·T&ç kÕs¡÷|ü´+
bı+<äe#·Ãì Á>∑V≤æ +#êqT.
25. X¯Øs¡+ : sêC≤! Hê X¯Øs¡+ qT+∫ ≈£L&Ü H˚HÓH√ï $wüj·÷\T
‘Ó\TdüT≈£îHêïqT. Hê~ nqT≈£îqï X¯Øs¡+ n–ïøÏ ÄVüQ‘Ób’ ˛‘·T+~.
˝Ò<ë Ç‘·s¡ Jyê\≈£î ÄVü‰s¡yTÓ bÆ ˛‘·T+~. uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT ˇø£ÿ e÷qe⁄&çøπ
‘·qì ‘Ó\TdüT≈£îH˚ C≤„Hêìï#êÃ&ÉT. Ç~ ‘Ó\TdüTø√ø£ e÷qe⁄\T
#·#Ã˚ +‘·es¡≈L£ Ç+Á~j·T $wüj÷· \ e÷j·T˝À|ü&ç ø=≥Tº≈î£ +{≤s¡T.
ø£qTø£ X¯Øs¡+ |ü‘q· + ø±ø£eTT+<˚ |üse¡ ÷‘·à >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îì,
<˚Vü‰_Ûe÷Hêìï $&ç∫ yÓ’sê>∑úÛ≤e+‘√ |üs¡e÷‘·à kÕj·TTC≤´ìï
bı+<ë\ì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
ªªsêC≤! ˙øÏ|ü&ÉT #Ó|æŒq >∑Ts¡Te⁄\ qT+N Hê X¯Øs¡+ qT+N
‘Ó\TdüT≈£îqï bÕsƒê\qT ì»J$‘·+˝À ne\+_düTÔHêïqT. Ç|ü&ÉT
Hê≈£î dü+|üPs¡í yÓs’ ê>∑´+ \_Û+∫+~. H˚qT Hê~ nH˚ uÛ≤e+ Hê˝À˝Ò<Tä .
m˝≤+{Ï ø√]ø£\÷ ˝Òe⁄. n+<äTøπ H˚qT MT≈£î ì]«ø±s¡+>± ì]¢|+Ôü >±
Á|üø±•dü÷Ô ø£ì|ædTü HÔ êïqTμμ nì #ÓbÕŒ&ÉT ne<Û÷ä ‘· <ä‘êÔÁ‘˚jT· T&ÉT.
dæ<äT∆\T
lø£èwüß&í TÉ ‘·q Á|æjT· $TÁ‘·T&Óq’ ñ<äe∆ ⁄&ç‘√ ìs¡+‘·s+¡ <Ûë´q+ #˚d÷ü Ô
Ç+Á~j·÷\qT, eTqdüT‡qT, ÁbÕD≤ìï »sTT+∫q jÓ÷–øÏ m˝≤+{Ï dæ<Tä \∆ T
\_ÛkÕÔj÷Ó #ÓbÕŒ&ÉT.
|üse¡ ÷sêúìøÏ ñ|üj÷Ó >∑|ü&˚ dæ<Tä \∆ T
1. nDÏe÷dæ~∆ : Ç~ X¯Øsêìï nDTe+‘· ∫qï>± #˚dTü +Ô ~.
98
2. eTVæ≤e÷dæ~∆ : Bì <ë«sê X¯Øsêìï m+‘√ ô|<ä~› >± #˚jT· e#·TÃ.
3. \|òTæ e÷dæ~∆ : Bìe\¢ n‹ ‘˚*ø£>± X¯Øs¡+ e÷]b˛‘·T+~.
4. >∑]e÷dæ~∆ : Bìe\¢ X¯Øs¡+ #ê˝≤ ãs¡Te⁄>± e÷]b˛‘·T+~.
5. ÁbÕ|æÔdæ~∆ : Bì <ë«sê Ç‘·s¡ Je⁄\T bı+<˚ nqTuÛyÑ ê\‘√ dü+ã+<Û+ä
ô|≥Tºø√e#·TÃ.
6. ÁbÕø±eT´dæ ~ ∆ : ~e´˝Àø±˝À¢ \_Û + #˚ dü T U≤*ï Çø£ ÿ &É q T+#˚
nqTuÛÑ$+#·e#·TÃ.
7. áX¯‘«· dæ~∆ : ‘·q dü+ø£˝≤ŒqTkÕs¡+ Ç‘·sT¡ *ï q&ç|+æ #·e#·TÃ.
8. e•‘·«dæ~∆ : $wüjT· düTU≤\ eT<Û´ä ñ+≥÷ ≈£L&Ü yê{ÏMT<ä yêýÓ÷Vü≤+
˝Ò≈î£ +&Ü e⁄+&Ée#·TÃ.
á mì$T~ dæ<Tä \∆ q÷ nwüdº <æ Tä \∆ +{≤s¡T. ìs¡+‘·s+¡ jÓ÷>±uÛ≤´dü+
#˚ùdyê]øÏ Ç$ \_ÛkÕÔsTT. nsTT‘˚ ì»yÓTqÆ jÓ÷– á dæ<Tä *∆ ï ˝ÖøÏø±ìøÏ
ø±≈£î+&Ü øπ e\+ |üse¡ ÷‘·àqT bı+<ä≥+ ø√düyT˚ $ìjÓ÷–kÕÔsT¡ . Ç$>±ø£
eTs√ |ü~s¡ø±\ dæ<Tä \∆ THêïsTT.
1. ne÷]à‘·«+ : X¯ØsêìøÏ Äø£*<ä|Œæ ø£\T, yês¡øú ´£ + ˝Ò≈î£ +&Ü #˚dTü +Ô ~.
2.<ä÷s¡ÁX¯eD+, 3.<ä÷s¡<äs¡Ùq+, 4.eTH√»e+ (eTqdü‡+‘· y˚>∑+>±
|üjT· ì+#·≥+) 5.ø±eTs¡÷|ü+(ø√]q s¡÷bÕìï <Û]ä +#·≥+) 6.|üsø¡ ±j·T
Á|üyX˚ +¯ (#·ìb˛sTTq yê] X¯Øsê˝À¢øÏ Á|üy•˚ +#·≥+) 7.dü«#·Ã¤+<ä eTs¡D+
(‘·q Çwü+º e∫Ãq|ü&ÉT eTs¡D+Ï #·≥+) 8.s¡eTDX¯øÔÏ (<˚e‘·\T nqTuÛ$Ñ +#˚
düTKÁø°&É*ï nqTuÛÑ$+#·≥+) 9.dü+ø£\Œdæ~∆ (‘êqT ø√s¡T≈£îqï yê{Ïì
bı+<ä ≥ +) 10.nÁ|ü ‹ Vü ≤ ‘· > ∑ e Tq+ (ø√]q#√{Ï ø Ï n&É T ¶ ˝ Ò ≈ £ î +&Ü
yÓfi¯fl>∑\>∑≥+) á |ü~ dæ<Tä \∆ ÷ ˝ÖøÏød£ <æ Tä \∆ T.
M{Ï ‘ √ bÕ≥T 1.Á‹ø±\C≤„ q + 2.n<ä « +<ä « +(y˚ & ç ø Ï #· * øÏ
#·*+#·≈£î+&Ü e⁄+&É≥+) 3.|üs¡∫‘êÔ_Û»„‘· (Ç‘·s¡T\ eTqdüT\˝Àì
99
$wüj·÷*ï Á>∑Væ≤+#·≥+) 4.düÔ+uÛÑq+ (ì|ü˝À ˙{Ï˝À ø±\≈£î+&Ü,
‘·&eÉ ≈£î+&Ü e⁄+&É≥+) 5.n|üsê»j·T+ (me]‘√ z&çb˛≈£î+&Ü e⁄+&É≥+)
ñ<äy∆ ê! Ç|ü&ÉT H˚qT #Ó|Œæ q dæ<Tä \∆ ˙ï uÛ>Ñ e∑ <ë∆´q ìeT>∑Tï˝…q’
jÓ÷>∑T\≈£î \_ÛkÕÔsTT. nsTT‘˚ á dæ<Tä \∆ Äø£s¸¡ D˝À |ü&y¶É ê&ÉT e÷j·Tã<äT&∆ ’Ó
‘·q ndü\T \øå±´ìï $düà]kÕÔ&TÉ . ø£qTø£ á dæ<Tä \∆ $wüjT· +˝À #ê˝≤
C≤Á>∑‘>Ô· ± e⁄+&Ü* nì lø£èwüß&í TÉ ñ|ü<•˚ +#ê&ÉT.
düHêï ´kÕÁX¯eT+
lø£èwüß&í TÉ ñ<äe∆ ⁄&çøÏ düHêï ´kÕÁX¯eT ìj·Te÷\qT >∑T]+∫ Ç˝≤
uÀ~Û+#ê&ÉT.
ñ<äy∆ ê! düHêï ´kÕÁX¯e÷ìï ÁãVü≤à#·s´¡ , >±s¡Ωd´úü , yêqÁ|ükÕúÁX¯e÷\˝À
<˚ìqT+#ÓH’ ê d”«ø£]+#·e#·TÃ. nsTT‘˚ d”«ø£]+#˚ yê&çøÏ ÇVü≤|üs˝¡ Àø£ uÛÀ>±\
MT<ä rÁeyÓTqÆ yÓs’ ê>∑´+ e⁄+&Ü*. ÁbÕC≤|ü‘´˚ wæº j·÷>±ìï Ä#·]+∫ ‘·q≈£îqï
dü+|ü<qä +‘ê <ëq+ #˚dæ <˚ìMT<ë ø√]ø£ ˝Ò≈î£ +&Ü |üse¡ ÷‘·àqT Vü≤è<äjT· +˝À
Á|ü‹wæº+#·Tø√yê*. uÛ≤sê´|ü⁄Á‘·T\T ã+<ÛäT$TÁ‘·T\T ø£*–+#˚ ã+<Ûë\qT
nes√<Ûë\qT n‹Áø£$T+#ê*. øö|”Hêìï <ëì MT<ä yÓTT\#·T≥÷º ˇø£ >∑T&Éq¶ T
e÷Á‘·yT˚ <Û]ä +#ê*. ñ‘·ØÔ j·T+ y˚dTü ø√≈£L&É<Tä . <ä+&É+ _Ûø±å bÕÁ‘· ‘·|Œü
eTπsB ñ+#·Tø√≈£L&É<äT. H˚\ì #·÷dü÷Ô q&Éyê*. ˙fi¯flqT eÅdüÔ+˝À
e&ÉuÀdüT≈£îì Á‘ê>±*. m|ü&É÷ dü‘ê´H˚ï |ü˝ø±*. eTÚqÁe‘êìï Ä#·]+#ê*.
ø±eT´ø£sà¡ *ï #˚j÷· \H˚ Ä˝À#·H˚ sê≈£L&É<Tä . @&ÉT Çfi¯fl˝À e÷Á‘·yT˚ _Ûøå£
n]ú+∫ \_Û+∫q <ëì‘√ dü+‘·è|æÔ #Ó+<ë*. }]ãj·T≥ e⁄qï q~˝À>±˙,
#ÓsT¡ e⁄˝À>±˙ kÕïq+#˚dæ ‘êqT ùdø£]+∫q _Ûø˝å£ À ø=+‘· Ç‘·s¡ Je⁄\≈£î
n]Œ+∫ $T–*+~ ‘êqT ‹Hê*.
düHêï´dæ m|ü&É÷ ˇ+≥]>±H˚ dü+#·]+#ê*. øπ e\+ _Ûøå£ ø√düyT˚
Á>±eT+˝ÀøÏ yÓfi≤fl*. á <äèX¯´ »>∑‘+Ô· ‘ê nXÊX¯«‘·+ nì >∑Ts¡T+Ô #·Tø√yê*.
100
yÓ÷ø£+å MT<ä ø√]ø£ ≈£L&Ü e~˝Òdæ øπ e\+ C≤„qkÕ<Ûqä MT<˚ eTqdüT \>∑ï+
#˚j÷· *. u≤\T&ç˝≤>±, eT+<äT&ç˝≤>±, |æ∫Ãyê&ç˝≤>±, ‘·q Á|ü|+ü #·+˝À
‘êH˚ ñ+≥÷ uÛ>Ñ e∑ <ë∆´q+ #˚j÷· *.
yÓ~’ ø£ <Ûsä êà*ï bÕ{ÏdTü HÔ êï ø£sà¡ ø±+&É\ MT<ä ÄdüøÔÏ #·÷|ü≈L£ &É<Tä .
me]ø° <˚ìø° uÛj Ñ T· |ü&≈É L£ &É<Tä . me]ø° uÛjÑ T· + ø£*–+#·≈L£ &É<Tä . Ç‘·sT¡ \T
‘· q ì nee÷ì+∫Hê, ‘êqT eTH√yêø±ÿj· T ø£ s ¡ à \‘√ me]˙
u≤~Û+#·≈L£ &É<Tä . düø\£ Je⁄˝À¢ Ä düsπ «X¯«s¡T&˚ e⁄Hêï&Éì uÛ≤$+#ê*. düHêï´dæ
‘·q≈£î Ä‘·àC≤„q+ ø£*π> es¡≈£L >∑Ts¡Te⁄\ì ÄÁX¯sTT+#ê*. >∑Ts¡Te⁄qT
|üs¡ÁãVü≤à dü«s¡÷|ü⁄&ÉT>± uÛ≤$+#ê*. dü+|üPs¡+í >± yÓs’ ê>∑úÛ≤e+ e⁄+fÒH˚
düHêï ´kÕÁX¯e÷ìï d”«ø£]+#ê*. ˝Òøb£ ˛‘˚ |ü⁄D≤´ìøÏ ã<äT\T bÕ|ü+ edüT+Ô ~.
|üse¡ ÷s¡+ú q•düT+Ô ~.
uÛ≤>∑e‘· <Ûäsêà\T
kÕ«j·T+uÛÑTe eTqTe⁄ eTTìeTqTeT&ÉT ãTTwüuÛÑT&ÉT. n‘·&ç
≈£îe÷s¡T&Óq’ Á|üãT<äT&∆ TÉ , $<˚V≤ü sêC…q’ ªì$TμøÏ uÛ≤>∑e‘· <Ûsä êà\ >∑T]+∫
á$<Ûä+>± ñ|ü<˚•+#ê&ÉT. ªªeTVü‰sêC≤! e÷qe⁄&ÉT ‘êqT J$+∫
e⁄qï+‘·ø±\+ u≤<Ûä\T b˛e{≤ìøÏ, düTK+ bı+<ä{≤ìø° @y√ ø£s¡à*ï
Ä#·]dü÷HÔ ˚ e⁄+{≤&ÉT. ‘êqT ø£sà¡ \ <ë«sê $X‚w+ü >± dü+|ü<*ä ï Ä]®+∫
‘êqT ø√]qe˙ï nqTuÛ$Ñ +#ê\qT≈£î+{≤&ÉT.
n˝≤π> j·T»„j÷· >±~ Áø£‘T· e⁄*ï Ä#·]+∫ ‘·<ë«sê dü«s¡˝Z Àø£dTü U≤\T
bı+<ë\ì yê+∫ÛkÕÔ&ÉT. nsTT‘˚ e÷qe⁄&ÉT ‘êqT nqT≈£îqïe˙ï
bı+<äT‘·THêï&Ü n+fÒ? ˝Ò<äT düTU≤\ s¡÷|ü+˝À ø£ì|æ+#˚ <äT'U≤H˚ï
bı+<äT‘·THêï&ÉT. ø£sà¡ \ <ë«sê n‘·&TÉ bı+<˚ düTU≤\˙ï XÊX¯«‘·yÓTÆq$
ø±<äT. n˙ï q•+#˚y.˚ nsTT‘˚ XÊX¯«‘· düTU≤ìï#˚Ã kÕ<Ûqä @~ n+fÒ! ˇø£
dü<Tä ZsT¡ e⁄qT ÄÁX¯sTT+∫ uÛ≤>∑e‘· <Ûsä êà*ï Ä#·]+#·≥+. BìøÏ yÓTT<ä{>±
#˚j÷· *‡+~ ªªÁ|ü‹s√p ø=~›ø=~›>± ‘·q Äj·TTsê∆jT· + ø°D å dÏ Tü qÔ ï|üŒ{Ïø,°
‘·q X¯Øs¡+, uÛ≤s¡´, ã+<ÛTä e⁄\T, |ü⁄Á‘·T\T, dü+|ü<\ä T. yê{ÏMT<ä eTeTø±sêìï
101
e<äT\Tø√˝Òø,£ dü+kÕsê+<Ûøä ±s¡+˝À |ü&øç =≥Tº≈î£ +≥÷, <˚V≤ü y˚T >=|üŒ<äì
uÛ≤$dü÷Ô <ëìï düTKô|{≤º\ì ì‘·´+ mH√ï j·÷‘·q\T |ü&TÉ ‘·÷ <Óe’ + >∑T]+∫
$düà]+#˚ eT÷s¡Tâ\‘√ kÕVü≤dü+ ‘·øD å£ y˚T e<äT\Tø√yê*.
uÛ≤>∑e‘· <Ûsä êà\T
1.dü‘·Ô «>∑TD+ 2.uÛÑ÷‘·<äj·T 3.Vü≤]ø£<∏ëeTè‘·+ $Hê\H˚ ø√]ø£
4.ÁãVü≤à#·s¡´+ 5.$wüj·T düTU≤\MT<ä $s¡øÏÔ 6.dü»®qT\‘√ yÓTÆÁ‹
7.kÕ<ÛTä e⁄\‘√ kÕ+>∑‘´· + 8.$qj·T>∑TD+ 9.n+‘·sY ãVæ≤sYXó¯ ~∆ 10.‘·|dü Tü ‡
11.ø£eå T 12eTÚqÁe‘·+ 13.y˚<ë<Û´ä j·Tq+ 14.XÊÅkÕÔ<´äÛ j·Tq+ 15.nVæ≤+kÕ
#·s¡D+ 16.düTK<äT'U≤\qT düe÷q+>± düVæ≤+#·≥+ 17.|üs¡e÷‘·àqT
düs«¡ yê´|ü≈î£ &ÉT>± >∑T]Ô+#·≥+ 18.yÓ÷øå±ìï bı+<ë\ì rÁe+>± ‘·|+æ #·≥+
19.»qdü+<√Vü≤ Á|ü<˚XÊ*ï e]®+#·≥+ 20.Hês¡eÅkÕÔ\qT <Ûä]+#·≥+
21.<=]øÏq <ëì‘√H˚ dü+‘·è|æÔ #Ó+<ä≥+. 22.y˚<ë+‘· XÊg+ MT<ä eT≈£îÿe
ø£*– e⁄+&É≥+ 23.Ç‘·s¡ <˚e‘·*ï ì+~+#·≈î£ +&Ü e⁄+&É≥+ 24.Á‹≈£sD ¡
X¯ó~∆>± e⁄+&É≥+ 25.dü‘´· e#·Hê\H˚ |ü\ø£≥+ 26.X¯eT<äe÷~ >∑TD≤\qT
kÕ<Ûqä #˚jT· ≥+ 27.‘·q Ç\T¢, yêøÏ*, øπ Áå ‘·+, uÛ≤s¡´, |ü⁄Á‘·, dü+|ü<*ä ï
lVü≤]πø düeT]Œ+#·≥+ 28. lVü≤] uÛ≈Ñ î£ \Ô T ø±ìyê] <ä>∑Zs≈¡ î£ yÓfi¯fl≈£î+&Ü
e⁄+&É≥+.
Çe˙ï uÛ≤>∑e‘·<säÛ êà\T. z $<˚V≤ü sêC≤! e÷qe⁄&ÉT ô|’ ‘Ó*|æq
uÛ≤>∑e‘· <Ûäsêà*ï Ä#·]dü÷Ô, ì‘·´+ Vü≤]uÛÑ≈£îÔ\‘√ ùdïVü≤+ #˚dü÷Ô, lVü≤]
~e´©˝≤ $˝≤kÕ\qT düà]dü÷Ô, Äq+<äu≤cÕŒ\‘√ |ü⁄\øÏ+#˚yê&˚
$wüßeí ÷j·TqT <ë≥T≈£îì ~e´<Ûëe÷ìøÏ #˚s>¡ \∑ &ÉT.
lø£èwüßí&ÉT #Ó|æŒq kÕ<ÛäHê+>±\T
lø£èwüß&í TÉ ‘·q Á|æjT· düKT&Óq’ ñ<äe∆ ⁄&çøÏ mH√ï Ä<Ûë´‹àø£, ‘ê‹Ô «ø£
$wüj÷· \ >∑T]+∫ dü$es¡+>± uÀ~Û+#ê&ÉT. BìH˚ ñ<äe∆ ^‘· n+{≤s¡T.
á uÀ<Û˝ä À uÛ≤>∑+>± kÕ<Û≈ä î£ &Óq’ Á|ü‹yê&É÷ Ä#·]+#ê*‡q ø=ìï ìj·Te÷\
>∑T]+∫ Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT.
