ΑΡΙ΢ΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙ΢ΣΗΜΙΟ ΘΕ΢΢ΑΛΟΝΙΚΗ΢

ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΢ΧΟΛΗ

ΣΜΗΜΑ ΠΟΙΜΑΝΣΙΚΗ΢ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ΢ ΘΕΟΛΟΓΙΑ΢

ΣΟΜΕΑ΢ ΑΓΙΑ΢ ΓΡΑΦΗ΢ ΚΑΙ ΠΑΣΕΡΙΚΗ΢ ΓΡΑΜΜΑΣΕΙΑ΢

Ευστάθιος Σσιναρίδης

Α΢ΚΗ΢Η ΚΑΙ ΑΓΙΟΣΗΣΑ

΢ΣΟ ΒΙΟ ΚΑΙ ΣΟ ΕΡΓΟ ΣΟΤ ΓΕΡΟΝΣΟ΢ ΠΑΪ΢ΙΟΤ ΣΟΤ ΑΓΙΟΡΕΙΣΟΤ

ΔΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑ΢ΙΑ

Ειδίκευση: Αγιολογία

΢φμβουλος: Αν. Καθ. ΢υμεών Πασχαλίδης

ΘΕ΢΢ΑΛΟΝΙΚΗ 2010
 ΠΡΟΛΟΓΟ΢

΢ε κηα επνρή πνπ θαηλνκεληθά κνηάδεη λα ζηεξείηαη ηελ παξνπζία

ησλ Ώγίσλ θαη θάλεη λα θαληάδεη ηελ αγηφηεηα έλα πξνλφκην κηαο
νξηζκέλεο ρξνληθήο πεξηφδνπ, ν Θεφο απνθαιχπηεη αθφκε θαη ζήκεξα
ζηνλ θφζκν άγηεο κνξθέο πνπ απνηεινχλ πφιν έιμεο γηα θάζε πηζηφ.
Σν ηέινο ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα ζεκάδεςαλ κε ηελ παξνπζία ηνπο
κεγάιεο πλεπκαηηθέο θπζηνγλσκίεο, φπσο ν Γέξσλ ΠαΎζηνο, ν π.
Πνξθχξηνο ν Καπζνθαιπβίηεο θαη ν π. Εάθσβνο Σζαιίθεο. Οη ηξεηο
πξναλαθεξζέληεο, αιιά θαη ζίγνπξα θαη άιινη πνπ δελ ηνπο γλσξίδνπκε,
απέδεημαλ πσο ε αγηφηεηα είλαη κηα δσξεά ηνπ Θενχ πνπ δίδεηαη ζε θάζε
επνρή, φηαλ ν άλζξσπνο έρεη ηηο θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο.
Δ αγάπε κνπ γηα ην πξφζσπν ηνπ Γέξνληνο Πατζίνπ ήηαλ εθείλε
πνπ κε παξαθίλεζε λα αζρνιεζψ κε ην ζέκα απηήο ηεο εξγαζίαο. Έλα
ζέκα αξθεηά δχζθνιν, γηαηί φηαλ αζρνιείζαη κε ηέηνηεο κνξθέο, ππάξρεη
ν θίλδπλνο λα ηηο αδηθήζεηο ή λα μεθχγεηο απφ ηα πιαίζηα ηεο
επηζηεκνληθήο κειέηεο.
Θεξκέο επραξηζηίεο νθείισ ζηηο αδειθέο ηνπ Εεξνχ Δζπραζηεξίνπ
« Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο» ΢νπξσηήο Θεζζαινλίθεο γηα ηα
ζηνηρεία πνπ κνπ εκπηζηεχηεθαλ, ηα νπνία ήηαλ απαξαίηεηα γηα απηή ηελ
εξγαζία.
Ώηζζάλνκαη ηελ αλάγθε λα επραξηζηήζσ ηνλ πλεπκαηηθφ κνπ
παηέξα πνπ παξά ηηο πνηθίιεο ππνρξεψζεηο ηνπ, βξήθε ην ρξφλν λα κνπ
δψζεη ζεκαληηθέο ζπκβνπιέο γηα ηελ πνξεία ηεο εξγαζίαο, αιιά θαη λα
κε πξνκεζεχζεη κε πιηθφ πνπ ήηαλ αλαγθαίν γηα ηελ νινθιήξσζή ηεο.
Σέινο, ηελ ηδηαίηεξε επγλσκνζχλε κνπ εθθξάδσ πξνο ηνλ αλ.
θαζεγεηή ηεο Θενινγηθήο ΢ρνιήο ηνπ ΏΠΘ θαη ζχκβνπιν θαζεγεηή κνπ
θ. ΢πκεψλ Παζραιίδε γηα ηηο πνιχηηκεο δηνξζψζεηο θαη ππνδείμεηο ηνπ,
θαζψο θαη γηα ηε ζηήξημή ηνπ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ κεηαπηπρηαθψλ κνπ
ζπνπδψλ.

12 Ενπιίνπ 2010, κλήκε ηεο θνηκήζεσο ηνπ Γέξνληνο Πατζίνπ

Θεζζαινλίθε

Βπζηάζηνο Σζηλαξίδεο

1
2
 Περιεχόμενα
ΠΡΟΛΟΓΟ΢ .................................................................................................... 1
ΠΕΡΙΕΥΟΜΕΝΑ ............................................................................................. 3
ΕΙ΢ΑΓΩΓΗ ..................................................................................................... 5
Α΄ ΜΕΡΟ΢: Α΢ΚΗ΢Η ΚΑΙ ΑΓΙΟΣΗΣΑ
΢ΣΟ ΒΙΟ ΣΟΤ ΓΕΡΟΝΣΟ΢ ΠΑΪ΢ΙΟΤ ΣΟΤ ΑΓΙΟΡΕΙΣΟΤ ........................ 11
Ώ. Δ Ώ΢ΚΔ΢Δ ΢ΣΟ ΐΕΟ ΣΟΤ ΓΒΡΟΝΣΟ΢ ΠΏΨ΢ΕΟΤ ΣΟΤ ΏΓΕΟΡΒΕΣΟΤ .................13
1. Ταπείνωςθ .............................................................................................................. 16
2. Αγάπθ...................................................................................................................... 22
3. Προςευχι ................................................................................................................ 30
4. Νθςτεία ................................................................................................................... 36
5. Υπακοι .................................................................................................................... 39
6. Μαρτυρικό φρόνθμα ............................................................................................... 41
ΐ. Δ AΓΕΟΣΔΣΏ ΢ΣΟ ΐΕΟ ΣΟΤ ΓΒΡΟΝΣΟ΢ ΠΏΨ΢ΕΟΤ ΣΟΤ ΏΓΕΟΡΒΕΣΟΤ..............51
1. Οράματα του Γζροντοσ Παϊςίου του Αγιορείτου ...................................................... 54
α. Εμφανίςεισ του Χριςτοφ .......................................................................................... 56
β. Εμφανίςεισ τθσ Θεοτόκου ........................................................................................ 60
γ. Εμφάνιςθ του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου ........................................................ 63
δ. Αγγελοφάνειεσ ........................................................................................................ 65
ε. Εμφανίςεισ Αγίων ................................................................................................... 67
i. Άγιοσ Αρςζνιοσ ο Καππαδόκθσ ............................................................................. 67
ii. Αγία Ευφθμία (με τθ ςυνοδεία του Ευαγγελιςτοφ Λουκά) .................................. 70
iii. Άγιοι Λουκιλλιανόσ και Παντελειμων ................................................................ 71
iv. Άγιοσ Βλάςιοσ .................................................................................................... 72
v. Αββάσ Ιςαάκ ο Σφροσ .......................................................................................... 73
vi. Παπα-Τφχων....................................................................................................... 75
ςτ. Εμφανίςεισ του Σατανά και των δαιμόνων ............................................................. 77
2. Το Άκτιςτο Φωσ ....................................................................................................... 80
3. Προπτωτικζσ εμπειρίεσ ............................................................................................ 85
4. Διόραςθ .................................................................................................................. 87
5. Προόραςθ ............................................................................................................... 89
6. Θαφματα εν ηωι ...................................................................................................... 92
7. Θαφματα μετά τθν κοίμθςι του .............................................................................. 95
8. Ευωδία (εν ηωι και μετά τθν κοίμθςθ) .................................................................... 96
Β΄ ΜΕΡΟ΢: Α΢ΚΗ΢Η ΚΑΙ ΑΓΙΟΣΗΣΑ
΢ΣΟ ΕΡΓΟ ΣΟΤ ΓΕΡΟΝΣΟ΢ ΠΑΪ΢ΙΟΤ ΣΟΤ ΑΓΙΟΡΕΙΣΟΤ..................... 99

3
Ώ. ΢ΤΝΟΠΣΕΚΔ ΠΏΡΟΤ΢ΕΏ΢Δ ΣΟΤ ΒΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΒΡΟΝΣΟ΢ ΠΏΨ΢ΕΟΤ ΣΟΤ
ΏΓΕΟΡΒΕΣΟΤ ......................................................................................................... 101
1. Ο Άγιοσ Αρςζνιοσ ο Καππαδόκθσ ............................................................................... 104
2. Ο Γζρων Χατηθ-Γεώργθσ ο Ακωνίτθσ (1809-1886) ...................................................... 106
3. Αγιορείται Πατζρεσ και Αγιορειτικά ........................................................................... 108
4. Επιςτολζσ .................................................................................................................. 109
5. Λόγοι του Γζροντοσ Παϊςίου του Αγιορείτου ............................................................. 110
ΐ. Δ Ώ΢ΚΔ΢Δ ΢ΣΟ ΒΡΓΟ ΣΟΤ ΓΒΡΟΝΣΟ΢ ΠΏΨ΢ΕΟΤ ΣΟΤ ΏΓΕΟΡΒΕΣΟΤ ............ 112
1. Η άςκθςθ ςτο ζργο «Ο Άγιοσ Αρςζνιοσ ο Καππαδόκθσ» ........................................ 112
2. Η άςκθςθ ςτο ζργο «Ο Γζρων Χατηθ-Γεώργθσ ο Ακωνίτθσ (1809-1886)» ............... 120
3. Η άςκθςθ ςτο ζργο «Αγιορείται Πατζρεσ και Αγιορειτικά» (ο παπα-Τφχων) .......... 128
Γ. Δ ΏΓΕΟΣΔΣΏ ΢ΣΟ ΒΡΓΟ ΣΟΤ ΓΒΡΟΝΣΟ΢ ΠΏΨ΢ΕΟΤ ΣΟΤ ΏΓΕΟΡΒΕΣΟΤ ......... 135
1. Η αγιότθτα ςτο ζργο «Άγιοσ Αρςζνιοσ ο Καππαδόκθσ» .......................................... 135
2. Η αγιότθτα ςτο ζργο «Ο Γζρων Χατηθ-Γεώργθσ ο Ακωνίτθσ (1806-1886)» ............. 142
3. Η αγιότθτα ςτο ζργο «Αγιορείται πατζρεσ και Αγιορειτικά» (παπα-Τφχων) ........... 147
΢ΤΜΠΕΡΑ΢ΜΑΣΑ .................................................................................... 152
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ......................................................................................... 158
ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ: ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ – ΤΜΝΟΓΡΑΦΙΑ ΣΟΤ ΓΕΡΟΝΣΟ΢
ΠΑΪ΢ΙΟΤ ΣΟΤ ΑΓΙΟΡΕΙΣΟΤ ................................................................... 165
Ώ. ΒΕΚΟΝΟΓΡΏΦΕΏ ............................................................................................... 166
ΐ. ΤΜΝΟΓΡΏΦΕΏ .................................................................................................. 171

4
 ΕΙ΢ΑΓΩΓΗ

΢ηε ζχγρξνλε επνρή νη έλλνηεο ηεο άζθεζεο θαη ηεο αγηφηεηαο δελ
απνδίδνληαη κε ην πξαγκαηηθφ ηνπο πεξηερφκελν θαη επηθξαηνχλ
ζπγθερπκέλεο απφςεηο, ίζσο θαη εζειεκέλα ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο. Ο
άλζξσπνο πνπ θπξηαξρείηαη απφ πιηζηηθέο αληηιήςεηο θαη ηδενινγίεο,
έρνληαο θάλεη ηξφπν δσήο ηνλ ππεξθαηαλαισηηζκφ, ζίγνπξα δελ
ρξεζηκνπνηεί ηηο παξαπάλσ έλλνηεο ζην ιεμηιφγηφ ηνπ. Καη ζηελ
πεξίπησζε πνπ ηηο ρξεζηκνπνηήζεη, απηφ ζπλήζσο γίλεηαη κε κηα δφζε
εηξσλείαο θαη εκπαηγκνχ.
Άζθεζε θαη αγηφηεηα φκσο δελ κπνξνχλ λα θαηαλνεζνχλ έμσ απφ
ην πιαίζην ηεο Οξζνδφμνπ Βθθιεζίαο. Δ απνζχλδεζή ηνπο απηή απφ ηελ
Οξζνδνμία είλαη εθείλε πνπ νδεγεί ζε παξεξκελείεο θαη απφςεηο πνπ δελ
ζπλάδνπλ κε ην νπζηαζηηθφ ηνπο λφεκα.
Δ Οξζφδνμε Βθθιεζία είλαη ν θαηεμνρήλ ρψξνο ηεο αζθήζεσο.
Σν αζθεηηθφ ζηνηρείν είλαη πνιχ έληνλν ζηελ παξάδνζή ηεο. Άιισζηε
δελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο πσο ε νλνκαζηηθή ενξηή ηεο Οξζνδνμίαο
είλαη εληεηαγκέλε ζηελ πεξίνδν ηεο Μ. Σεζζζαξαθνζηήο, ηελ Ώ΄
Κπξηαθή ησλ Νεζηεηψλ. Αελ είλαη ηπραίν φηη ζηηο 11 Μαξηίνπ ηνπ 843,
Ώ΄ Κπξηαθή ησλ Νεζηεηψλ θαη ηφηε, ε ΢χλνδνο ηεο Κσλ/πφιεσο
αλαζηήισζε ηηο εηθφλεο, δίδνληαο έηζη ηέινο ζηελ πνιηηηθνζξεζθεπηηθή
αλαζηάησζε ηεο εηθνλνκαρίαο (786-843) θαη νξηζηηθνπνηψληαο ην
ζξίακβν ηεο Οξζνδνμίαο ελαληίσλ φισλ ησλ αηξέζεσλ.
Δ άζθεζε απνηειεί νπζηαζηηθφ ζηνηρείν ηεο ρξηζηηαληθήο
βηνζεσξίαο θαη πλεπκαηηθφηεηαο. ΋πσο έρεη επηζεκαλζεί, «ν
Υξηζηηαληζκφο ρσξίο ην αζθεηηθφ ηνπ ζηνηρείν, ρσξίο ηνλ δηαξθή αγψλα,
ρσξίο ηηο ζιίςεηο, ηελ θαθνπάζεηα, ηε λέθξσζε, ηελ εγθαηάιεηςε ηνπ
θνζκηθνχ ηξφπνπ δσήο θαη ζθέςεσο, ρσξίο ηελ πξνζπάζεηα λα μεπεξάζεη

5
ηα ζπλεζηζκέλα ζρήκαηα, φηαλ δειαδή ζπζρεκαηίδεηαη θαη ζπλνδνηπνξεί
κε ηνλ θφζκν, ράλεη ηελ αιεζηλή ηνπ θπζηνγλσκία…, ηελ αλαθαηληζηηθή
ηνπ δχλακε, ηνλ επαλαζηαηηθφ ηνπ ραξαθηήξα, θαη κεηαβάιιεηαη ζ’ έλα
ζπλεζηζκέλν θηινζνθηθφ θαη εζηθφ ζχζηεκα»1. Κη απηφο είλαη ν ιφγνο
πνπ φηαλ παξαηεξείηαη κηα εθθνζκίθεπζε ηνπ Υξηζηηαληζκνχ θαη
πξνζπάζεηα «εθζπγρξνληζκνχ» ηνπ, ζπκπφξεπζε δειαδή κε ηα θνζκηθά
ξεχκαηα ηεο επνρήο, δελ ζπγθηλεί νχηε ειθχεη. Κη απηφ νθείιεηαη ζηελ
απψιεηα ηνπ αζθεηηθνχ πλεχκαηνο. Οη λένη ζηε ζπλέρεηα ζηξέθνληαη
πξνο άιιεο πεγέο, φπσο είλαη ηα αλαηνιηθά αζθεηηθά ζξεζθεχκαηα πνπ
αζθνχλ ηεξάζηηα έιμε. Φπζηθά ζε απηά ηα ζξεζθεχκαηα θπξηαξρεί ε
έλσζε κε ην ζείν πνπ σο ζθνπφ έρεη ηε βειηίσζε ηεο χπαξμεο ζε απηφλ
ηνλ θφζκν. Ώληίζεηα ζηνλ Υξηζηηαληζκφ ζθνπφο είλαη ε εζραηνινγηθή
ζσηεξία ηνπ αλζξψπνπ, δειαδή ε δηάζσζε ηνπ ζεσξνχκελνπ σο «θαινχ
ιίαλ» θφζκνπ απφ ηνλ «έζραην ερζξφ», ην ζάλαην, θαη ε ηειηθή θνηλσλία
φινπ ηνπ θφζκνπ κε ην Θεφ.
Σν αζθεηηθφ δειαδή πλεχκα ζπλδπάδεηαη κε ην εζραηνινγηθφ
πλεχκα ηεο αλακνλήο, αιιά θαη ηεο πξνγεχζεσο θαη κεηνρήο ζηε δφμα
ηεο ΐαζηιείαο ηνπ Θενχ. Ο ρξηζηηαλφο αζθείηαη θαη απέρεη απφ ηηο ραξέο
ηνπ θφζκνπ, φρη γηαηί ηνλ απερζάλεηαη ή ηνλ ζεσξεί θαθφ, αιιά γηαηί δεη
θαη πξνζκέλεη κε ιαρηάξα ηνλ εξρνκφ ηνπ Υξηζηνχ. Ώιιά γηα λα
αλακέλεη θαλείο ηνλ Υξηζηφ, πξέπεη πξψηα λα ηνλ αθνινπζήζεη. Καη απηφ
ζεκαίλεη πσο γηα λα θηάζεη θαλείο ζηελ Ώλάζηαζε ζα πεξάζεη κέζα απφ
ηνλ δξφκν ηνπ ΢ηαπξνχ. Έρεη βαζηθή ζπνπδαηφηεηα γηα ηελ θαηαλφεζε
ηνπ αζθεηηθνχ ραξαθηήξα ηεο νξζφδνμεο δσήο ην γεγνλφο φηη σο
ζχκβνιν ηνπ ε Βθθιεζία επέιεμε ηνλ ΢ηαπξφ ηνπ Υξηζηνχ.
Καηαδεηθλχνπκε ηε ρξηζηηαληθή καο ηδηφηεηα θάλνληαο ην ΢ηαπξφ καο.

1
Θενδψξνπ Γήζε, Μνλαρηζκόο. Μνξθέο θαη ζέκαηα, εθδ. ΐξπέλληνο, Θεζζαινλίθε 1998, ζ. 17.

6
Μηα ηδηφηεηα πνπ είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλε, κε ηε ζιίςε, ηνλ αγψλα θαη
ηελ άζθεζε2.
Δ άζθεζε ζηελ νξζφδνμε Βθθιεζία ππνδειψλεη ηα φζα ν θάζε
ρξηζηηαλφο νθείιεη λα πξάηηεη, γηα λα επσθειεζεί απνηειεζκαηηθά απφ
ηε ζσηεξία, πνπ πξνζθέξεη ν ίδηνο ν Υξηζηφο. Σν έξγν ηεο ζσηεξίαο
είλαη απνηέιεζκα ζπλεξγαζίαο δπν παξαγφλησλ: ηεο ζπλεξγείαο ηεο
ζείαο Υάξηηνο –πνπ δσξίδεηαη ζηνπο πηζηνχο δηα ηνπ Ώγίνπ Πλεχκαηνο-,
θαη ηνπ πξνζσπηθνχ αγψλα, ηνλ νπνίν θάζε ρξηζηηαλφο νθείιεη λα
αλαιάβεη, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη θνηλσλφο ηεο Υάξηηνο απηήο θαη λα ηελ
νηθεησζεί. Ο αγψλαο απηφο είλαη ηζφβηνο, δηαξθήο θαη ζπληειείηαη κέζα
απ’ φιεο ηηο ελέξγεηεο ηνπ αλζξψπνπ.
Δ άζθεζε αθφκε θαηαλνείηαη σο κηα δηαδηθαζία αχμεζεο. Δ ζεία
Υάξε ελεξγεί βαζκηαία, ιακβάλεηαη κέζα απφ ηα ηεξά Μπζηήξηα θαη
ηδηαίηεξα απφ ην άγην ΐάπηηζκα.
Με απηφ ηνλ ηξφπν παξέρεηαη ζηνλ ρξηζηηαλφ ε δπλαηφηεηα κε ηε
Υάξε ηνπ Ώγίνπ Πλεχκαηνο, λα πεζαίλεη, λ’ αλαζηαίλεηαη θαη λα
δνμάδεηαη κε ηνλ Υξηζηφ. Να απεθδχεηαη ηνλ «παιαηφ άλζξσπν» θαη λα
«ελδχεηαη ην λέν πνπ αλαθαηλίδεηαη ελ Υξηζηψ». Να γίλεηαη
πξαγκαηηθφηεηα απηφ πνπ ην βάπηηζκα έρεη πξαγκαηνπνηήζεη σο
δπλαηφηεηα ζηνλ πηζηφ: ηελ αλαζηνηρείσζε θαη κεηαβνιή ηεο
πεπησθπίαο θχζεο απφ ηελ αλαθαηληζκέλε θαη ζεσκέλε ελ Υξηζηψ θχζε.
Δ αγηφηεηα ζηελ Βθθιεζία δελ είλαη αλζξσπνθεληξηθή, αιιά
ζενθεληξηθή. Αελ εμαξηάηαη απφ ηα εζηθά επηηεχγκαηα ηνπ αλζξψπνπ,
φζν ζπνπδαία θαη εληππσζηαθά θαη αλ είλαη απηά, αιιά απφ ηε δφμα θαη
ηε ράξε ηνπ Θενχ. Άιισζηε θαη ε Θενηφθνο νλνκάδεηαη Παλαγία ή θαη
Τπεξαγία, φρη γηα ηηο αξεηέο ηεο, αιιά γηαηί απηή ελψζεθε πεξηζζφηεξν
απφ θάζε άιινλ άλζξσπν κε ηνλ Θεφ, δίλνληαο ζάξθα θαη αίκα ζηνλ Τηφ
ηνπ Θενχ, ηνλ Εεζνχ Υξηζηφ.
2
΋. π., ζ. 18.