102
1. j·Te÷\T
1.nVæ≤+dü 2.dü‘´· + 3.nùdjÔ T· + 4.ndü+>∑+ 5.ÁV”≤ 6.ndü+#·jT· +
7.ÄdæøÔ ´£ + 8.ÁãVü≤à#·s´¡ + 9.eTÚq+ 10.ôdÌsú ´¡ + 11.ø£eå T 12.nuÛj Ñ T· +
nH˚$ j·Te÷\T. M{Ï >∑T]+∫ $es¡+>± ‘Ó\TdüTø√yê*.
1. nVæ≤+dü : eTH√yêø±ÿj·T ø£s¡à\‘√ @J$ø° m˝≤+{Ï u≤<Ûä˙
ø£*Œ+#·ø£b˛e≥+.
2. dü‘·´+ : Á|æjT· yÓTqÆ e÷≥\‘√ ≈£L&çq dü‘´· e#·q+.
3. nùdÔj·T+ : Ç‘·s¡T\ edüTÔe⁄*ï eTqdüT˝À ≈£L&Ü ø±yê* nì
ø√s¡Tø√ø£b˛e≥+.
4. ndü+>∑+ : @ $wüjT· + MT<ä, edüTeÔ ⁄\ MT<ä, e´≈£î\Ô MT<ä Á|ü‘´˚ ø£+>±
n_Ûe÷q+ ˝Ò≈î£ +&Ü e⁄+&É≥+.
5. ÁV”≤ : #˚jT· ≈£L&Éì |üqT¢ #˚jT· {≤ìøÏ, Çe«>∑*– e⁄+&û Çe«q+<äT≈£î
dæ>∑TZ|ü&É≥+.
6. ndü+#·j·T+ : edüTÔe⁄*ï, <ÛäHêìï ˇø£#√≥ ≈£L&Éu…{≤º\H˚ ø±+ø£å
˝Ò≈î£ +&Ü e⁄+&É≥+.
7. ÄdæøÔ ´£ + : y˚<Xä Êg $wüj÷· \ MT<ä dü+|üPs¡yí TÓ qÆ $XÊ«dü+ ø£*–
e⁄+&É≥+.
8. ÁãVü≤à#·s´¡ + : Åd”Ô kÕ+>∑‘ê´ìï $wüjT· düTU≤*ï e]®+#·≥+.
9. eTÚq+ : yê≈£îÿ<ë«sê, eTqdüT<ë«sê XÊ+‹ì bÕ{Ï+#·≥+.
10. ôdsÌú ´¡ + : e÷qdæø+£ >± @ $wüjT· +˝ÀHÓH’ ê dæsú u¡ ≤Û yêìï ø£*– e⁄+&É≥+.
11. ø£eå T : Ç‘·sT¡ \T ‘·q >∑T]+∫ #˚ùd #Ó&|¶É qü T\ MT<ä düV≤ü Hêìï #·÷|ü≥+.
12. nuÛj Ñ T· + : @$wüjT· +˝Àq÷ me«]ø° uÛj Ñ T· |ü&øÉ b£ ˛e≥+.
103
2. ìj·Te÷\T
1.»|ü+ 2.‘·|+ü 3.Vü≤√eT+ 4.ÁX¯<∆ä 5.Ä‹<∏´ä + 6.uÛ>Ñ e∑ <äsÃ¡ q+
7.rs¡j
ú ÷· Á‘· 8.|üs√|üø±s¡+ 9.dü+‘·Twæ̃ 10.Ä#ês¡´ùde 11.n+‘·'XÖ#·+
12.u≤Vü≤´XÖ#·+. M{Ï >∑T]+∫ $es¡+>± ‘Ó\TdüTø√yê*.
1. »|ü+ : eT+Á‘êìï ‘·q≈£î e÷Á‘·yT˚ $q|ü&˝˚ ≤ Äeè‹Ô #˚jT· ≥+.
2. ‘·|+ü : XÊØs¡ø£ düTU≤*ï, nedüsê*ï $&ç∫ô|{Ïº @¬øø’ £ \ø£å ´+ >∑T]+∫
<Ûë´ì+#·≥+.
3. Vü≤√eT+ : n–ï˝À ÄVüQ‘·T*ï düeT]Œ+∫ eT+Á‘ê\‘√ Äsê~Û+#·≥+.
4. ÁX¯<ä∆ : >∑Ts¡Tyêø£´+ MT<ä ÁX¯<∆ä ø£*–, $XÊ«dü+‘√ #˚ùd |üìì Bø£>å ±
#˚j·T≥+.
5. Ä‹<∏´ä + : uÛ>Ñ e∑ +‘·T&˚ n‹~∏s÷¡ |ü+˝À e#êÃ&Éì uÛ≤$+∫ n‘·ìï
ùd$+#·≥+.
6. uÛÑ>e∑ <äsÃ¡ q+ : c˛&ÉXÀ|ü#êsê\‘√ ì‘·´+ uÛ>Ñ e∑ +‘·TDÏí |üPõ+#·≥+.
7. rs¡j ú ·÷Á‘· : |ü⁄D´πøÁå ‘ê\qT uÛÑøÏÔÁX¯<ä∆\‘√ <ä]Ù+#·≥+.
8. |üs√|üø±s¡+ : kÕ«s¡ús¡Væ≤‘·+>±, m˝≤+{Ï uÛÒ<äuÛ≤yê\T ˝Ò≈£î+&Ü
Ç‘·sT¡ \≈£î y˚T\T #˚jT· ≥+.
9. dü+‘·Twæº : ‘·q≈£î \_Û+∫+<˚ <˚e⁄&ç Á|ükÕ<äeTì uÛ≤$+∫ dü+‘·è|æ>Ô ±
d”«ø£]+#·≥+.
10. Ä#ês¡´ùdeq+ : C≤„q<ë‘·˝q’… >∑Ts¡Te⁄*ï uÛøÑ ÁÔÏ X¯<\∆ä ‘√ ùd$+#·≥+.
11. n+‘·'XÖ#·+ : sê>∑<˚«cÕ\‘√ eTqdüTì ø£\Twæ‘·+ ø±≈£î+&Ü
#·÷düTø√e≥+.
12. ãVæ≤'XÖ#·+ : X¯Øsêìï, |ü]düsê*ï kÕïq+‘√, e÷s¡q® +‘√ |ü$Á‘·+>±
e⁄+#·Tø√e≥+.
104
ªªñ<ä›yê Ç|ü&ÉT H˚qT ˙≈£î #Ó|æŒq j·TeTìj·Te÷\‘√ bÕ≥T
Ç+ø± mH√ï ìj·Te÷*ï e÷qe⁄&ÉT bÕ{Ï+#ê*. yê{Ïì bÕ{Ï+#·≥+
<ë«sê qqTï #˚sT¡ ≈£î+{≤&ÉT. Ä $wüj÷· \T yê{Ï \ø£D å ≤\T #ÓãT‘·THêï
ÁX¯<>∆ä ± $qTμμ nì l ø£èwüß&í TÉ Ç˝≤ #Ó|Œü ≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
1. X¯eT+ : eTqdüT‡qT ìÁ>∑V≤æ +#·≈î£ ì uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç MT<˚ dæsú +¡ >± \>∑ï+
#˚j·T≥+.
2. <äeT+ : Ç+Á~j·÷\T yê{Ïw+ºü e∫Ãq≥Tº dü+#·]+#·≈î£ +&Ü n<äT|ü⁄˝À
e⁄+#·≥+.
3. ‹‹ø£å : XÊØs¡ø£ e÷qdæø£ u≤<Û*ä ï zs¡TŒ>± düV≤æ +#·≥+.
4. <Ûäè‹ : õVü≤«#ê|ü˝≤´ìøÏ, dü+uÛÀ>±ìøÏ ˝§+–b˛≈£î+&Ü e⁄+&É≥+.
5. <ëq+ : @ ÁbÕDÏ˙ <˚«wæ+#·≈î£ +&Ü, Á<√Vü≤+ ‘·\ô|≥º≈î£ +&Ü e⁄+&É≥y˚T
<ëq+. øπ e\+ <Ûqä + ÇùdÔ n~ <ëq+ ø±<äT.
6. XÖs¡´+ : Äø£* <ä|Œæ ø£*ï dü«uÛ≤yêìï »sTT+#·≥+.
7. dü‘·´+ : Ä‘·à nH˚~ n+‘·{≤ yê´|æ+∫ e⁄+<äì ‘Ó\TdüTø√e≥+
düeT<ä]Ù ø±e≥+.
8. ãTT‘·+ : ñqï~ ñqï≥Tº>± |ü\ø£≥+.
9. XÖ#·+ : ‘êqT #˚ùd |üqT˝À¢ ø£s¡Ô è‘·«uÛ≤e+ ˝Ò≈î£ +&Ü e⁄+&É≥+.
10. ‘ê´>∑+ : ø£sà¡ *ï Ä#·]+∫ ø£sà¡ |ò˝ü ≤*ï $&ç∫ô|≥º≥+.
11. <Ûqä + : <Ûsä à¡ y˚T >=|üŒ<Ûqä +. uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç MT<ä uÛøÑ ìÔÏ ø£*–+#˚<˚ <Ûsä à¡ +.
12. <äøÏåD : C≤„Hêìï nqTÁ>∑Væ≤+∫q >∑Ts¡Te⁄≈£î ø£è‘·»„‘·>± •wüß´&ÉT
düeT]Œ+#˚~.
13. j·T»„+ : düø\£ ø£˝≤´D >∑TDdü«s¡÷|ü⁄&Óq’ H˚H˚ j·T»„+.
14. ã\+ : ÁbÕD≤j·÷eTy˚T ã\+.
15. áX¯«s¡u≤Û e+ : uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç ~e´‘˚»düT‡qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e≥+.
105
16. uÛÑ>+∑ : ◊X¯«s¡´+, XÖs¡´+, ø°]Ô, yÓ’sê>∑´+, düeTÁ>∑‘· e+{Ï$ ø£*dæ
e⁄qï uÛÑ>∑e+‘·T&ç ‘·‘Ô· «+.
17. ˝≤uÛ+Ñ : @ ø√]ø£\÷ ˝Ò≈î£ +&Ü uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç MT<ä uÛøÑ ìÔÏ ø£*– e⁄+&É≥+.
18. <äjT· : ìkÕ«s¡+ú >± Ç‘·sT¡ \ u≤<Û\ä ≈£î düŒ+~+∫ yê] u≤<Û*ä ï m˝≤¬>H’ ê
ìyê]+#·Tø√yê\qTø√e≥+.
19. $<ä´ : <˚e‘·˝À¢, e÷qe⁄˝À¢, |üX¯ó|üøå±´<äT˝À¢ ˇπø Ä‘·à e⁄+<äì
‘Ó\TdüTø√e≥+.
20. l : <˚ìMT<ä nù|ø£å ˝Ò≈î£ +&Ü \_Û+∫q <ëì‘√ dü+‘·è|æÔ #Ó+<ä≥+.
21. düTK+ : <äT'U≤ìøÏ düTU≤ìø° nr‘·+>± e⁄+&É≥+.
22. <äT'K+ : $wüjT· düTU≤\ MT<ä ø√]ø£ ø£*– e⁄+&É≥+.
23. |ü+&ç‘·T&ÉT : ã+<Ûë\≈£L, yÓ÷øå±ìø° ø±s¡D+ ‘Ó*dæqyê&ÉT.
24. eT÷s¡T&â ÉT : <˚V≤ü y˚T H˚qT nì nVü≤+ø±s¡ eTeTø±sê\Tqïyê&ÉT.
25. düHêàs¡Z+ : uÛÑ>∑e+‘·TDÏí #˚s¡{≤ìøÏ <ë]#·÷ù| yÓ’sê>∑´+.
26. #Ó&¶Ée÷s¡Z+ : eTqdüT‡qT Ç+Á~j·T düTU≤\yÓ|’ ⁄ü eT[fl+#·≥+.
27. dü«s¡Z+ : eTqdüT˝À s¡CÀ>∑TD+, ‘·yÓ÷>∑TD+ ø°åDÏ+∫ dü‘·Ô «>∑TD+
eè~∆#+Ó <˚ dæ‹ú .
28. qs¡ø+£ : eTqdüT˝À ‘êeTdü>T∑ D+ eè~∆ #Ó+~q dæ‹ú .
29. ã+<ÛTä e⁄ : C≤„Hêìï Á|ükÕ~+#˚ >∑Ts¡Te⁄. Ä >∑Ts¡Te⁄ì H˚H˚ ñ<äy∆ ê!
30. >∑èVü≤+ : X¯Øs¡y˚T eTìwæøÏ >∑èVü≤+.
31. <Ûäqe+‘·T&ÉT : dü<Tä D Z ≤\‘√ ì+&çqyê&ÉT.
32. <ä]Á<äT&ÉT : dü+‘·è|æÔ ˝Òìyê&ÉT.
33. ø£è|üDT&ÉT : Ç+Á~j·÷\qT n<äT|ü⁄˝À ñ+#·Tø√˝Òìyê&ÉT. nq>± V”≤qT&ÉT.
34. Á|üuÛÑTe⁄ : Ç+Á~j·T $wüjT· düTU≤\yÓ|’ ⁄ü |üsT¡ >∑T\T rj·T≈£î+&Ü ‘·q
n<äT|ü⁄˝À e⁄+#·T≈£îqïyê&ÉT.
106
35. u≤ìdü : Ç+Á~j·÷\ #Ó|ü#˚‘˝· À¢ e⁄qïyê&ÉT.
36. <√wü+ : @ edüTeÔ ⁄˝ÀHÓH’ ê >∑TD<√cÕ*ï yÓ‹øÏ #·÷&É≥+.
37. ÁX‚wü̃+ : >∑TD<√wü $#ês¡D #˚jT· ≈£î+&Ü n˙ï áX¯«s¡ dü«s¡÷|üyT˚
nì Á>∑V≤æ +∫ düeTuÛ≤e+‘√ e⁄+&É≥+.
»qq eTs¡D≤\T
Ä‘·à ì‘·ýÓT+Æ ~. <ëìøÏ HêX¯q+ ˝Ò<Tä . n~ ø£D å ø£D
å + e÷s¡T‘·÷
∫e]øÏ q•+#˚ X¯Øs¡+ ˝À|ü\ #˚sT¡ ‘·T+~. á dü‘ê´ìï C≤„qT\T e÷Á‘·yT˚
‘Ó\TdüTø√>∑\s¡T. ndü˝q’… Ä‘·à‘·‘êÔ «ìï ‘Ó\TdüTø√˝Òì nC≤„qT\T ‘·eT X¯Øs¡yT˚
düs¡«dü«eTì ÁuÛÑ$Tdü÷Ô ‘êeTT#˚ùd nìï |üqT©ï XÊØs¡ø£ düTK+ ø√düy˚T
#˚dü÷Ô X¯Øs¡+ MT<ä <Ûë´dü‘√H˚ eTs¡DÏ+∫ ‹]– X¯ØsêH˚ï eTs¡\eTs¡\
bı+<äT‘·T+{≤s¡T. n~ m˝≤ »s¡T>∑T‘·T+<ä+fÒ? |ü<Vä ‰ü s¡T ‘·‘êÔ «\‘√ e⁄qï
dü÷ø£ÎX¯Øs¡+ ˇø£ dü÷\ú X¯Øsêìï $&ç∫ô|{Ïº ;»s¡÷|ü+>± y˚s=ø£ >∑s“¡ +¤ ˝ÀøÏ
Á|üy•˚ +∫ X¯Øsêìï <Û]ä düT+Ô ~. nedüsy¡ TÓ ‘Æ ˚ ˇø£ ˝Àø£+ qT+∫ eTs√˝Àø±ìøÏ
Á|üj·÷DÏdüTÔ+~.
Je⁄&ÉT dü÷ø£ÎX¯Øs¡+‘√ ‘ê<ë‘·à ´+ #Ó+~ e⁄+&É≥+ e\¢ <ëìï
n+{Ïô|≥Tº≈î£ ì <ëì‘√H˚ Á|üj÷· DÏkÕÔ&TÉ . |üPs¡«»qà˝À #˚dqæ |ü⁄D´|ò˝ü ≤\≈£î
nqT>∑TD+>± düTU≤\T eùdÔ dü+‘√wæ+#·≥+, <äT'U≤\T eùdÔ u≤<Û|ä &ü ≥ É +
»s¡T>∑T‘·T+~. Je⁄&çøÏ eTs¡D+ dü+uÛ$Ñ +∫q ‘·sT¡ yê‘· >∑‘»· qà düà è‘·T\T
˝Òøb£ ˛sTTq|üŒ{Ïø° >±&ÛyÉ TÓ qÆ nqTuÛyÑ ê\ yêdüq\T e÷Á‘·+ n‘·ì eTqdüTì
n+{Ï ô|≥Tº≈î£ H˚ e⁄+{≤sTT. eTs¡D düeTj·T+˝À Je⁄&ç eTqdüT n‘·&ç
ø£sêàqTkÕs¡+ <˚ìì düà]düTÔ+<√ <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q X¯ØsêH˚ï n~
bı+<äT‘·T+~. á Á|üøè£ ‹‘√ bÕ≥T düèwæ+º #·ã&É¶e˙ï ø£D å ø£D
å + e÷s¡T‘·÷H˚
e⁄+{≤sTT. nsTT‘˚ e÷qe⁄\ dü÷\ú <äèwæøº Ï Ä e÷s¡TŒ\T ø£ì|æ+#·e⁄.
ñ<äy∆ ê! yÓ\T>∑T‘·Tqï B|ü+˝À CÀ´‹ø£D≤\T |ü⁄{Ïº Ä]b˛‘·T+{≤sTT.
nsTT‘˚ Ä CÀ´‹e÷Á‘·+ ì\ø£&É>± yÓ\T>∑T‘·÷ eTqøÏ ø£ì|ædüTÔ+~.
107
n<˚$<Û+ä >± ˇø£ q~˝À e⁄qï ˙{ÏøD£ ≤\T ˇø£#√fÒ e⁄+&É≈î£ +&Ü Á|üeVæ≤dü÷HÔ ˚
e⁄+{≤sTT. nsTT‘˚ dü÷\ú +>± #·÷ùdÔ Ä q~ eTq≈£î ìX¯Ã\+>± e⁄qï≥Tº
ø£ì|ædTü +Ô ~. Ç˝≤π> eèøå±\T, |üs«¡ ‘ê\T, düø\£ JesêdüT\÷ Á|ü‹ø£D å +
ø±\Á|üuÛ≤yêìøÏ >∑Tsö‘·÷ e÷s¡TŒ #Ó+<äT‘·THêï Ä e÷s¡TŒ dü÷ú\<äèwæºøÏ
>√#·]+#·<äT.
e÷qe X¯ Ø s¡ + ˝À Á|ü < Û ë q+>± ‘=$Tà~s¡ ø ±\ e÷s¡ T Œ\T
»s¡T>∑T‘·T+{≤sTT. 1.ìùwø£+ (;»+>± >∑s“¡ +¤ ˝ÀøÏ Á|üy•˚ +#·≥+) 2.>∑s“¡ +¤ ˝À
•X¯ ó e⁄>± ô|s¡ > ∑ ≥ + 3.»ìà+#· ≥ + 4.u≤˝≤édü ú 5.≈£ î e÷sêedü ú
6.j·TÚeq<äX¯ 7.eT<Û´ä ej·TdüT 8.yês¡øú ´£ + 9.eTs¡D+. yêdüyÔ êìøÏ Ä‘·àøÏ
eTs¡D+ ˝Ò<Tä . »qq+ ˝Ò<Tä . Ä s¬ +&É÷ X¯ØsêìøÏ dü+ã+~Û+∫q ÁøÏjT· \T.
Ä‘·ày˚sT¡ X¯Øs¡+ y˚sT¡ nì ‘Ó\TdüTø√˝Òì nC≤„qT\T dü+kÕs¡kÕ>∑s+¡ ˝À
|ü&çb˛‘ês¡T.
ñ<äy∆ ê! e÷qe⁄&ÉT dü‘·Ô «>∑TD≤ìï ì+|ü⁄≈£îì e⁄+&É>± eTs¡D≤ìï
bı+~‘˚ n‘·&øç Ï <˚e, ãTTwæ, kÕ<ÛTä e⁄\ X¯Øs¡+ \_ÛdTü +Ô ~. s¡CÀ>∑TD+
n~Ûø£+>± e⁄qï|ü&ÉT eTs¡DÏùdÔ e÷qe, sêø£ådü X¯Øsê\T \_ÛkÕÔsTT.