7
 Δ αγηφηεηα γηα ηελ Βθθιεζία δελ απνηειεί αηνκηθφ θηήκα
θαλελφο, φζν ελάξεηνο θαη ραξηζκαηηθφο θαη αλ είλαη θάπνηνο ζηε δσή
ηνπ. Βίλαη ζέκα πξνζσπηθήο ζρέζεο κε ηνλ Θεφ. Οη άλζξσπνη απιά
πξνζθέξνπλ ζηνλ Θεφ ηελ πξναίξεζή ηνπο, ρσξίο ηελ νπνία ν Θεφο δελ
ελεξγεί θαη Βθείλνο κε ηελ ειεχζεξε βνχιεζή Σνπ δίλεη ηελ αγηφηεηα.
Δ αγηφηεηα εθθξάδεηαη σο θαηάζηαζε, ζηελ νπνία θηάλεη ν άγηνο,
σο κεηέρσλ ζηελ αγηφηεηα ηνπ Θενχ. Φπζηθά απηή ε αγηφηεηα είλαη
ζρεηηθή ζε ζχγθξηζε κε ηελ απφιπηε αγηφηεηα ηνπ Υξηζηνχ, ζηνλ νπνίν
δελ ππήξρε θαλέλα ίρλνο ακαξηίαο 3.
Αελ ζεσξείηαη ε αγηφηεηα ηέιεηα απφ ηελ αξρή θαη ζηαηηθή. Αελ
είλαη θπηεπκέλε ζηε θχζε ηνπ αλζξψπνπ. Βίλαη θαηάζηαζε δπλακηθή θαη
εμηιεσηηθή. Καλείο δελ γελληέηαη άγηνο, αιιά γίλεηαη. Πξέπεη λα εξγαζηεί
επίκνλα θαη εληαηηθά θαη κε ηε ράξε ηνπ Θενχ λα πνιεκήζεη ηελ ακαξηία
θαη ηηο κεζνδείεο ηνπ δηαβφινπ, λα θαζαξίζεη κε επηκέιεηα ζψκα θαη
ςπρή απφ πάζε, επηζπκίεο, ζθέςεηο θαη ινγηζκνχο πνλεξνχο. Παξάιιεια
πξέπεη λα θνζκήζεη ηε ςπρή ηνπ κε αξεηέο, φπσο είλαη ε ηαπείλσζε, ε
πίζηε θαη ε αγάπε.
Σν «θαη’ εηθφλα» πνπ ελππάξρεη ζε θάζε άλζξσπν, δειαδή ην
ινγηθφ, ην λνεξφ θαη ην απηεμνχζην ηεο ςπρήο, πξέπεη λα γίλεη «θαζ’
νκνίσζηλ», πνπ ζεκαίλεη λα κνηάζεη θαλείο, αθνινπζψληαο κηα πνξεία
εμειηθηηθή, κ’ εθείλν πνπ είλαη ν Θεφο, ην νπνίν απερείηαη ζηελ ςπρή ηνπ
θαη δεκηνπξγεί πλεπκαηηθή ζπγγέλεηα κε ηνλ Αεκηνπξγφ ηνπ. Ώπηφ
ηζνδπλακεί κε ηε ραξηζκαηηθή ζέσζε ηνπ πηζηνχ. Ο άγηνο ινηπφλ είλαη ν
ζεσκέλνο άλζξσπνο, θνηλσλφο ηεο ζείαο θχζεσο 4, ν νηθείνο ηνπ Θενχ 5. Δ
ζέσζε είλαη ην φξην ζην νπνίν εμαληιείηαη θαη κε ην νπνίν ηαπηίδεηαη ε
αγηφηεηα ηνπ θαηά Υξηζηφλ αλζξψπνπ. Σν κέγεζνο απηφ αξρίδεη απφ ηελ

3
Ώ΄ Πέηξνπ, ΐ΄,22
4
ΐ΄Πέηξνπ. Ώ΄,4
5
Βθ. ΐ΄,20

8
παξνχζα δσή θαη νινθιεξψλεηαη κειινληηθά ζηελ αηψληα ΐαζηιεία ηνπ
Θενχ.
Δ παξνχζα εξγαζία έρεη σο ζέκα ηε δηαιεθηηθή ζρέζε άζθεζεο
θαη αγηφηεηαο ζην βίν ελφο κεγάινπ αζθεηή ηεο επνρήο καο, ηνπ
Γέξνληνο Πατζίνπ, θαζψο θαη ην πψο απηά ηα ζηνηρεία πξνβάιινληαη
κέζα απφ ην ζπγγξαθηθφ ηνπ έξγν. Πξφθεηηαη γηα κηα εξγαζία αγηνινγηθή
θαη έηζη έρεη δνζεί πεξηζζφηεξν βάξνο ζην δήηεκα ηεο αγηφηεηαο. Μηαο
αγηφηεηαο φκσο πνπ είλαη ζπλπθαζκέλε κε ηελ άζθεζε.
Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο ζεσξείηαη ζήκεξα ζηε ζπλείδεζε ηνπ
εθθιεζηαζηηθνχ πιεξψκαηνο σο έλαο κεγάινο άγηνο πνπ άθεζε κηα
θιεξνλνκηά, ηελ αγηνπλεπκαηηθή ηνπ δηδαζθαιία πνπ δίλεη πξαγκαηηθά
ιχζεηο ζε πνιιά πξνβιήκαηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ησλ αλζξψπσλ.
Έρνληαο ν ίδηνο ζπιιάβεη ην βαζχηεξν λφεκα ηεο δσήο, κπφξεζε λα
βνεζήζεη πάξα πνιινχο αλζξψπνπο. Ήηαλ έλαο θσηηζκέλνο ζενιφγνο
ηνπ Πλεχκαηνο.
Αελ ζπνχδαζε ηελ επηζηεκνληθή ζενινγία. Ώμηψζεθε φκσο απφ
ηνλ Θεφ λα βηψζεη ηε ραξηζκαηηθή θαη εκπεηξηθή ζενινγία. Άιισζηε
απηή ε ζενινγία πξνεγείηαη θαη αθνινπζεί ε επηζηεκνληθή ζενινγία σο
ππνκλεκαηηζκφο ή έξεπλα ησλ κλεκείσλ πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηε
ραξηζκαηηθή ζενινγία6.
Δ εξγαζία απηή δηαξζξψλεηαη ζε δπν κέξε. ΢ην πξψην κέξνο
δηαπξαγκαηεπφκαζηε ηελ άζθεζε θαη ηελ αγηφηεηα ζην βίν θαη ην έξγν
ηνπ Γέξνληνο Πατζίνπ. Παξαζέηνπκε κεξηθέο πηπρέο ηνπ πλεπκαηηθνχ
αγψλα πνπ έθαλε ν Γέξσλ ΠαΎζηνο, μεθηλψληαο απφ ηηο αξεηέο ηεο
ηαπείλσζεο θαη ηεο αγάπεο, ρσξίο ηηο νπνίεο νπνηαδήπνηε κνξθή
άζθεζεο απνδεηθλχεηαη άθαξπε θαη αλαπνηειεζκαηηθή. ΢ηε ζπλέρεηα
θαηαγξάθνπκε πσο ε πξνζεπρή, ε λεζηεία θαη ε ππαθνή ήηαλ ηξφπνο

6
Νίθνπ Μαηζνχθα , Γνγκαηηθή θαη Σπκβνιηθή Θενινγία Α, Δηζαγσγή ζηε ζενινγηθή γλσζηνινγία, εθδ.
Π. Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε 2000, ζ. 132.

9
δσήο γηα εθείλνλ, σο πξνζθνξά γηα ηνλ Θεφ θαη ηνλ πιεζίνλ, ελψ
θαηαθιείνπκε ηελ ελφηεηα ζρεηηθά κε ηελ άζθεζε κε ην καξηπξηθφ ηνπ
θξφλεκα θαη ηελ ππνκνλή ηνπ ζηηο πνηθίιεο αζζέλεηεο.
Ώθνινχζσο επεμεξγαδφκαζηε ην ζέκα ηεο αγηφηεηαο ζην βίν ηνπ
Γέξνληνο Πατζίνπ, θαηαδεηθλχνληαο ηε ζχλδεζε άζθεζεο θαη αγηφηεηαο.
Αειαδή ε άζθεζε απνηειεί ην κέζν θαη ε αγηφηεηα ηνλ ζθνπφ.
Καηαγξάθνπκε απφ ηνλ βίν ηνπ Γέξνληα φια εθείλα ηα ζηνηρεία πνπ
αλαδεηθλχνπλ ηελ αγηφηεηά ηνπ θαη κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ ηεθκήξηά ηεο.
Σηο εκθαλίζεηο ηνπ Υξηζηνχ, ηεο Παλαγίαο, ησλ Ώγίσλ θαη ησλ Ώγγέισλ,
ηνπ ΢αηαλά θαη ησλ δαηκφλσλ, ηελ εκπεηξία ηνπ κε ην άθηηζην θσο, ηε
ζπλχπαξμή ηνπ κε ηελ άινγε θηίζε, ην δηνξαηηθφ θαη πξννξαηηθφ ηνπ
ράξηζκα. Σέινο παξαζέηνπκε κεξηθά απφ ηα ζαχκαηα πνπ επηηέιεζε ελ
δσή θαη κεηά ηελ θνίκεζή ηνπ θαη θαηαθιείνπκε ηελ ζπγθεθξηκέλε
ελφηεηα κε ην ράξηζκα ηεο επσδίαο πνπ εθδειψζεθε εθηάθησο. Έλα
ράξηζκα πνπ έρεη παξαηεξεζεί ζηνπο κεγαιχηεξνπο αγίνπο ηεο
Βθθιεζίαο καο.
΢ην δεχηεξν κέξνο ηεο εξγαζίαο αλαδεηθλχνπκε ηα ζηνηρεία ηεο
άζθεζεο θαη ηεο αγηφηεηαο, φπσο ηα θαηαγξάθεη ν Γέξσλ ΠαΎζηνο ζηε
δσή ησλ Ώγίσλ πνπ βηνγξαθεί.
Βπηινγηθά νινθιεξψλνπκε κε ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ εμάγνληαη
απφ ηελ φιε πξνζπάζεηά καο ζηα πιαίζηα απηήο ηεο κεηαπηπρηαθήο
εξγαζίαο.

10
 Α΄ ΜΕΡΟ΢

Α΢ΚΗ΢Η ΚΑΙ ΑΓΙΟΣΗΣΑ

΢ΣΟ ΒΙΟ ΣΟΤ ΓΕΡΟΝΣΟ΢ ΠΑΪ΢ΙΟΤ ΣΟΤ ΑΓΙΟΡΕΙΣΟΤ

11
12
 Α. Η Α΢ΚΗ΢Η ΢ΣΟ ΒΙΟ ΣΟΤ ΓΕΡΟΝΣΟ΢ ΠΑΪ΢ΙΟΤ
ΣΟΤ ΑΓΙΟΡΕΙΣΟΤ

Δ άζθεζε ζηελ Οξζφδνμε πίζηε είλαη άξξεθηα ζπλπθαζκέλε κε

ηε κνλαρηθή δσή, αιιά θαη ηελ πλεπκαηηθή δσή ησλ ρξηζηηαλψλ. Βίλαη
έλα απφ ηα νπζηαζηηθφηεξα κέζα γηα ηνλ αγηαζκφ ηεο ςπρήο, ηεο νπνίαο
ε ζπλείδεζε ηεο ακαξησιφηεηάο ηεο, παξαθηλεί ηνλ άλζξσπν λα δεηήζεη
ην έιενο ηνπ Θενχ, δηαθφπηνληαο θάζε δεζκφ κε ηνλ θφζκν ηεο πιάλεο
θαη ηνπ δηαβφινπ, απνδεηψληαο λα πεηχρεη ηελ έλσζε καδί Σνπ θαη θαη’
επέθηαζε ηε ζέσζή ηνπ7.
Ο Γέξνληαο Εσζήθ ν ΐαηνπαηδηλφο αλαθέξεη πσο ε άζθεζε
απνηειεί έλα απφ ηα αξραηφηεξα επηηεχγκαηα ηνπ αλζξψπνπ. Ώξρίδεη
ακέζσο κε ηελ έμνδν ηνπ αλζξψπνπ απφ ηνλ Παξάδεηζν, αθνχ παξέβε
ηελ εληνιή ηνπ Θενχ. Δ άζθεζε πξνβαιιφηαλ απφ ηνλ άλζξσπν, πνπ
αηζζαλφηαλ ηελ αδπλακία ηνπ λα αληηκεησπίζεη ηηο δπζθνιίεο ηεο δσήο.
Πην πνιχ φκσο επηκέλεη ζηελ άζθεζε γηα λα επηηχρεη ηηο ζξεζθεπηηθέο
ηνπ αλαδεηήζεηο8.
Μηα δηαζηξεβισκέλε άπνςε γηα ηελ άζθεζε είλαη φηη απηή
ζηξέθεηαη ελάληηα ζηε θχζε θαη ην ζψκα. Ώπηφ θπζηθά δελ ηζρχεη. Δ
αιήζεηα είλαη φηη ε άζθεζε απνζθνπεί ζηελ απνδέζκεπζε ηεο
αλζξψπηλεο θχζεο απφ ηελ ακαξηία, ε νπνία κεηαζηξέθεη ηηο «θαηά
θχζηλ» ελέξγεηεο ηεο αλζξψπηλεο ςπρήο ζε «παξά θχζηλ». Βπνκέλσο ε
άζθεζε ζπλδέεηαη κε ηνλ εζσηεξηθφ ρψξν ηεο ςπρήο θαη δελ
πεξηνξίδεηαη ζηα εμσηεξηθά ηεο κφλν γλσξίζκαηα. ΢πληειεί ζην λα
επηζηξέςεη ν άλζξσπνο ζηελ πξνπησηηθή θαηάζηαζε θαη ελ Υξηζηψ λα

7
Γεσξγίνπ Κνιηνχ, Γέξσλ Παΐζηνο, ε παηδαγσγηθή ζθέςε ηνπ, (Μεηαπηπρηαθή εξγαζία), εθδ. ελ πισ,
Ώζήλα 2009, ζ.163.
8
Γέξνληνο Εσζήθ, Άζθεζε. Η κεηέξα ηνπ Αγηαζκνύ, Εεξά Μεγίζηε Μνλή ΐαηνπαηδίνπ, Άγηνλ ΋ξνο
2002, ζ.12-13.

13
κεηαζηξαθνχλ νη δπλάκεηο ηεο ςπρήο ζηελ θαηάζηαζε εθείλε πνπ
βξίζθνληαλ θαηά ηε δεκηνπξγία ηνπ αλζξψπνπ9.
Δ άζθεζε κε ηελ επξχηεξε έλλνηα ηνπ φξνπ είλαη ε
απηνπεηζαξρία, ππεξλίθεζε ηνπ θαησηέξνπ εαπηνχ καο, ε απνκάθξπλζε
απφ ηνλ θφζκν ηξνπηθψο θαη φρη ηνπηθψο. ΢ηφρνο είλαη ε έλσζε κε ηνλ
Θεφ θη απηή επηηπγράλεηαη κε ηνλ εμαγληζκφ, ηελ απηνζπγθέληξσζε, ηελ
ελδνζηξέθεηα, αλάκεζα ζε έλαλ θφζκν κε έληνλνπο ηνπο δεζκνχο κε ηελ
χιε θαη ηε ζάξθα.
Ώπηφ πνπ πξέπεη λα επηζεκαλζεί είλαη πσο ζε θακία πεξίπησζε ε
άζθεζε δελ είλαη απηνζθνπφο, αιιά κέζν γηα λα επηηχρεη ν άλζξσπνο
ηελ πλεπκαηηθή ηνπ πξφνδν. Αηαθνξεηηθά θηλδπλεχεη λα εγθισβηζηεί ζηα
εμσηεξηθά γλσξίζκαηα θαη λα παξακειήζεη ηελ θάζαξζε ηεο ςπρήο ηνπ
κε απνηέιεζκα αξγά ή γξήγνξα λα γίλεη δέζκηνο ηνπ εγσηζκνχ θαη ηεο
εσζθνξηθήο ππεξεθάλεηαο. Γηα απηφ απαξαίηεηα ε άζθεζε πξέπεη λα
ζπλνδεχεηαη απφ ηελ αξεηή ηεο δηάθξηζεο. Έιεγε ν Γέξσλ ΠαΎζηνο
ζρεηηθά: « Ο αγψλαο πνπ πξέπεη λα θάλνπκε, γηα λα ππνηάμνπκε ηελ
ζάξθα ζην πλεχκα, πξέπεη πάληνηε λα γίλεηαη κε πνιιή δηάθξηζε.
Μεξηθνί θάλνπλ κεγάιε λεζηεία θαη άζθεζε θαη εμαληινχληαη. ΋ηαλ,
ινηπφλ, ηνπο δεηήζεη ν αδειθφο λα θάλνπλ θάπνην δηαθφλεκα δελ
κπνξνχλ. Κη έηζη ράλνπλ ηνλ κηζζφ ηνπο, γηαηί ε άζθεζε δελ είλαη
ζθνπφο, αιιά εξγαιείν γηα ηνλ πξαγκαηηθφ ζθνπφ, πνπ είλαη ε αγάπε
πξνο ηνλ Θεφ θαη ηελ εηθφλα Σνπ, ηνλ άλζξσπν»10.
Σα κέζα κε ηα νπνία επηηειείηαη ε άζθεζε, αθπξψλνπλ ηξφπνλ
ηηλά ηελ παξάρξεζε ηεο ειεπζεξίαο ησλ πξσηνπιάζησλ. Ώπηά θπξίσο
είλαη: ε λεζηεία, ε αγξππλία, ε ρακεπλία, ε εγθξάηεηα, ε πξνζεπρή, ε

9
Αεκεηξίνπ Σζάκε, Αγηνινγία ηεο Οξζόδνμεο Δθθιεζίαο, εθδ. Π.Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε 2004,
ζ.168.
10
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Σθεύνο Δθινγήο, Άγηνλ ΋ξνο 1996, ζ. 147.