‘êeTdü>T∑ D+‘√ ì+&ç e⁄qï|ü&ÉT X¯Øs¡+ q•ùdÔ |æXÊ#·, eTè>∑, |üX¯ó,
|üø±å ´~ »qà\T \_ÛkÕÔsTT. eTqdüT˝À }Væ≤+∫q yê{ÏMT<äHH’Ó ê düsπ dü+>∑+
@s¡Œ&ç‘˚ #ê\T, ãT~∆ #·*+∫ yêdüq\T nH˚$ @s¡Œ&É‘êsTT. <˚V≤ü +‘√ ‘ê<ë‘·à ´
uÛ≤e+ M&Éq+‘· es¡≈L£ Je⁄&çøÏ dü+kÕs¡u≤<Û\ä T ‘·|Œü e⁄. mes¡T @+#Ó|Œæ Hê!
m+‘·#Ó|æŒHê ñ<ä∆yê! |üs¡e÷‘·à n+X¯‘√ e⁄qï Jyê‘·à X¯Øs¡+ ø£Hêï
_ÛqïyÓTÆq<äì dæús¡+>± ‘Ó\TdüTø√yê*. á$<Ûä+>± lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT
ñ<äe∆ ⁄&çøÏ »qqeTs¡D e\j·T+ >∑T]+∫ dü$es¡+>± uÀ~Û+#ê&ÉT.
ø£s¡à ` C≤„q ` uÛÑøÏÔ jÓ÷>±\T
ñ<äy∆ ê! kÕ<Û≈ä î£ ˝À¢ yê]yê] kÕúsTT*ï ã{Ïº eT÷&ÉTe÷sêZ*ï H˚qT
ìπs•› +#êqT. n$ 1.ø£sà¡ jÓ÷>∑+ 2.C≤„qjÓ÷>∑+ 3.uÛøÑ j ÔÏ ÷Ó >∑+. á eT÷&ÉT
108
e÷sêZ\ <ë«sê qqTï #˚sT¡ ø√e#·TÃ. á eT÷&É÷ >=|üŒy˚. M{Ï˝À ø£sà¡ jÓ÷>∑+
nH˚~ ` y˚<ë˝À¢, XÊÅkÕÔ˝À¢ #Ó|Œü ã&É¶ $$<Ûsä ø¡ ±\ ø£sà¡ *ï Ä#·]dü÷Ô ÇVü≤˝Àø£
|ü s ¡ ˝ Àø£ dü T U≤*ï ø±+øÏ å d ü ÷ Ô yê{Ï ø √dü + ‘ê|ü Á ‘· j · T |ü & ˚ Je⁄\≈£ î
ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~. n˝≤π> C≤„qjÓ÷>∑+ nH˚~ ÇVü≤`|üs¡ ˝Àø±\ MT<ä
m˝≤+{Ï ø√]ø± ˝Ò≈î£ +&Ü á <˚V≤ü +, Ç+Á~j·÷\T, ãT~∆ M{Ï‘√ bÕ≥÷
á Á|ü|+ü #·eT+‘ê q•+∫b˛j˚T<˚ nì Á>∑V≤æ +∫ ì‘·ýÓTqÆ ~ dü‘´· yÓTqÆ ~
nsTTq Ä‘·àqT bı+<ë\qT≈£îH˚yê]øÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~.
Hê ~yê´qTÁ>∑V≤ü +‘√ e÷qe⁄\≈£î Hê ~e´©\*ï $Hê\H˚ Ädüø,Ô°
Hê ~e´Hêe÷ìï ìs¡+‘·s+¡ >±q+ #˚j÷· \H˚ ñ‘ê‡Vü≤+ ø£\T>∑T‘·T+~.
n˝≤+{Ï kÕ<Û≈ä î£ \T m˝≤+{Ï düTU≤\MT<ë ø±+ø£å ˝Ò≈î£ +&Ü Hê bÕ<ë\H˚
ÄÁX¯sTT+∫ ñ+&Ü\qT≈£îH˚ yê] ø√dü+ #Ó|Œü ã&ç+<˚ uÛøÑ j ÔÏ ÷Ó >∑+. ñ<äy∆ ê!
á eT÷&ÉT e÷sêZ\T ‘·|Œü qqTï #˚s{¡ ≤ìøÏ eTs√e÷s¡Z+ ˝Ò<Tä .
ø±eTà ø£sà¡ *ï ì‘·´+ Ä#·]dü÷Ô e⁄+&˚ e÷qe⁄&ÉT ø=Hêïfi¯fløÏ yê{ÏMT<ä
ÄdüøÔÏ ‘·–Z Áø£eT+>± ìcÕÿeT ø£sà¡ *ï øπ e\+ Hê Á|”‹ ø√düyT˚ Ä#·]dü÷Ô Hê
MT<ä nqqýÓTqÆ uÛøÑ ÁÔÏ |ü|‘ü T· \Ô T ô|+bı+~+#·T≈£î+{≤&ÉT. ˝Ò<ë yÓs’ ê>∑´+‘√
C≤„qe÷s¡+Z <ë«sê kÕ<Ûqä #˚dTü ø√yê\qT≈£î+{≤&ÉT. á e÷qe X¯Øs¡+
ˇø£ÿfÒ yÓ÷øå±ìøÏ kÕ<Ûäq+. yÓ÷ø£å+ bı+<ë\qT≈£îH˚ <˚e‘·\T ≈£L&Ü
n+<äTø√dü+ á e÷qeX¯ØsêH˚ï bı+<ë\ì ø√s¡T≈£î+{≤s¡T. á X¯Øs¡yT˚
dü+kÕs¡kÕ>∑sêìï <ë≥{≤ìøÏ @¬ø’ø£ kÕ<Ûäq+. n˝≤+{Ï X¯Øsêìï MTs¡T
dü~«ìjÓ÷>∑|üs¡T#·Tø√yê*.
dü<Tä ZsT¡ e⁄ ˇø£ÿ&˚ dü+kÕs¡kÕ>∑sêìï <ë{Ï+#·>\∑ &ÉT. eTqdüT #ê˝≤
#·+#·\yÓTÆq~. bı>∑s¡TuÀ‘·T >∑TÁsêìï m˝≤ ˝§+>∑BdüT≈£îì n<äT|ü⁄˝À
e⁄+#·T≈£î+{≤yÓ÷ eTqdüTqT ≈£L&Ü n˝≤π> ˝§+>∑Bdæ n<äT|ü⁄˝À e⁄+#·Tø√yê*.
eTqdüTqT ì‘·´+ uÛÑ>∑e‘·‘·Ô « ∫+‘·q MT<ä ì*|æ e⁄+∫‘˚ n~ Ç‘·s¡
109
$wüj÷· \yÓ|’ ⁄ü eTfi¯fl<äT. uÛ>Ñ e∑ +‘·TDÏí bı+<ë\qT≈£îH˚yês¡T ø±eT´+‘√ m˝≤+{Ï
|ü˙ #˚jT· ≈£L&É<Tä . Ç~ eT+∫<äì d”«ø£]+#·≥+, Ç~ #Ó&TÉ nì ‹s¡dÿü ]+#·≥+
#˚j·T≈£L&É<äT.
ñ<äy∆ ê! ÁãVü≤à#ê] nsTTqyê&ÉT >∑èVü≤düT\ú <Ûsä êà*ï Ä#·]+#·≈L£ &É<Tä .
n˝≤π> >∑èVü≤düT&ú TÉ düHêï ´dæ˝≤>± Á|üe]Ô+#·≈L£ &É<Tä . eT+∫, #Ó&TÉ nqï
$#·øD å£ ˝ÖøÏø£ $wüj÷· ˝˝ÀH˚>±˙ |üse¡ ÷‘·à $wüjT· +˝À #·÷|ü≈L£ &É<Tä .
qqTï #˚sê\qT≈£îH˚yê&çøÏ Hê ø£<\ä∏ MT<ä Hê ~e´©\\ MT<ë n+‘·T˝Òì
ÄdüøÔÏ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. qqTï kÕ<Û≈ä î£ &ÉT ‘·q eTqdüT˝À ì\T|ü⁄ø√>±H˚ n‘·&ç
ø√]ø£\˙ï Áø£eT+>± q•kÕÔsTT. ø=‘·Ô ø√]ø£\T |ü⁄≥ºe⁄. Ä kÕ<Ûä≈£î&çøÏ
ø√]ø£\T rs¡TÃø√yê\qï n_Û˝≤wü ‘·–Zb˛‘·T+~. ∫e]øÏ ø√]ø£\ MT<˚
$s¡øÔÏ |ü⁄&ÉT‘·T+~.
Hê MT<ä dæsú y¡ TÓ qÆ uÛøÑ Ô° nqTs¡øÔ° ø£*–q kÕ<Û≈ä î£ &ÉT düs«¡ uÛ÷Ñ ‘ê+‘·
sê‘·Tà&Ó’q qqTï m|ü&É÷ ‘·q Vü≤è<äj·T+˝À e⁄+#·Tø=ì <Ûë´ìkÕÔ&ÉT.
Hê ~e´<äsÙ¡ q+‘√ Ä kÕ<ÛTä ≈£î&ç˝À e⁄qï dü+<˚V‰ü \T, ø£sà¡ \T n˙ï ‘=\–b˛‘êsTT.
n+<äTøπ uÛøÑ j ÔÏ ÷Ó >∑+ nH˚~ ø£sà¡ C≤„q jÓ÷>±\ ø£Hêà m+‘√ >=|üŒ~.
j·T»„j÷· >±\T, rs¡j ú ÷· Á‘·\T, »|ü‘b· Õ\T, C≤„qyÓs’ ê>±´\T Ç#˚Ã
|òü˝≤\˙ï HêMT<ä uÛÑøÏÔÁ|ü|ü‘·TÔ\T ñqïyê&çøÏ yÓ+≥H˚ \_ÛkÕÔsTT. Hê
uÛ≈Ñ î£ ˝Ô q’… yês¡T Hê qT+∫ @B ø√s¡sT¡ . H˚qT ÇkÕÔqHêï d”«ø£]+#·sT¡ . yê]øÏ
HêMT<ä nqqýÓTÆq uÛÑøÏÔÁ|ü|ü‘·TÔ\T ‘·|üŒ eTπs ø√]ø± e⁄+&É<äT. yÓ÷ø£å+
bı+<ë\H˚~ >=|üŒ ø√]ø£ nsTT‘˚ Hê uÛ≈Ñ î£ \Ô T Ä ø√]ø£qT ≈£L&Ü ø√s¡sT¡ .
|ü$Á‘· eTqdüTÿ˝…q’ Hê uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î Ç~ eT+∫~ Ç~ø±<äT nqï uÛ<Ò +ä @B
e⁄+&É<Tä . yês¡T n+‘·{≤ Hê ~e´s¡÷bÕH˚ï <ä]Ùdü÷Ô qH˚ï Áù|$Tdü÷,Ô qH˚ï
düà]dü÷,Ô qH˚ï ø°]dÔ ÷ü Ô e⁄+{≤s¡T.
ñ<ä∆yê! H˚qT #Ó|æŒq á ~e´ uÛÑøÏÔ‘·‘êÔ«ìï ns¡∆+ #˚düT≈£îì
Ä#·]+∫qyês¡T |üse¡ ÷q+<ëìï Hê ~e´ |üs+¡ <Ûëe÷ìï bı+<äT‘ês¡T.
110
kÕ+K´jÓ÷>∑+
lø£èwüß&í TÉ ñ<äe∆ ⁄&çøÏ kÕ+U´jÓ÷>±ìï >∑T]+∫ dü$es¡+>± Ç˝≤
uÀ~Û+#ê&ÉT. ñ<ä∆yê! kÕ+K´jÓ÷>∑+ #ê˝≤ >=|üŒ~. Bìï düÁø£eT+>±
Á>V∑ ≤æ +∫qyê&ÉT á X¯Øs¡yT˚ Ä‘·à nqï ÁueÑÛ T ‘=\–b˛sTT, Ä‘·à düs«¡ yê´|üø‘£ ê«ìï
>∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+{≤&ÉT.
HêeTs¡÷|ü >∑TD≤\T ˝ÒìB, e]í+#·˝ìÒ ˇπøˇø£ ~e´s¡÷|ü+‘√ e⁄qïB,
m˝≤+{Ï $ø±sê\≈£L ˝ÀqTø±ìB nsTTq ~e´‘·‘êÔ «H˚ï |üsÁ¡ ãVü≤à n+{≤s¡T.
á |üs¡ÁuVü≤à+ ¬s+&ÉT>± s¡÷bı+~+~. ˇø£{Ï e÷j·÷dü«s¡÷|ü+ ø±>±
s¬ +&√~ |ü⁄s¡Twüs÷¡ bÕìï <Û]ä +∫+~. á s¡÷bÕH˚ï Je⁄&ÉT n+{≤s¡T. Çø£
e÷j·T nH˚~ dü‘·Ô «s¡CÀ, ‘·eTdüT‡\H˚ Á‹>∑TD≤‘·àø£, ÁøÏj·÷‘·àø£ X¯øÏÔ>± e÷]
ªÁ|üøè£ ‹μ nqï ù|s¡T‘√ eéVü≤]+#·ã&ç+~. Á|üøè£ ‹ n+fÒ ~eýÓTqÆ ø±sê´\T
#˚jT· >∑*–q X¯ø.ÔÏ á Á|üøè£ ‘˚ Á|ü|+ü #·+>± e÷]+~. Çø£ |ü⁄s¡Twüß&ÉHy˚ ê&ÉT
|üse¡ ÷‘·à C≤„qX¯ø>ÔÏ ± yÓ\dæq dü«j·T+Á|üø±X¯ C≤„qdü«s¡÷|ü⁄&ÉT. n+‘˚ø±<äT
Äq+<ä dü«s¡÷|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü. Çø£ ø±\+`Ç~≈£L&Ü Á|üø£è‹‘√ bÕ≥T
Ä$s¡“¤$+∫q eTVü≤‘·sÔ ¡ X¯ø.ÔÏ
ø±\+ nH˚~ Á|üøè£ ‹˝À e⁄qï Á‹>∑TD≤\ düeT‘Í˝≤´ìï u≤~ÛdTü +Ô ~.
<ëìe\¢ ÁøÏj÷· X¯øÔÏ nH˚ ‘·‘Ô· «+ |ü⁄&ÉT‘·T+~. C≤„qX¯øHÔÏ ˚ eTVü≤‘·‘Ô Ô· «+ n+{≤s¡T.
ñ<äy∆ ê! ÁøÏj÷· X¯ø`ÔÏ C≤„qX¯øÔÏ á s¬ +&É÷ »+{>± |üì#˚kÕÔsTT. á eTVü≤‘·‘Ô Ô· «+
qT+∫ ªnVü≤+μ nH˚ ‘·‘·Ô «+ |ü⁄{Ïº+~. BH˚ï ªnVü≤+ø±s¡+μ n+{≤s¡T.
á nVü≤+ø±s¡yT˚ Je⁄&çøÏ ªX¯Øs¡yT˚ H˚qTμ nH˚ ÁuÛeÑ Tì ø£\T>∑#d˚ Tü +Ô ~.
á nVü≤+ø±s¡+ 1.kÕ‹Ô «ø£ nVü≤+ø±s¡+ 2.sê»dü nVü≤+ø±s¡+
3.‘êeTdü nVü≤+ø±s¡+ nì eT÷&ÉT $<Ûë\T>± s¡÷bı+<äT‘·T+~. ñ<äy∆ ê
kÕ‹Ô «ø£ nVü≤+ø±s¡+ qT+∫ ` |ü~ Ç+Á~j·÷\≈£L, eTqdüT‡≈£L n~Û<e˚ ‘·˝q’…
dü÷s¡´, #·+Á<ä, es¡TD, n–ï e+{Ï yÓTT‘·Ô+ |ü<äø=+&ÉTeT+~ <˚e‘·\T
111
Ä$s¡“¤$+#ês¡T. sê»dæø£ nVü≤+ø±s¡+ qT+∫ |ü~Ç+Á~j·÷\T, eTqdüT‡
ñ<ä“$¤ +#êsTT. ‘êeTdü nVü≤+ø±s¡+ qT+∫ |ü+#·‘H· êàÁ‘·\T, |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\T
»ìà+#êsTT.
ñ<äy∆ ê! Ç˝≤ $&ç$&ç>± e⁄qï nìï ‘·‘êÔ «\˝À Hê #Ó’‘·q´X¯øÏÔì
Á|üy•˚ +|ü#d˚ æ yê≥ìï{Ï˙ dü+|òTü {Ï‘· |ü]#êqT. n˝≤ #˚dqæ ‘·sT¡ yê‘· n$
ˇø£ n+&Üø±s¡+>± e÷sêsTT. Ä n+&É+ ª>∑s√“¤<äø£+μ nH˚ ˙{Ï˝À
ô|s¡>∑kÕ–+~. H˚qT n+&É+˝À ªHêsêj·TDμ dü«s¡÷|ü+‘√ yÓ\kÕqT.
Hêsêj·TDT&ÉHq’Ó Hê Hê_Û qT+∫ Á|ü|+ü #·+ |ü<ëàø±s¡+>± Ä$s¡“$¤ +∫+~.
Ä |ü<àä + qT+∫ #·‘T· s¡TàK ÁãVü≤à »ìà+#ê&ÉT.
Hê nqTÁ>∑Vü≤+‘√ ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT Áø£eT+>± uÛÑ÷', uÛÑTe', düTe' nH˚
˝Àø±*ï ˝Àø±~Û|‘ü T· *ï, ~ø±Œ\≈£î*ï düèwæ+º #ê&ÉT. á uÛ÷Ñ ˝Àø£+‘√ bÕ≥T
n‘·\, $‘·\, düT‘·\, ‘·˝≤‘·\, eTVü‰‘·\, s¡kÕ‘·\, bÕ‘êfi¯˝Àø±\T ≈£L&Ü
|ü⁄{≤ºsTT. uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝À e÷qe⁄\T. <ëìÁøÏ+<ä e⁄qï ˝Àø±˝À¢ Hê>∑T\T,
ndüTs¡T\T e⁄+{≤s¡T. Ç$ øÏ+~ ˝Àø±\T ø±>±, dü«s¡Z+‘√bÕ≥T eTVü≤s√¢ø+£ ,
»H√˝Àø£+, ‘·b˛˝Àø£+, dü‘´· ˝Àø£+ nH˚ }s¡«ú ˝Àø±\T ≈£L&Ü Ä$s¡“$¤ +#êsTT.
á }s¡«ú ˝Àø±\˝À <˚e‘·\T, jÓ÷>∑T\T, dæ<Tä \∆ T e⁄+{≤s¡T. dü«s¡Z˝Àø±ìø°
uÛÑ÷˝Àø±ìø° eT<Ûä´˝À uÛÑTes√¢ø£+ e⁄+≥T+~. n+<äT˝À uÛÑ÷‘·, Áù|‘·,
|æXÊ#ê\T e⁄+{≤sTT.
ñ<ä∆yê! nìï ˝Àø±\ø£Hêï >=|üŒ~ Hê ì», ì‘·´ ìyêdüyÓTÆq
yÓ’≈£î+sƒ¡<ÛëeT+. HêMT<ä nqqýÓTÆq uÛÑøÏÔ ÁX¯<ä∆\T e⁄qïyês¡T e÷Á‘·y˚T
á ˝Àø±ìøÏ #˚s¡Tø√>∑\s¡T. Hê ˝Àø±ìøÏ e∫Ã qqTï bı+~q yê]øÏ
»sêeTs¡D≤\T e⁄+&Ée⁄. á dü‘ê´ìï Á>∑V≤æ +∫qyê]øÏ $wüjT· düTU≤\ MT<ä
$s¡øÔÏ ø£\T>∑T‘·T+~. ˇø£ÿ ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT dü‘´· ˝Àø£+˝À ìyêdü+ e⁄qïyês¡T
‘·|üŒ, $T–*q nìï ˝Àø±˝À¢ìyês¡÷ eT∞fl eT∞fl »ìàdü÷Ô eTs¡DÏdü÷Ô
e⁄+{≤s¡T. Ä dü‘·´˝Àø£ yêdüT\T ≈£L&Ü Á|üfi¯j·Tø±\+ es¡≈£L J$+∫
112
∫e]øÏ ÁãVü≤à‘√bÕ≥T Hê˝À \j·TyÓTÆb˛‘ês¡T. n+‘˚ø±<äT eTVü‰
Á|üfij¯ T· ø±\+˝À á düø\£ Á|ü|+ü #·eT+‘ê dü÷ø£Îs¡÷|ü+˝À Hê˝À \j·TyÓTÆ
‹]– Ä$s¡“¤$düT+Ô ~.
ñ<äy∆ ê! nDTe⁄ qT+∫, eTVü≤‘·TÔ es¡≈L£ á düèwæº yÓTT‘·+Ô Á|üøè£ ‹
|ü⁄s¡Twüß\ dü+jÓ÷>∑+ e\¢H˚ ø£\T>∑T‘·T+~. H˚qT e÷Á‘·+ á düèwæøº Ï |üPs¡«+
düèwæº ì*∫e⁄qï ø±\+ düèwæº \j·TyÓTqÆ ‘·sT¡ yê‘· ≈£L&Ü dæsú +¡ >± ì*∫
e⁄+{≤qT. Hê≈£î Ä~ n+‘ê\T ˝Òe⁄. Ä~eT<Ûë´+‘ê\T ˝Òì<˚ ì‘·´dü‘´· +.
ñ<äy∆ ê! á düèwæ,º dæú‹, \j·÷\÷ eT÷&É÷ áX¯«s¡T&ç Ä»„ e⁄qï+‘·es¡≈L£
ø=qkÕ>∑T‘·÷H˚ e⁄+{≤sTT.
q÷‘·q+>± Ä$s¡“¤$+∫q á ÁãVü‰à+&ÉeT+‘ê ø£˝≤Œ+‘·+˝À
\j·TyÓTbÆ ˛‘·T+~. Ä \j·Tø±\+˝À X¯Øs¡+ nqï+˝À, nqï+ |ü+≥˝À¢,
Ä |ü+≥\T uÛÑ÷$T˝À ø£*dæb˛sTT q•kÕÔsTT. nq>± nqï+ \_Û+#·ø£
X¯Øs¡+, |ü+≥\T |ü+&Éø£ nqï+. uÛ÷Ñ $TøÏ |ü+&ç+#˚ X¯ø˝ÔÏ øÒ £ |ü+≥\T Áø£eT+>±
q•kÕÔsTT. Ä Á|üfij ¯ T· ø±\+˝À, uÛ÷Ñ $T ‘·q ‘·HêàÁ‘· nsTTq >∑+<Û+ä ˝À,
Ä >∑+<Û+ä »\+˝À, Ä »\+ s¡d+ü ˝À, Ä s¡d+ü ‘˚»düT‡˝À, Ä ‘˚»düT‡
s¡÷|ü+˝À, s¡÷|ü+ yêj·TTe⁄˝À, yêj·TTe⁄ düŒs¡Ù˝À, düŒs¡Ù Äø±X¯+˝À,
Äø±X¯+ X¯ã+› ˝À, X¯ã+› ∫e]øÏ ‘êeTkÕVü≤+ø±s¡+˝À \j·TyÓTbÆ ˛‘êsTT.
Ç+Á~j·÷\T sê»kÕVü≤+ø±s¡+˝À, Ç+Á~j·÷\ n~Û<˚e‘·\T
eTqdüT‡˝À, Ä eTqdüT‡ kÕ‹Ô «ø±Vü≤+ø±s¡+˝À \j·TeTÚ‘êsTT. á$<Û+ä >±
eT÷&ÉT nVü≤+ø±sê\÷ eTVü≤‘·Ô‘·Ô «+˝À, Ä eTVü≤‘·Ô‘·Ô «+ Á‹>∑TD≤˝À¢
\j·TyÓTÆb˛‘êsTT.
ñ<äy∆ ê! M{Ï‘√ bÕ≥÷ ø±\+ |ü⁄s¡Twüß&ç˝À \j·TeTe>±, e÷j·Tì
eX¯|üs¡T#·T≈£îqï |ü⁄s¡Twüß&ÉT |üs¡ÁãVü≤à˝À ©qeTÚ‘ês¡T. |üs¡e÷‘·àHÓ’q H˚qT
ì‘·´+ e⁄+&˚yê&çì. düèwæ,º dæú‹, \j·T ø±s¡≈î£ DÏí H˚H.˚ Hê j·T<Ûës¡‘ú ‘· êÔ«ìï
‘Ó\TdüT≈£îqïyê&çøÏ Ä‘·à‘·‘Ô· «+ dü+|üPs¡+í >± ne>∑‘e· Te⁄‘·T+~.
113
n‘·&çøÏ nìïs¡ø±\ ÁuÛÑeT\÷ ‘=\–b˛‘êsTT. ñ<ä∆yê! Á|üø£è‹,
|ü⁄s¡Twüß&ÉT, düèwæ,º dæ‹ú , \j·÷\T, e´wæ,º dü$Twæ‘º ‘· êÔ «\ >∑T]+∫ H˚qT #Ó|Œæ q
á $wüj÷· \ìï{Ï˙ kÕ+K´jÓ÷>∑eT+{≤s¡T.
Á‹>∑TD≤\T
lø£èwüß&í TÉ ñ<äe∆ ⁄&ç‘√ #ÓãT‘·THêï&ÉT ` ñ<äy∆ ê! kÕ+K´jÓ÷>∑+˝À
uÛ≤>∑+>± H˚qT #Ó|æŒq Á|üø£è‹, |ü⁄s¡Twüß\ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îqï|üŒ{Ïø°,
e÷qe⁄&çøÏ Á‹>∑TD≤\ >∑T]+∫ yê{Ï dü«uÛ≤e+ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√ø£b˛‘˚
<äT'K+ ‘=\–b˛<äT.
Ç+Á~j· T ìÁ>∑ V ü ≤ +, eTH√ìÁ>∑ V ü ≤ +, ‹‹ø£ å , ‘· ‘ · Ô «$y˚ # · q +,
dü«<Ûäsêà#·s¡D, ‘·|üdüT‡ MT<ä nqTs¡øÏÔ, dü‘·´ìwü̃, ø£s¡TD, düà è‹, dü+‘·è|æÔ,
<ëqo\‘·, uÛÀ>∑˝≤\dü ˝Òøb£ ˛e≥+, uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç MT<ä, |ü⁄qs¡q® à MT<ä $XÊ«dü+
ø£*– e⁄+&É≥+, dæ>T∑ Z, n<Ûsä à¡ ø±sê´\ MT<ä $eTTK‘·, ñ<ës¡ dü«uÛ≤e+,
Ä‘·àC≤„q+ bı+<ë\H˚ ø√]ø£ Çe˙ï dü‘«Ô· >∑TD+ e\¢ ø£*>π X¯óuÛ\Ñ ø£D å ≤\T.
$wüjT· düTU≤\MT<ä Á|”‹, kÕ«s¡+ú , nVü≤+ø±s¡+, >∑s«¡ +, #·+#·\‘·«+,
yÓTT+&ç‘q· +, ø√]ø£\‘√ ≈£L&çq <Óe’ |üP», n‹X¯jT· +, uÛ<Ò uä ≤Û e+, kÕ«qTs¡ø,ÔÏ
ã\>∑s¡« Á|ü<äs¡Ùq, eTTKdüTÔ‹, ø°]Ôø±+ø£å, n|üVü‰dü´+ #˚j·T≥+, X¯øÏÔ
kÕeTsêú´\qT n\TŒ\ MT<ä Á|üj÷Ó –+#·≥+. Çe˙ï s¡CÀ>∑TD+ e\¢ ø£*>π
ne\ø£åD≤\T.
Çø£ ‘·y÷Ó >∑TD+ e\¢ ` Á|ürø±s¡+, ˝ÀuÛ+Ñ , ndü‘´· +, Væ≤+kÕÁ|üeè‹Ô,
j·÷#·ø‘£ «· +, ø£|≥ ü +, n\dü‘«· + ø£\Vü≤ãT~∆, XÀø£+, yÓ÷Vü≤+, <Óq’ ´+,
ìÁ<äeT‘·TÔ, n‘ê´X¯, uÛj Ñ T· +, k˛eT]‘·q+, e÷‘·‡s¡´+, |ü>,∑ Áø√<Û+ä e+{Ï
\ø£Då ≤\T ø£\T>∑T‘êsTT.
ñ<äy∆ ê! á eT÷&ÉT>∑TD≤\T Á|ü‹J$˝À $$<Ûbä Õfi¯fl˝À $T[‘·yTÓ Æ
e⁄+{≤sTT. nVü≤+ø±s¡ eTeTø±sê\≈£î sê»dæø£ ‘êeTdæø£ >∑TD≤˝Ò
eT÷\ø±s¡D+. ndü\T eTìwæ Á|ües¡qÔ qT ÁX¯<>∆ä ± |ü]o*ùdÔ #ê\T.
114
n‘·&ÉT kÕ‹Ô «≈£î&√, ‘êeTdæ≈£î&√ nì ‘Ó*dæb˛‘·T+~. m˝≤+{Ï
ø√]ø£\T ˝Ò≈£î+&Ü qqTï Äsê~Û+#˚yê&ÉT kÕ‹Ô «≈£î&ÉT. düTKuÛÀ>±\T
ø√s¡≈£î+≥÷ qqTï ùd$+#˚yê&ÉT sê»dæ≈£î&ÉT. Ç‘·s¡T\qT HêX¯q+ #˚dæ
‘êqT ô|ø’ sÏ êyê\H˚ ø√]ø£‘√ qqTï Äsê~Û+#˚yê&ÉT ‘êeTdæ≈î£ &ÉT. á eT÷&ÉT
>∑TD≤\÷ Åd\”Ô ˝À, »+‘·Te⁄˝˝À ≈£L&Ü e⁄+{≤sTT.
ˇπø e´øÏ˝Ô À á Á‹>∑TD≤\T Äj·÷ düeTj·T dü+<äsê“¤\qT ã{Ïº
ô|s¡T>∑T‘·÷ ‘·s¡T>∑T‘·÷ e⁄+{≤sTT. dü‘·Ô «>∑TD+ n~Ûø+£ >± e⁄+fÒ eTqdüT
#ê˝≤ Á|üXÊ+‘·+>±, Á|üdüqï+>±, Äq+<ä+>± ÄVü‰¢<ä+>± e⁄+≥T+~.
s¡CÀ>∑TD+ n~Ûø+£ >± e⁄+fÒ eTqdüT #·+#·\+>±, ñÁ<˚ø+£ >±, sê>∑<«˚ cÕ\‘√,
ø±eTÁø√<Ûë\‘√ ì+&ç e⁄+≥T+~. n<˚ ‘·yÓ÷>∑TD+ n~Ûø£+>± e⁄+fÒ
Ä e÷qe⁄&ç ãT~∆ eT+<ä+>±, eT‘·T>Ô ±, |ü>∑ Á|ürø±sê\‘√ ì+&ç e⁄+≥T+~.
Á‹>∑TD≤\ e\¢ C≤Á>∑‘Y dü«|üï düTwüß|æÔ nedüú\T ø£\T>∑T‘êsTT.
á eT÷&ÉT nedüú\ ø£Hêï nr‘·yÓTÆq Hê\T>√ nedüúqT ‘·TØj·÷edüú
n+{≤s¡T. á ‘·TØj·÷edü˝ú À Jyê‘·à ì\ã&ç nìï nedü©ú ï >∑eTìdü÷Ô
e⁄+≥T+~. e÷qe⁄&ÉT dü‘·Ô «>∑TD+ n~Ûø£+>± e⁄qï|ü&ÉT eTs¡DÏùdÔ
}s¡ú«˝Àø±\q÷, s¡CÀ>∑TD+ n~Ûø£+>± e⁄qï|ü&ÉT eTs¡DÏùdÔ ‹]–
uÛ÷Ñ ˝Àø±ìø°, ‘·y÷Ó >∑TD+ n~Ûø+£ >± e⁄qï|ü&ÉT eTs¡DùÏ dÔ qs¡ø˝£ Àø±ìø°
#˚s¡T≈£î+{≤&ÉT.
ñ<äy∆ ê! s¡»düyÔ ÷Ó >∑TD≤*ï ‘=\–+#·T≈£îì øπ e\+ dü‘Ô· «>∑TD+‘√
ì+&çqyêπs qqTï #˚sT¡ ≈£î+{≤s¡T. kÕ‹Ô «≈£î˝…q’ yês¡T »qdü+<√Vü≤+ ˝Òì
n&Ée⁄˝À¢ ìedæ+#·{≤ìøÏ Çwü|º &ü ‘É ês¡T. sê»dæ≈î£ \T »qdü+<√Vü≤+ e⁄qï
|ü≥ºD≤\˝À ìedæ+#·{≤ìøÏ, ‘êeTdæ≈£î\T eT<ä´XÊ\˝À¢, p<äXÊ\˝À¢
ñ+&É{≤ìøÏ Çwüº|ü&É‘ês¡T. Á‹>∑TD≤r‘·T\T <˚yê\j·÷\˝À ìedæ+#ê*
nqT≈£î+{≤s¡T.
115
ñ<äy∆ ê! á$<Û+ä >± düèwæ˝º À e⁄qï Á|ü‹<ëì MT<ë Á‹>∑TD≤\ Á|üu≤Û e+
e⁄+<äì ‘Ó\Tk˛Ô+~ ø£<ë! nìïs¡ø±\ ø£s¡à˝À¢, C≤„q+˝À, kÕ<Ûäq˝À¢,
n_ÛsT¡ #·T˝À¢, $<ä´˝À¢, |üP»˝À¢, ÁX¯<˝∆ä À, düTU≤\˝À, ÄVü‰sê\˝À, Á<äyê´˝À¢,
XÊÅkÕÔ<Ûä´j·THê\˝À, Ç+Á~j·T $wüj·÷\˝À, e÷qdæø£ uÛ≤yê˝À¢ Ç˝≤
Á|ü‹$wüjT· +˝À Á‹>∑TD≤\H˚$ ø£*dæ ø£ì|ækÕÔsTT. ‘·y÷Ó >∑TD≤ìï s¡CÀ>∑TD≤ìï
b˛>=≥Tº≈£îì, dü‘·Ô «>∑TD≤ìï Á|üj·T‘·ï |üPs¡«ø£+>± ô|+bı+~+#·T≈£îì
Áø£eT+>± Á‹>∑TD≤r‘·T&Óq’ kÕ<Û≈ä î£ &ÉT qH˚ï ‘·q eTqdüT˝À dæsú +¡ >± ì\T|ü⁄≈£îì
Äsê~ÛùdÔ n‘·&TÉ ‘·|Œü ø£ Hê ~e´<Ûëe÷ìï #˚sT¡ ≈£î+{≤&ÉT.
C≤„qjÓ÷>∑+
á Á|ü|+ü #·eT+‘ê uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç dü«s¡÷|ü+. Á|ü‹J$˝À Á|ü‹edüTeÔ ⁄˝À
uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT düsê«+‘·sê´$T>± e⁄+&É≥+ e\¢ @ J$ì ì+~+∫Hê,
Væ≤+dæ+∫Hê, n~ uÛÑ>∑e+‘·TDÏí Væ≤+dæ+∫, ì+~+∫qfÒº ne⁄‘·T+~.
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT y˚sT¡ , á Je⁄\ Á|ü|+ü #·+ y˚sT¡ nqT≈£îH˚ e´øÏÔ Ä‘·à‘·‘êÔ «ìï
‘Ó\TdüTø√˝Òø£ m|üŒ{Ïø° nC≤„q+˝ÀH˚ e⁄+&çb˛‘ê&ÉT.
á #·sê#·s¡ Á|ü|ü+#·+˝À e⁄qï düø£\ JesêdüT\T, nìïs¡ø±\
edüTeÔ ⁄\÷ Á|üøè£ ‹øÏ dü+ã+~Û+∫q Á|ü‹s¡÷bÕ˝Ò. á Á|üøè£ ‹ nH˚~ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç
e÷j·T‘√H˚ |ü⁄{Ï+º ~ >∑qTø£, Á|üøè£ ‹, <ëì‘√ bÕ≥T <ëì Á|ü‹s¡÷bÕ˝…q’
á Á|ü|+ü #·+ n+‘ê $T<∏´˚ . e÷qe⁄\≈£î dü«|üï+˝À ø£ì|æ+∫q $wüj÷· \˙ï
dü‘ê´\T>± nì|æ+∫Hê yÓT\≈£îe e#˚Ãdü]øÏ ne˙ï $T<∏´ä nì ‘Ó*dæq≥Tº>±H˚
C≤„H√<äjT· + nsTTq e´øÏøÔ Ï Ç<ä+‘ê $T<∏´˚ nì ‘Ó\TdüT+Ô ~.
$T<∏´ä ø±≈£î+&Ü ì‘·´+>±, dü‘´· +>± e⁄+&˚~ øπ e\+ Ä‘·à ˇø£ÿfÒ
nì ‘Ó\TdüTø√e≥y˚T C≤„q+. Ä‘·à nH˚~ düV≤ü »+>± |ü$Á‘·yTÓ qÆ ~. nsTT‘˚
n~ <˚Vü≤+‘√ Ç+Á~j·÷\‘√ ÁbÕD+‘√ ø£*dæ e⁄+&É≥+ e\¢, yê{Ï
e÷j·÷dü«s¡÷bÕìï Á>∑V≤æ +∫ nC≤„q+‘√ dü+kÕ]>± ne⁄‘·T+~. <˚V‰ü ìøÏ,
Ç+Á~j·÷\øÏ, eTqdüT‡øÏ ø£*>π düTK<äT'U≤\ì, nqTuÛyÑ ê\˙ ‘·q$>±H˚
116
uÛ≤$+∫ Ä Ä‘·à uÛ]Ñ düT+Ô ~. n~ nC≤„q+‘√ e⁄+&É≥+ e\¢ <˚V≤ü y˚T H˚qT
nH˚ ÁuÛeÑ TqT bı+~ á X¯Øs¡+‘√ $jÓ÷>±ìï düV≤æ +#·˝øÒ £ ‹]– eTs√
X¯Øsêìï bı+~ á ˝Àø£+˝ÀøÏ Á|üy•˚ düT+Ô ~. á$<Û+ä >± »qà|üs+¡ |üs\¡ T
Je⁄&çøÏ @s¡Œ&ÉT‘·T+{≤sTT. á |ü⁄qs¡®qà\H˚$ Ä‘·àøπ ‘·|Œü X¯ØsêìøÏ ø±<äT.
ñ<äy∆ ê! Jyê‘·à ì‘·ýÓTqÆ ~ ø£qTø£ <ëìøÏ #êe⁄|ü⁄≥Tºø\£ T+&Ée⁄.
dü T K<ä T 'U≤\T, »qqeTs¡ D ≤\T Çe˙ï Je⁄DÏ í ÄÁX¯ s TT+∫ e⁄qï
nVü≤+ø±sêìøÏ #Ó+~q$. á e÷j·÷es¡D ‘=\–b˛e{≤H˚ï eTTøÏÔ bı+<ä≥+
n+{≤s¡T. dü<Tä ZsT¡ e⁄ nqTÁ>∑V≤ü +‘√H˚ C≤„q+ \_Û+∫ Je⁄&çøÏ e÷j·÷es¡D
‘=\–b˛‘·T+~. ìs¡+‘·s¡ y˚<ë<Û´ä j·Tq+, ‘·|dü Tü ‡, eTVü‰|ü⁄s¡Twüß\ uÀ<Ûqä \
MT<ä uÛÑøÏÔ$XÊ«kÕ\T, Ä‘êàqTuÛÑ÷‹, Ä~eT<Ûë´+‘· s¡Væ≤‘·T&Ó’ e⁄+&˚~
Ä |üsÁ¡ ãVü≤àj˚T nqï $XÊ«dü+ ñ+fÒH˚ dü+|üPs¡Cí ≤„q+ ø£\T>∑T‘·T+~.
|üsÁ¡ ãVü≤à Á|üøè£ ‹ #˚w\ºü ≈£î @e÷Á‘·+ #·*+#·&TÉ . e÷s¡TŒ #Ó+<ä<Tä .
ø£qTø£ kÕ<Û≈ä î£ &ÉT HêMT<˚ eTqdüT ì*|æ, |üsÁ¡ ãVü≤à ì»‘·‘êÔ«ìï Á>∑V≤æ +∫,
kÕ<ÛTä e⁄\ dü»®qT\ kÕ+>∑‘´· + #˚d÷ü Ô |ü⁄D´rsêú\≈£î yÓ[fl, düø\£ uÛ÷Ñ ‘ê\˝À
qTqï Hê˝À düø\£ Á|ü|+ü #ê˙ï <ä]Ùdü÷,Ô düeT<äsT¡ Ù\T>± nqqúÛøÑ ‘ÔÏ √ qqTï
ùd$+#ê*. ñ<äy∆ ê! Ç<˚ uÛ≤>∑e‘·<säÛ à¡ +. Bì <ë«sê ‘·|Œü eTs√e÷s¡Z+
<ë«sê qqTï mes¡÷ #˚s¡Tø√˝Òs¡Tμμ nì lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT ñ<ä∆e⁄&çøÏ
Á‹>∑TD≤\‘·‘«Ô· + >∑T]+∫ Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT.
lø£èwüßí&ç ne‘ês¡ |ü]düe÷|æÔ, <ë«|üs¡j·TT>∑+ |ü]düe÷|üÔ+
ø±uÀ‘√+~. lø£èwüß&í øç Ï ‘·q ne‘ês¡+ #ê*+#ê*‡q düeTj·T+ <ä>∑sZ ¡
|ü&ç+<äì ‘Ó*dæ+~. yÓ+≥H˚ j·÷<äe Á|üeTTKT\+<ä]˙ düe÷y˚X¯|ü]∫
yê]‘√ ªªô|<ä˝› ≤sê <ë«s¡ø±q>∑s+¡ ˝À ø=~›ø±\+˝ÀH˚ $|ü‘T· \Ô T @s¡Œ&É‘êsTT.