14
εθθνπή ηνπ ηδίνπ ζειήκαηνο, νη θφπνη ηνπ ζψκαηνο, ε θάζαξζε, ε
ζησπή, ε κειέηε ηεο Ώγίαο Γξαθήο θαη ηα δάθξπα ηεο κεηαλνίαο 11.
Δ άζθεζε, φπσο ήδε αλαθέξακε, αλ θαη έρεη εμσηεξηθά
γλσξίζκαηα , νπζηαζηηθά είλαη εζσηεξηθφ γεγνλφο ηεο ςπρήο. Σα κέζα,
φπσο ε λεζηεία, ε πξνζεπρή, ε αγξππλία θηι. δελ κπνξνχλ απφ κφλα
ηνπο λα νδεγήζνπλ ζηελ ηειείσζε θαη πνιχ πεξηζζφηεξν λα ηελ
εγγπεζνχλ, εάλ δελ είλαη ελ Υξηζηψ αιεζηλέο εθθξάζεηο ηνπ εζσηεξηθνχ
θφζκνπ ηνπ αλζξψπνπ 12. Καη απηφ απνδεηθλχεηαη αθφκε θαη απφ ηελ
εξκελεία πνπ δίλεη ζην Βπαγγέιην ηεο Κξίζεσο, ν Άγηνο Νηθφδεκνο ν
Ώγηνξείηεο: «Καη θαζώο βιέπνκελ, εηο εθείλελ ηελ εκέξαλ (ελλ. ε
Αεπηέξα Παξνπζία) ν Κξηηήο δελ ζέιεη δεηήζεη λεζηείαο νύηε ζσκαηηθάο
θααθνπαζείαο , όηη θαιά κελ είλαη θαη απηά, αιιά ηα πνιύ ηνύησλ
θαιιίηεξα, ειεεκνζύλελ θαη ζπκπάζεηαλ»13.
Ώπαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ πξαγκαηηθή άζθεζε είλαη λα
γίλεηαη εθνχζηα θαη φρη απφ θαηαλαγθαζκφ. Βιεχζεξα ν άλζξσπνο κε
θηιφηηκν βαδίδεη ηελ νδφ ηεο αζθήζεσο θαη θαηαμηψλεηαη λα δερηεί ηηο
κεγάιεο δσξεέο ηνπ Θενχ. ΢πγρξφλσο βέβαηα έρεη λα αληηκεησπίζεη ηνλ
θζφλν θαη ηνλ πφιεκν ησλ δαηκφλσλ, νη νπνίνη δελ αλέρνληαη λα
κεηαβάιιεηαη ν άλζξσπνο ζε αγγειηθή θχζε θαη ηνπ επηηίζεληαη κε ηνλ
πεηξαζκφ ηεο νίεζεο. Γη’ απηφ ν πηζηφο νθείιεη λα νρπξσζεί θάησ απφ
ηνλ πξνζηαηεπηηθφ θινηφ ηεο ηαπείλσζεο 14.
Δ ζσηεξία ηεο ςπρήο δχλαηαη λα επηηεπρζεί κφλν κέζα απφ ηελ
πξαφηεηα, ηελ ηαπείλσζε θαη ηελ αγάπε. Με απηφ ηνλ ηξφπν ν
άλζξσπνο κηκείηαη ηηο αξεηέο ηνπ ελαλζξσπήζαληνο Λφγνπ ηνπ Θενχ.
Υσξίο απηέο νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα γηα άζθεζε απνβαίλεη κάηαηε θαη
αλψθειε. Άιισζηε ην ζηέξεν ζεκέιην γηα λα βαζηζηεί ε άζθεζε είλαη ε

11
ΑεκεηξίνπΣζάκε, Αγηνινγία ηεο Οξζόδνμεο Δθθιεζίαο, φ.π., ζ. 168.
12
Αεκεηξίνπ Σζάκε, φ.π., ζ. 169-170.
13
Ώγίνπ Νηθνδήκνπ ηνπ Ώγηνξείηνπ, Σπλαμαξηζηήο ησλ δώδεθα κελώλ ηνπ εληαπηνύ, ηφκνο ηέηαξηνο,
εθδ. «Οξζφδνμνο Κπςέιε», Θεζζαινλίθε 2003, ζ. 381.
14
Αεκεηξίνπ Σζάκε, Αγηνινγία ηεο Οξζόδνμεο Δθθιεζίαο, φ.π., ζ. 170.

15
ηέιεηα αγάπε γηα ηνλ Θεφ θαη θαη’ επέθηαζε ζε νιφθιεξε ηελ θηίζε. Ο
πηζηφο «πνπ εκπλέεηαη απφ απηήλ δελ ζεσξεί βαξχ ηνλ δπγφ ηεο
αζθήζεσο, δελ ζθέθηεηαη ηελ πγεία ηνπ ζψκαηνο, δελ θνβάηαη ηελ
ηξαρχηεηα ησλ έξγσλ ηεο αξεηήο, δελ απνθεχγεη ηνπο θφπνπο, αιι’
αγσλίδεηαη κέρξηο φηνπ επηηχρεη ηελ απάζεηα»15.
Σελ άζθεζε ηε ζεκειίσζαλ δπν ζειήζεηο, δπν ελέξγεηεο: Βθείλε
ηνπ Θενχ θαη εθείλε ηνπ αλζξψπνπ. Αψξν ηεο ράξηηνο απφ ηε κηά, αιιά
θαη ζπλέπεηα ινγηθνχ αγψλνο, απφ ηελ άιιε 16.
΢ηε ζπλέρεηα ζα εμεηάζνπκε θάπνηεο πηπρέο ηνπ αγψλα ηνπ
Γέξνληνο Πατζίνπ ζηνλ αζθεηηθφ ζηίβν κε ζηφρν λα θαηαλνήζνπκε ηε
ζχδεπμε άζθεζεο θαη αγηφηεηαο, κέζνπ θαη ζθνπνχ.
Πξηλ φκσο πεξάζνπκε ζηα εμσηεξηθά γλσξίζκαηα ηεο άζθεζεο ηνπ
Γέξνληα, θξίλεηαη απαξαίηεην λα δνχκε δπν απφ ηηο κεγάιεο αξεηέο πνπ
ηνλ ραξαθηήξηδαλ, απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο γηα θάζε αζθεηηθή
πξνζπάζεηα. Οη αξεηέο απηέο είλαη ε ηαπείλσζε θαη αγάπε. Απν αξεηέο
απφιπηα δεκέλεο κεηαμχ ηνπο, έηζη ψζηε λα κελ κπνξεί λα ππάξμεη ε κηα
ρσξίο ηελ άιιε.

1. Ταπείνωςη

Αελ είλαη ιίγεο νη θνξέο πνπ ε ηαπείλσζε εξκελεχεηαη απφ

πνιινχο σο έλδεημε αδπλακίαο εθείλνπ πνπ ηελ έρεη ή αθφκε θαη σο
έθθξαζε απνηπρίαο ζηε δσή. Ώπηή ε αληίιεςε ζίγνπξα αλήθεη ζε
αλζξψπνπο πνπ δελ έρνπλ γλσξίζεη ην λφεκα ηεο πλεπκαηηθήο δσήο. Δ
άπνςε ηνπ Γέξνληνο Πατζίνπ είλαη ε αθξηβψο αληίζεηε. Γηα ηνλ Γέξνληα
ν ηαπεηλφο άλζξσπνο κφλν αδχλακνο δελ είλαη: « Ο ηαπεηλφο άλζξσπνο,

15
Αεκεηξίνπ Σζάκε, φ.π., ζ. 171.
16
Μαλψιε Μειηλνχ,Ο Αγηνξείηεο γ. Παΐζηνο. Σπλ Απηώ Αζσληηώλ Γεξόλησλ Φνξόο, ζ.140.

16
φπσο θαίλεηαη, είλαη ν δπλαηφηεξνο ηνπ θφζκνπ, δηφηη θαη ληθάεη, αιιά
θαη ζεθψλεη πνιιά μέλα βάξε κε ειαθξηά ηελ ζπλείδεζή ηνπ. Βλψ δε
πεξηθξνλεκέλνο θαη αδηθεκέλνο γηα ηα μέλα ζθάικαηα πνπ
νηθεηνπνηείηαη απφ αγάπε, εζσηεξηθά φκσο ληψζεη ηελ κεγαιχηεξε ραξά
ηνπ θφζκνπ, γηαηί είλαη πεξηθξνλεκέλνο πηά απφ απηφλ ν κάηαηνο ηνχηνο
θφζκνο. Οη χβξεηο, νη αδηθίεο θ.ι.π. είλαη ηα θαιχηεξα λπζηέξηα γηα
φζνπο έθηαημαλ, δηφηη κε απηά θαζαξίδνπλ νη παιηέο πιεγέο. Γηα
εθείλνπο φκσο πνπ δελ έθηαημαλ, είλαη καραίξηα δεκίνπ, θαη Μάξηπξεο
ζεσξνχληαη απηνί πνπ ηα δέρνληαη ραξνχκελνη γηα ηελ αγάπε ηνπ
Υξηζηνχ»17. Βπίζεο «ν ηαπεηλφο έρεη φια ηα πλεπκαηηθά αξψκαηα:
απιφηεηα, πξαφηεηα, αγάπε ρσξίο φξηα, θαισζχλε, αλεμηθαθία, ζπζία,
ππαθνή θ.ι.π. Βπεηδή έρεη ηελ πλεπκαηηθή θηψρεηα, έρεη θαη φινλ ηνλ
πλεπκαηηθφ πινχην»18.
Παξνκνηάδεη αθφκε ηνλ ηαπεηλφ κε ηελ Τπεξαγία Θενηφθν.
Βθείλε είρε κέζα ζηα ζπιάγρλα ηεο ηνλ ζαξθσκέλν Λφγν ηνπ Θενχ, «
αιιά δελ κίιεζε θαζφινπ, κέρξη πνπ κίιεζε ν Υξηζηφο ζηα ηξηάληα Σνπ
ρξφληα»19.
Δ αξεηή ηεο ηαπείλσζεο έρεη θαη ηε ζενινγηθή ηεο ζεκειίσζε ζην
κπζηήξην ηεο ελαλζξσπήζεσο. Ο ελαλζξσπήζαο Λφγνο ηνπ Θενχ άθεζε
ηνλ νπξαλφ θαη θαηέβεθε ζηε γε, θνξψληαο ηελ αλζξψπηλε ζάξθα. Καη
φρη κφλν απηφ. ΢ε φιε ηνπ ηε δσή δνχζε ηαπεηλά κε απνθνξχθσκα ηε
ζηαπξηθή ηνπ ζπζία. Βπνκέλσο ν Γέξσλ ΠαΎζηνο πνπ ηφζν πνιχ
αγαπνχζε ηνλ Υξηζηφ, δελ κπνξνχζε λα κελ κηκεζεί θαη ηελ ηαπείλσζή
Σνπ. Έηζη εμεγείηαη ην γεγνλφο πσο ν ίδηνο, φπσο θαη φινη νη Άγηνη, ελψ
έρνπλ δήζεη πνιιέο θαη ζαπκαζηέο εκπεηξίεο, δελ ελέδηδαλ ζηελ
ππεξεθάλεηα, αιιά ήηαλ πνιχ πξνζεθηηθά νπιηζκέλνη κε ηελ ηαπείλσζε.

17
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Δπηζηνιέο, Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ «Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν
Θενιφγνο», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο 1994 ζ. 113.
18
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Δ΄, Πάζε θαη Αξεηέο, Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ «Βπαγγειηζηήο
Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο 2006 ζ. 166.
19
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ Λόγνη Δ΄, φ.π., ζ. 166.

17
Πάληα έβιεπαλ ηνλ εαπηφ ηνπο ρεηξφηεξν απ’ φινπο ηνπο αλζξψπνπο,
αιιά θαη απφ θάζε δσληαλφ πιάζκα ηεο ππφινηπεο θηίζεο. Καη πψο
ζπλέβαηλε απηφ; Ο ίδηνο εμεγεί: « Οη Άγηνη πσο αγίαζαλ; Βίραλ ζηξαθή
ζηνλ εαπηφ ηνπο θαη έβιεπαλ κφλνλ ηα δηθά ηνπο πάζε. Με ηελ
απηνθξηηηθή θαη ηελ απηνκεκςία πνπ είραλ, έπεζαλ ηα ιέπηα απφ ηα
κάηηα ηεο ςπρήο θαη έθζαζαλ λα βιέπνπλ θαζαξά θαη βαζηά. Έβιεπαλ
ηνλ εαπηφ ηνπο θάησ απ’ φινπο ηνπο αλζξψπνπο θαη φινπο ηνπο
ζεσξνχζαλ θαιχηεξνπο απφ ηνλ εαπηφ ηνπο. Σα δηθά ηνπο ζθάικαηα ηα
έβιεπαλ κεγάια θαη ηα ζθάικαηα ησλ άιισλ πνιχ κηθξά, γηαηί έβιεπαλ
κε ηα κάηηα ηεο ςπρήο ηνπο θαη φρη κε ηα γήηλα κάηηα. Έηζη εμεγείηαη
φηαλ έιεγαλ: ΄Βγψ είκαη ρεηξφηεξνο απφ φινπο ηνπο αλζξψπνπο. Σα
κάηηα ηεο ςπρήο ηνπο είραλ θαζαξίζεη θαη είραλ γίλεη δηφπηξεο, γη’ απηφ
έβιεπαλ ηα κηθξά ηνπο ζθάικαηα – ηα μπιαξάθηα- ζαλ δνθάξηα»20.
Δ ηαπείλσζε γηα ηνλ Γέξνληα ήηαλ φπσο ην αιάηη πνπ δίλεη ηε
λνζηηκηά ζηα θαγεηά. ΢ε φιε ηνπ ηε δσή, ζηα ιφγηα, ζηα γξαπηά ηνπ
θείκελα, ζηηο ζρέζεηο ηνπ κε ηνπο άιινπο, θαίλεηαη ζε πφζν κεγάιν
βαζκφ θαηείρε απηή ηελ αξεηή.
Οη επεξγεζίεο θαη δσξεέο ηνπ Θενχ, νη εκπεηξίεο πνπ έδεζε,
θαζψο είδε κπξνζηά ηνπ ηνλ Υξηζηφ, ηελ Παλαγία, ζπλνκίιεζε κε
Ώγίνπο ηεο Βθθιεζίαο καο, είρε ζπληξφθνπο ηηο Ώγγειηθέο δπλάκεηο θαη
ινχζηεθε κε ην Άθηηζην Φσο, θαζψο θαη ηα ζαχκαηα πνπ έθαλε κε ηε
δχλακε ηεο Ώγίαο Σξηάδαο, δελ απνηέιεζαλ αθνξκή γηα ινγηζκνχο
έπαξζεο θαη ππεξεθάλεηαο. Σν αληίζεην. Ώλ θαη δνχζε φια απηά,
ειεεηλνινγνχζε πεξηζζφηεξν ηνλ εαπηφ ηνπ θαη ζπλέρηζε ηνλ πλεπκαηηθφ
ηνπ αγψλα κε κεγαιχηεξε έληαζε.
Μεγάιν πιήζνο πηζηψλ ζπλέξεε θνληά ηνπ, θαζψο ε θήκε ηνπ
εμαπισλφηαλ κε ηαρχηαηνπο αξηζκνχο. Έηξεραλ δηςαζκέλνη λα δνπλ ηνλ
Άγην ηνπ Θενχ, λα θαηαζέζνπλ ηα βάζαλά ηνπο θαη λα αλαθνπθηζηνχλ
20
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Δ΄, φ.π., ζ. 110.

18
είηε κε ηηο ζπκβνπιέο ηνπ είηε κε ηελ επεξγεηηθή ηνπ πξνζεπρή. Βθείλνο
φκσο έβιεπε ηνλ εαπηφ ηνπ δηαθνξεηηθά θαη δελ κπνξνχζε λα εμεγήζεη
πνηνο είλαη ν ιφγνο πνπ ν θφζκνο έηξεθε γη’ απηφλ ηφζε κεγάιε
επιάβεηα, γη’ απηφ θαη ρξεζηκνπνηνχζε ππνηηκεηηθέο εθθξάζεηο γηα ην
πξφζσπφ ηνπ: « Μέζα ζηα ζεκεία ησλ θαηξψλ είλαη θαη απηφ: λα δεηάε
ν θφζκνο βνήζεηα απφ εκέλα ηνλ ηαιαίπσξν. Αελ βιέπσ θάηη ην θαιφ
ζηνλ εαπηφ κνπ θαη απνξψ ηη βξίζθνπλ νη άλζξσπνη θαη ηξέρνπλ ζ’
εκέλα. Κνινθχζη κε θινχδα θαξπνπδηνχ είκαη. ΢ηηο κέξεο καο ην
θνινθχζη ην ηξψλε γηα θαξπνχδη, γηαηί έρεη θινχδα θαξπνπδηνχ.
Ξεθηλνχλ απφ ηελ άθξε ηνπ θφζκνπ θαη δελ είλαη ζίγνπξνη, ζα κε βξνπλ,
δελ ζα κε βξνπλ. Καη ηνλ εαπηφ κνπ ηνλ ζηραίλνκαη θαη ηνλ θφζκν ηνλ
πνλάσ»21.
Παξά ηελ απαξάκηιιε αζθεηηθή ηνπ δσή έλησζε φηη δελ έθαλε
θάηη ην νπζηαζηηθφ γηα ηελ αγάπε ηνπ Θενχ θαη επρφηαλ κάιηζηα λα είρε
γελλεζεί δηαλνεηηθά θαζπζηεξεκέλνο, ηπθιφο ή θνπθφο, γηαηί έηζη ζα
κπνξνχζε λα ειπίδεη λα ιάβεη κηζζφ απφ ηνλ Θεφ 22. Έθζαζε κάιηζηα ζην
ζεκείν, ζεσξψληαο ηνλ εαπηφ ηνπ αράξηζην απέλαληη ζηηο επεξγεζίεο ηνπ
Θενχ λα πηζηεχεη πσο είλαη ρεηξφηεξνο απφ ηα δψα. ΢πγθξίλεη ηνλ εαπηφ
κε έλα ζθαζάξη θαη θαηαιήγεη ζην ζπκπέξαζκα πσο απηφ ην κηθξφ
έληνκν, είλαη ρξεζηκφηεξν απφ εθείλνλ θαη πξνζθέξεη πεξηζζφηεξα.
Καηεγνξεί ηνλ εαπηφ ηνπ, ιέγνληάο ηνπ: « Βίζαη ρεηξφηεξνο αθφκε θαη
απφ ην ζθαζάξη, γηαηί απηφ, έλα ηφζν κηθξφ δσχθην, θαζαξίδεη απφ ηηο
θνπξηέο ηνλ δξφκν, ελψ εζχ, πνπ ν Θεφο ζε έθαλε άλζξσπν, κε ηηο
ακαξηίεο ζνπ καδεχεηο θνπξηά ζηνλ Ναφ ηνπ Θενχ»23.
Σέινο, δελ πξέπεη λα παξαιείςνπκε πσο ην κεγαιείν ηεο
ηαπείλσζήο ηνπ είλαη δηάρπην θαη ζηα ηέζζεξα βηβιία πνπ ζπλέγξαςε.

21
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ Λόγνη Α΄. Με πόλν θαη αγάπε γηα ηνλ ζύγρξνλν άλζξσπν, Εεξφλ
Δζπραζηήξηνλ «Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο» ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο 1998, ζ. 30.
22
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, Οηθνγελεηαθή δσή, Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ «Βπαγγειηζηήο
Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο 2004, ζ. 236.
23
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Δ΄,φ.π., ζ. 185.

19
 Βλδεηθηηθά παξαζέηνπκε επηιεθηηθά κεξηθά απνζπάζκαηα θαη απφ
ηα ηέζζεξα βηβιία ηνπ Γέξνληα πνπ απνδεηθλχνπλ ηε βησκαηηθή ηνπ
ηαπείλσζε. ΢ην έξγν «Άγηνο Ώξζέληνο ν Καππαδφθεο» εθθξάδεη ηελ
αδπλακία ηνπ λα αληαπνθξηζεί ζηελ αγάπε ηνπ αγαπεκέλνπ ηνπ Ώγίνπ,
εμαηηίαο ησλ πνιιψλ ηνπ ακαξηηψλ: « …ηα δηθά κνπ ρέξηα ηα
πλεπκαηηθά είλαη παξάιπηα απφ ηηο πνιιέο κνπ ακαξηίεο… Ώο κε
ζπγρσξέζε γη’ απηφ ν θαιφο Παηέξαο θαη γηα ην φηη ηνπ εκφιπλα ην
φλνκά ηνπ, πνπ κνχδσζε. Βίλαη αιήζεηα απηφ, φπσο θαη ην φηη δελ ηνλ
έρσ κηκεζή ζε ηίπνηε. Κη ελψ ηνπ θέξζεθα ζαλ παιηφπαηδν, ν
αλεμίθαθνο φκσο Παηήξ Ώξζέληνο, ζαλ κηκεηήο ηνπ Υξηζηνχ κε
εθδηθήζεθε κε ηελ αγάπε ηνπ. Φαίλεηαη φηη κνπ ηελ κάδεπε απφ ρξφληα
φιε ηελ αγάπε ηνπ, γηα λα κνπ ηελ δψζε καδεκέλε κηα θνξά θαη λα κε
ηξαληάμε, γηα λα ζπλέιζσ ν πνιχ ακειήο θαη αλαίζζεηνο»24
΢ην βίν ηνπ Υαηδε-Γεψξγε ηνπ Ώζσλίηε νινθιεξψλεη ην βηβιίν
ηνπ κε ηελ παξαθάησ παξάθιεζε: « ΋ζηε ηνπ Θενχ Γεψξγηε, ξίμε έλα
επζπιαρληθφ βιέκκα θαη ζ’ εκέλα ηνλ ηαιαίπσξν ΠαΎζην» 25.
΢ην ηξίην ηνπ βηβιίν «Ώγηνξείηαη παηέξεο θαη Ώγηνξεηηηθά»
ηαπεηλψλεη πνιιέο θνξέο ηνλ εαπηφ ηνπ. Ήδε απφ ηελ αξρή παξαθαιεί
ηνπο αλαγλψζηεο λα πξνζεπρεζνχλ γηα εθείλνλ, αθνχ ν ίδηνο δελ
θαηφξζσζε λα κηκεζεί ηηο αξεηέο ησλ αγίσλ γεξφλησλ πνπ γλψξηζε θαη
θαηαγξάθεη ζην έξγν ηνπ ηα ζαπκαζηά πλεπκαηηθά ηνπο θαηνξζψκαηα: «
Πνιινχο απφ απηνχο είρα γλσξίζεη θαη απφ θνληά, αιιά δπζηπρψο, δελ
ηνπο κηκήζεθα θαη έηζη βξίζθνκαη πνιχ καθξηά ηνπο. Βχρνκαη φκσο κε
φιε ηελ θαξδηά κνπ λα ηνπο κηκεζνχλ φζνη ζα δηαβάζνπλ ηα ζεία

24
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ,Ο Άγηνο Αξζέληνο ν Καππαδόθεο, Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ «Βπαγγειηζηήο
Εσάλλεο ν Θενιφγνο» ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο 2000, ζ. 26-27.
25
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Ο Γέξσλ Φαηδε-Γεώξγεο ν Αζσλίηεο 1809-1886,Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ
«Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο 2003, ζ. 60.

20
θαηνξζψκαηά ηνπο θαη παξαθαιψ λα εχρσληαη θαη εθείλνη γηα κέλα ηνλ
ηαιαίπσξν ΠαΎζην. Ώκήλ»26.
Σέινο, ζην ηέηαξην θαη ηειεπηαίν ηνπ βηβιίν ζηηο «Βπηζηνιέο»,
ζηελ αξρή κηαο εμ’ απηψλ δεηά ζπγγλψκε απφ ηνπο αλαγλψζηεο πνπ
ηνικά λα γξάςεη, ελψ δελ είλαη κνξθσκέλνο, αιιά θαη ίζσο ζε απηή ηνπ
ηελ ελέξγεηα λα θξχβνληαη εγσηζηηθά ειαηήξηα: «Πξηλ αξρίζε ην
ρσξηάηηθν ρέξη κνπ λα γξάθε, θαιφ είλαη λα δεηήζσ ζπγρψξεζε απ’
φινπο ηνπο επιαβείο αλαγλψζηεο, πνπ ηνικψ ν αγξάκκαηνο λα γξάθσ,
ελψ θαη ηελ Βιιεληθή γιψζζα θαιά- θαιά δελ γλσξίδσ. Ώπηφ πνπ θάλσ
ίζσο θαλεξψλεη θάηη λα κελ πάεη θαιά, αιιά δπζηπρψο δελ γλσξίδσ ηελ
αηηία. Λέσ κελ κε ην ινγηζκφ κνπ φηη απφ πφλν πξνο ηνπο αξράξηνπο
Μνλαρνχο γξάθσ, αιιά πνχ λα μέξσ, εάλ δελ ήηαλ αηηία ν κεγάινο
θξπθφο εγστζκφο κνπ, ηνλ νπνίν κφλνο κνπ δελ κπφξεζα λα
δηαθξίλσ;»27.
Θα θιείζνπκε ηελ παξάγξαθν απηή κε ηελ παξάθιεζε ηνπ
Γέξνληνο Πατζίνπ ζηηο αδειθέο ηνπ Δζπραζηεξίνπ ηεο ΢νπξσηήο, ζην
ηέινο ηεο έθηεο θαη ηειεπηαίαο επηζηνιήο ηνπ ελ ιφγσ βηβιίνπ.
Πξαγκαηηθά ζα κπνξνχζακε λα πνχκε πσο θαη ηίπνηα άιιν λα κε
γξάθακε γηα λα αλαδείμνπκε ηελ αξεηή ηεο ηαπείλσζήο ηνπ (φζν γίλεηαη
απηφ κέζα ζηα πιαίζηα ηεο εξγαζίαο), ζα ήηαλ αξθεηά ηα παξαθάησ
ιφγηα: « Παξαθαιψ φιεο ηηο αδειθέο λα εχρσληαη γηα λα κνπ δψζε ν
Θεφο ή κάιινλ λα κνπ πάξε ην ιίγν κπαιφ κνπ, γηα λα κνπ εμαζθαιίζε
έζησ κε ηνλ ηξφπν απηφ ηνλ Παξάδεηζν, κε ην λα κε θξίλε σο ηξειφ. ΄Δ
λα κε ηξειάλε κε ηελ αγάπε Σνπ, γηα λα βγσ έμσ απφ ηνλ εαπηφ κνπ,
έμσ απφ ηελ γε θαη ηελ έιμε ηεο γεο, δηφηη αιιηψο δελ έρεη λφεκα ε δσή
κνπ σο Μνλαρφο. Άζπξηζα εμσηεξηθά σο Μνλαρφο. Μαπξίδσ, φζν πάσ,
εζσηεξηθά πάιη σο Μνλαρφο ακειήο, αιιά δηθαηνινγψ ηνλ εαπηφ κνπ σο
26
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Αγηνξείηαη παηέξεο θαη Αγηνξεηηηθά, Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ
«Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο,», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο 1995, ζ. 13.
27
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Δπηζηνιέο, φ.π., ζ. 17.

21
άξξσζην, φηαλ ηπραίλε λα είκαη άξξσζηνο, θαη άιινηε πάιη
δηθαηνινγνχκαη σο άξξσζηνο, ελψ είκαη θαιά, θαη ζέισ ζαλίδα
βξεγκέλε»28.

2. Αγάπη

΋ηαλ Υξηζηφο ξσηήζεθε απφ ην λνκηθφ πνηα είλαη ε κεγαιχηεξε

εληνιή ζηνλ Νφκν, απάληεζε: « ἀγαπήζεηο Κχξηνλ ηφλ Θεφλ ζνπ ἐλ ὃιῃ
ηῇ θαξδίᾳ ζνπ θαί ἐλ ὅιῃ ηῇ ςπρῇ ζνπ θαί ἐλ ὅιῃ ηῇ δηαλνίᾳ ζνπ. Ώὕηε
ἐζηί πξψηε θαη κεγάιε ἐληνιή. δεπηέξα δε ὁκνία αὐηῇ· ἀγαπήζεηο ηνλ
πιεζίνλ ζνπ ὡο ζεαπηφλ. ἐλ ηαχηαηο ηαηο δπζίλ ἐληνιαῖο ὅινο ὁ λφκνο
θαί νἱ πξνθῆηαη θξέκαληαη»29.
Δ εθπιήξσζε ηεο πξψηεο θαη κεγάιεο εληνιήο δελ
πξαγκαηνπνηείηαη κε επηκέξνπο εθδειψζεηο ή ζπζίεο ηνπ αλζξψπνπ,
αιιά κε ηελ ηέιεηα θαη θαζνιηθή απηνπξνζθνξά ηνπ. Ο άλζξσπνο
θαιείηαη λα αγαπήζεη ηνλ Θεφ κε φιε ηελ θαξδηά ηνπ, κε φιε ηελ ςπρή
θαη κε φιε ηε δηάλνηά ηνπ. Ώπηφ βέβαηα δελ κπνξεί λα ην επηηχρεη, φηαλ
είλαη ππνδνπισκέλνο ζηα πάζε, αιιά απαηηείηαη απηνζπγθέληξσζε ηνπ
αλζξψπνπ θαη επηζηξνθή ηνπ λνπ θαη φισλ ησλ ςπρηθψλ δπλάκεσλ ζηελ
θαξδηά ηνπ. Ώθφκε ε αγάπε πξνο ηνλ Θεφ θαλεξψλεηαη κε ηελ ηήξεζε
ησλ εληνιψλ Σνπ30.
Δ δεχηεξε κεγάιε εληνιή, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηνλ Κχξην σο
φκνηα κε ηελ πξψηε, είλαη ε εληνιή ηεο αγάπεο πξνο ηνλ πιεζίνλ. Ο
Υξηζηηαλφο θαιείηαη λα αγαπήζεη ηνλ πιεζίνλ ηνπ, φπσο αγαπά θαη ηνλ
εαπηφ ηνπ. Ώιιά γηα λα είλαη νπζηαζηηθή απηή ε αγάπε, πξέπεη λα
βξίζθεηαη ζην νληνινγηθφ επίπεδν, θαηά ηα νπνίν ν πηζηφο δελ μερσξίδεη

28
΋.π., ζζ. 235-236
29
Μαηζ. 22, 37- 40. Πξβι. Μαξθ. 12, 30- 31
30
Γεσξγίνπ Ε.Μαηδαξίδε, Φξηζηηαληθή Ηζηθή, η.β΄, εθδ. Π. Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε 2006,ζ. 232

22
πηα ηνλ εαπηφ ηνπ απφ ηνλ πιεζίνλ, αιιά αγαπά ηνλ πιεζίνλ ηνπ σο
εαπηφ ηνπ, γηαηί είλαη ν ελ Υξηζηψ εαπηφο ηνπ.
Δ αγάπε πξνο ηνλ Θεφ θαιιηεξγεί ηελ αγάπε πξνο ηνλ πιεζίνλ.
΋ηαλ απνθηεζεί ε πξψηε, εχθνια αθνινπζεί ε δεχηεξε. Ώιιά θαη ε
αγάπε πξνο ηνλ πιεζίνλ νδεγεί ζηελ αγάπε πξνο ηνλ Θεφ. Οπζηαζηηθά
δειαδή πξφθεηηαη γηα κηα αγάπε κε δηπιή ελέξγεηα, πνπ κεξίδεηαη
ακεξίζησο ζηνλ Θεφ θαη ηνλ πιεζίνλ 31. Ώπηφ δίδαζθε θαη ν Γέξσλ
ΠαΎζηνο: «…φηαλ αγαπάο ηνλ Θεφ, δελ είλαη δπλαηφλ λα κελ αγαπάο ηελ
εηθφλα ηνπ Θενχ, ηνλ άλζξσπν. Δ αγάπε καο πξνο ηνλ Θεφ θέξλεη ηελ
αγάπε πξνο ηνλ πιεζίνλ, δηφηη φπνηνο πιεζηάδεη ζηνλ Θεφ, είλαη πιεζίνλ
φισλ ησλ αλζξψπσλ, φπσο θαη νη Άγηνη. Ώιιά θαη ζηελ αγάπε καο πξνο
ηνλ πιεζίνλ θξχβεηαη ε κεγάιε αγάπε καο πξνο ηνλ Θεφ» 32.
Δ αγάπε ηνπ Γέξνληα ήηαλ έθδειε, ρσξίο δηαθξίζεηο, πξνο φινπο
ίζε θαη είρε φια ηα ηδηψκαηα ηεο γλήζηαο αγάπεο, φπσο πνιχ φκνξθα ηελ
εθθξάδεη ν Ώπφζηνινο Παχινο κέζα απφ ηνλ πεξίθεκν χκλν ηεο
αγάπεο.
Μαθξνζπκνχζε, δειαδή ήηαλ πάξα πνιχ επηεηθήο ζηα
ακαξηήκαηα ησλ άιισλ, δηφηη πξνζπαζνχζε πάληα λα βιέπεη ηηο
ακαξηίεο ηνπο κέζα απφ θαθφ ζκηθξχλζεσο, ελψ ηα ειαθξπληηθά ηνπο
κέζα απφ κεγεζπληηθφ θαθφ.
Δ αγάπε ηνπ δελ δήιεπε. Αελ δεηνχζε ηα εαπηήο. Πάληα θνηηνχζε
ην ζπκθέξνλ ησλ άιισλ. Καη απηφ θάλεθε πνιχ θαζαξά ηα ηειεπηαία
ρξφληα, πνπ κε ηελ αζζέλεηα θαη ηελ αθαηάζρεηε αηκνξξαγία ηνπ
ππεξεηνχζε ηνπο πνλεκέλνπο αλζξψπνπο, ρσξίο λα ππνινγίδεη ηηο
ζπλέπεηεο πνπ επέθεξαλ ε εμάληιεζε θαη ν θφπνο ζηελ θαηαπνλεκέλε
πγεία ηνπ. Σελ εκέξα ηελ είρε αθηεξψζεη ζηνλ πφλν ησλ αλζξψπσλ θαη
ηελ λχρηα ζηνλ Θεφ. Ώπφ ηελ αηκνξξαγία δπν θαη ηξεηο θνξέο κέζα ζηελ

31
΋.π., ζ. 234-235.
32
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Δ΄, φ.π., ζ. 200.

23
ιεηηνπξγία ιηπνζπκνχζε. Ώιιά θαη κεηά δελ ήζειε λα απνρσξήζεη απφ
ηε ζεία ιεηηνπξγία, νχηε λα θαζίζεη ζην ζηαζίδη, κήπσο θαη
μαλαιηπνζπκήζεη. Μέρξη ζαλάηνπ έδσζε ηνλ εαπηφ ηνπ σο ζπζία ζε Θεφ
θαη αλζξψπνπο
Δ αγάπε ηνπ Γέξνληα επίζεο ιεηηνπξγνχζε ζαλ ζθέπε γηα ηνπο
ακαξησινχο. Ήζειε λα κελ ππάξρνπλ ειιείςεηο, αιιά θαη αλ ππήξραλ,
θξφληηδε λα κελ θαίλνληαη ζηνπο άιινπο.
Δ αγάπε ηνπ Γέξνληα πάληα πίζηεπε θαη ήιπηδε. Αελ απειπηδφηαλ
κπξνζηά ζηηο αδπλακίεο θαη ηα πάζε ησλ αλζξψπσλ, ήμεξε πσο ηα
αδχλαηα γίλνληαη δπλαηά κε ηε Υάξε ηνπ Θενχ.
Βθείλν βέβαηα πνπ πξνθαιεί κεγάιν ζαπκαζκφ είλαη ε ππνκνλή
ηεο αγάπεο ηνπ, πνπ ήηαλ πξαγκαηηθά πέξα απφ θάζε φξην. Καη κε απηή
ηελ ππνκνλή ηνπ κίιεζε ζηηο θαξδηέο ησλ αλζξψπσλ πνπ ηνλ είραλ
αλάγθε θαη ηνπο άιιαμε ηε δσή.
Ώπέθηεζε ζετθή αγάπε, γηαηί απφ λσξίο εληάρζεθε ζηελ κεγάιε
νηθνγέλεηα ηεο Βθθιεζίαο θαη έγηλε παηδί ηνπ Θενχ. Γη’ απηφ έλησζε
φινπο ηνπο αλζξψπνπο αδέιθηα ηνπ θαη ηνπο αγαπνχζε βαζηά. Έιεγε ν
ίδηνο: « ΋ηαλ βιέπσ θάπνηνλ ειηθησκέλνλ, ιέσ φηη απηφο είλαη παηέξαο
κνπ. ΋ηαλ βιέπσ θάπνηα γηαγηά, ιέσ φηη απηή είλαη κεηέξα κνπ. ΋ηαλ
δσ κηθξφ παηδί, ην βιέπσ ζαλ αλεςάθη κνπ. ΋ινπο ηνπο αγαπψ. Άιινπο
ηνπο ραίξνκαη, άιινπο ηνπο πνλψ. Ξέξεηο ηη είλαη απηφ;» 33. Έλησζε
κεηξηθή αγάπε πνπ δελ κπνξνχζε λα ηελ θξαηήζεη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ,
αιιά έπξεπε λα ηε δψζεη: « Βγψ ηψξα μέξεηε πσο ληψζσ; Νηψζσ ηέηνηα
κεηξηθή αγάπε, ηέηνηα ζηνξγή θαη ηξπθεξφηεηα, πνπ δελ είρα πξψηα» 34.

33
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, φ.π., ζζ. 9-10.
34
ΐι. Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Δ΄,φ.π., ζ. 216, (ππνζεκείσζε): Ο Γέξνληαο είρε πεη: «
Βίλαη δπλαηφ ζηνλ άλζξσπν λα έρε κέζα ηνπ πάληα ηελ θιφγα ηεο ζετθήο αγάπεο. Βγψ είρα ζπλέρεηα
απηήλ ηελ νπξάληα γιπθχηεηα. Καηγφκνπλα νιφθιεξνο θαη ηα θφθθαια γίλνληαλ ζαλ αλακκέλεο
ιακπάδεο. ΋ηαλ έπξεπε λα θάλσ θάηη ή λα πάσ θάπνπ, βίαδα ηνλ εαπηφ κνπ λα βγσ απ’ απηήλ ηελ
θαηάζηαζε. Πνιιέο θνξέο απφ ηελ γιπθχηεηα απηή ηελ νπξάληα έπεθηα θάησ. Σψξα κεηαηξάπεθε
απηφ ζε πφλν γηα ηνλ θφζκν. Πνλάσ γηα ηνλ θφζκν θαη κέξα κε ηελ κέξα κεγαιψλεη απηφο ν πφλνο.
Λεηψλσ θπξηνιεθηηθά».

24
 Αελ είρε κηα αγάπε, ε νπνία κπνξνχζε λα εμαληιεζεί ζηνπο
θαηλνκεληθά θαινχο θαη εζηθνχο αλζξψπνπο. ΢ε αληίζεζε κε ηελ άθξσο
ππνθξηηηθή θνηλσλία πνπ απνξξίπηεη θαη πεξηζσξηνπνηεί αλζξψπνπο πνπ
δελ είραλ ηελ ηχρε κηαο θαζσζπξέπεη δσήο, κε απνηέιεζκα λα
απνδεηνχλ παξεγνξηά ζε ιαλζαζκέλνπο δξφκνπο, εθείλνο άλνηγε ηελ
κεγάιε ηνπ πλεπκαηηθή αγθαιηά θαη ηνπο ππνδερφηαλ κε ραξά: «
Πεξηζζφηεξν έρσ αγαπήζεη, έρσ πνλέζεη θαη ηνπο έρσ ζηνλ λνπ κνπ
ζπλέρεηα απηνχο πνπ είραλ άζρεκε δσή θαη αγσλίδνληαη λα θφςνπλ ηα
πάζε ηνπο, παξά απηνχο πνπ δελ βαζαλίδνληαη απφ πάζε» 35.
Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην παξαθάησ πεξηζηαηηθφ. Έλα λένο είρε
πνιιά ςπρνινγηθά θαη νηθνγελεηαθά πξνβιήκαηα, θαζψο θαη εμάξηεζε
απφ λαξθσηηθέο νπζίεο πήγε λα επηζθεθζεί ηνλ Γέξνληα. Καη εθείλνο, αλ
θαη θαηάθνπνο ,χζηεξα απφ αγξππλία θαη πξνζεπρή ηξηψλ
εκεξνλπθηίσλ, θάζηζε θνληά ηνπ θαη ηνλ άθνπζε επί ελληά νιφθιεξεο
ψξεο! Βίπε ν ίδηνο γη’ απηφ ζε ζπλνκηιία πνπ είρε κε ηνλ π. Ώζαλάζην
ηνλ ΢ηκσλνπεηξίηε: « ΐινγεκέλε ςπρή μέξεηο ηη είλαη λα θάζεζαη ελληά
ψξεο λ’ αθνχο θαη λα καηψλεηο;! Να είζαη βνπηεγκέλνο κέζα ζην αίκα
επί ηφζεο ψξεο! Ξέξεηο ηη είλαη;»36.
΢ηε δηάξθεηα ηεο ζηξαηησηηθήο ηνπ ζεηείαο ε αγάπε ηνπ γηα ηνπο
άιινπο έθζαλε κέρξη ηε ζπζία. Έθαλε ηηο ππεξεζίεο ησλ ζπλαδέιθσλ
ηνπ θαη εξγαδφηαλ πνιχ. ΋ηαλ θάπνηνο δεηνχζε έμνδν, ν Γέξνληαο
(Ώξζέληνο ηφηε) κε πξνζπκία αλειάκβαλε λα ηνλ αληηθαηαζηήζεη. Ώπηφ
θπζηθά είρε σο απνηέιεζκα πνιινί λα ηνλ εθκεηαιιεχνληαη θαη λα ηνλ
ζεσξνχλ ζχκθσλα κε ηνλ θνζκηθφ ηξφπν ζθέςεο θνξφτδν. Ο ίδηνο φκσο
έλησζε ραξά κέζα απφ ηε ζπζία θαη πνηέ δελ αηζζάλζεθε έηζη 37.
΋ηαλ έβαδαλ θάπνηνλ λα θάλεη επηθίλδπλε βάξδηα ή πεξίπνιν,
εθείλνο ηνλ ξσηνχζε γηα ηελ νηθνγελεηαθή ηνπ θαηάζηαζε θαη αλ ηνπ
35
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Α΄, φ.π., ζ. 314.
36
Μαλψιε Μειηλνχ, Ο Αγηνξείηεο γ. Παΐζηνο, Σπλ Απηώ Αζσληηώλ Γεξόλησλ Φνξόο, φ.π., ζ. 84
37
Εζάαθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο Γέξνληνο Πατζίνπ ηνπ Αγηνξείηνπ, Άγηνλ ΋ξνο 2004, ζ. 63.