MTs¡+‘ê Çø£ÿ&É e⁄+&É≥+ @e÷Á‘·+ πøåeT+ ø±<äT. ø£qTø£ MTs¡+‘ê
X¯+UÀ<ë∆søπ¡ Áå ‘êìøÏ yÓfi¯fl+&ç. øπ e\+ |ü⁄s¡Twüß\T e÷Á‘·+ Á|üu≤Û dürsêúìøÏ
yÓfifl¯ +&ç. H˚qT ≈£L&Ü MT‘√ ekÕÔqT. n+<äs+¡ ø£*dæ düsd¡ «ü rq~ düeTTÁ<ä+˝À
ø£*ùd #√≥ |ü⁄D´kÕïHê\T #˚dæ, ‘·s¡ŒD≤\T $&ç∫, $Á|ü⁄\≈£î <äøÏåD\T
117
düeT]Œ+∫ sêuÀj˚T $|ü‘T· \Ô qT+∫ ø±bÕ&ÉeTì <˚e‘·*ï ÁbÕ]ú<ë›+μμ nHêï&ÉT.
n+<äs÷¡ düsπ qì n+^ø£]+∫ ô|<ä\› T ‹s¡THêfi¯fl≈£î yÓfió¯ qÔ ï≥Tº>± dü+ãs¡+>±
ãj·T\T<˚sês¡T.
lø£èwüß&í TÉ #Ó|Œæ q $<Û+ä >± Åd\”Ô T, |æ\\¢ T, eè<äT\∆ T X¯+UÀ<ë∆sø¡ £
rsêúìøÏ yÓ[fl nø£ÿ&É kÕïHê\T |üP»\T eTT–+#·T≈£îì ‹]– <ë«s¡ø≈£ î£
yÓ[flb˛j·÷s¡T. |ü⁄s¡Twüß\+<äs÷¡ Á|üu≤Û dü rsêúìøÏ yÓ[fl kÕïHê\T, ‘·sŒ¡ D≤\T,
|üPC≤~ ø±s¡´Áø£e÷\T ìs¡«Væ≤+∫q ‘·s¡Tyê‘· $~Û eÁøÏ+∫, yês¡+‘ê
$T‹MT] eT<ä´bÕq+ #˚kÕs¡T. <ëì‘√ yê]˝À $#·øD å£ ≤C≤„q+ q•+∫+~.
|üsd¡ Œü s¡+ ˇø£]ì ˇø£sT¡ <ä÷wæ+#·Tø√kÕ>±s¡T. HÓeTà~>± yê] ø£\Vü≤+
ô|]– ô|<ä<› sä TT+~. e÷{≤e÷{≤ nqT≈£î+≥÷ Äj·TT<Ûë\T rdæ ˇø£]ì
ˇø£sT¡ >±j·T|üsT¡ #·Tø√e≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
n˝≤ b˛{≤¢&TÉ ≈£î+≥Tqï yê]˝À eèwüß\í T, uÛÀ»≈£î\T, n+<Û≈ä î£ \T,
kÕ‘·«‘·T\T e+{Ï e+XÊ\yê]‘√bÕ≥T lø£èwüß&í ç |ü⁄Á‘·T\T ≈£L&Ü e⁄Hêïs¡T.
n˝≤yês¡T #ê˝≤ø±\+ ø={≤¢&TÉ ø√e≥+‘√ yê] #˚‹˝À e⁄qï Äj·TT<Ûë\˙ï
HêX¯qyÓTbÆ ˛j·÷sTT. n+<äs÷¡ Äy˚X+¯ >± n≥÷Ç≥÷ #·÷kÕs¡T. yê]ø£fifl¯ ≈£î
nø£ÿ&É @|ü⁄>± ø£‹yÔ TÓ Tq˝≤¢ ô|]–q s¬ \T¢>&∑ ç¶ ø£ì|æ+∫+~. n+‘˚ Ä s¬ \T¢ì
|”øÏ <ëì‘√ ˇø£]H=ø£sT¡ bı&ÉT#·Tø√e≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Ä s¬ \T¢, |üPs¡«+
eTTìXÊ|ü+ ø±s¡D+>± j·÷<äe≈£î˝≤ìï HêX¯q+ #˚ùd ªªeTTdü\+ bı&çμμ
<ë«sê |ü⁄{Ï+º ~. n˝≤ ˇø£s=ïø£sT¡ n+‘·+ #˚dTü ≈£î+≥T+fÒ #·÷dæ düV≤æ +#·˝øÒ £
ã\sêeTø£èwüß\í T yê]ì yê]+#˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊs¡T. nsTT‘˚ XÊ|üÁ|üu≤Û e
ø±s¡D+>± yê¬se«s¡÷ ã\sêeTø£èwüß*í ï @e÷Á‘·+ ˝…øÿ£ #˚jT· ≈£î+&Ü |üøÿ£ ≈£î
HÓfÒºdæ yê]MT<ä ≈£L&Ü <ë&çøÏ ~>±s¡T. Ç˝≤ j·÷<äee+X¯+ yês¡+‘ê
|üsd¡ Œü s¡+ ø£\Væ≤+#·T≈£îì ∫e]øÏ n+<äs÷¡ n+‘·yTÓ bÆ ˛j·÷s¡T.
»]–q $|üØ‘êìï #·÷dæ m+‘√ u≤<Û|ä &ü qç ã\sêeTT&ÉT düeTTÁ<ärsêq
≈£Ls¡TÃì @ø±+‘·+>± dü«dü«s¡÷bÕìï <Ûë´ìdü÷Ô ‘·q X¯Øsêìï $&ç∫ô|{Ïº
dü+ø£s¡¸DeT÷]Ô˝À ©qyÓTbÆ ˛j·÷&ÉT. ã\sêeTT&ÉT ìÅwÿü $T+#·≥+‘√ uÛ÷Ñ $T
118
uÛ≤s¡+ ‘=\–b˛sTT+~. Çø£ ‘·q ne‘ês¡+ ≈£L&Ü #ê*+#ê*‡q düeTj·T+
Ç<˚qì Á>∑V≤æ +∫q lø£èwüß&í TÉ ˇø£ sê$#Ó≥Tº <ä>∑Zs¡ ≈£Ls¡TÃì, M|ü⁄ì #Ó≥TºøÏ
ÄìÃ ‘·q m&ÉeTbÕ<ëìï ≈£î&ç ‘=&ÉMT<ä ñ+#·T≈£îì, Hê\T>∑T #˚‘T· \‘√
dü÷s¡T´&ç˝≤ ‘˚»düT‡ì $s¡õeTTà‘·÷, eTø£s¡ ≈£î+&É˝≤\T, |ü≥Tº|‘” ê+usê\T,
øödüTuÔ eÑÛ TDÏ, yÓ»’ j·T+r e÷\ <Û]ä +∫ ì»dü«s¡÷|ü+‘√ ∫qàj·T <äsV¡ ‰ü kÕ\T
∫+~+#·kÕ>±&ÉT. X¯+K+, #·Áø£+, >∑<,ä |ü<àä + kÕ«$T #˚‘T· \˝ÀøÏ e∫Ã
#˚sêsTT. ø£èwüß&í TÉ ‘·q ≈£î&ç ‘=&ÉMT<ä ñ+∫q n+<äyTÓ qÆ bÕ<ëìï HÓeTà~>±
ø£~*düTÔ e⁄Hêï&ÉT.
|üPs¡«+ eTTìXÊ|ü+ ø±s¡D+>± |ü⁄{Ïqº eTTdü\+ ˇø£ uÀj·Tyê&çøÏ
<=]øÏ+~. yê&ÉT <ëìï u≤>± ns¡>∑Bdæ ˇø£ eTT\T≈£î˝≤ ‘·j·÷s¡T#˚dæ
u≤D≤ìøÏ ‘=&ç>±&ÉT. Ä uÀj·Tyê&ÉT n&É$˝À ‹s¡T>∑T‘·T+&É>± <ä÷s¡+
qT+∫ ø£<Tä \T‘·Tqï lø£èwüß&í ç bÕ<ä+ ˝Ò&eç TTK+˝≤ n‘·&øç Ï ø£ì|æ+∫+~.
yÓ+≥H˚ Ä uÀj·Tyê&ÉT eTTdü˝≤ìï eTT\T≈£î>± ‘·–*+∫ Ä u≤D≤ìï
Á|üj÷Ó –+#ê&ÉT. Ä u≤D+ dü÷{Ï>± e∫Ã lø£èwüß&í ç MT<ä ≈£L&Ü |üì#˚d+æ ~.
<ä>∑Zsø¡ Ï e∫Ã #·÷dæq uÀj·Tyê&ÉT nø£ÿ&É lø£èwüß&í ç ø±*˝À ‘êqTy˚dqæ
u≤D+ >∑T#·TÃø√e{≤ìï #·÷dæ uÀs¡Tq $\|æ+#ê&ÉT. ‘·q ‘·|üqT
eTìï+#·eTì y˚&TÉ ≈£îHêï&ÉT. ø£èwüß&í TÉ n‘·ìï z<ë]Ã n<ä+‘ê <Óe’ ìs¡j í T· +
Ç+<äT˝À ˙ ‘·ù|ŒMT˝Ò<ìä #Ó|Œæ n‘·ìï |ü+ù|XÊ&ÉT.
n+‘·˝À lø£èwüß&í ç s¡<kä∏ Õs¡~Û <ës¡T≈£î&ÉT kÕ«$Tì yÓ‘T· ≈£îÿ+≥÷
nø£ÿ&çøÏ e#êÃ&ÉT. s¡<+ä∏ ~– lø£èwüßìí |ü]dæ‹ú ì #·÷dæ #·*+∫b˛j·÷&ÉT.
kÕ«$T bÕ<ë\MT<ä |ü&ç $\|æ+#·≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. lø£èwüß&í TÉ <ës¡T≈£îDÏí
z<ë]Ã ªª<ës¡Tø±! ˙e⁄ yÓ+≥H˚ <ë«s¡ø£≈£î yÓ[fl j·÷<äee+X¯+˝Àì
|ü⁄s¡Twüß\+<äs¡÷ q•+∫b˛j·÷s¡ì, ã\sêeTT&ÉT ≈£L&Ü X¯Øs¡‘ê´>∑+
#˚kÕ&Éì, H˚qT≈£L&Ü ìÅwüÿ$T+#êqì, n‹ ‘·«s¡˝ÀH˚ <ë«s¡ø±|ü≥ºD≤ìï
düeTTÁ<ä+ eTT+#˚dTü +Ô <äì #Ó|ü , n˝≤π> ns¡Tq® T&ç‘√ <ë«s¡ø˝£ À e⁄qï Åd\Ô” qT,
119
|æ\*¢ ï, eè<äT*∆ ï dü+s¡ø+åÏ #·eTì Hê e÷≥>± #Ó|ü . n+<äØï Ç+Á<äÁ|ükÕúHêìøÏ
rdüT≈£îyÓfi¯fleTqT. <ës¡Tø±! ˙e⁄≈£L&Ü ìX¯Ã\∫‘·Ô+‘√ »]π><ä+‘ê Hê
dü+ø£\Œ+‘√H˚ »s¡T>∑T‘√+<äì Á>∑Væ≤+∫, HêMT<˚ dæús¡+>± eTqdüTì*Œ,
sê>∑<«˚ cÕ\T ‘=\–+#·T≈£î+fÒ qqTï #˚sT¡ ≈£î+{≤e⁄μμ nì Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT.
ø£èwüß&í ç e÷≥\T $qï <ës¡T≈£î&ÉT ãs¡TyÓøÿÏ q Vü≤è<äjT· +‘√ Äj·Tìï $&ç∫
yÓfi¯fl˝Òø£ ‘·|Œü ìdüs¬ ’ <ë«s¡ø≈£ î£ |üjT· qeTj·÷´&ÉT.
<ës¡T≈£î&ÉT yÓ[flb˛>±H˚ ÁãVü≤às¡TÁ<ë~ <˚e‘·\+<äs÷¡ ì+– qT+∫
|üP\yêq ≈£î]|æ+#ês¡T. Á|üC≤|ü‘·T\T, ãTTwüß\T, eTTqT\T, dæ<äT∆\T,
>∑+<Ûsä T¡ «\T ø£èwüß&í ç <ä>∑Zsø¡ Ï e#êÃs¡T. n+<äs÷¡ kÕeT÷Væ≤ø£+>± Äj·Tq
©\*ï >±q+ #˚kÕs¡T. uÛøÑ >ÔÏ ± düT‹Ô +#ês¡T. n+<ä]˙ ˇø£ÿkÕ] Áù|eT|üPs¡«ø£+>±
#·÷dæ HÓeTà~>± ø£fió¯ fl eT÷düT≈£îì ì» X¯Øs¡+‘√ n˝≤π> n+‘·sêúqyÓTÆ
yÓ≈’ î£ +sƒêìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT lø£èwüß&í TÉ . kÕ«$T ìÅwÿü $T+#·>±H˚ Äj·Tq‘√bÕfÒ
<Ûäs¡à+, <ÛÓ’s¡´+, ø°]Ô, dü+|ü<ä\T ≈£L&Ü n<äèX¯ýÓTÆb˛j·÷sTT. ø£èwüßíDÏí
<ä]Ù+#·{≤ìøÏ e∫Ãq Ç+Á<ë~ <˚e‘·\T ≈£L&Ü Áø£eT+>± ‘·eT‘·eT
ì»<Ûëe÷\≈£î yÓ[flb˛j·÷s¡T.
lø£èwüß&í ç <ä>∑Zs¡ qT+∫ ãj·T\T<˚]q <ës¡T≈£î&ÉT düsêdü] <ë«s¡ø≈£ î£
#˚] ñÁ>∑ùdqT&çø,Ï edüT<˚e⁄&çøÏ lø£èwüß&í ç dü+<˚XÊìï $ì|æ+#ê&ÉT. n~$ì
n+<äs÷¡ XÀø£deü TTÁ<ä+˝À eTTì–b˛j·÷s¡T. <ë«s¡ø˝£ Àì ô|<ä\› +‘ê Á|üu≤Û dü
rsêúìøÏ yÓ[fl nø£ÿ&É $>∑‘· Je⁄˝…q’ ‘·eT‘·eT ≈£îe÷s¡T*ï #·÷dæ $\|æ+#ês¡T.
edüT<˚e⁄&ÉT s√Væ≤DÏ, <˚eø°<$˚ lø£èwüß&í TÉ ˝Òì ‘·eT J$‘·+ e´s¡eú Tì uÛ≤$+∫
ÁbÕD‘ê´>∑+ #˚jT· >±, lø£èwüí ã\sêeTT\ uÛ≤s¡´\T n–ïÁ|üyX˚ +¯ #˚dæ ‘·eT‘·eT
ÁbÕD≤\T $&ç#ês¡T. n˝≤π> j·÷<äe|ü‘T· ï\T ≈£L&Ü ‘·eT uÛsÑ \Ô¡ ‘√ düV≤ü >∑eTq+
#˚kÕs¡T. ns¡T®qT&ÉT <ë«s¡ø≈£ î£ e∫Ã >∑T+&Ó ~≥e⁄ #˚dTü ≈£îì eTs¡D+Ï ∫q
yês¡+<ä]ø° XÊÅk˛Ôø+Ô£ >± n+‘·´ÁøÏjT· \T »]|æ+#ê&ÉT.
120
‘·q >∑Ts¡TyÓ’q lø£èwüßí&ÉT eTVü‰uÛ≤s¡‘· j·TT<ä∆düeTj·T+˝À
≈£îs¡TπøåÁ‘·+˝À ‘·q≈£î #˚dæq ^‘√|ü<˚XÊìï >∑Ts¡TÔ‘Ó#·TÃ≈£îì, dæús¡∫‘·Ô+‘√
lø£èwüß&í ç Ä<˚X+¯ Á|üø±s¡+ <ë«s¡ø˝£ À e⁄qï eè<äT*∆ ï, |æ\*¢ ï yÓ+≥u…≥Tº≈î£ ì
Ç+Á<äÁ|ükÕúHêìøÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT. ns¡T®qT&ÉT n˝≤ yÓfi¯fl>±H˚ ˇø£ÿkÕ]>±
düeTTÁ<ä+ ñbıŒ+– <ë«s¡ø± |ü≥D º ≤ìï ‘·q˝À ø£*ù|düT≈£î+~. ‘·sT¡ yê‘·
ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ bÕ+&Ée⁄\T ‘·eT eTqTeT&Óq’ |üØøÏ‘å T· ≈Ô î£ sêC≤´ìï n|üŒ–+∫
ã<ä]ø±ÁX¯e÷ìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&É qT+∫ yês¡T ô|’øÏ Á|üj·÷DÏdü÷Ô
Áø£eT+>± ˇø£ÿs=ø£ÿπs ÁbÕD≤\T $&ç#ês¡T. ∫e]øÏ <Ûäs¡àsêE ˇø£ÿ&˚
düXØ¯ s¡+>± dü«sêZìï n~Ûs√Væ≤+#ê&ÉT.
ø£*j·TT>∑ Á|üuÛ≤e+
X¯óø£eTVü≤]¸ |üØøÏåqàsêE≈£î ø£*j·TT>∑+˝À »]π> |ü]D≤e÷\T
@$<Û+ä >± e⁄+{≤jÓ÷ Ç˝≤ Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT. sêC≤! ø£è‘·jT· T>∑+˝À dü‘´· +,
<äj·T, ‘·|üdüT‡, <ëq+ nH˚ Hê\T>∑T bÕ<ë\MT<ä <Ûäs¡à+ q&ç#˚~.
Á‘˚‘êj·TT>∑+˝À á Hê\T>∑T bÕ<ë\˝À ˇø£ bÕ<ä+ ‘·–bZ ˛sTT ô|y’ ê{Ï kÕúq+˝À
nqè‘·+, Væ≤+dü, ndü+‘·è|æ,Ô ø£\Vü≤+ nH˚$ #˚s‘¡ êsTT. <ë«|üsj ¡ T· T>∑+˝À
<Ûsä à¡ + s¬ +&ÉTbÕ<ë\T ‘·–bZ ˛sTT, yê{Ï kÕúq+˝À nqè‘·+, Væ≤+dü, ndü+‘·è|æ,Ô
ø£\Vü≤+ nH˚$ dü>±ìøÏ dü>+∑ e⁄+{≤sTT. Çø£ ø£*j·TT>∑+˝À <Ûsä à¡ + øπ e\+
ˇø£ÿbÕ<ä+ MT<˚ e⁄+≥T+~. ø£qTø£ dü‘´· +, <äjT· , ‘·|dü Tü ‡, <ëq+ nH˚$
ˇø£ÿuÛ≤>∑yT˚ e⁄+&ç $T–*q eT÷&ÉTuÛ≤>±\T nqè‘·+, Væ≤+dü, ndü+‘·è|æÔ
ø£\Vü≤+ nH˚$ e⁄+{≤sTT.
ø£*j·TT>∑+˝À dü<Tä DZ ≤\T #ê˝≤es¡≈î£ q•+∫b˛‘êsTT. <äTsê#êsê\T,
˝ÀuÛ≤\T, ìs¡›jT· , |ü>,∑ ÄX¯, ndü÷j·T, <˚«wü+, e÷‘·‡s¡´+, ãT~∆e÷+<ä´+,
‹+&çuÀ‘·T‘·q+, n‹ìÁ<ä, uÛÀ>∑ø±+ø£,å C≤s¡‘«· +, ø£\Vü≤+, #√s¡ãT~∆ Á|üã\+>±
e⁄+{≤sTT. bÕ\≈£î\T Á|ü»*ï <ës¡TD+>± |”&kç ÕÔsT¡ . Áu≤Vü≤àDT\T C≤„Hêìï
ø√˝ÀŒsTT, dü«<Ûäsêàìï $&ç∫ô|{Ïº ø£&ÉT|ü⁄≈£L{Ï ø√dü+ ˙#·yÓTÆq eè‘·TÔ\T
121
#˚|&ü ‘É ês¡T. bÕ*e«ì Äe⁄*ï ø£{øÏ y£ ê&çøÏ ny˚TàkÕÔsT¡ . kÕ<ÛTä e⁄\T, düHêï´düT\T
Á>±e÷˝À¢H˚ ìedækÕÔsT¡ . <Ûqä + MT<ä n+<ä]ø° ÄX¯ ô|s¡T>∑T‘·T+~. Åd\”Ô +‘ê
n~Ûø£ dü+‘êHêìï ø£+{≤s¡T. yês¡T $wüj·T düTU≤\MT<ä yêýÓ÷Vü‰ìï
ô|+#·T≈£îì dæ>T∑ Z \»® $&ç∫ #˚jT· sêì |üqT\T #˚kÕÔsT¡ . es¡≈Ô î£ \+<äs÷¡
yÓ÷dü+ #˚jT· {≤ìπø n\yê≥T |ü&‘É ês¡T. |ü⁄s¡Twüß\T ø±e÷ìøÏ eX¯yTÓ bÆ ˛sTT
Åd\Ô” ≈£î ˝§+–b˛sTT e⁄+{≤s¡T. n‘ê´#êsê\T #˚kÕÔsT¡ . <äTsêàs¡T\Z T düHêï´düT\
y˚wü+ <Ûä]+∫ Á|ü»*ï yÓ÷dü–kÕÔs¡T. |ü⁄s¡Twüß\T ‘·eT ‘·*¢<ä+Á&ÉT*ï
Ä<ä]+#·≈î£ +&Ü uÛ≤s¡´qT yê] ã+<ÛTä e⁄*ï Ä<ä]kÕÔsT¡ . Á|ü‹e´ø°Ô kÕ«s¡+ú ‘√
πøe\+ ‘·q düTK+ ø√düy˚T bÕ≈£î˝≤&ÉT‘·T+{≤&ÉT. HêdæÔø£‘·«+ u≤>±
$»è+_ÛdTü +Ô ~. n‹eèwæ,º nHêeèwæ,º <äT]“¤ø+å£ , <ä]Á<ä+, Äø£*eT+≥\T
Á|ü»\≈£î ‘·|Œü e⁄.