25
απαληνχζε, πσο ήηαλ παληξεκέλνο, ηφηε πήγαηλε ζην ππαζπηζηήξην, ηνλ
άιιαδε θαη πήγαηλε απηφο ζηε ζέζε ηνπ 38.
΢ηελ Κφληηζα, σο καξαγθφο πνπ εξγαδφηαλ, ζα ιέγακε φηη έθαλε
δηαθφλεκα αγάπεο θαη φρη βηνπνξηζηηθφ επάγγεικα. ΢ηήξηδε νηθνλνκηθά
ηνλ παηέξα ηνπ θαη ζηελ αδειθή ηνπ αγφξαζε κηα ξαπηνκεραλή, ελψ ηηο
εηνίκαζε πξνίθα πελήληα ιίξεο γηα ηελ απνθαηάζηαζή ηεο. Βιενχζε
αθφκε πνιινχο θησρνχο ζηα θξπθά, βνεζνχζε νηθνγέλεηεο πνπ είραλ
ράζεη ζηνλ πφιεκν ζπγγελείο ηνπο. Βπίζεο έθηηαρλε πφξηεο θαη
παξάζπξα ρσξίο λα ακνίβεηαη 39.
Χο κνλαρφο ζηε ζπλέρεηα ζηε Μνλή ΢ηνκίνπ ζηελ Κφληηζα, δελ
έδεηρλε αγάπε θαη θξνληίδα κφλν ζηνπο Υξηζηηαλνχο, αιιά θαη ζηνπο
Μνπζνπικάλνπο. Δ πξαγκαηηθή αγάπε άιισζηε είλαη πέξα απφ θπιή,
ζξεζθεία ή νπνηαδήπνηε άιιε ηδηαηηεξφηεηα. Σνπο βνεζνχζε ζηηο
αλάγθεο ηνπο θαη θάζε Παξαζθεπή ηνπο ζπγθέληξσλε ζε θάπνην ζπίηη
δηθφ ηνπο θαη ζπδεηνχζαλ. Βίρε ηελ ειπίδα φηη κε ηελ αγάπε θαη ηε
ζσζηή αληηκεηψπηζε κπνξνχζαλ λα γίλνπλ Υξηζηηαλνί. Μεξηθνί απφ
απηνχο πξάγκαηη πξνζήιζαλ ζηελ Οξζνδνμία40.
΢ηελ έξεκν ηνπ ΢ηλά κε ηα εξγφρεηξα πνπ έδηλε ζην κνλαζηήξη,
έπαηξλε ρξήκαηα, αιιά δελ ηα θξαηνχζε γηα ηνλ εαπηφ ηνπ. Σα έδηλε ζε
γλσζηνχο ηνπ νδεγνχο ηαμί ζην Κάτξν κε ηελ πξνηξνπή λα αγνξάδνπλ
ξνχρα, θαπειάθηα, κπηζθφηα, ηξφθηκα θ.α. ΢ηε ζπλέρεηα γέκηδε έλα
ζαθθίδην κε επινγίεο θαη ηα κνίξαδε ζε θαηαπιηζκνχο ΐεδνπΎλσλ.
Πήγαηλε ζηηο ζθελέο ηνπο, θψλαδε ηα κηθξά παηδηά θαη κνίξαδε ηηο
επινγίεο41.

38
΋.π., ζ. 67.
39
΋.π., ζ. 80.
40
΋.π., ζ. 138.
41
΋.π., ζ. 166.

26
 Ώθφκε κε ηα ρξήκαηα ηνπ εξγνρείξνπ βνεζνχζε θαη έλα νξθαλφ
παηδί, πνπ ζπνχδαδε ζενινγία ζηελ Βιιάδα42.
Σν 1966 εηζήρζε ζην λνζνθνκείν, πξνθεηκέλνπ λα ππνζηεί
εγρείξεζε ζηνπο πλεχκνλεο. Βπεηδή είρε αλάγθε απφ αίκα, νηθνλφκεζε
ν Θεφο λα ηνπ δψζνπλ κεξηθέο επιαβείο θαη θηινκφλαρεο λέεο, πνπ
έκκειε λα επαλδξψζνπλ ην Δζπραζηήξην ηεο ΢νπξσηήο. Βθείλνο,
ληψζνληαο βαζχηαηε επγλσκνζχλε, αληαπέδσζε ην θαιφ πνπ ηνπ έθαλαλ
κε ην αίκα ηεο αγαπψζαο θαξδηάο ηνπ. Ώλέιαβε ινηπφλ ηελ επηζθνπηθή
έγθξηζε γηα ηελ ίδξπζε ηνπ Δζπραζηεξίνπ, ελψ θξφληηζε θαη γηα ηελ
εχξεζε ηνπ ηφπνπ. Ώηζζαλφηαλ σο έλαο κεγάινο αδειθφο πνπ έπξεπε λα
απνθαηαζηήζεη ηηο αδεξθέο ηνπ, φπσο έιεγε ραξαθηεξηζηηθά 43. Καη
θπζηθά ήηαλ πάληα θνληά ηνπο κε ηηο ζπκβνπιέο θαη ηε θσηηζκέλε
θαζνδήγεζή ηνπ κέρξη θαη ηελ ηειεπηαία πλνή ηεο δσήο ηνπ.
΢ην θειί ηεο Παλαγνχδαο, εθεί πνπ ζεκεηψζεθε ην απνθνξχθσκα
ηεο κεγάιεο πλεπκαηηθήο ηνπ δξάζεο, δερφηαλ ζε θαζεκεξηλή βάζε έλα
ηεξάζηην θχκα πξνζθπλεηψλ. Σνπο θεξλνχζε θαη ζπζίαδε πνιιέο ψξεο
καδί ηνπο γηα λα αθνχζεη ηα πξνβιήκαηά ηνπο, λα ζεθψζεη ηνλ ζηαπξφ
ηνπο, λα πάξεη ηνλ πφλν ηνπο, λα ζπκβνπιεχζεη, λα επηηηκήζεη, λα
ζεξαπεχζεη, αθφκε θαη λα ηνπο δηαζθεδάζεη, ρσξίο θαζφινπ λα
ππνινγίδεη ηνλ εαπηφ ηνπ. Ση θη αλ ήηαλ άγξππλνο, λεζηηθφο,
δηςαζκέλνο, θνπξαζκέλνο θαη άξξσζηνο 44.
Αελ κπνξεί θπζηθά λα ηζρπξηζηεί θαλείο φηη είλαη εχθνιε ε
ζπκκεηνρή ζην πφλν ηνπ άιινπ. Ώμίδεη λα δνχκε ηνλ ηξφπν
αληηκεηψπηζεο πνπ είρε ν Γέξσλ ΠαΎζηνο ζε απηή ηελ πεξίπησζε: « ΢ηελ
πλεπκαηηθή αληηκεηψπηζε δελ ππάξρεη ζιίςε. Με ηνλ θφζκν ηψξα πφζν
πφλν πέξαζα! Αελ ηα πεξλνχζα έηζη ηα ζέκαηά ηνπο. Πνλνχζα,
αλαζηέλαδα, αιιά ζε θάζε αλαζηελαγκφ, άθελα ην ζέκα ζηνλ Θεφ, θαη
42
΋.π., ζ. 168.
43
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Α΄, φ.π., ζ. 14.
44
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…,φ.π., ζζ. 282-283.

27
ζηνλ πφλν πνπ έλησζα γηα ηνλ άιινλ έδηλε ν Θεφο παξεγνξηά. Αειαδή κε
ηελ πλεπκαηηθή αληηκεηψπηζε εξρφηαλ ζεία παξεγνξηά, γηαηί ν πφλνο
πνπ έρεη κέζα ηελ ειπίδα ζηνλ Θεφ έρεη ζεία παξεγνξηά. Ώιιηψο πψο λα
αληέμεη θαλείο! Πσο ζα κπνξνχζα δηαθνξεηηθά λα ηα βγάισ πέξα κε
ηφζα πνπ αθνχσ; Πνλάσ, αιιά ζθέθηνκαη θαη ηελ ζεία αληακνηβή ζηνπο
πνλεκέλνπο. Βίκαζηε ζηα ρέξηα ηνπ Θενχ. Ώθνχ ππάξρεη ζεία
δηθαηνζχλε, ζεία αληαπφδνζε, ηίπνηε δελ πάεη ρακέλν. ΋ζν βαζαλίδεηαη
θαλείο, άιιν ηφζν ζα αληακεηθζή»45.
Ώπηή ε ειπίδα, απηή ε παξεγνξηά, απηφ ην πλεχκα ζπζίαο πνπ
είρε, ηνπ έδηλαλ θνπξάγην, παξά ηελ εμάληιεζή ηνπ. ΢ε αγξππλία πνπ
έγηλε ζην Δζπραζηήξην ηεο ΢νπξσηήο, 9 πξνο 10 Ννεκβξίνπ ηνπ 1993,
εκέξα κλήκεο ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ ηνπ Καππαδφθε, ελψ ήηαλ πνιχ
ηαιαηπσξεκέλνο απφ ηνλ πξνρσξεκέλν θαξθίλν πνπ είρε, δελ θάζηζε
θαζφινπ ζε φιε ηε δηάξθεηά ηεο θαη ζηεξηγκέλνο ζε κηα θαξέθια, έδσζε
ηελ επρή ηνπ ζε ηξηάληα ρηιηάδεο πεξίπνπ αλζξψπνπο πνπ πέξαζαλ
εθείλε ηελ εκέξα46.
Οινθιεξψλνληαο ηελ παξάγξαθν θπζηθά δελ κπνξνχκε λα
παξαιείςνπκε θαη κηα πξνέθηαζε ηεο αγάπεο ηνπ Γέξνληα, απηήο γηα
νιφθιεξε ηελ θηηζηή δεκηνπξγία. Έιεγε πσο φηαλ «δψζε θαλείο ηελ
θαξδηά ηνπ ζηνλ Θεφ, φια ηα αγαπάε, φρη κφλνλ ηνπο αλζξψπνπο, αιιά
θαη ηα πνπιηά θαη ηα δέλδξα, αθφκε θαη ηα θίδηα»47.
΢ην ΢ηλά, φηαλ βξηζθφηαλ ζην αζθεηήξην ηεο Ώγίαο Βπηζηήκεο
ηάηδε ηα πνπιηά θαη ηα πνληίθηα, ελψ αλ θαη ην λεξφ ήηαλ ειάρηζην θαη ην
έπαηξλε απφ έλα βξάρν κέζα ζε κηα ζπειηά πνπ απείρε είθνζη κέηξα

45
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄, Πλεπκαηηθή Αθύπληζε, Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ «Βπαγγειηζηήο
Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο 1999, ζ. 311.
46
΋.π., ζ. 311.
47
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Δ΄, φ.π., ζ. 200.

28
καθξηά, έβαδε ζε έλα κηθξφ ηελεθέ λεξφ πξνθεηκέλνπ λα μεδηςάζνπλ θαη
εθείλα48.
Βίρε επίζεο κηα ηδηαίηεξε θαη ηξπθεξή επηθνηλσλία κε έλαλ
θνθθηλνιαίκε, πνπ ηνλ είρε νλνκάζεη ΋ιεη, πνπ απφ ηελ πνιιή ηελ
αγάπε πνπ έηξεθε γηα απηφ ην πνπιί, θνβφηαλ κήπσο ην πλίμεη: « Πνιιέο
θνξέο κνπ έξρεηαη απφ ηελ πνιιή κνπ αγάπε λα ην ζθίμσ κέζα ζηελ
ρνχθηα κνπ, αιιά θνβάκαη κήπσο θάλσ ζαλ ηελ κατκνχ πνπ απφ αγάπε
ζθίγγεη ηα παηδηά ηεο θαη ηειηθά ηα πλίγεη. Γη’ απηφ ζθίγγσ ηελ θαξδηά
κνπ θαη ην ραίξνκαη απφ καθξηά, γηα λα κελ ην βιάςσ» 49.
Φπζηθά δελ ήηαλ κφλν ν ΋ιεη πνπ απνιάκβαλε ηελ αγάπε ηνπ
Γέξνληα, αιιά πάξα πνιιά δψα: « ΢ην θαιχβη κνπ φρη κφλνλ ηα
πεηνχκελα πνπιάθηα, αιιά φια ηα δψα πνπ έξρνληαη εθεί – ηζαθάιηα,
ιαγνί, λπθίηζεο, ρειψλεο, ζαχξεο, θίδηα – ρνξηαίλνπλ απφ ηελ
ππεξρείιηζε ηεο αγάπεο κνπ θαη ρνξηαίλσ θη εγψ, φηαλ ρνξηαίλνπλ θη
απηά»50.
Ώγαπνχζε αθφκε θαη ηα δέληξα, ηα ρνξηαξάθηα θαη ηα
ινπινχδηα. Καη απηφ είλαη θάηη πνπ ην ζπλαληάο κφλν ζηνπο κεγάινπο
αζθεηέο51.
΋ηαλ θάπνηε έλαο λεαξφο ηνλ επηζθέθζεθε, ηνπ πξφζθεξε ιίγα
θπθιάκηλα πνπ είρε θφςεη. Βθείλνο ηα πήξε, ηα αζπάζηεθε θη έδεηρλε λα
ραίξεηαη ζαλ κηθξφ παηδί 52.
Ώπηφο ν αζπαζκφο εμέθξαδε ηελ πίζηε ηνπ πσο ε θηίζε κέζα ηεο
έρεη ηελ ελέξγεηα ηνπ Θενχ. Με έλα απιφ ηξφπν έδεημε ηελ ζενινγία

48
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄, φ.π., ζ. 259.
49
΋.π., ζ. 241.
50
΋.π., ζ. 242.
51
Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ. Γέξνληαο Παΐζηνο ν Αγηνξείηεο 1924-1994,εθδ.
Ώγηνηφθνο Καππαδνθία, Θεζζαινλίθε 2005, ζ. 31.
52
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Σθεύνο εθινγήο, φ.π., ζ. 258.

29
«ησλ ιφγσλ ησλ φλησλ», ηεο νπζηνπνηνχ θαη δσνπνηνχ ελέξγεηαο ηνπ
Θενχ, πνπ ππάξρεη ζε φιε ηελ θηίζε 53.

3. Προςευχή

Πξνζεπρή είλαη ε αλαθνξά ηνπ αλζξψπνπ πξνο ηνλ Θεφ, ε

θνηλσλία θαη ε έλσζε καδί ηνπ 54. Αελ απνηειεί καγηθή πξάμε, αιιά
θαξπφ ειεπζεξίαο θαη γίλεηαη κε ηελ απηνεγθαηάιεηςε ηνπ αλζξψπνπ
ζην ζέιεκα ηνπ Θενχ55.
Δ πξνζεπρή δελ γίλεηαη κφλν ζηνπο λανχο θαηά ηηο θνηλέο
ιαηξεπηηθέο ζπλάμεηο αιιά θαη «θαη’ ηδίαλ» θαη απνηειεί επέθηαζε ηεο
πξνζεπρήο ηνπ εληαίνπ ζψκαηνο ηεο Βθθιεζίαο απφ ηα επηκέξνπο κέιε
ηεο. Γηα απηφ είλαη ιάζνο απηή ε πξνζεπρή λα ραξαθηεξίδεηαη σο
αηνκηθή. Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο κάιηζηα κέζα απφ ηνλ απιφ ηνπ ιφγν ζρεηηθά
κε ην πξφγξακκα ηεο πξνζεπρήο πνπ είρε, εμέθξαδε απηφ ην ζενινγηθφ
βάζνο, φηη δελ ππάξρεη αηνκηθή πξνζεπρή, επεηδή δελ ππάξρεη αηνκηθή
ζσηεξία: «θάζε βξάδπ απφ’ δσ μεθηλά κηα «ακαμνζηνηρία» ε νπνία έρεη
πνιιά βαγφληα! ΢ην ηέινο είλαη απηά ηα κεγάια βαγφληα πνπ
κεηαθέξνπλ εκπνξεχκαηα. ΢ηηο πξψηεο ζέζεηο βάδσ ηνπο αζζελείο,
απηνχο πνπ είλαη λα ρεηξνπξγεζνχλ ζε ζχληνκν δηάζηεκα, βάδσ ηνπο
καζεηέο, ηνπο λένπο. ΢ην ηέινο ζηα κεγάια βαγφληα βάδσ ηνπο
θεθνηκεκέλνπο γηαηί απηνί έρνπλ κεγάιε αλάγθε, κεγαιχηεξε απ’ φζελ
έρνπλ νη δψληεο. Πξέπεη πνιχ λα πξνζεπρφκαζηε γηα ηνπο
θεθνηκεκέλνπο56. Ώθνχ ινηπφλ πεγαίλεη πνπ πεγαίλεη απηή ε

53
Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ…,φ.π., ζ. 47.
54
ΐι. Εσ. ΢ηλαΎηνπ, Κιίκαμ 28, PG 88, 1129 Ώ.
55
Γεσξγίνπ Ε. Μαηδαξίδε, Φξηζηηαληθή Ηζηθή, η.β΄, φ.π., ζ. 169.
56
ΐι. φ.π., ζ. 181: «Ο ελ Υξηζηψ ζχλδεζκνο ησλ πηζηψλ δελ θαηαιχεηαη απφ ηνλ ζάλαην. Οη
θεθνηκεκέλνη, φπσο θαη νη δσληαλνί, αλήθνπλ ζην ζψκα ηεο Βθθιεζίαο θαη δελ παχνπλ λα δηαηεξνχλ
ηελ ελ Υξηζηψ ελφηεηά ηνπο. Οη θεθνηκεκέλνη ρξεηάδνληαη ηηο πξνζεπρέο ησλ δσληαλψλ. Καη νη
δσληαλνί ρξεηάδνληαη ηηο πξνζεπρέο ησλ θεθνηκεκέλσλ, ηδίσο εθείλσλ πνπ επαξέζηεζαλ ηνλ Θεφ θαη
έρνπλ παξξεζία ελψπηφλ ηνπ. Γη’ απηφ ε Βθθιεζία πνπ θαζηέξσζε ηηο κλήκεο ησλ αγίσλ, θαηά ηηο
νπνίεο επηθαιείηαη ηδηαηηέξσο ηηο πξεζβείεο ηνπο, θαζηέξσζε θαη ηα κλεκφζπλα, θαηά ηα νπνία

30
ακαμνζηνηρία, γηαηί λα έρεη άδεηα θαζίζκαηα;! Καζψο ινηπφλ κλεκνλεχσ
Γεσξγίνπ, Ώιεμάλδξνπ, Μαξίαο, ΐαζηιηθήο, ιέσ ΢ππξίδσλνο, αιιά ιέσ
θαη φινη νη ΢ππξίδσλεο θαη φινη νη Ώιέμαλδξνη θαη φινη νη Γεψξγηνη θαη
φινη νη ΐαζίιεηνη»57.
Δ πξνζεπρή ηνπ Υξηζηηαλνχ πξέπεη λα δηεπξχλεηαη δηαξθψο, γηα
λα ζπκπεξηιάβεη νιφθιεξν ηνλ θφζκν, φπσο ζπκβαίλεη θαη ζηελ
πξνζεπρή ηεο Βθθιεζίαο. ΋ινη είλαη δεκηνπξγήκαηα ηνπ Θενχ θαη γηα
φινπο ηνπ αλζξψπνπο ν Υξηζηφο πξνζέιαβε ηελ αλζξψπηλε θχζε γηα λα
ζψζεη ηνπο πάληεο. Δ Βθθιεζία δελ πξνζθαιεί ζηνπο θφιπνπο ηεο
νξηζκέλεο θαηεγνξίεο ή ηάμεηο αλζξψπσλ. Οη δηαθξίζεηο θαη νη
θαηεγνξηνπνηήζεηο βξίζθνληαη καθξηά απφ ηε θχζε ηεο απνζηνιήο ηεο.
Δ πξνζεπρή γηα φινλ ηνλ θφζκν είλαη ε δπζθνιφηεξε αιιά θαη ε
ηειεηφηεξε. Βίλαη ε πξνζεπρή ησλ αγίσλ πνπ ελεξγείηαη κε ηε ράξε ηνπ
Ώγίνπ Πλεχκαηνο. ΋ηαλ ην πλεχκα ηνπ Θενχ θαηνηθεί ζηνλ άλζξσπν,
ηνλ δηεπξχλεη απεξηφξηζηα, ηνλ θαζηζηά παγθφζκην. Σφηε θαη ε πξνζεπρή
ηνπ πξνζιακβάλεη παγθφζκηεο δηαζηάζεηο58.
Δ πξνζεπρή ηνπ Γέξνληα ήηαλ γηα νιφθιεξε ηελ θηίζε, γηα φιν
ηνλ θφζκν, γηα φινπο ηνπο αλζξψπνπο. Βίρε ηεηξάδηα κε πνιιά νλφκαηα,
ζηα νπνία είρε θαηαρσξήζεη νλφκαηα αζζελψλ θαη ηνπο είρε θαηά
λνζήκαηα. Ώιινχ ηνπο θαξθηλνπαζείο, αιινχ ηνπο θαξδηνπαζείο, αιινχ
ηνπο ηνμηθνκαλείο, αιινχ ηνπο ηξαπκαηηζκέλνπο απφ ηξνραία
δπζηπρήκαηα. «Βίρε ψξεο θαη είρε λχρηεο νιφθιεξεο πνπ ηηο αθηέξσλε
ζηε κλεκφλεπζε ρηιηάδσλ νλνκάησλ…»59.

πξνζεχρεηαη ηδηαηηέξσο γηα ηνπο θεθνηκεκέλνπο. Σα κλεκφζπλα απηά ηεινχληαη θαλνληθά ζηε ζεία
Λεηηνπξγία, πνπ νινθιεξψλεηαη κε ηε ζπκκεηνρή ησλ πηζηψλ ζηε ζεία Βπραξηζηία. Σα κλεκφζπλα δελ
πεξηνξίδνληαη ζην ςπρνινγηθφ, αιιά αλάγνληαη ζην νληνινγηθφ επίπεδν. Αελ απνηεινχλ απιέο
ςπρνινγηθέο αλακλήζεηο, αιιά κπζηεξηαθή θνηλσλία, πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζην ζψκα ηνπ Υξηζηνχ,
ηελ Βθθιεζία. Ώπηή είλαη ην θνηλφ ζψκα φισλ, δσληαλψλ θαη θεθνηκεκέλσλ. Καη απηφ ζεκαίλεη φηη,
φπσο γηα ηνπο δσληαλνχο, έηζη θαη γηα ηνπο θεθνηκεκέλνπο, ε πξνζεπρή ησλ πηζηψλ έρεη πξαγκαηηθή
αμία».
57
Μαλψιε Μειηλνχ, Ο Αγηνξείηεο γ. Παΐζηνο…, φ.π., ζ. 183.
58
Γεσξγίνπ Ε.Μαηδαξίδε, Φξηζηηαληθή Ηζηθή, η.β΄, ζ. 180.
59
Μαλψιε Μειηλνχ, Ο Αγηνξείηεο γ. Πατζηνο…,φ.π., ζ. 182.

31
 Πνιινί πεξηνξίδνπλ ηελ πξνζεπρή ζην πιαίζην ηεο αηηήζεσο ή
ηεο ζπλαιιαγήο κε ηνλ Θεφ. Μηα ηέηνηα αληίιεςε ππνβαζκίδεη ην λφεκα
ηεο πξνζεπρήο, αιιά θαη δεκηνπξγεί «παξάζηηα» ζηελ πξνζπάζεηα
ζπλνκηιίαο κε ηνλ Θεφ. «Άιισζηε ε πξνζεπρή δελ είλαη κφλν κέζν
αηηήζεσο, αιιά θαη κέζν δηεθηξαγσδήζεσο ηεο αζιηφηεηαο, πνπ
αηζζάλεηαη ν άλζξσπνο κέζα ηνπ: ηεο αδπλακίαο, ηεο αθεδίαο, ηεο
ακθηβνιίαο, ηεο απνγλψζεψο ηνπ…ε πξνζεπρή είλαη κέζν επραξηζηίαο
θαη δνμνινγίαο. Με ηελ επραξηζηία ν πηζηφο εθθξάδεη ηελ επγλσκνζχλε
ηνπ ζηνλ Θεφ»60. Καη απηφ ν Γέξσλ ΠαΎζηνο ην γλψξηδε πνιχ θαιά φρη
κφλν ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν, αιιά πνιχ πεξηζζφηεξν ζε βησκαηηθφ.
Θεσξνχζε ηελ πξνζεπρή σο ην θχξην δηαθφλεκά ηνπ θαη
νπζηαζηηθή πξνζθνξά ζηα πξνβιήκαηα ηνπ θφζκνπ, θάηη πνπ δελ
κπνξνχζαλ λα ην θαηαιάβνπλ φινη: «Παξφιν πνπ ιέλε φηη βνεζψ ηνλ
θφζκν πνπ έξρεηαη θαη κε βξίζθεη, σο ζεηηθή πξνζθνξά κνπ ζηνλ θφζκν
βιέπσ ηελ κηάκηζε ψξα πνπ δηαβάδσ ην Φαιηήξη. Σν άιιν ην ζεσξψ
ςπραγσγία, λα πνπλ νη θαεκέλνη ηνλ πφλν ηνπο, λα ηνπο δψζσ θακκηά
ζπκβνπιή. Γη’ απηφ ηελ βνήζεηα δελ ηελ ζεσξψ πξνζθνξά δηθή κνπ, ε
πξνζεπρή είλαη πνπ βνεζάεη. Ώλ είρα φιν ηνλ ρξφλν κνπ γηα πξνζεπρή,
πεξηζζφηεξν ζα βνεζνχζα ηνλ θφζκν. Ώο πνχκε φηη ζα δσ ηελ εκέξα
δηαθφζηνπο πνλεκέλνπο, κφλν δηαθφζηνη πνλεκέλνη ππάξρνπλ ζηνλ
θφζκν; Ώλ δελ δσ θαλέλαλ θαη πξνζεπρεζψ γηα φινλ ηνλ θφζκν, ηφηε
βιέπσ φινλ ηνλ θφζκν. Γη’ απηφ ιέσ ζηνλ θφζκν: Βγψ ζέισ λα κηιψ γηα
ζαο ζηνλ Θεφ, θαη φρη ζ’ εζάο γηα ηνλ Θεφ. Ώπηφ είλαη ην θαιχηεξν γηα
ζαο, αιιά δελ κε θαηαιαβαίλεηε»61. Καη πάληα πξηλ μεθηλήζεη θάζε
πλεπκαηηθή ζπλνκηιία θαη αξρίζεη ηηο ζπκβνπιέο ηνπ, επηθαινχληαλ ην
Παλάγην Πλεχκα γηα λα ηνλ θσηίζεη 62.

60
Γεσξγίνπ Ε. Μαηδαξίδε, Φξηζηηαληθή Ηζηθή, η.β΄,φ.π., ζ. 175.
61
Γέξνληνο Πατζίνπ. Λόγνη Β΄,φ.π., ζ. 317.
62
Ώζαλαζίνπ Γ. Μειηζζάξε, Παΐζηνο, Οξζνδνμίαο άλζνο εύσζκνλ, εθδ. Βπέθηαζε, Καηεξίλε 2004, ζ.
148.

32
 Δ ςαικσδία απνηεινχζε ραξαθηεξηζηηθφ ζηνηρείν ζηε δσή ηνπ.
Σελ αγαπνχζε πνιχ, αλ θαη ηε ζεσξνχζε αηειή πξνζεπρή. Έςαιιε ζηηο
θνηλέο αγξππλίεο θαη ζηηο Λεηηνπξγίεο ζην θαιχβη ηνπ 63.
Σνλ ζφξπβν ηνλ αληηκεηψπηδε κε ζηγαλή ςαικσδία. Ο λνπο θαη ε
θαξδηά ηνπ ήηαλ ζε κηα αξκνληθή ζπλεξγαζία. Ώλαθέξεη πσο φηαλ
ηαμίδεπε κε ην θαξάβη πνπ επηθξαηεί ζφξπβνο, εθείλνο απνζχξνληαλ ζε
κηα γσληά, έθιεηλε ηα κάηηα ηνπ θαη έκνηαδε ζαλ λα θνηκάηαη γηα λα κελ
ηνλ ελνρινχλ: «θαη ςάιισ- θαη ηη δελ ςάιισ! Πφζα «Άμηνλ εζηηλ»,
πφζα «Άγηνο ν Θεφο»! Κάλεη θαη έλαλ θξφην ην θαξάβη πνπ ηαηξηάδεη
αθξηβψο κε ηελ ςαιηηθή! Γίλεηαη ηζνθξάηεκα ζην «Άμηνλ εζηηλ» ηνπ
Παπαληθνιάνπ, ζην «Άγηνο ν Θεφο» ηνπ Νειέσο, ζε φια ηαηξηάδεη απηφο
ν θξφηνο! Φάιισ κε ηνλ λνπ κνπ, ζπκκεηέρεη φκσο θαη ε θαξδηά» 64.
Δ αιεζηλή αγάπε πξνο ηνλ Θεφ ππαγνξεχεη ηελ αδηάιεηπηε
πξνζεπρή. Ο ίδηνο ν Υξηζηφο παξαθηλνχζε ηνπο καζεηέο Σνπ λα
πξνζεχρνληαη δηαξθψο θαη κε επηκνλή 65. Καη ν Ώπφζηνινο Παχινο
πξνέηξεπε ηνπο πηζηνχο λα πξνζεχρνληαη αδηαιείπησο 66.
Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο πξνζπαζνχζε λα αθνινπζήζεη ηηο παξαπάλσ
πξνηξνπέο, γηα απηφ αθφκε θαη ζηελ εξγαζία ηνπ, ηφζν ζην δηαθφλεκά
ηνπ, φζν θαη ζηηο θνηλέο κε ηνπο άιινπο παηέξεο, πξνζπαζνχζε λα κελ
δηαθφπηεη ηελ πξνζεπρή. Οη άιινη κηινχζαλ θαη γεινχζαλ κεηαμχ ηνπο,
αιιά εθείλνο δνχιεπε απφκεξα θαη απέθεπγε ηελ πνιπινγία 67.
Ώγάπεζε θαη θαιιηέξγεζε ηελ επρή «Κχξηε Εεζνχ Υξηζηέ ειέεζφλ
κε». Ώπφ ην ΢ηλά θαη χζηεξα ε επρή κε θάπνηεο εμαηξέζεηο
αληηθαηέζηεζε φιεο ηηο αθνινπζίεο. Σνπ είρε γίλεη φπσο ε αλαπλνή θαη
ζπλερηδφηαλ αθφκε θαη ζηνλ χπλν ηνπ. Έλα είδνο πλεπκαηηθήο δσηηθήο
ιεηηνπξγίαο πνπ δελ αλαζηέιινληαλ. Σηο ιέμεηο ηηο έιεγε κηα-κηα θαη

63
Εζάαθ ηεξνκνλάρνπ, Βηνο…, ν.π.,ζ. 493.
64
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Α΄, φ.π., ζ. 182.
65
ΐι. Λνπθ. 18, 1-8.
66
ΐι. Ώ΄Θεζζ. 5, 17, Βθ. 6, 18.
67
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…φ.π., ζ. 92.

33
αξγά, βησκαηηθά. Κφιιαγε ε γιψζζα ηνπ πξαγκαηηθά ζην «ειέεζφλ κε».
Σν έιεγε «πνιχ ηθεηεπηηθά, κε πνιιή ζπλαίζζεζε ηεο ζεκαζίαο ηνπ
ξήκαηνο, κεηά δαθξχσλ»68.
Σελ πξνζεπρή δελ ηελ εγθαηέιεηπε, αθφκε θαη ζηελ πεξίπησζε
πνπ έπξεπε αλζξσπίλσο λα ην πξάμεη. Μεηά απφ ηελ επέκβαζε πνπ
ππέζηε ζηνπο πλεχκνλεο θαη ελψ νη γηαηξνί ηνπ ζπλέζηεζαλ πιήξε
αλάξξσζε, εθείλνο πξνζεπρφηαλ γνλαηηζηφο ζην θξεβάηη 69.
Ώμίδεη λα παξαζέζνπκε ην ηππηθφ πνπ αθνινπζνχζε ζηελ
πξνζεπρή ηνπ ν Γέξσλ ΠαΎζηνο. ΢ηηο 3 κ.κ. (9ε βπδαληηλή) έθαλε Βλάηε
θαη Βζπεξηλφ, θαη ζηε ζπλέρεηα έηξσγε θάηη. Καηφπηλ έθαλε ηελ
αθνινπζία ηνπ Ώπνδείπλνπ θαη κεξηθέο ψξεο θνκπνζρνίλη. Ξππλνχζε
πξηλ ηα κεζάλπρηα, άξρηδε ηνλ θαλφλα θαη ελ ζπλερεία ηελ Ώθνινπζία
ηνπ κε θνκπνζρνίλη. Ώθνχ ηειείσλε, μεθνπξαδφηαλ γηα ιίγν θαη κε ην
θψηηζκα μεθηλνχζε θαη πάιη. Πξηλ απμεζεί ε πξνζέιεπζε ηνπ θφζκνπ
θαη είρε πεξηζζφηεξν ρξφλν, έθαλε ηελ θάζε ΍ξα ζηελ ρξνληθή ζηηγκή
πνπ έπξεπε θαη ελδηάκεζα έιεγε ηελ επρή, θάλνληαο εξγφρεηξν. Γηα έλα
δηάζηεκα μεθνπξαδφηαλ ακέζσο κεηά ηελ δχζε ηνπ ειίνπ, αγξππλνχζε
φιε ηε λχρηα θαη μεθνπξαδφηαλ ειάρηζηα ην πξσί. Σν κεζεκέξη δελ
αλαπαπφηαλ θαζφινπ.
Γηα ην ηππηθφ πνπ ηεξνχζε ζηελ έξεκν ηνπ ΢ηλά δελ κπνξεί λα
γίλεη ιφγνο. Σφηε ήηαλ ακέξηκλνο θαη απεξίζπαζηνο ρσξίο λα βιέπεη
αλζξψπνπο θαη ην θχξην έξγν ηνπ ήηαλ ε πξνζεπρή.
΢ην θειί ηνπ Σηκίνπ ΢ηαπξνχ ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο δηάβαδε κφλν ηνλ
εμάςαικν, ηνλ θαλφλα ηνπ Μελαίνπ θαη ην απφγεπκα ην Θενηνθάξην ηνπ
Ώγίνπ Νηθνδήκνπ. Σα ππφινηπα ηα έθαλε κε θνκπνζρνίλη. ΢ηελ
«Παλαγνχδα» έθαλε ηξία θνκπνζρνίληα (300άξηα) ζηνλ Υξηζηφ, ζηελ
Παλαγία, ζηνλ Σίκην Πξφδξνκν, ζηνλ Άγην ηεο εκέξαο θαη ζηνλ Άγηφ

68
Μαλψιε Μειηλνχ, Ο Αγηνξείηεο γ. Παΐζηνο, φ.π., ζ. 247.
69
Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ… φ.π., ζ. 27.

34
ηνπ. Μεηά ηα επαλαιάκβαλε γηα ηνπο δψληεο θαη ηξίηε θνξά γηα ηνπο
θεθνηκεκέλνπο, ελψ επρφηαλ θαη γηα εηδηθέο πεξηπηψζεηο.
Πξνο ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ πνπ έβιεπε θαη πάξα πνιχ θφζκν πνπ
ηνλ απαζρνινχζε θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο, έθαλε πάλσ απφ 40
θνκπνζρνίληα ηξηαθνζάξηα, εθηφο απφ ηνλ θαλφλα θαη ηελ αθνινπζία
ηνπ.
Σν ςαιηήξη ην ρψξηζε ζε ηξία κέξε θαη ην νινθιήξσλε ζε ηξεηο
εκέξεο. ΢ε θάζε ςαικφ πξνζεπρφηαλ γηα ηελ αληίζηνηρε θαηεγνξία
αλζξψπσλ, ζχκθσλα κε ηηο πεξηπηψζεηο πνπ είρε νξίζεη ν Άγηνο
Ώξζέληνο θαη κλεκφλεπε νλφκαηα70. Με απηφλ ηνλ ηξφπν δηάβαδε θαη 6-7
θαζίζκαηα ζπλερφκελα.
Αελ παξέβαηλε, αλ δελ ζπλέηξερε ιφγνο ην ηππηθφ ηνπ. Ήηαλ έλαο
κνλαρφο κε αθξίβεηα θαη ζπλέπεηα. ΢ηα ηειεπηαία ρξφληα πνπ δερφηαλ
πνιινχο επηζθέπηεο δελ κπνξνχζε λα θάλεη ηνλ Βζπεξηλφ. Έηζη
αλαγθαδφηαλ λα θάλεη ηελ αθνινπζία απηή κε θνκπνζρνίλη ην πξσί κε
ηελ αλαηνιή ηνπ ειίνπ.
Φπζηθα, δελ ήηαλ ηππνιάηξεο ζε φ, ηη αθνξά ηα πλεπκαηηθά ηνπ
θαζήθνληα. ΋ηαλ έθξηλε πσο ππήξρε κεγάιε αλάγθε, ηα ζπζίαδε φια
γηα ράξε ηεο αγάπεο. Έθαλε ηελ αγξππλία ηνπ φρη πξνζεπρφκελνο, αιιά
ζπκπάζρνληαο θαη παξεγνξψληαο εθείλνπο πνπ αλαδεηνχζαλ θνληά ηνπ
παξεγνξηά θαη ελίζρπζε71. Άιισζηε ην είπε θαη ν ίδηνο ν Κχξηνο: «ἔιενλ
ζέισ θαη νὐ ζπζίαλ»72.

70
ΐι. Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο, Άγηνλ ΋ξνο, ζ. 161: «Ο Άγηνο
Ώξζέληνο ν Καππαδφθεο, ζαλ ηεξέαο πνπ ήηαλ, ρξεηαδφηαλ λα δηαβάδεη επρέο γηα δηάθνξεο
πεξηπηψζεηο. Οη επρέο φκσο ηνπ Βπρνινγίνπ δελ αξθνχζαλ , επεηδή ππήξραλ πνιιέο πεξηπηψζεηο γηα
ηηο νπνίεο δελ ππήξρε ε αλάινγε επρή. Έηζη ν Άγηνο ρξεζηκνπνηνχζε φινπο ηνπο ςαικνχο ηνπ
Φαιηεξίνπ, νξίδνληαο έλαλ ςαικφ, γηα θαζεκηά πεξίπησζε. (Ο Άγηνο Ώξζέληνο ηνπο ρξεζηκνπνηνχζε
θαη γηα επρή.)»
71
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο..., φ.π., ζζ. 499-502.
72
Μαηζ. Θ΄, 13.

35
 4. Νηςτεία

Δ λεζηεία έρεη ηδηαίηεξε ζπνπδαηφηεηα γηα ηελ πλεπκαηηθή δσή. Δ

έλλνηα ηεο λεζηείαο φρη κφλν σο απνθπγή νξηζκέλσλ ηξνθψλ, αιιά θαη
σο ηέιεηα αζηηία ήηαλ απφ ηελ αξρή γλσζηή ζηελ Βθθιεζία. Ο ίδηνο ν
Υξηζηφο λήζηεςε θαη ζχζηεζε ηε λεζηεία σο κέζν γηα ηελ
θαηαπνιέκεζε ηνπ δηαβφινπ 73. Δ Βθθιεζία ζέζπηζε δπν θνξέο ηελ
εβδνκάδα, ηελ Σεηάξηε θαη ηελ Παξαζθεπή νη πηζηνί λα λεζηεχνπλ.
΢χληνκα δηακνξθψζεθε ε Μ. Σεζζαξαθνζηή ζε αλάκλεζε ηεο
ηεζζαξαθνλζήκεξεο λεζηείαο ηνπ Υξηζηνχ ζηελ έξεκν θαη ζηε ζπλέρεηα
νη λεζηείεο ησλ Υξηζηνπγέλλσλ, ησλ Ώγίσλ Ώπνζηφισλ θαη ηνπ
Αεθαπεληαπγνχζηνπ.
Δ λεζηεία απνηειεί ηε ζεκέιην αξεηή, γηαηί θαιιηεξγεί ηελ
ηαπείλσζε πνπ είλαη ε βάζε θάζε αξεηήο. Με απηφ ηνλ ηξφπν
δηεπθνιχλεηαη ε ραιηλαγψγεζε ησλ επηζπκηψλ θαη ησλ παζψλ. Δ
εγθξάηεηα θπζηθά δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζηελ απνρή απφ ηηο ηξνθέο,
αιιά ζπλδέεηαη κε ηε γεληθφηεξε πλεπκαηηθή άζθεζε. Δ εθνχζηα απνρή
απφ ηελ ηξνθή, ηνλ χπλν ή νηηδήπνηε άιιν πξνθαιεί επραξίζηεζε ζηνλ
άλζξσπν ζπληειεί ζην λα επαλαθηήζεη ηελ θπξηαξρηθή ηνπ εμνπζία,
θαηαξγψληαο ηηο εμαξηήζεηο ηνπ απφ ηεο εδνλέο πνπ ηνπ πξνζθέξεη ν
θφζκνο. Βπαλαπξνζδηνξίδεη ζηα ζσζηά πιαίζηα ηνλ ζθνπφ ηνπ πνπ είλαη
ηα αγαζά ηεο ΐαζηιείαο ηνπ Θενχ.
Δ ζπνπδαηφηεηα πνπ απνδίδεη ε νξζφδνμε Βθθιεζία ζηελ
άζθεζε θαη ηε λεζηεία θαλεξψλεη ηε ζεκαζία πνπ έρεη θαη ην
αλζξψπηλν ζψκα ζηελ ελ Υξηζηψ αλαθαίληζε. Καζππνηάζζνληαη ηα
πάζε θαη νη επηζπκίεο ζην πλεχκα θαη πξνρσξά ν πηζηφο ζηελ επίηεπμε
ησλ πλεπκαηηθψλ ηνπ ζηφρσλ74.