á ø£*j·TT>∑+˝À ‘·]+#·{≤ìøÏ ˇπø ˇø£ÿ e÷s¡Z+ e⁄+~. n<˚
uÛÑ>∑e+‘·T&ç HêeTdüàs¡D. ì‘·´+ |üs¡e÷‘·à ~e´Hêe÷ìï ÁX¯<ä∆>± |ü]ƒdüTÔ+fÒ
#ê\T ø£*<√cÕ\T dü+|üPs¡+í >± ‘=\–b˛‘êsTT. ø£è‘·jT· T>∑+˝À <Ûë´qkÕ<Ûqä
<ë«sê, Á‘˚‘êj·TT>∑+˝À j·T»„j÷· >±\ <ë«sê, <ë«|üsj ¡ T· T>∑+˝À uÛ>Ñ e∑ +‘·TDÏí
n]Ã+#·≥+ <ë«sê \_Û+#˚ eTTøÏÔ ø£*j·TT>∑+˝À øπ e\+ uÛ>Ñ e∑ HêïeTdüàs¡D‘√H˚
\_ÛdüTÔ+~.
ÁãVü≤àC≤„q+
X¯óø£eTVü≤]¸! |üØø£qå àVü‰sêE≈£î ÁãVü≤àC≤„Hêìï >∑T]+∫ Ç˝≤ #Ó|Œü ≥+
ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
1. z |üØøÏqå àVü‰sêC≤! leT<ë“¤>e∑ ‘·+˝À lø£èwüí |üse¡ ÷‘·à ‘·‘«Ô· + #ê˝≤
#· ø £ ÿ >± #Ó | ü Œ ã&ç + ~. á dü ø £ \ »>∑ ‘ · T Ô ≈ £ L ø±s¡ D + Äj· T H˚ .
ÁãVü≤às¡TÁ<ë<äT\T ≈£L&Ü |üse¡ ÷‘·à qT+#˚ Ä$s¡“¤$+#ês¡T.
2. »qqeTs¡D≤\H˚$ X¯Øsêìπø >±˙ Ä‘·àdü«s¡÷|ü⁄&ÉyÓ’q ˙≈£î #êe⁄
|ü⁄≥Tºø˝£ H˚$ e⁄+&Ée⁄. H˚qT eTs¡DdÏ Tü HÔ êïqT nH˚ uÛ≤eq »+‘·Te⁄\≈£î
e⁄+&Ü* ø±˙, C≤„qe+‘·T&Éyq’Ó ˙≈£î e⁄+&É≈L£ &É<Tä .
122
3. ø£fº… y˚sT¡ <ëì˝À e⁄qï n–ïy˚sT¡ . n<˚$<Û+ä >± X¯Øs¡+ y˚sT¡ n+<äT˝À
e⁄+&˚ Ä‘·ày˚sT¡ nì ‘Ó\TdüTø√.
4. dü«|üï+˝À ˙ ‘·\ qs¡øã£ &çq≥Tº #·÷kÕÔe⁄. n˝≤π> ˙˝À e⁄qï Ä‘·à
˙ X¯ØsêìøÏ ø£*>π nqTuÛyÑ ê*ï øπ e\+ ˇø£ kÕøÏ>å ± e÷Á‘·yT˚ #·÷düT+Ô ~.
dü«|üï+˝À #·+|üã&É¶≥Tº ø£ì|æ+∫q ˙ X¯Øs¡+ yÓT\≈£îe˝ÀøÏ e#êÃø£
#êeqfÒº X¯Øs¡+ nH˚~ q•+∫b˛sTTHê n+<äT˝À e⁄qï Ä‘·à e÷Á‘·+
#êe<äT.
5. ≈£î+&É $]–b˛sTTq|ü&ÉT >∑~˝À >√&É ≈£L*b˛sTTq|ü&ÉT ≈£î+&É˝À
e⁄qï Äø±X¯+ (X¯Sq´+) >∑~˝À e⁄qï Äø±X¯+ (X¯Sq´+) q•+#·≈î£ +&Ü
n+‘ê nq+‘·yÓTÆq Äø±X¯+˝À ø£*dæb˛sTTqfÒº, X¯Øs¡+ |ü‘·qyÓTÆq
‘·sT¡ yê‘· ˝À|ü\ e⁄qï Ä‘·à q•+#·ø£ n~ nq+‘ê‘·à˝À ø£*dæb˛‘·T+~.
6. Je⁄\+<ä]ø° ‘·eT X¯Øs¡+˝À Ç+Á~j·÷\‘√ dü+|üsÿ¡ + nH˚~ eTqdüT‡
e\¢ ø£\T>∑T‘·T+~. á eTqdü‡H˚~ e÷j·T e\¢ |ü⁄&ÉT‘·T+~. Ä e÷j·÷
Á|üu≤Û e+‘√H˚ Je⁄&ÉT y˚s=ø£ <˚V‰ü ìï <Û]ä düT+Ô {≤&ÉT.
7. Á|ü$T<ä, e‹Ô, q÷HÓ ñqï|üŒ{Ïø° n–ï ˝Ò≈î£ +&Ü CÀ´‹ yÓ\>∑q≥Tº Ä‘·à
nH˚~ ˝Òøb£ ˛‘˚ Ç+Á~j·÷\T @M |üì#˚jT· e⁄. nsTT‘˚ Ç+Á~j·÷\T
X¯Øs¡+ ˝Òøb£ ˛sTTq|üŒ{Ïø° Ä‘·à ì‘·ýÓTÆ dü‘´· yÓTÆ e⁄+≥T+~.
8. n–ï ˝Ò≈î£ +&Ü C≤«\ e⁄+&É<Tä . ø±˙ C≤«\ Ä]b˛sTTHê n–ï e⁄qï≥Tº
X¯Øs¡+ q•+∫Hê Ä‘·à e⁄+≥T+~.
z |üØøÏqå àVü‰sêC≤ á$<Û+ä >± Ä‘·à‘·‘êÔ«ìï ‘Ó\TdüT≈£îì nq+‘·T&ÉT,
XÊX¯«‘·T&ÉT nsTTq yêdüT<˚e⁄&ç MT<ä |ü]|üPs¡íyÓTÆq uÛÑøÏÔ$XÊ«kÕìï
ô|+bı+~+#·Tø√. Áu≤Vü≤àD XÊ|ü+ e\¢ ‘·ø≈å£ î£ &ÉT e∫Ã ˙ X¯Øsêìï ø±≥Ty˚dæ
<äV≤æ +#·>\∑ &ÉT >±˙, ìqTï #·+|ü˝&Ò TÉ . m+<äTø£+fÒ? ˙e⁄ n˙ï $&ç∫ô|{Ïº
ã+<Ûë*ï ‘=\–+#·T≈£îqï áX¯«s¡T&ç$ ø£qTø£ ìqTï @B #·+|ü˝Ò<äT.
nVü≤+ÁãVü‰Ùdæà H˚H˚ |üsÁ¡ ãVü≤àqT, H˚H˚ Ä |üs+¡ <ÛëeTT&çì nì ˙e⁄ uÛ≤$dü÷Ô
123
<Ûë´qìeT>∑Tï&Éy’Ó e⁄+fÒ Ä ‘·ø≈å£ î£ &ÉT ìqTï ø±fÒdHæ ê ˙ø± $wüjT· + @e÷Á‘·+
‘Ó*j·T<äT. m+<äTø£+fÒ? ˙yê düeTj·T+˝À |üsÁ¡ ãVü≤à‘√ ‘ê<ë‘êà´dæ‹ú ˝À
e⁄+{≤e⁄ ø£qTø£.
á$<Û+ä >± X¯óø£eTVü≤]¸ |üØøÏqå àVü‰sêEøÏ ÁãVü≤àC≤„Hêìï uÀ~Û+#·>±,
|üØøÏ‘å T· Ô m+‘√ Äq+~+∫ ªªz eTVü‰‘êà! H˚H+Ó ‘√ <Ûqä T´&çì. ˙ nqTÁ>∑V≤ü +‘√
|üs+¡ <ÛëeTT&Óq’ leTHêïsêj·TDT&ç ~e´‘·‘êÔ «ìï ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT. Ç|ü&ÉT
Hê eTqdüT m+‘√ |ü$Á‘·yTÓ +Æ ~. Hê≈£î #ê˝≤ Äq+<ä+>± e⁄+~. ø√]ø£\˙ï
q•+#êsTT. á X¯Øs¡+ MT<ä ÁuÛ≤+‹ ‘=\–b˛sTT+~. Çø£ ‘·ø≈å£ î£ &˚ ø±<äT
kÕøå±‘·TÔ Ä eTè‘·T´<˚e‘˚ Hê≈£î m<äTs¬ H’ ê Hê≈£î uÛj Ñ T· +˝Ò<Tä . eTT˙X¯«sê
Hê≈£î Ä |üs+¡ <ÛëeTT&ç ~e´bÕ<ë\ MT<ä eTqdüT \>∑ïeTj˚T´˝≤ Äos¡«~+#·T.
Ç<˚ H˚qT ø√πs~μ nì uÛøÑ >ÔÏ ± ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. X¯óø£eTVü≤]¸ |üØøÏ‘å T· ìÔ Äos¡«~+∫
‘·q kÕúHêìøÏ ‹]– yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
|üØøÏå‘·TÔ≈£î eTTøÏÔ
X¯óø£eTVü≤]¸ <ë«sê @&ÉTs√E˝À¢ uÛ≤>∑e‘· ‘·‘êÔ«ìï ‘Ó\TdüT≈£îì
|ü]X¯ó<äT&∆ j É ÷· ´&ÉT |üØøÏqå àVü‰sêE. Ç‘·s¡ ∫+‘·\˙ï e~˝Òdæ ìX¯Ã\yÓTqÆ
eTqdüT‘√ |üse¡ ÷‘·à MT<ä <äèwæº ì*|æ <Ûë´q ìeT>∑Tï&Éj÷· ´&ÉT. Áø£eT+>±
ÁbÕD#·\q ˝Ò≈î£ +&Ü eTVü‰düe÷~Û dæú‹ì bı+<ë&ÉT. n<˚ düeTj·T+˝À
‘·ø≈å£ î£ &ÉT VüQ{≤VüQ{Ï>± |üØøÏ‘å T· ìÔ ø±≥Ty˚j÷· \ì ãj·T\T<˚] edüTHÔ êï&ÉT.
<ë]˝À n‘·&øç Ï eTVü‰eT+Á‘·y‘˚ Ô· nsTTq ˇø£ Áu≤Vü≤àDT&ÉT ø£ì|æ+#ê&ÉT.
n‘·&ÉT ‘·ø£å≈£î&ç $wü+ u≤]qT+∫ |üØøÏå‘·TÔì s¡øÏå+∫ $\TyÓ’q
ø±qTø£*ï bı+<ë\H˚ ÄX¯‘√ e⁄Hêï&ÉT. Ä $wüj÷· ìï Á>∑V≤æ +∫q ‘·ø≈å£ î£ &ÉT
‘êH˚ mH√ï ø±qTø£*ï Ä $Á|ü⁄&çø∫Ï Ã n‘·ìï yÓqøÏÿ |ü+ù|XÊ&ÉT. Ä $Á|ü⁄&ç
y˚cÕìï <Û]ä +∫q ‘·ø≈å£ î£ &ÉT düsêdü] |üØøÏ‘å T· Ô <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã n‘·ìï ø±fÒXÊ&ÉT.
n|üŒ{Ïπø |üØøÏå‘·TÔ eTTøÏÔ bı+<˚ dæú‹øÏ <ä>∑Zs¡j·÷´&ÉT. ‘·ø£å≈£î&ç ø±≥T‘√
124
Äj·Tq X¯Øs¡+ uÛdÑ àü yÓTbÆ ˛sTT+~. |üØøÏ‘å T· Ô Jyê‘·à |üse¡ ÷‘·à˝À ◊ø£éTsTT´+~.
Ä düeTj·T+˝À <˚e‘·\+<äs¡÷ <äT+<äTuÛÑT\T ÁyÓ÷–+#ês¡T. n|ü‡s¡dü\T
Hê{≤´\T #˚kÕs¡T. >∑+<Ûsä T¡ «\T eT<ÛTä s¡+>± bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
düs¡Œj·÷>∑+
ø=+‘·ø±\+ ‘·sT¡ yê‘· |üØøÏ‘å T· Ô eTVü‰sêE ≈£îe÷s¡T&ÉT »qy˚T»j·TT&çøÏ
»]–q $wüjT· eT+‘ê ‘Ó*dæ+~. ‘·q ‘·+Á&ç eTs¡D≤ìøÏ ø±s¡DyÓTqÆ ‘·ø≈å£ î£ DÏí
dü+Vü≤]+#ê\ì eTVü‰uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq düs¡Œj·÷>±ìï ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
Ä j·÷>∑+˝À eTVü‰düsêŒ\˙ï ÄVüQ‹ ø±yê\ì dü+ø£*Œ+#ê&ÉT. n+‘˚
ˇø=ÿø£ÿ{Ï>± düsêŒ\˙ï e∫Ã Vü≤√eT>∑T+&É+˝À |ü&ç ÄVüQ‘Ób’ ˛‘·THêïsTT.
‘·ø≈å£ î£ &çøÏ á $wüjT· + ‘Ó*dæ dü«sêZìøÏ |üsT¡ >¬ ‘êÔ&TÉ . nø£ÿ&É Ç+Á<äTDÏí X¯sD ¡ T
y˚&ÉT≈£îì Äj·Tq dæ+Vü‰düHêìøÏ #·T≥Tº≈£îHêï&ÉT. Çø£ÿ&É »qy˚T»j·TT&ÉT
Ä $wüj÷· ìï Á>∑V≤æ +∫ ªªdüùV≤+Á<ä‘ø· å£ ø±j·TkÕ«Vü‰μμ nì ÄVüQ‹ y˚kÕ&ÉT.
yÓ+≥H˚ Ç+Á<äT&ç‘√ düV‰ü ‘·ø≈å£ î£ &ÉT Vü≤√eT>∑T+&É+yÓ|’ ⁄ü Äø£]¸‘T· &Ó’ e#˚ÃdüTHÔ êï&ÉT.
á <äèX¯´+ <˚e>∑Ts¡TyÓq’ ãèVü≤düŒ‹ ø£+≥ã&ç+~. Äj·Tq ~e´<äèwæ‘º √
»qy˚T»j·TT&ÉT #˚düTÔqï düs¡Œj·÷>∑+ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îì ‘·ø£åDy˚T
ãj·T\T<˚] j·÷>∑XÊ\ <ä>∑Zs¡≈£î e#êÃ&ÉT. »qy˚T»j·TT&ç <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[fl
Äj·Tìï XÊ+‘·|]ü ∫ ªªsêC≤! ‘·ø≈å£ î£ &ÉT |üPs¡«+ neTè‘·+ ‘ê>±&ÉT ø£qTø£
n‘·&TÉ eTs¡D+Ï #·&TÉ . <äjT· #˚dæ n‘·ìï e~˝ÒsTT. ˙ ‘·+Á&ç eTs¡D+Ï #·{≤ìøÏ
‘·ø£å≈£î&ÉT ø±s¡D+ø±<äT. n‘·&ÉT πøe\+ ìeT‘·Ôe÷Á‘·T&˚. e÷qe⁄\+‘ê
ÁbÕs¡ã∆ ø£sêàBÛqT\T. yês¡T #˚dTü ≈£îqï ÁbÕs¡ãy∆ T˚ X¯Á‘·Te⁄\, #√s¡T\, n–ï,
˙s¡T, s√>∑+, <äTs¡È≥q\ s¡÷|ü+˝À e∫Ã yê] ÁbÕD≤*ï rdüT+Ô ~. ˙ ‘·+Á&ç
<äTs¡às¡D≤ìøÏ ø±s¡D+ Äj·Tq ø£sà¡ ÁbÕs¡ãy∆ T˚ . á düsêŒ\˙ï @+ H˚s+¡
#˚kÕj·Tì yê{Ïì n–ïøÏ ÄVüQ‹ #˚dTü HÔ êïe⁄. Ç~ <Ûsä à¡ + ø±<äT. eTVü‰bÕ|ü+.
á Á|ü|+ü #·eT+‘ê $wüßeí ÷j·T‘√ Äe]+#·ã&ç+~. ñ‘·eÔ T >∑TDdü+|üqTï&Óq’
˙ ‘·+Á&ç nC≤„q+‘√ ˇø£ <äTwüß&º ˝ç ≤>± Ä˝À∫+∫, ø£D å øÏ ±y˚X+¯ ˝À #·∫Ãq
bÕeTTì eTVü≤]¸ yÓT&É˝À y˚jT· ≥y˚T$T{Ï? <ëìøÏ ø±s¡D+ $wüßeí ÷j˚Tμμ
125
nì Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT. ãèVü≤düŒ‹ e÷≥\T $Hêïø£ »qy˚T»j·TT&ÉTøÏ
C≤„H√<äjT· yÓT+Æ ~. yÓ+≥H˚ düsŒ¡ j·÷>±ìï Äù|XÊ&ÉT. Vü≤√eT>∑T+&É+ <ëø±
e∫Ãq ‘·ø≈å£ î£ &ÉT Ç+Á<äT&ÉT ÁbÕD≤bÕj·T+ qT+∫ u…≥ ’ |ü&Ü¶sT¡ .
z+ø±s¡+
|üPs¡«+ ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT rÁe+>± <Ûë´q ìeT>∑Tï&Ó’ e⁄Hêï&ÉT.
Ä düeTj·T+˝À Äj·Tq Vü≤è<äjT· + qT+∫ ˇø£ nHêVü≤‘· X¯ã+› $ì|æ+∫+~.
Ä X¯ã›+ #Óe⁄\T eT÷düT≈£îì <Ûë´ì+#˚yê]øÏ me]¬ø’Hê $ì|ædüTÔ+~.
jÓ÷>∑T˝…’q yês¡+<äs¡÷ Ä ~e´Hê<ä+ MT<˚ <Ûë´düqT πø+ÁBø£]+∫
ã+<Û$ä eTT≈£î˝Ô ’… yÓ÷øå±ìï bı+<äT‘ês¡T. Ä ~e´Hê<ä+ qT+#˚ ªnμ ø±s¡
ªñμ ø±s¡ ªeTμ ø±sê˝‘√ ≈£L&çq z+ø±s¡ X¯ã+› yÓ\Te&ç+~. Ä z+ø±s¡yT˚
X¯ãs› ÷¡ |ü+˝À y˚<ë\T>± yÓ\dæ+~. Ç<˚ nìï eT+Á‘ê\≈£L eT÷\ ;C≤ø£så +¡ .