73
ΐι. Μαξθ. 9, 29.
74
Γεσξγίνπ Ε.Μαηδαξίδε , Φξηζηηαληθή Ηζηθή, η.β΄,φ.π., ζζ. 549-552.

36
 Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο απφ κηθξφο λήζηεπε πνιχ. Αηάβαδε ζηνπο βίνπο
ησλ Ώγίσλ ηα πςειά ηνπο πλεπκαηηθά θαηνξζψκαηα θαη επηζπκνχζε λα
ηνπο κηκεζεί. Λέεη ν ίδηνο: «Θαχκαδα ηελ κεγάιε άζθεζε θαη ηηο
λεζηείεο πνπ έθαλαλ νη Άγηνη θαη πξνζπαζνχζα λα θάλσ θαη εγψ φ, ηη
έθαλαλ εθείλνη. Ώπφ ηε λεζηεία ν ιαηκφο κνπ είρε γίλεη ζαλ ην θνηζάλη
απφ ην θεξάζη»75. ΢πλήζσο ηα παηδηά αξέζθνληαη λα δνθηκάδνπλ θάζε
είδνπο ιηρνπδηέο θαη αδπλαηνχλ λα ζπιιάβνπλ ην λφεκα ηεο εγθξάηεηαο.
Βθείλνο φκσο δηέθεξε κέζα ζε φια ηα άιια κεηαμχ ησλ παηδηψλ ηεο
ειηθίαο ηνπ θαη ζε απηφ ην ζεκείν. Έλησζε κέζα απφ ηε λεζηεία κεγάιε
πλεπκαηηθή επραξίζηεζε: «ε επραξίζηεζε απφ ην ιηηφ θαγεηφ είλαη
κεγαιχηεξε απφ ηελ επραξίζηεζε πνπ δίλνπλ ηα θαιχηεξα θαγεηά. ΋ηαλ
κηθξφο έθεπγα ζην δάζνο θαη έηξσγα κφλνλ έλα θνκκάηη θνπινχξα, σ,
δελ ήζεια ηίπνηε άιιν! Σα θαιχηεξα θαγεηά δελ κπνξνχζαλ λα
αληηθαηαζηήζνπλ εθείλε ηελ πλεπκαηηθή επραξίζηεζε πνπ έλησζα. Ώιιά
ην έθαλα κε ραξά»76.
Δ πξσηνθαλήο εγθξάηεηά ηνπ ζηελ παηδηθή ηνπ ειηθία
πξνθαινχζε φπσο ήηαλ αλακελφκελν ηνλ ζαπκαζκφ ησλ κεγαιπηέξσλ
ηνπ. ΋ηαλ δνχιεπε ζηελ Κφληηζα καδί κε ηνλ κάζηνξά ηνπ ζε έλα ζπίηη,
έηξσγαλ εθεί. Κάζε Σεηάξηε θαη Παξαζθεπή φκσο πήγαηλε ζηε δηθή ηνπ
νηθία, γηαηί νη ηδηνθηήηεο ηνπ ζπηηηνχ δελ λήζηεπαλ. Μάιηζηα κηα
Σεηάξηε ηνπ πξφζθεξαλ κπαθιαβά, αιιά εθείλνο αληηζηάζεθε ζηνλ
πεηξαζκφ θαη δελ ππνρψξεζε ζηελ ηήξεζε ην ηππηθνχ ηνπ 77.
Χο ζηξαηηψηεο ζπλέρηζε λα λεζηεχεη απζηεξά κέζα ζηηο
θαθνπρίεο, ηα ρηφληα θαη ηνπο θηλδχλνπο. ΢πλήζσο έηξσγε ην κηζφ
θαγεηφ απφ ηε κεξίδα πνπ ηνπ έδηλαλ, ελψ ζε ζηξαηησηηθή επηρείξεζε

75
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄. φ.π., ζ. 262.
76
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, φ.π., ζ. 188.
77
΋.π., ζ. 182.

37
είρε κείλεη δεθαηξείο εκέξεο λεζηηθφο θαη ππέζηε αθάληαζηε
ηαιαηπσξία78.
΢ηε κνλαρηθή ηνπ ζηαδηνδξνκία θνηλνβηάδεη ζηε Μνλή
Βζθηγκέλνπ πνπ ηφηε ήηαλ πνιχ απζηεξφ θνηλφβην. Έιεγε: «Γηα λα
βγάιεο κηα ΢αξαθνζηή ζηνπ Βζθηγκέλνπ ηφηε, ήηαλ πξαγκαηηθφο
Γνιγνζάο. Μφλν κε έλα πηάην λεξφβξαζην θαγεηφ ην
εηθνζηηεηξάσξν»79.
΢ην ΢ηφκην εξγαδφηαλ ζθιεξά θαη έηξσγε ειάρηζηα. ΋πσο έιεγε
θαη ν ίδηνο ην ζηνκάρη ηνπ είρε γίλεη ζαλ απηφ ηνπ πνπιηνχ. Γηα λα
πεξάζεη ηελ εκέξα ηνπ αξθνχζε έλα ηζάτ θαη ιίγν παμηκάδη.
΢ην ΢ηλά ή δσή ηνπ ήηαλ φπσο ησλ αγγέισλ. Αελ είλαη ππεξβνιή
λα πνχκε πσο δνχζε ζαλ άζαξθνο, ρσξίο λα δεζκεχεηαη απφ ηελ αλάγθε
ηνπ ζψκαηνο γηα ηξνθή. Βθεί ζηελ έξεκν πέξαζε νιφθιεξε ΢αξαθνζηή
κφλν κε ηε ζεία Μεηάιεςε, πίλνληαο ιίγν λεξάθη θαη ηξψγνληαο θάηη
θάζε Κπξηαθή.
΢ηελ ΢θήηε ησλ Εβήξσλ γηα ηξεηο κήλεο ηξεθφηαλ κφλν κε
θνπθνπλάξηα. Μηα άιιε θνξά ζηε λεζηεία ηνπ Αεθαπεληαπγνχζηνπ ελψ
ηηο πξψηεο νθηψ εκέξεο ήηαλ λεζηηθφο θαη νη ζσκαηηθέο ηνπ δπλάκεηο
είραλ ειαηησζεί, ην θξφλεκά ηνπ παξέκελε αθκαίν θαη ε πξνζπκία ηνπ
λα βνεζάεη ηνπο αδειθνχο ηεο ΢θήηεο, ηδίσο απηνχο πνπ ήηαλ κεγάιεο
ειηθίαο, ήηαλ εμίζνπ ακείσηε80.
Σελ άζθεζή ηνπ φκσο ηελ δηέθνςε ε είζνδφο ηνπ ζην λνζνθνκείν
θαη ε εγρείξεζε ζηνπο πλεχκνλεο. Έθαλε ππαθνή ζηνπο γηαηξνχο θαη
έηξσγε φ, ηη ηνπ έδηλαλ81. Γηαηί ε λεζηεία πξέπεη λα γίλεηαη πάληα κε
δηάθξηζε. Οη παηέξεο άιισζηε έρνπλ ηνλίζεη πσο ε λεζηεία απνζθνπεί
ζην λα ζθνηψζεη ηα πάζε θαη φρη ην ζψκα.

78
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄, φ.π., ζ. 198.
79
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…,φ.π., ζ. 86.
80
Αηνλπζίνπ Σάηζε πξεζβπηέξνπ, Γηεγήζεηο γηα ηνλ Γέξνληα Παΐζην, Κφληηζα 2004,ζ. 49.
81
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, φ.π., ζ. 30.

38
 Με ην πνπ επέζηξεςε φκσο ζην ΋ξνο επηδίδεηαη θαη πάιη ζηηο
εμαληιεηηθέο λεζηείεο. Πέξα απφ ηηο θαζηεξσκέλεο λεζηείεο πνπ νξίδεη ε
Βθθιεζία έθαλε θη άιιεο φηαλ ζπλέηξεραλ ζεκαληηθνί ιφγνη ζρεηηθά κε
κηα θαηάζηαζε ή έλα πξφζσπν.
Δ ηξνθή ηνπ ζπλήζσο πεξηειάκβαλε θαγεηά πνπ δελ ήηαλ
καγεηξεπκέλα. Βπηδίσθε σζηφζν λα κελ γίλεηαη γλσζηή ζηνπο άιινπο ε
απζηεξή ηνπ λεζηεία. ΋ηαλ πήγαηλε θάπνπ σο πξνζθεθιεκέλνο,
ραινχζε ηελ ελάηε θαη έηξσγε φ, ηη ηνπ πξνζέθεξαλ. Μηα θνξά πνπ πήγε
ζε έλα γλσζηφ ηνπ ζε θνλάθη ζηηο Καξπέο θαη ηνπ είρε παξαζέζεη
ηξάπεδα, έθαγε φιν ην θαγεηφ θαη ζθνχπηζε ην πηάην κε ςσκί 82.
Βθείλν φκσο πνπ δελ κπνξνχζε λα θξχςεη ήηαλ ην ιηπφζαξθν θαη
ζθειεησκέλν ζψκα ηνπ.

5. Υπακοή

Δ ππαθνή απνηειεί ηε ζπνπδαηφηεξε αξεηή ηεο κνλαρηθήο δσήο.

Δ βάζε γηα ηελ πλεπκαηηθή πξνθνπή θαη ηειείσζε ηνπ κνλαρνχ είλαη ε
ππαθνή ζηνλ πλεπκαηηθφ παηέξα, ν νπνίνο εθθξάδεη ην ζέιεκα ηνπ
Θενχ. Δ ππαθνή ζηνλ Θεφ δελ λνείηαη σο απιή εζηθή ζπκκφξθσζε,
αιιά σο βαζχηεξε ππαξμηαθή ηνπνζέηεζε, πνπ νδεγεί ζηελ θαζνιηθή
απειεπζέξσζε θαη αλάθξαζε ηνπ ζειήκαηνο ηνπ αλζξψπνπ κε ην ζείν
ζέιεκα83.
Δ νδφο ηεο ππαθνήο είλαη νδφο ηαπεηλψζεσο. Γηαηί κε ηελ ππαθνή
ζην ζέιεκα ηνπ Θενχ ν άλζξσπνο επαλέξρεηαη ζηελ έλζεε ηάμε απφ ηελ
νπνία απνζθίξηεζε κε ηελ παξαθνή ηνπ Ώδάκ. Βπνκέλσο ε ππαθνή
κεηαηξέπεηαη απφ εζηθή πξάμε ζε νληνινγηθφ γεγνλφο. Ο «θαη’ εηθφλα»

82
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…φ.π., ζζ. 417-420.
83
Γεσξγίνπ Ε.Μαηδαξίδε, Φξηζηηαληθή Ηζηθή, η.β΄, φ.π.,, ζ. 207.

39
πιαζκέλνο άλζξσπνο «αλαζπλδέεηαη κε ην αξρέηππφ ηνπ θαη γίλεηαη
κέηνρνο ηεο αηψληαο δσήο ηνπ. Ώπαξλείηαη ην αηνκηθφ ηνπ ζέιεκα,
νηθεηψλεηαη ην ζείν ζέιεκα θαη θπνθνξεί ηελ έλζεε δσή»84.
Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο, δελ έδεζε πνιιά ρξφληα σο ππνηαθηηθφο ζην
θνηλφβην. Αηδάρζεθε φκσο ην πνιχ ζπνπδαίν κάζεκα ηεο ππαθνήο απφ
ηελ αξρή θαη ζπλέιαβε ην πξαγκαηηθφ ηεο λφεκα πνπ είλαη ε ειεπζεξία.
Ο ίδηνο έθαλε ππαθνή κε ραξά ζηνλ Δγνχκελφ θαη Γέξνληά ηνπ, θαζψο
θαη ζηνπο πξντζηακέλνπο ηνπ.
Σηο πην δχζθνιεο εμεηάζεηο ηηο έδσζε θνληά ζε έλα γέξνληα ζηε
Μνλή Βζθηγκέλνπ. Ώπηφο δνχιεπε σο καξαγθφο θαη επεηδή νη παηέξεο
ηνλ είραλ αλάγθε ηνπ είραλ δψζεη πνιιέο πξσηνβνπιίεο κε απνηέιεζκα
λα πάξεη αέξα θαη λα κελ ινγαξηάδεη θαλέλαλ. ΋πνηνο θαη λα πήγαηλε λα
κάζεη θνληά ηνπ ηελ ηέρλε, δελ κπνξνχζε λα αληέμεη παξαπάλσ απφ
εβδνκάδα. ΋κσο έκεηλε θνληά ηνπ δπφκηζη ρξφληα, αλερφκελνο ηε
ζθιεξή ηνπ ζπκπεξηθνξά θαη θάλνληαο θπξηνιεθηηθά αηκαηεξή ππαθνή.
Ώθεγείηαη ζρεηηθά: «Ση ηξάβεμα δελ ιέγεηαη. Ώιιά θαη πφζν φθεινο
είρα! Έβξηδε, θψλαδε ζπλέρεηα. Αελ έβιεπε θαιά, θαη φηαλ κνπ έιεγε λα
θάλσ θάηη, ην νπνίν έβιεπα φηη ήηαλ ιάζνο θαη ζα ρξεηαδφηαλ κεηά λα
δηνξζψλνπκε θαη λα βάδνπκε κπαιψκαηα, αλ ηνικνχζα λα ηνπ πσ θάηη,
θψλαδε: «Ώθφκε δελ ην έκαζεο; Βζχ κφλν δπν ιέμεηο ζα ιέο,
«επιφγεζνλ» θαη λα «λα λαη επινγεκέλν». ΢ησπνχζα. Γηλφηαλ ζηξαβά.
Κάλακε παξάζπξα γηα ηελ Βθθιεζία κε κπαιψκαηα. Ώλ ξσηνχζαλ νη
παηέξεο, εγψ ζησπνχζα, απηφο ήηαλ θαη ζηε ζχλαμε, θαη αλ ήζειε,
κπνξνχζε λα νκνινγήζε ηελ αιήζεηα. Αηαθνξεηηθά έβαδα θακκηά
δξαρκή ζηελ άθξε (απνηακίεπα κηζζφ πλεπκαηηθφ). Έθαλα αηκνπηχζεηο
θαη θψλαδε: «Ση θάλεηο εθεί; Ανχιεπε. Βζχ έηζη ζα πεζάλεηο»85 .

84
΋.π., ζ. 205.
85
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζ. 93.

40
 Δ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ Γέξνληα ρεηξνηέξεςε θαη ν γηαηξφο
ζπλέζηεζε λα παξακείλεη δπν κήλεο ζην λνζνθνκείν ηεο Μνλήο. Βθείλνο
ν κνλαρφο φκσο πξφζηαμε ηνλ Γέξνληα λα αθήζεη ηελ αλάξξσζή ηνπ θαη
λα έξζεη λα ηνλ βνεζήζεη, ιέγνληάο ηνπ πσο δελ έρεη ηίπνηα. Έθαλε
ππαθνή, αιιά ζηνλ δξφκν θαζψο πεξπαηνχζαλ άλνημαλ νη αξηεξίεο θαη
μέζπαζε αηκνξξαγία θαη έηζη αλαγθάζηεθε λα επηζηξέςεη ζην
λνζνθνκείν.
Τπέκεηλε φιε απηή ηε ζπκπεξηθνξά κε ραξά θαη ππνκνλή θαη
έιεγε γηα απηφλ ηνλ κνλαρφ: «Με έθαλε λα θηχζσ αίκα, αιιά κε έθαλε
άλζξσπν»86.
Έθαλε ππαθνή πνπ ζίγνπξα μεπεξλά ηα αλζξψπηλα κέηξα. Αελ
είλαη ζε ζέζε λα ηελ θάλεη ν θαζέλαο. Ώιιά επεηδή ην θαζεηί ην
αμηνπνηνχζε γηα ην πλεπκαηηθφ ηνπ ζπκθέξνλ, έηζη έθαλε ππαθνή αθφκε
θαη ζηηο πην παξάινγεο απαηηήζεηο. Ήζειε πξαγκαηηθά λα ην θφςεη ην
«ίδηνλ» ζέιεκα. Ώπφ έλα ζεκείν θαη χζηεξα θπζηθά δελ είρε αλάγθε ηελ
ππαθνή ππφ ηελ αξρηθή ηεο κνξθή, δειαδή ηελ ηπθιή ππαθνή. Βίρε
θαηνξζψζεη ηε λνεηή ππνηαγή. Ήηαλ ζε κηα αλψηεξε θαηάζηαζε, θαζψο
είρε θαζππνηάμεη ην θξφλεκά ηνπ ζηε Υάξε ηνπ Θενχ, θαζνδεγνχκελνο
απφ ην Άγην Πλεχκα87.

6. Μαρτυρικό φρόνημα

Ο πφλνο απνηειεί ζθιεξή δνθηκαζία γηα ηνλ άλζξσπν θαη ε

αληηκεηψπηζή ηνπ εμαξηάηαη απφ ηελ ππαξμηαθή ηνπνζέηεζε ηνπ θαζέλα.
Άιινη κπνξεί λα ηνλ αληηκεησπίδνπλ κε απαηζηνδνμία ζαλ θάηη πνπ δελ

86
΋.π., ζ 94.
87
΋.π., ζζ. 383-384.

41
απνηξέπεηαη, άιινη ζαλ κηα δπζάξεζηε πιεπξά κηαο επράξηζηεο θαηά ηα
άιια δσήο θαη άιινη ηέινο σο αλεξκήλεπην κπζηήξην 88.
Ο ίδηνο ν Υξηζηφο βίσζε ηνλ πφλν ζηνλ χςηζην βαζκφ, δελ
απαιιάρζεθε ηειηθά απφ ην πηθξφ πνηήξην, αιιά αθέζεθε λα ην πηεί σο
ην ηέινο89. Σν παξάδεηγκα ηνπ Κπξίνπ πξνβάιιεη σο πξφηππν θαη
ζηήξηγκα γηα ηνλ πηζηφ, έλα παξάδεηγκα πνπ εθθξάδεη ηελ απφιπηε
εκπηζηνζχλε πξνο ηνλ Παηέξα.
Δ επίζθεςε ηνπ πφλνπ είλαη επίζθεςε ηεο παηδείαο ηνπ Θενχ.
΋ινη νη άγηνη πεξλνχλ απφ ηνλ πφλν, πνπ είλαη ζπρλά καξηπξηθφο. Βίλαη
ν ζηαπξφο πνπ ζεθψλνπλ γηα ηελ αγάπε ηνπ Θενχ, είλαη ε πξφθιεζε πνπ
δέρνληαη απφ ηνλ Θεφ, γηα λα δείμνπλ ην θηιφηηκν θαη ηελ εκπηζηνζχλε
ηνπο απέλαληί Σνπ. Πξέπεη βέβαηα λα μεθαζαξίζνπκε θάηη πνιχ
ζεκαληηθφ. Ο πφλνο δελ απνηειεί απφ ηε θχζε ηνπ ιπηξσηηθή δχλακε
νχηε ν Υξηζηηαλφο ηνλ επηδηψθεη θαη ηνλ απνδέρεηαη απφ καδνρηζηηθή
δηάζεζε. Σνλ ππνκέλεη, γηαηί γλσξίδεη ηε ζπκβνιή ηνπ ζηελ πλεπκαηηθή
δσή.
Ο πηζηφο βιέπεη ηνλ πφλν σο δσξεά ηνπ Θενχ θαη ηνλ δνμάδεη.
Σνλ ζεσξεί σο έλα κέζν άζθεζεο ζηελ ηαπείλσζε θαη ηελ αγάπε 90. Σνλ
νδεγεί ζε ζπλαίζζεζε ηεο αδπλακίαο ηνπ θαη ηνλ θέξλεη εγγχηεξα πξνο
ηνλ πιεζίνλ θαη ηνλ Θεφ. Εδηαίηεξα ν ςπρηθφο πφλνο έξρεηαη σο ηίκεκα
ηεο αγάπεο. ΋ζν κεγαιχηεξε είλαη ε αγάπε, ηφζν κεγαιχηεξνο γίλεηαη ν
ςπρηθφο πφλνο. Καη απηφ ην δηαπηζηψλνπκε ζηε δσή ηνπ Γέξνληα. Πφζν
ππέθεξε πξαγκαηηθά θαη ζπλέπαζρε κε ηνλ πιεζίνλ ηνπ, θάλνληαο ηνλ
πφλν ηνπο δηθφ ηνπ. Δ αγάπε θπζηθά είλαη ηζρπξφηεξε απφ ηνλ πφλν,
γηαηί έρεη ηε δχλακε λα ηνλ κεηακνξθψλεη ζε ειπίδα ζηνλ Θεφ 91.

88
Γεσξγίνπ Ε.Μαηδαξίδε, Φξηζηηαληθή Ηζηθή, η.β΄, φ.π., ζ. 615.
89
ΐι. Μαηζ. 26, 39 θ.ε.
90
Γεσξγίνπ Ε.Μαηδαξίδε, Φξηζηηαληθή Ηζηθή, η.β΄,φ.π., ζ. 619.
91
΋π., ζ. 624.