á z+ø±s¡+ qT+#˚ ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT ªnμ qT+∫ ªVü≤μ es¡≈î£ e⁄qï nø£så ê\qT,
yê{Ï qT+∫ Hê\T>∑Ty˚<ë\q÷ yÓ\Te]+#ê&ÉT. z+ø±s¡+˝À e⁄+&˚
ªnμ ø±s¡+ dü‘Ô· «>∑TD≤ìøÏ, ªñμ ø±s¡+ s¡CÀ>∑TD≤ìøÏ, ªeTμ ø±s¡+ ‘·y÷Ó >∑TD≤ìø°
Á|ürø£. n˝≤π> á eT÷&ÉT nø£så ê\T ãTTø˘, j·TE, kÕ‡eTy˚<ë\ì, uÛ÷Ñ ',
uÛÑTe', düTe' nH˚ eT÷&ÉT ˝Àø±\˙, C≤Á>∑‘Y, dü«|üï, düTwüß|æÔ nH˚ eT÷&ÉT
nedüú©ï dü÷∫kÕÔsTT.
y˚<ë\T
ãÁ Vü≤à<˚e⁄&TÉ ‘·q Hê\T>∑T eTTU≤\ qT+N Hê\T>∑Ty˚<ë*ï düèwæ+º #ê&ÉT.
n$ ãTTπ>«<ä+, j·TEπs«<ä+, kÕeTy˚<+ä , n<Ûsä «¡ y˚<+ä . á Hê\T–+{Ï˙
‘·q e÷qdü|⁄ü Á‘·T˝…q’ eTØ#ê´~ eTVü≤s¡T¸\≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT. yês¡T <ëìì
‘·eT |ü⁄Á‘·T˝…’q ø£X¯´bÕ~ eTVü≤s¡T¸\≈£î uÀ~Û+#·>±, n$ ÄHê{ÏqT+∫
>∑Ts¡T•wü´ |üs+¡ |üs>¡ ± ˝Àø£+˝À Á|ü#ês¡+ bı+<ësTT. j·T»„j÷· >±~ Áø£‘T· e⁄˝À¢
á y˚<ë©ï ãTT‹«≈£îÿ\T #·<äTe⁄‘ês¡T. 1.n<Ûä«s¡T´&ÉT j·TEπs«<ëìï,
2.ñ<ëZ‘· kÕeTy˚<ëìï 3.Vü≤√‘· ãTTπ>«<ëìï #·<äTe⁄‘·T+fÒ ÁãVü≤à nH˚
126
ãTT‹«E&ÉT j·÷>±ìï ìs¡«Væ≤kÕÔ&TÉ . <ë«|üsj ¡ T· T>∑+˝À |üsêX¯ìøÏ dü‘´· e‹øÏ
|ü⁄Á‘·T&ÉT>± »ìà+∫q ø£èwüí<Ó’«bÕj·TqT&ÉT (áj·TH˚ u≤<äsêj·TDT&ÉT),
n+‘·es¡≈î£ ˇπøsê•>± e⁄qï y˚<ë*ï düŒwü+º >± $uÛÑõ+∫ y˚<yä ê´düT&ÉT>±
ø°]Ô bı+<ë&ÉT. Äj·Tq Hê\T>∑Ty˚<ë*ï ‘·eT •wüß´\≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT. ô|\’ T&çøÏ
ãTTπ>«<ëìï, C…’$TìøÏ kÕeTy˚<ëìï, j·÷»„e\Tÿ ´&çøÏ j·TEπs«<ëìï,
düTeT+‘·T&çøÏ n<Ûsä «¡ y˚<ëìï uÀ~Û+∫ yê{Ïì yê´|æÔ #˚jT· eTHêï&ÉT. >∑Ts¡Te⁄
Ä<˚X+¯ Á|üø±s¡+ Ä q\T>∑Ts¡÷ ‘êeTT Á>∑V≤æ +∫q y˚<ë\qT •wü´|üs+¡ |üs>¡ ±
˝Àø£+˝À yê´|æ+|ü #˚XÊs¡T.
‘·s¡Tyê‘· ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ >∑Ts¡Te⁄>±] ÄÁ>∑Vü‰ìøÏ >∑Ts¡j·÷´&ÉT
j·÷»„e\Tÿ ´&ÉT. Äj·Tq ‘·q <ä>∑Zs¡ H˚s¡TÃ≈£îqï j·TEπs«<ëìï ø£πøÿdæ
yÓ[flb˛eTì ÄC≤„|æ+#ê&ÉT. j·÷»„e\Tÿ ´&ÉT >∑Ts¡Te⁄ Ä»„Á|üø±s¡+ ‘êqT
H˚]Ãq y˚<ëìï ø£øπ ÿXÊ&ÉT. n+‘· $\TyÓq’ y˚<+ä H˚\bÕ\e«≈£L&É<ìä uÛ≤$+∫q
Ç‘·s¡ •wüß´\T ø=+<äsT¡ ‹‹Ô] |ü≈îå£ \T>± e÷] Ä ø£øÿÏ q y˚<ëìï ‹H˚XÊsTT.
n˝≤ yês¡T d”«ø£]+∫q y˚<uä ≤Û >±ìøÏ ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘· nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~.
<ëH˚ï ø£èwüíj·TEπs«<ä+ n+{≤s¡T. j·÷»„e\Tÿ ´&ÉT ‹]– y˚<äC≤„Hêìï
bı+<ë\ì uÛ≤$+∫ dü÷s¡T´DÏí >=|üŒ>± Äsê~Û+#ê&ÉT. Äj·Tq dü+‘√wæ+∫
ˇø£ nX¯«s¡÷|ü+˝À me]ø° ‘Ó*j·Tì eT+Á‘ê\˝À j·÷»„e\Tÿ ´&çøÏ
j·TEπs«<ëìï nqTÁ>∑V≤æ +#ê&ÉT. <ëìì X¯óø£j ¢ T· Eπs«<ä+ n+{≤s¡T.
ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\T
y˚<yä ê´dü eTVü≤]¸ y˚<ë*ï $uÛõÑ +∫q ‘·sT¡ yê‘· y˚<<ä säÛ êà*ï ìøÏ|å +Ôü
#˚dæ ncÕº<Xä ¯ (18) |ü⁄sêD≤*ï ñ|ü|⁄ü sêD≤\qT s¡∫+#ê&ÉT. yê{Ïì Äj·Tq
s√eTVü≤s¡¸DT&çøÏ n|üŒ–+#·>±, s√eTVü≤s¡¸DT&ÉT Ä |ü⁄sêD dü+Væ≤‘·*ï
Á‘·j·÷´s¡TDÏ, ø£X¯´|ü, kÕe]í e+{Ï Äs¡T>∑Ts¡T •wüß´\#˚‘· n<Ûä´j·Tq+
#˚sTT+#ê&ÉT. ‘·sT¡ yê‘· dü÷‘·T&ÉT, kÕe]í, nø£è‘·es¡T&í ÷É ø£*dæ yê´düT&ç
≈£îe÷s¡T&Óq’ X¯óø£eTVü≤]¸ <ë«sê Hê\T>∑T |ü⁄sêD dü+Væ≤‘·*ï n<Û´ä j·Tq+
#˚kÕs¡T.
127
á ncÕº<äX¯ eTVü‰|ü⁄sêD≤\˝À düèwæº, dæú‹, Á|üfi¯j·T+, b˛wüD,
eTq«+‘·sê\T, e+XÊ\T, sêE\#·]Á‘·\T, yÓ÷ø£å kÕ<ÛHä ê\T e+{Ï $wüj÷· \T
$e]+#·ã&Ü¶sTT. á |ü⁄sêD≤\˝À XÀ¢ø±\ dü+K´ á $<Û+ä >± e⁄+≥T+~.
1.ÁãVü≤à|ü⁄sêD+ (10y˚\ XÀ¢ø±\T) 2.|ü<äà|ü⁄sêD+ (55y˚\ XÀ¢ø±\T)
3.$wüßí|ü⁄sêD+ (23y˚\ XÀ¢ø±\T) 4.•e|ü⁄sêD+ (34y˚\ XÀ¢ø±\T)
5.uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD+ (18y˚\ XÀ¢ø±\T) 6.Hês¡<|ä ⁄ü sêD+ (25y˚\ XÀ¢ø±\T)
7.e÷s¡ÿ+&˚j·T |ü⁄sêD+ (9y˚\ XÀ¢ø±\T) 8.n–ï|ü⁄sêD+ (15y˚\
Hê\T>∑Te+<ä\ XÀ¢ø±\T) 9.ÁãVü≤àyÓe’ s¡Ô eTVü‰|ü⁄sêD+ (18y˚\ XÀ¢ø±\T)
10.uÛ$Ñ wü´|ü⁄sêD+ (14y˚\ ◊<äTe+<ä\ XÀ¢ø±\T) 11.*+>∑|⁄ü sêD+ (11y˚\
XÀ¢ø±\T) 12.es¡V≤ü |ü⁄sêD+ (24y˚\ XÀ¢ø±\T) 13.yêeTq|ü⁄sêD+ (10y˚\
XÀ¢ø±\T) 14.≈£Ls¡à|ü⁄sêD+ (17y˚\ XÀ¢ø±\T) 15.eT‘·‡´|ü⁄sêD+ (14y˚\
XÀ¢ø±\T) 16.>∑sT¡ &É|⁄ü sêD+ (19y˚\ XÀ¢ø±\T) 17.ÁãVü‰à+&É|⁄ü sêD+ (12y˚\
XÀ¢ø\£ T) 18.düÿ+<ä|⁄ü sêD+ (81y˚\e+<ä XÀ¢ø±\T) Ç˝≤ yÓTT‘·+Ô nìï
|ü⁄sêD≤\˝À ø£*|æ Hê\T>∑T\ø£\å XÀ¢ø±\T e⁄HêïsTT.
uÛÑ>∑e+‘·T&ç ‘·‘·Ô «+
XÖqø±~ eTVü≤s¡T¸\T ªz dü÷‘·eTVü‰X¯j÷· !μ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç ‘·‘êÔ «ìï
>∑T]+∫, n‘·&ç $X¯«s¡÷bÕìï >∑T]+∫ e÷≈£î ‘Ó*j·T#˚sTT nì ø√s¡>±
düS‘·T&ÉT Ç˝≤ #Ó|Œü &É+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
ªªá ÁãVü‰à+&ÉeTT, uÛ>Ñ e∑ Hêàj·T ÁøÏj÷· s¡÷|üyTÓ qÆ Á|üøè£ ‹ $ø±s¡+
(e÷s¡TŒ\‘√ @s¡Œ&çq Äø±s¡+). á ÁãVü‰à+&É+, eTVü≤‘·‘Ô Ô· «+, nVü≤+‘·‘Ô· «+,
|ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\T, ø±\+, $ø±sê\T nH˚ yê{Ï‘√ @s¡Œ&ç+~. ($ø±sê\TR
<äX+‚ Á~j·÷\T, eTqdüT‡, |ü+#·‘H· êàÁ‘·\T)
Ç<˚ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&Óq’ Hêsêj·TDT&ç $sê{Ÿ dü«s¡÷|ü+, ~e´s¡÷|ü+.
á $sê{Ÿ |ü⁄s¡Twüß&ç bÕ<ë\TùÛ÷Ñ $T, •s¡dTü ‡`n+‘·]ø£+å , Hê_Û`Äø±X¯+,
128
H˚Á‘ê\T`dü÷s¡T´&ÉT, Hêdæø`£ yêj·TTe⁄, u≤VüQe⁄\T`~≈£îÿ\T, »qH˚+Á~+j·T
` Á|ü C ≤|ü ‹ , nbÕq+` eTè‘· T é⁄, uÛ Ñ T C≤\T`˝Àø£ b Õ\Ts¡ T ,
eTqdüT‡`#·+Á<äT&ÉT, s√e÷\Tèèøå±\T, düeTdüÔ JesêdüT\ #Ó’‘·qý˚T
øödü T Ô u Û Ñ e TDÏ > ± Á|ü ø ±•k˛Ô + ~. le‘· ‡ ∫Vü ≤ ïy˚ T `dü $ Twæ º C≤„ q +.
eqe÷\j˚T`>∑TD≤\‘√ ≈£L&çq e÷j·T, Äj·Tq |ü≥Tº |”‘ê+ãsê\T`
>±j·TÁr #Û+· <ädTü ‡, y˚<ë\T Äj·Tq ÁãVü≤àdü÷Á‘·+ (»+<Û´ä +) ` nø±s¡
ñø±s¡ eTø±sê\‘√ ≈£L&çq z+ø±s¡+.
Äj·Tq jÓTTø£ÿ eTø£s≈¡ î£ +&É˝≤\T ` kÕ+K´+, jÓ÷>∑+. Äj·Tq
øÏØ≥+`ÁãVü≤à˝Àø£+, Äj·Tq jÓTTø£ÿ Ädüqy˚T(nq+‘·T&ÉT)` eT÷\Á|üøè£ ‹,
<Ûsä à¡ +, C≤„q+, ◊X¯«s¡´+, j·TX¯dTü ‡, l, yÓs’ ê>∑´+ nH˚ Äs¡T ~e´>∑TD≤\÷,
$eT\, ñ‘·ÿ]¸D,Ï C≤„q, ÁøÏj÷· , jÓ÷>∑, ÁbÕVæ≤«, dü‘‡· , áXÊq, nqTÁ>∑V≤ü
nH˚ ‘=$Tà~ ~e´X¯≈î£ \Ô ÷ ø£*dæq X¯ó<ä∆ dü‘Ô· «y˚T Äj·Tq Äd”qT&Ój ’ T· T+&˚
|ü<àä +.
z»düT‡ (Ç+Á~j·TX¯ø)ÔÏ , düV≤ü düT‡ (eTqX¯ÙøÏ)Ô , ÁbÕDX¯≈î£ \Ô ‘√ ≈£L&çq
X¯øÔÏ Äj·Tq jÓTTø£ÿ øöyÓ÷<äø° >∑<.ä »\‘·‘Ô· «y˚T X¯+K+. ‘˚»dü‘Ô Ô· «y˚T düT<äsÙ¡ q
#· Á ø£ + , Äø±X¯ ‘ · ‘ · Ô «y˚ T K&É Z + >± uÛ ≤ dæ d ü T Ô + {≤sTT. Äj· T q jÓ T Tø£ ÿ
<˚V≤ü es¡+í `˙\+, &Ü\T`‘·eTdüT‡, <Ûqä TdüT‡`ø±\+, neTTà\bı~`ø£sà¡ sê•,
u≤D≤\T` Ç+Á~j·÷\T, s¡<+ä∏ `dü+ø£\Œ+, s¡<+ä∏ jÓTTø£ÿ n+\ø£sD ¡ \T`
|ü+#·‘H· êàÁ‘·\T. uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT nH˚ ù|s¡TøÏ ns¡+ú ` C≤„q, X¯ø,ÔÏ u\, ◊X¯«s¡´,
Ms¡´, ‘˚»düT‡\qã&˚ wü&X’Ó «¯ sê´\Tqï yê&ÉT nì uÛ≤e+. uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì #˚‹˝Àì
|ü<àä +, á Äs¡T \ø£D å ≤\≈£î Á|ürø£+, yÓ≈’ î£ +sƒ+¡ , Äj·Tq ìyêdü kÕúq+.
>∑s¡T&ÉT&ÉT, ãTTø˘j·TE'kÕe÷\T, \ø°Î<˚$, uÛ≤düÿs¡Tì m|ü&É÷ $&ç∫
e⁄+&Éì ‘˚»düT‡˝≤>∑ uÛÑ>∑e+‘·TDÏí m\¢|ü&É÷ n+{Ï ô|≥Tºø=ì j·TT+&˚
X¯øÏÔ. q+<ë<äT˝…’q nwüºbÕs¡¸<äT\T`nDÏe÷~ nwüºdæ<äT∆\T. ùdHêìjÓÆTq
$wü«πø‡qT&ÉT`‘·+Á‘·+. Hêsêj·TDT&˚`yêdüT<˚e, dü+ø£s¡¸D, Á|ü<äTéTï,
129
nìs¡T<äT\∆ qã&˚ Hê\T>∑T eT÷s¡T\Ô T>± e´ø£eÔ TÚ‘ê&ÉT. uÛ>Ñ e∑ +‘·T&˚ C≤Á>∑‘Y
dü«|üï düTwüß|æ,Ô eTTø£,Ô nedü\ú ˝À, $X¯ó«&ÉT, ‘Ó»’ düT&ÉT, ÁbÕE„&TÉ , ‘·TØj·TT&ÉT
nqã&É‘ê&ÉT.
C≤Á>∑ < ä e kÕú _ Û e ÷ì nsTTq yÓ ’ X Ê«qs¡ T &˚ nìs¡ T <ä T ∆ & É T .
dü«bÕïekÕú_eÛ ÷ì nsTTq ‘Ó»’ düT&˚ dü+ø£s¡¸DT&ÉT, düTwüß|æÔ nekÕú_eÛ ÷ì
nsTTq ÁbÕE„&˚ Á|ü<äTéTTï&ÉT, eTTø±ÔekÕú_Ûe÷ì nsTTq ‘·TØj·TT&˚
yêdüT<˚e⁄&ÉT. uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç nìs¡T<äX∆ ø¯ ÔÏ düèwædº Tü +Ô ~. Á|ü<Tä éTïX¯øÔÏ bÕ*düT+Ô ~.
dü+ø£s¸¡ DX¯øÔÏ dü+Vü≤]düT+Ô ~, yêdüT<˚eX¯øÔÏ eTTøÏìÔ düT+Ô ~. uÛ>Ñ e∑ +‘·T&˚ ÁãVü≤à˝À
n+‘·sê´$T>± e⁄+&ç düèwæ˙º , s¡TÁ<äT&ç˝À n+‘·sê´$T>± ñ+&ç dü+Vü‰s¡+
#˚d÷ü ,Ô ‘êH˚ dü«j·T+>± s¡øD å£ b˛wüD #˚kÕÔ&TÉ .
düs«¡ kÕ«ìø° Ä uÛ>Ñ e∑ +‘·T&˚ ø±s¡DyÓTqÆ yê&ÉT, düs«¡ kÕøÏ,å dü«j·T+Á|üø±X¯ó
&ÉT, düs«¡ E„&TÉ , düs«¡ X¯øeÔÏ T+‘·T&ÉT, |ü]X¯ó<ë∆+‘·sê‘·Tà˝…q’ jÓ÷>∑T\≈£î, uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î
‘·|üŒ, Ç+¬øe«] <˚ùV≤+Á~j·T eTH√ãT<äT∆\≈£îqT >√#·]+#·ìyê&ÉT.
Äq+<ëìøÏ ì~Û. n+<ä]˙ Äq+~+|üCùÒ dyê&ÉT.
ô|’ ‘Ó*|æq \ø£D å ≤\˙ï ñqï lø£èwüß&í ˚ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT. |üsÁ¡ ãVü≤à.
n‘·&ç Hêe÷ìï, dürÿ]Ôì, >±<∏*ä ï, $q≥+ #˚‘H· ˚ düø\£ bÕ|ü |ü]Vü‰sê\÷,
düø£\ eT+>∑fi≤\÷, düø£\ |ü⁄D´|òü˝≤\÷ ø£\T>∑T‘êsTT nì dü÷‘·T&ÉT
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT nsTTq lø£èwü&í ç |üsÁ¡ ãVü≤à‘·‘êÔ «ìï yê]øÏ uÀ~Û+#ê&ÉT.
kÂs¡eP´Vü≤+
dü÷‘·eTVü≤]¸ XÖqø±~ eTTqT\≈£î l eTVü‰$wüßíe⁄ dü÷s¡T´&ç
s¡÷|ü+˝À HÓ\ø=ø£ÿ ù|s¡T‘√ ñbÕdæ+#·ã&˚ dü÷s¡´ eP´Vü‰ìï >∑T]+∫
á $<Û+ä >± #Ó|Œü ≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
|üPs¡«+ n$<ä´ nsTTq $wüßíe÷j·T‘√ düèwæº+#·ã&É¶ dü÷s¡T´&ÉT
Ä $wü ß í e ⁄ ‘˚ » dü T ‡‘√H˚ ã\e+‘· T &Ó ’ ˝Àø±\ìï{Ï ˙ ñ‘˚ Ô » |ü ] ∫
130
|ü]ÁuÛ$Ñ TdüTHÔ êï&ÉT. ø±\$uÛ»Ñ q≈£î, düeTdüÔ yÓ~’ ø£øs£ à¡ \≈£î dü÷s¡T´&ç s¡÷|ü+˝À
e⁄qï leTVü‰$wüßyí ˚ Ä<Ûës¡u÷ÑÛ ‘·T&ÉT. Ä dü÷s¡T´&˚ 1.ø±\+ 2.<˚X+¯ 3.ÁøÏjT·
4.kÕ<Ûqä + 5.j·T»e÷qT&ÉT 6.n|üPs¡«+ 7.Ä>∑eT+ 8.Á<äe´+ 9.|ò\ü +
nì ‘=$Tà~$<Ûë\T>± Á|üe]Ôd÷ü ,Ô |üHïÓ +&ÉT e÷kÕ\˝À |üHïÓ +&ÉT >∑D≤\‘√
ø£*dæ dü+#·]düT+Ô {≤&ÉT. á |üHïÓ +&ÉT >∑D≤\˝À Á|ü‹ >∑D+˝À ˇø=ÿø£ÿ
ãTTwæ, >∑+<Ûsä T¡ «&ÉT, n|ü‡s¡d,ü Hê<ÛTä &ÉT, j·T≈£îå &ÉT, sêø£då Tü &ÉT nH˚ Äs¡T>∑Ts¡T
e⁄+≥÷ dü÷s¡T´&ç‘√ bÕ≥T dü+#·]düT+Ô {≤s¡T.
Á|ü‹e÷dü+ e÷s¡T‘·÷ e⁄+&˚ kÂs¡>D∑ dü|øÔü +£
1. #ÓÁ’ ‘·e÷dü+˝À dü÷s¡T´&ç ù|s¡T <Ûë‘·. n|ü‡s¡d`ü ø£è‘·d*úü , sêø£då Tü &ÉT`
ùV≤‹, Hê>∑T&ÉT`yêdüTøÏ, j·T≈£åî&ÉT`s¡<∏äø£è‘·TÔ, ãTTwæ`|ü⁄\düTÔ ´&ÉT,
>∑+<Ûsä T¡ «&ÉT` ‘·T+ãTs¡T&ÉT.
2. yÓ’XÊKe÷dü+˝À dü÷s¡T´&ç ù|s¡T ns¡éTT&ÉT. n|ü‡s¡dü`|ü⁄+õø£düú*,
sêø£ådüT&ÉT`Á|üùV≤‹, Hê>∑T&ÉT`ø£#·Ã˙s¡, j·T≈£åî&ÉT`n<∏Í», ãTTwæ`
|ü⁄\VüQ&ÉT, >∑+<Ûsä T¡ «&ÉT`Hês¡<Tä &ÉT.
3. CÒ´wü̃e÷dü+˝À dü÷s¡T´&ç ù|s¡T $TÁ‘·T&ÉT. n|ü‡s¡d`ü y˚Tqø£, sêø£då Tü &ÉT`
|üs¡Tùwj·TT&ÉT, Hê>∑T&ÉT`‘·ø£å≈£î&ÉT, j·T≈£åî&ÉT`s¡<∏ädü«q, ãTTwæ`nÁ‹,
>∑+<Ûäs¡T«&ÉT`Vü‰Vü‰.
4. ÄcÕ&ÛÉe÷dü+˝À dü÷s¡T´&ç ù|s¡T es¡TDT&ÉT. n|ü‡s¡dü`s¡+uÛÑ,
sêø£ådüT&ÉT`∫Á‘·dü«qT&ÉT, Hê>∑T&ÉT`X¯óÁø£, j·T≈£åî&ÉT`düVü≤»q´,
ãTTwæèdæwßü &˜ TÉ , >∑+<Ûsä T¡ «&ÉT`VüA VüA.
5. ÁXÊeDe÷dü+˝À dü÷s¡T´&ç ù|s¡T Ç+Á<äT&ÉT. n|ü‡s¡dü`Á|üyÓ÷¢#·q,
sêø£ådüT&ÉTès¡T´&ÉT, Hê>∑T&ÉT`@˝≤|ü⁄Á‘·, j·T≈£åî&ÉT`ÁXÀ‘·, ãTTwæ`
n+–s¡d,ü >∑+<Ûsä T¡ «&ÉT`$XÊ«edüTe⁄.
6. uÛ≤Á<ä|<ü eä ÷dü+˝À dü÷s¡T´&ç ù|s¡T $edü«+‘·T&ÉT. n|ü‡s¡d`ü nqT+˝À#·,
sêø£då Tü &ÉT`yê´Á|òTü , Hê>∑T&ÉT`X¯+UbÕ\, j·T≈£îå &ÉT`nkÕs¡D, ãTTwæ`
uÛÑè>∑T, >∑+<Ûäs¡T«&ÉT`ñÁ>∑ùdq.
131
7. ÄX¯«j·TT»e÷dü+˝À dü÷s¡T´&ç ù|s¡T ‘·«wüº. n|ü‡s¡dü`‹˝À‘·ÔeT,
sêø£ådüT&ÉT`ÁãVü≤àù|‘·, Hê>∑T&ÉT`ø£+ã\, j·T≈£åî&ÉT`X¯‘·õ‘Y, ãTTwæ`
»eT<ä–ï, >∑+<Ûsä T¡ «&ÉT`<Ûèä ‘·sêh.
8. ø±ØÔø£e÷dü+˝À dü÷s¡T´&ç ù|s¡T $wüßí. n|ü‡s¡dü`s¡+uÛÑ, sêø£ådüT&ÉT`
eTU≤ù|‘·, Hê>∑T&ÉT`nX¯«‘ês¡, j·T≈£îå &ÉT`dü‘´· õ‘Y, ãTTwæ`$XÊ«$TÁ‘·,
>∑+<Ûäs¡T«&ÉT`dü÷s¡és¡Ã.
9. e÷s¡Z•s¡e÷dü+˝À dü÷s¡T´&ç ù|s¡T n+X¯T&ÉT. n|ü‡s¡dü`}s¡«•,
sêø£ådüT&ÉT`$<äT´#·ÃÁø£, Hê>∑T&ÉTèTVü‰X¯+K, j·T≈£åî&ÉT`‘êsYø£å ´,
ãTTwæ`ø£X¯´|ü, >∑+<Ûäs¡T«&ÉT`ãTT‘·Tùdq.
10. |ü⁄wüé÷dü+˝À dü÷s¡T´&ç ù|s¡T uÛ>Ñ T∑ &ÉT. n|ü‡s¡d`ü |üPs¡«∫‹Ô, sêø£då Tü &ÉT`
dü÷Œ¤s¡®, Hê>∑T&ÉT`ø£s√ÿ≥≈£î&ÉT, j·T≈£åî&ÉT`}s¡í, ãTTwæ`Äj·TTe⁄,
>∑+<Ûäs¡T«&ÉT`n]wüºH˚$T.
11. e÷|òTü e÷dü+˝À dü÷s¡T´&ç ù|s¡T |üPwüß&ÉT. n|ü‡s¡d`ü |òTü è‘ê∫, sêø£då Tü &ÉT`
yê‘·, Hê>∑T&ÉT`<Ûäq+»j·T, j·T≈£åî&ÉT`düTs¡T∫, ãTTwæ`>ö‘·eT,
>∑+<Ûäs¡T«&ÉT`düTùwD.
12. bòÕ\TZDe÷dü+˝À dü÷s¡T´&ç ù|s¡T |üsq®¡ ´. n|ü‡s¡d`ü ùdqõ‘·T,Ô sêø£då Tü &ÉT`
es¡Ã, Hê>∑T&ÉT ` ◊sêe‘·, j·T≈£îå &ÉT ` Áø£‘T· , ãTTwæ ` uÛsÑ <¡ ë«»,
>∑+<Ûäs¡T«&ÉT`$X¯«.
á $<Ûä+>± l eTVü‰$wüßíy˚ dü÷s¡T´&ç s¡÷|ü+˝À Á|ü‹s√p
nìï˝Àø±\≈£L <äsÙ¡ q$TdüT+Ô {≤&ÉT. dü÷s¡úÛ>Ñ y∑ êqT&ç ~e´©\*ï Á|ü‹s√p
s¬ +&ÉT dü+<Û´ä \˝À düà]+#˚yê]øÏ bÕbÕ\T <ä]#˚se¡ ⁄. kÂs¡>D ∑ dü|øÔü +£ ˝À
e⁄qï ãTTwü ß \T ì‘· ´ + dü ÷ s¡ ´ uÛ Ñ > ∑ y êqTDÏ í ãTTø˘ j · T EkÕ‡e÷˝‘√
düTÔ‹düTÔ+{≤s¡T. >∑+<Ûäs¡T«\T ‘·eT >±q dü+ø°s¡Ôq˝‘√, n|ü‡s¡dü\T ‘·eT
n<äT“¤‘· qè‘ê´\‘√ Äj·Tìï Äq+~+|ü#k˚ ÕÔsT¡ . Hê>∑T\T dü÷s¡T´&ç s¡<ë∏ ìï
132
dü&É*b˛≈£î+&Ü >∑{Ïº>± ã+~Û+∫ ñ+{≤s¡T. j·T≈£åî\T s¡<∏ëìï |üPìÃ
ãj·T\T<˚s{¡ ≤ìøÏ dæ<+∆ä #˚dæ ñ+#·T‘ês¡T. sêø£då Tü \T dü÷s¡´s¡<ë∏ ìï yÓqTø£qT+∫
HÓ&TÉ ‘·T+{≤s¡T. yê\œ\T´\T nH˚ ns¡yy’Ó \˚ eT+~ ÁãVü≤àC≤„qT˝…q’ eTVü≤s¡T¸\T
dü÷s¡úÛ>Ñ y∑ êqTDÏí düTÔ‹dü÷Ô Äj·Tq‘√bÕfÒ eTT+<äT≈£î kÕ–b˛‘ês¡T.
á$<Û+ä >± Ä<ä´+‘ê\T ˝Òì $wüß|í sü e¡ ÷‘·à dü÷s¡T´&ç s¡÷|ü+˝À
Á|ü‹s√p ˝Àø±\ìï{Ï˙ nqTÁ>∑V≤æ dü÷Ô ø±bÕ&ÉT‘·T+{≤&ÉT.
uÛ≤>∑e‘· <Ûäs¡à+
|üse¡ T |ü$Á‘·yTÓ qÆ á ~eúÛ≤>∑e‘êìï |üse¡ ÷‘·à ÁãVü≤à<˚e⁄&çøÏ
øπ e\+ Hê\T>∑TXÀ¢ø±˝À¢ #ÓbÕŒ&ÉT. düø\£ y˚<ë+‘·kÕs¡yTÓ qÆ |üsÁ¡ ãVü≤à dü«s¡÷|ü+
á |ü⁄sêD+˝À #Ó|Œü ã&ç+~. uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç ø£Hêï >=|üŒyês¡T mes¡÷ ˝ÒsT¡ .
ø£qTø£ Äj·TH˚ |üsÁ¡ ãVü≤à. Ä |üsÁ¡ ãVü≤à á #·sê#·s¡ »>∑‘+Ô· ‘ê yê´|æ+∫
e⁄+{≤&ÉT >∑qTø£ Äj·TH˚ |üse¡ ÷‘·à. á s¬ +&ÉT ~e´\ø£D å ≤\T eT¬se«]˝À
ñ+&Ée⁄ ø£qTø£ Äj·Tq n~«rj·TT&ÉT. n˝≤+{Ï n~«rj·TT&Óq’ |üse¡ ÷‘·àqT
|üsÁ¡ ãVü≤àqT Äsê~Û+∫ eTTøÏìÔ bı+<ä≥y˚T uÛ≤>∑e‘· <Ûsä à¡ +.
uÛ≤>∑e‘· eTVæ≤eT
lø£èwüuí >ÑÛ y∑ êqT&ÉT ÁãVü≤à<˚e⁄&çøÏ uÛ≤>∑e‘· eTVæ≤eTqT Ç˝≤ $e]+∫ #ÓbÕŒ&ÉT.
1. leT<ë“¤>e∑ ‘·+ HêeT|ü⁄sêD+ ˝Àø£ $ÁX¯ó‘·yTé ˆ
X¯èDTj·÷ Å#Ã· ¤<j ∆ä ÷· j·TTø√Ô eTeTdü+‘√wü ø±s¡DyéT ˆˆ
2. ì‘·´+ uÛ≤>∑e‘·+ j·TdüTÔ |ü⁄sêD+ |üsƒ¡‘˚qs¡' ˆ
Á|ü‘·´ø£ås¡+ uÛÑe‘Ô̊dü´ ø£|æ˝≤<ëq»+ |òü\yéT ˆˆ
3. XÀ¢ø±s¡ú+ XÀ¢ø£ bÕ<ä+yê ì‘·´+ uÛ≤>∑e‘√<ä“¤eyéT ˆ
|üsƒ¡‘˚ X¯èDTj·÷<é j·TdüTÔ >√düVü≤Ádü|òü\+ \uÛÒ‘Y ˆˆ
4. j·T' |üπsƒ‘Y Á|üj·T‘√ ì‘·´+ XÀ¢ø£+ uÛ≤>∑e‘·+ düT‘·' ˆ
ncÕº<Xä ¯ |ü⁄sêD≤Hê+ |ò\ü e÷b˛ï‹ e÷qe' ˆˆ
133
5. ì‘·´+ eTeT ø£<∏ëj·TÁ‘· ‘·Á‘· ‹wü̃‹ yÓ’wüíyê' ˆ
ø£*u≤Vü‰´ qsêùdyÔ ’Ó j˚T-s¡Ãj·T+‹ dü<ëeTeT ˆˆ
leT<ë“¤>∑e‘·|ü⁄sêD+ nH˚ ù|s¡T‘√ ˝Àø£+˝À Á|üdæ~∆ #Ó+~q
á |ü⁄sêD≤ìï ì‘·´+ ÁX¯<‘∆ä √ ÁX¯eD+ #˚ùdÔ H˚H+Ó ‘√ dü+‘√wækÕÔqT. me¬s‘’ ˚
Á|ü‹s√p uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD≤ìï |ü]kƒ ÕÔ&√ n+<äT˝À n‘·&TÉ ñ#·Ã]+∫q
ˇø√ÿ nø£så êìøÏ, ˇø√ÿ ø£|\æ >√e⁄ì <ëq+ #˚dqæ |ò\ü + n‘·&øç Ï \_ÛdTü +Ô ~.
uÛ≤>∑e‘·+˝Àì ns¡Xú À¢ø±ìï>±˙ ø£˙dü+ bÕe⁄XÀ¢ø±ìï>±˙ ÁX¯eD+ #˚dHæ ê
#ê\T yê&çøÏ yÓsTT´ Äe⁄*ï <ëq+ #˚dqæ |ò*ü ‘·+ \_ÛdTü +Ô ~.
|ü$Á‘·yÓTÆq eTqdüT‘√ Á|ü‹s√p uÛ≤>∑e‘·+˝Àì ˇø£ÿ XÀ¢ø±ìï
|ü]+ƒ ∫Hê n‘·&øç Ï |ü<ì›Ó $T~ |ü⁄sêD≤\T |ü]+ƒ ∫q+‘· |ü⁄D´+ ø£\T>∑T‘·T+~.
mø£ÿ&É Á|ü‹s√p Hê ~e´ø£<∏ä\T $qã&ÉT‘·T+{≤jÓ÷ mes¡T uÛ≤>∑e‘·
|ü⁄sêD≤ìï |üPõdü÷Ô e⁄+{≤s√ yês¡T ø£*Á|üuÛ≤yêìøÏ >∑T]ø±s¡T. mes¡T
‘·eT Ç+{À¢ uÛ≤>∑e‘·|⁄ü sêD≤ìï ÁX¯<>∆ä ± |üPõkÕÔs√ yês¡T nìï bÕbÕ\qT+N
$eTTøÏÔ bı+<äT‘ês¡T. <˚e‘·\‘√ ôd‘’ +· qeTdüÿ]+#·ã&É‘ês¡T.
j·T#·Ã¤ìÔ yÓ’wüíy˚ uÛÑø±Ô ´ XÊg+ uÛ≤>∑e‘·+ Væ≤j˚T ˆ
ø£\Œø√{Ï düVü≤ÁkÕDÏ eTeT˝Àπø edü+‹‘˚ ˆˆ
me¬s‘’ ˚ Hê uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î uÛ≤>∑e‘·|⁄ü sêD≤ìï uÛøÑ |ÔÏ Pü s¡«ø£+>± düeT]ŒkÕÔs√
yês¡T y˚\ø√≥¢ ø£˝≤Œ\ es¡≈L£ Hê ~e´ yÓ≈’ î£ +sƒ<¡ ëÛ eT+˝À ìedækÕÔsT¡ . ø°],Ô
<Ûsä à¡ +, $»j·T+, bÕ|üøj å£ T· + ø±yê\qT≈£îH˚yês¡T Hê ~e´ø£<\ä∏ ‘√ ≈£L&çq
uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD≤ìï ÁX¯eD+ #˚j÷· *.
leT<ë“¤>e∑ ‘·+ |ü⁄Dé÷j·TTsês√>∑´ |ü⁄wæº<äyéT ˆ
|üsƒ¡HêÅ#·Ã¤eD≤<é yê|æ düs¡«bÕô|’' Á|üeTT#·´‘˚ ˆˆ
XÀ¢ø+£ uÛ≤>∑e‘·+ #ê|æ XÀ¢ø±s¡ú+ bÕ<äyT˚ eyê ˆ
*œ‘·+ ‹wü̃‘˚ j·Tdü´ >∑èùV≤‘·dü´ ekÕeT´Vü≤yéT ˆˆ
134
|ü$Á‘·yÓTÆq á uÛ≤>∑e‘·+ Äj·TTsê›j·÷ìï, Äs√>±´ìï, |ü⁄wæºì
Á|ükÕ~düTÔ+~. Bìï |ü]ƒ+∫Hê, ÁX¯eD+ #˚dæHê nìï bÕbÕ\ qT+N
$eTT≈£î˝Ô Ö‘ês¡T. me] Ç+{À¢ uÛ≤>∑e‘êìøÏ dü+ã+~Û+∫q ˇø£ XÀ¢ø+£ ø±˙
ns¡X∆ À¢ø+£ ø±˙ Áyêj·Tã&ÉT‘·T+<√ n‘·&ç Ç+{À¢H˚ H˚qT m|ü&É÷ ìedækÕÔqT.
z ÁãVü≤à<˚yê Hê ~e´ø£<*ä∏ ï #Óù|Œyê&çì, yê{Ïì $Hê\H˚ ÄdüøÔÏ
e⁄qïyê&çì, $ì Äq+<ëìï bı+<˚yê&çì H˚H|Ó ü&É÷ $&ç∫ô|≥ºqT.
lø£èwüídüTÔ‹
l dü∫Ã<ëq+<ä |òTü qdü«s¡÷|æDÒ
ø£ècÕíjT· #êq+‘· düTU≤_Ûe]¸DÒ
$XÀ«<ä“¤ekÕúq ìs√<Ûùä V≤‘·y˚
qTyÓ÷ej·T+ uÛÑøÏÔs¡kÕ|üÔj˚T-ìX¯yéT
l X¯óø£dTü ‹
Ô
j·T+ Á|üe»qÔ eTqTù|‘· eTù|‘·øè£ ‘·´+
<Ó«’ bÕj·TH√ $s¡V≤ü ø±‘·s¡ ÄEVü‰e ˆ
|ü⁄Á‘˚‹ ‘·qàj·T‘·j÷· ‘·sy¡ √-_ÛH<˚ Tä
dü+Ô düs«¡ uÛ÷Ñ ‘· Vü≤è<äjT· + eTTìe÷q‘√-dæà ˆˆ
ø£èwü+í e+<˚ »>∑<Tä sZ T¡ yéT

135
l ø£ècÕíwüºø£yéT
edüT<˚edüT‘·+ <˚e+ ø£+dü#êD÷s¡eTs¡q› yéT ˆ
<˚eø°|sü ¡e÷q+<ä+ ø£èwüí+ e+<˚ »>∑<Tä Zs¡TyéT ˆˆ 1
n‘·d”|ü⁄wüŒdü+ø±X¯+, Vü‰s¡q÷|ü⁄s¡XÀ_Û‘·yéT ˆ
s¡‘·ïø£+ø£Dπøj·T÷s¡+, ø£èwüí+ e+<˚ »>∑<Tä Zs¡TyéT ˆˆ 2
≈£î{Ï˝≤\ø£d+ü j·TTø£+Ô , |üPs¡í#·+Á<äìuÛ≤qqyéT ˆ
$\dü‘Y≈£î+&É\<Ûsä +¡ , <˚e+ ø£èwüí+ e+<˚ »>∑<Tä Zs¡TyéT ˆˆ 3
eT+<ës¡>+∑ <Ûäd+ü j·TTø£+Ô , #ês¡TVü‰dü+ #·‘T· s¡T“¤»+ ˆ
ã]Ω|æò+#ê+>∑ #·÷&Ü+>∑+, ø£èwüí+ e+<˚ »>∑<Tä Zs¡TyéT ˆˆ 4
ñ‘·TŒ¤\¢|ü<äà|üÁ‘êø£å+, ˙\JeT÷‘· düìïuÛÑyéT ˆ
j·÷<äyêHê+ •s√s¡‘·ï+, ø£èwüí+ e+<˚ »>∑<Tä Zs¡TyéT ˆˆ 5
s¡TøÏàD°πø[dü+j·TTø£+Ô , |”‘ê+ãs¡düTXÀ_Û‘·yéT ˆ
nyê|üÔ‘T· \d”>+∑ <Ûä+, ø£èwüí+ e+<˚ »>∑<Tä Zs¡TyéT ˆˆ 6
>√|æø±Hê+ ≈£î#·<ä«+<ä« ≈£î+≈£îe÷+øÏ‘· eø£ådyü éT ˆ
lìπø‘·+ eTùV≤cÕ«dü+, ø£èwüí+ e+<˚ »>∑<Tä Zs¡TyéT ˆˆ 7
l e‘ê‡+ø£+ eTVü≤√s¡düÿ+ eqe÷˝≤$sêõ‘·yTé ˆ
X¯+K#·Áø£<säÛ +¡ <˚e+, ø£èwüí+ e+<˚ »>∑<Tä Zs¡TyéT ˆˆ 8
ø£ècÕíwüºø£$T<ä+ |ü⁄D´+ ÁbÕ‘·s¡T‘êúj·T j·T' |üπsƒ‘Y
ø√{Ï»qàø£è‘·+ bÕ|ü+, düàs¡DÒq $qX¯´‹
Ç‹ l ø£ècÕíwüºø£+ dü+|üPs¡íyéT

136

1 5125224125454877127

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1 5125224125454877127

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

bdddddddddddddddddb

n#·‘·Ts¡«<äH√ ÁãVü‰à ~«u≤VüQs¡|üs√Vü≤]' ˆ

»j·T e‘·‡s¡+, ÁXÊeD |üP]íeT

ªªn˙ï y˚<ë˝À¢H˚ ñHêïsTTwüμμ nH˚ yÓøÏÿ]+|ü⁄ ˝Àø£+˝À u≤>±

$wüßí |ü⁄sêD+ •e |ü⁄sêD+

ÁãVü‰à+&É |ü⁄sêD+ Hês¡<ä |ü⁄sêD+

*+>∑ |ü⁄sêD+ esêVü≤ |ü⁄sêD+

ø£èwü+í e+<˚ »>∑<Tä sZ T¡ yéT

You might also like