42
 Υσξίο ηνλ πφλν ηνπ ζηαπξνχ δελ έξρεηαη ε ραξά ηεο αλαζηάζεσο.
΢ε απηφ απνβιέπεη θαη ε άζθεζε. Δ άζθεζε «ζηεξίδεηαη ζηελ ειπίδα
ηεο αλαζηάζεσο, πνπ κεηαθέξεη ηνλ πηζηφ απφ ηε ςπρνινγηθή βίσζε ηνπ
πφλνπ ζηελ νληνινγηθή θαηαμίσζε ηνπ. Σνλ νδεγεί απφ ηε κίκεζε ηνπ
πάζνπο ηνπ Υξηζηνχ ζηελ ελ Υξηζηψ αλάζηαζε θαη δσή» 92.
΢πγθεθξηκέλα ζηε δσή ηνπ Γέξνληα ε άζθεζε θαη ν πφλνο ήηαλ
νη κφληκνη ζχληξνθνί ηνπ. Πξφζθεξε ηελ άζθεζε σο ζπζία αγάπεο ζηνλ
Υξηζηφ θαη δερφηαλ ηηο επψδπλεο αξξψζηηεο κε επραξηζηία θαη
δνμνινγία. Ανθηκάζηεθε ζθιεξά απφ δηάθνξεο αζζέλεηεο απφ πνιχ
λσξίο κέρξη θαη ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ. Σελ άζθεζή ηνπ δελ ηελ
παξέβιεπε πνηέ αθφκε θη αλ ήηαλ αζζελήο. ΢ε απηή ηελ πεξίπησζε
παξέβιεπε θαη αγλννχζε ηελ νδχλε ηνπ πφλνπ. Γηαηί κέζα ζηελ θαξδηά
ηνπ θπξηαξρνχζε ε αγάπε γηα ηνλ Υξηζηφ. Ώπηή ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ
πφλνπ πνπ είραλ θαη νη Μάξηπξεο, ν Γεξσλ ΠαΎζηνο ηελ εμεγεί κε ηα
παξαθάησ ιφγηα: «Γηα ηνλ Άγην πνπ πξνρσξεί ζην καξηχξην, ε αγάπε
ηνπ γηα ηνλ Υξηζηφ είλαη αλψηεξε απφ ηνλ πφλν, γη’ απηφ θαη ηνλ
εμνπδεηεξψλεη. Σν καραίξη ηνπ δεκίνπ ην έλησζαλ νη Μάξηπξεο
γιπθχηεξν θαη απφ ην δνμάξη ηνπ βηνιηνχ. ΋ηαλ θνπληψζε ε αγάπε γηα
ηνλ Υξηζηφ, ηφηε ην καξηχξην είλαη παλεγχξη, ε θσηηά αλαθνπθίδεη
θαιχηεξα απφ ην ινπηξφ, γηαηί ην θάςηκν ράλεηαη απφ ην θάςηκν ηεο
ζείαο αγάπεο. Σν γδάξζηκν είλαη ράηδεκα. Ο ζείνο έξσηαο παίξλεη ηελ
θαξδηά, παίξλεη θαη ην κπαιφ, θαη ηξειιαίλεηαη ν άλζξσπνο. Αελ
θαηαιαβαίλεη νχηε πφλν νχηε ηίπνηε, γηαηί ν λνπο ηνπ είλαη ζηνλ Υξηζηφ
θαη πιεκκπξίδεη ε θαξδηά ηνπ απφ ραξά»93.
΢ρεηηθά κε ηα πξνβιήκαηα ζηελ πγεία ηνπ, απηά μεθίλεζαλ απφ ην
1966. Έπαζρε ηφηε απφ λφζεκα ηνπ αλαπλεπζηηθνχ ζπζηήκαηνο, ην
νπνίν ηνλ θνχξαδε πνιχ, ιφγσ ησλ ζπρλψλ ππξεηψλ, ηνπ έληνλνπ βήρα

92
΋.π., ζ. 624.
93
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄, φ.π., ζ. 238.

43
θαη ηεο πνιιήο απφρξεκμεο. Οη γηαηξνί ζηνπο νπνίνπο απεπζχλζεθε,
έθαλαλ ιάζνο δηάγλσζε πεξί θπκαηίσζεο. Ώπηφ είρε σο ζπλέπεηα λα
αλαγθαζηεί λα πάξεη αληηθπκαηηθά θάξκαθα, γηα ελάκηζη ρξφλν, πνπ
φκσο ηνπ πξνμελνχζαλ κεγάιε θνχξαζε εμαηηίαο ησλ ζνβαξψλ
παξελεξγεηψλ.
Ώθνχ ε αγσγή απνδείρηεθε αλαπνηειεζκαηηθή θαη αληί λα ηνλ
σθειήζεη ηνλ έβιαςε πεξηζζφηεξν, δηαγλψζηεθε ε χπαξμε εθηεηακέλσλ
βξνγρεθηαζηψλ θαη ζηνπο δπν πλεχκνλεο. Γηα απηφ ην ιφγν εηζήρζε γηα
εγρείξεζε ζην λνζνθνκείν «Γ. Παπαληθνιάνπ» ηεο Θεζζαινλίθεο. Καηά
ηελ δηάξθεηα ηεο επέκβαζεο έγηλε εθηεηακέλε πλεπκνλεθηνκή θαη ζηνπο
δπν πλεχκνλεο, ε νπνία πεξηφξηζε ζεκαληηθά ηε δσηηθή ρσξεηηθφηεηα
ησλ πλεπκφλσλ θαη ηελ ηθαλφηεηα κεηαθνξάο νμπγφλνπ ζηνπο ηζηνχο
ηνπ ζψκαηνο. Ώπηφ είρε σο απνηέιεζκα λα θξπψλεη θαη λα αλαγθάδεηαη
λα θνξά κάιιηλα θαη ην θαινθαίξη94.
Βίρε κεγάιε επαηζζεζία ζην θξχν. Ώλ θάπνηα θνξά ζηηο
αγξππλίεο έκελε ιίγν αλνηρηή ε πφξηα ηεο Βθθιεζίαο, κε ην παξακηθξφ
ξεχκα άξρηδε λα θηεξλίδεηαη θαη λα βήρεη δπλαηά. Ώξθεηέο θνξέο έβαδε
ζην κέησπφ ηνπ κηα ραξηνπεηζέηα ή έλα κηθξφ έκπιαζηξν θάησ απφ ην
ζθνχθν ηνπ, γηα λα δεζηαίλεηαη ην θεθάιη 95.
Ώπηφ φκσο πνπ ηνλ ζέξκαηλε ήηαλ ε ζπζηαζηηθή ηνπ αγάπε γηα
ηνλ πνλεκέλν άλζξσπν πνπ είρε αλάγθε. Με θξχν, κε βξνρή, κε ρηφλη
άλνηγε ηελ πφξηα ηνπ, έβαδε ηνλ θφζκν κέζα ζην Ώξρνληαξίθη ηνπ θαη

94
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π., ζ. 48 θαη 51.
95
ΐι.Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄ ζζ. 216-217.Ο Γέξνληαο πέξα απφ ηηο πξαθηηθέο
κεζφδνπο, αληηκεηψπηδε ηνπο πνλνθεθάινπο πνπ είρε, ρξεζηκνπνηψληαο «πλεπκαηηθή» αζπηξίλε, ηελ
ςαικσδία: «Κη εγψ κηα κέξα θξχσζα θαη είρα έλαλ πνλνθέθαιν, πνπ πήγαηλε λα ζπάζε ην θεθάιη
κνπ. Άξρηζα ινηπφλ κηα σξαία ςαικσδία θαη κνπ έθπγε ν πνλνθέθαινο. Πξάγκαηη ε ςαικσδία καδί
κε ηελ επρή πνιχ βνεζάεη ζ’ απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, απαιαίλεη ηελ ςπρή, ηελ γιπθαίλεη, γηαηί νη
ζπλερείο ζιίςεηο θαη νη πφλνη ηελ θαηαβάιινπλ θαη ηεο δεκηνπξγνχλ ςχμε. Καη ρζεο βξάδπ δελ
κπνξνχζα λα θνηκεζψ απφ ηνλ πφλν. Βίπα, πσο αλ δελ μεκεξψζσ θαη πεζάλσ, ηφηε ζα έρσ…κεγάιε
κέξα. ΢ηελ άιιε δσή δελ ζα βξαδηάδε πνηέ, νχηε ζα μεκεξψλε…Έπεηηα πήξα έλα ράπη…, έςαια «Σαο
αιγεδφλαο ησλ Ώγίσλ». Ώπηφ ην…ράπη δηαξθεί φιε ηελ λχρηα! Έρνπλ ηέηνην ράπη εδψ νη γηαηξνί;».

44
εθείλνο πήγαηλε ζηελ Βθθιεζία πνπ ήηαλ πνιχ θξχα θαη έβιεπε
ηδηαηηέξσο ηνλ θαζέλα, ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο γηα πνιιέο ψξεο.
Ώπηή ηελ θαηάζηαζε, φζν δχζθνιε θαη επψδπλε θη αλ ήηαλ, ηελ
ππέκεηλε κε δνμνινγία ζηνλ Θεφ θαη ρσξίο γνγγπζκφ96.
Μεηά ηελ παξαπάλσ εγρείξεζε, ιφγσ ησλ ηζρπξψλ αληηβηνηηθψλ
πνπ πήξε, έπαζε ςεπδν-κεκβξαλψδε θνιίηηδα, πνπ ηνλ ηαιαηπψξεζε
πνιχ (κε ην κεγάιν αξηζκφ ησλ βιελλν-αηκαηεξψλ θελψζεσλ, ηνπο
έληνλνπο θνηιηαθνχο πφλνπο θαη ηα πξνβιήκαηα ζίηηζεο) γηα πνιινχο
κήλεο, θαη ηνπ άθεζε, κφληκα πιένλ κηα κεγάιε επαηζζεζία ζην έληεξν.
Οη πεξηζζφηεξεο ηξνθέο ηνπ πξνθαινχζαλ δπζπεπηηθέο ελνριήζεηο. Καη
πάιη δφμαδε ηνλ Θεφ, δελ δεηνχζε απαιιαγή απφ ηνλ πφλν, πάξα κφλν
ππνκνλή. Σελ ηαιαηπσξία ηνπ ηελ αληηκεηψπηδε σο ζείν δψξν. Ώπηφ
κπνξεί λα ην θάλεη κφλν εθείλνο πνπ έρεη ζπιιάβεη ην βαζχηεξν λφεκα
ηεο δσήο. Έιεγε ζηηο αδειθέο ηεο ΢νπξσηήο: «Πάλε επηά ρξφληα κε
αηκνξξαγίεο, κε πφλνπο… Ώιιά κε ζηελνρσξηέζζε, κφλν λα εχρεζζε γηα
ηελ πγεία ηεο ςπρήο κνπ. Βγψ ραίξνκαη πνπ κε ηίκεζε ν Θεφο θαη κνπ
έδσζε απηφ ην δψξν θαη δελ ζέισ λα κνπ ην ζηεξήζε. Αφμα ησ Θεψ, ν
Θεφο ην επηηξέπεη, γηα λα βνεζεζψ θαη’ απηφλ ηνλ ηξφπν. Έηζη δίλνπκε
εμεηάζεηο ζηελ ππνκνλή. Σψξα απηφ, χζηεξα ην άιιν…»97
΋κσο παξά ηηο ηαιαηπσξίεο ηνπ έπξεπε λα είλαη θνληά ζηνλ
θφζκν. Οη ζπλερείο επηζθέςεηο ησλ πξνζθπλεηψλ, ε θφξηηζε πνπ
απνθφκηδε απφ ηα πξνβιήκαηα ησλ άιισλ, πνπ ηα δνχζε ζαλ ήηαλ
πξαγκαηηθά δηθά ηνπ θαη ε ζσκαηηθή θνχξαζε πνπ πθίζηαην απφ ηελ
πξνζπάζεηά ηνπ λα ηνπο θξνληίζεη κε ηε θηιφμελε ηνπ δηάζεζε, φια
απηά ηνλ είραλ εμαληιήζεη. Ήηαλ πνιχ ιίγεο νη ψξεο πνπ άθελε γηα ηε
δηθή ηνπ μεθνχξαζε.

96
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…,φ.π., ζ. 336.
97
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, φ.π., ζ. 214.

45
 Χο δηαθφλεκα θαηαζθεχαδε «ζηακπσηά» εηθνλάθηα κε «κήηξα»
κεηαιιηθή, ηελ νπνία είρε ραξάμεη ν ίδηνο. Σα έδηλε επινγία ζηνπο
πξνζθπλεηέο θαη απεηθφληδαλ ηνλ Βζηαπξσκέλν, ηε Θενηφθν θαη ηνλ
Άγην Ώξζέλην Καππαδφθε. Ώπηφ πξνζέζεηε θη άιιε θνχξαζε ζην ήδε
βαξχ θαη εμαληιεηηθφ πξφγξακκά ηνπ, ηδηαίηεξα φηαλ έπξεπε λα ζθίμεη
ηελ πξέζα. Κάπνηα κέξα ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα ζθίμεη ηελ πξέζα
ππέζηε ζνβαξήο κνξθήο βνπβσλνθήιε. Γηα άιιε κηα θνξά ππέδεημε
ηψβεην ππνκνλή , γηαηί έπαζε κεγάιε δεκηά «ην άλνηγκα ηνπ θνηιηαθνχ
ηνηρψκαηνο, ψζηε κέζσ ηνπ αλνίγκαηνο απηνχ πξνέπηπηαλ ζην φζρεν
εληεξηθέο έιηθεο, πνπ ζρεκάηηδαλ κάδα κεγέζνπο κηθξνχ πεπνληνχ» 98.
Αελ επηζπκνχζε ηε ιχζε ηνπ ρεηξνπξγείνπ θαη πξνζπαζνχζε κε
δηθέο ηνπ επηλνήζεηο λα «θξάμεη» ην ράζκα ηνπ θνηιηαθνχ ηνηρψκαηνο,
αιιά κε αλεπηηπρή απνηειέζκαηα. ΢ε επίζθεςή ηνπ ζην Εεξφ
Δζπραζηήξην ηεο ΢νπξσηήο, έρνληαο απηφ ην πξφβιεκα ζηελ πγεία ηνπ,
είρε παξακείλεη πνιιέο ψξεο φξζηνο, έηζη ψζηε λα κπνξέζνπλ λα πάξνπλ
ηελ επρή ηνπ, φζνη πξνζθπλεηέο παξεπξέζεθαλ εθεί.
Σελ θαηάζηαζε απηή κε ηελ πξνρσξεκέλε κνξθή βνπβσλνθήιεο,
ηελ ππέθεξε θαξηεξηθά ηέζζεξα κε πέληε ρξφληα, θεξχηηνληαο ηελ αξεηή
ηεο ππνκνλήο φρη κφλν κε ηα ιφγηα, αιιά πάλσ απ’ φια κε ην έκπξαθην
παξάδεηγκά ηνπ. ΢ε κηα επίζθεςή φκσο ζηε ΢νπξσηή νξηζκέλνη γλσζηνί
ηνπ γηαηξνί θπξηνιεθηηθά ηνλ «απήγαγαλ» θαη ηνλ νδήγεζαλ ζην
Θεαγέλεην Ννζνθνκείν, φπνπ θαη ρεηξνπξγήζεθε γηα απηφ ην
πξφβιεκα99.
Ώπφ ην 1988 πεξίπνπ άξρηζε λα έρεη πξφζζεηα πξνβιήκαηα κε ην
έληεξφ ηνπ. Άξρηζε λα έρεη κηθξή αηκνξξαγία ζηελ αξρή, ε νπνία
ζηαδηαθά απμαλφηαλ φιν θαη πην πνιχ. Παξά ηηο ππνδείμεηο γλσζηψλ ηνπ
γηαηξψλ, δελ επηζπκνχζε λα βγεη εθηφο ηνπ ΋ξνπο γηα λα ππνβιεζεί ζε

98
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π., ζ. 52.
99
΋.π., ζ. 52.

46
εμεηάζεηο. Βπίζεο δελ έπαηξλε θάξκαθα φρη απφ πεξηθξφλεζε ζηελ
επηζηήκε, αιιά γηαηί πίζηεπε πσο έηζη πξνζέζεηε θαηλνχξηα πξνβιήκαηα
ζηελ πγεία ηνπ.
Δ αηκνξξαγία σζηφζν απμαλφηαλ ζε πνζφηεηα θαη ζπρλφηεηα θαη
ην 1993 ε θαηάζηαζή ηνπ επηδεηλψζεθε πνιχ. Σν πξφζσπφ ηνπ είρε
πιένλ ην ρξψκα ηνπ θεξηνχ.
Δ Μεγάιε Σεζζαξαθνζηή εθείλεο ηεο ρξνληάο ήηαλ κηα πνιχ
δχζθνιε πεξίνδνο γηα ηνλ Γέξνληα. Έθαλε θαη απζηεξή λεζηεία κε
ζπλέπεηα λα εμαληιεζνχλ ζχληνκα νη δπλάκεηο ηνπ. Αελ κπνξνχζε λα
μεθνπξαζηεί θαηά ηε δηάξθεηα ηεο λχρηαο ιφγνπ ηνπ έληνλνπ πφλνπ θαη
ησλ ζπρλψλ αηκνξξαγηθψλ θελψζεσλ. Σελ εκέξα ζπλέρηδε λα ζπξξέεη ην
πιήζνο ησλ επηζθεπηψλ, πνιινί απφ ηνπο νπνίνπο , αλ θαη έβιεπαλ ηελ
εμαζζελεκέλε θαηάζηαζε πνπ βξηζθφηαλ, επέκελαλ λα ηνλ δνπλ.
Βθείλνο μερλνχζε ηνλ δηθφ ηνπ πφλν θαη κάδεπε κε κνλαδηθή απηνζπζία
ηνλ πφλν ησλ άιισλ100.
΢ηηο 5 Ννεκβξίνπ βγήθε γηα ηειεπηαία θνξά απφ ην πεξηβφιη ηεο
Παλαγίαο γηα λα παξαζηεί ζηελ αγξππλία ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ πνπ
ηηκάηαη ζηηο 10 Ννεκβξίνπ ζην Δζπραζηήξην ηεο ΢νπξσηήο, φπσο
ζπλήζηδε λα θάλεη θάζε ρξφλν.
Βλψ εηνηκαδφηαλ λα επηζηξέςεη ζην Άγηνλ ΋ξνο, έπαζε αηειή
απνθξαθηηθφ εηιεφ απφ ηνλ φγθν ηνπ εληέξνπ θαη έηζη αλαγθάζηεθε λα
παξακείλεη θαη λα θάλεη εμεηάζεηο ζην Θεαγέλεην Ννζνθνκείν. Βθεί
δηαπηζηψζεθε ε χπαξμε φγθνπ, κεγέζνπο κηθξνχ πνξηνθαιηνχ, ζην
ηειεπηαίν ηκήκα ηνπ παρένο εληέξνπ 101.
Οη γηαηξνί απνθάλζεθαλ πσο πξέπεη πξψηα λα ππνβιεζεί ζε
αθηηλνβνιίεο, γηα λα ζπξξηθλσζεί ν φγθνο θαη ζηε ζπλέρεηα λα

100
΋.π., ζ. 53.
101
΋.π., ζζ. 56-57.

47
αθνινπζήζεη ε ρεηξνπξγηθή επέκβαζε. ΢ηελ αμνληθή ηνκνγξαθία
δηαπηζηψζεθε ή κεηάζηαζε ζην ήπαξ θαη ζηνλ πλεχκνλα.
Σέζζεξηο εβδνκάδεο κεηά ην ηέινο ησλ αθηηλνβνιηψλ
απνθαζίζηεθε λα ρεηξνπξγεζεί. Δ εγρείξεζε θξάηεζε πέληε ψξεο.
Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο επέκβαζεο έγηλε ε αθαίξεζε ηνπ φγθνπ
ηνπ παρένο εληέξνπ, ελψ ιίγεο κέξεο κεηά θαη ε πξψηε ρεκεηνζεξαπεία,
ηελ νπνία δέρηεθε λα θάλεη χζηεξα απφ ηηο παξαθιήζεηο ησλ
πλεπκαηηθψλ ηνπ παηδηψλ, πνπ ήιπηδαλ φηη κε απηφ ηνλ ηξφπν ζα ηνλ
έρνπλ πεξηζζφηεξν ρξφλν θνληά ηνπο
Ώμίδεη λα παξαζέζνπκε ηα ιφγηα ηνπ Γέξνληα ζρεηηθά κε ηελ
εκπεηξία πνπ είρε κε ηηο αθηηλνβνιίεο θαη ρεκεηνζεξαπείεο: « Άθνπγα
«ρεκεηνζεξαπείεο» θαη λφκηδα φηη είλαη «ρπκνζεξαπείεο», δειαδή φηη
θάλνπλ ζηνπο θαξθηλνπαζείο ζεξαπεία κε ρπκνχο, κε θπζηθέο ηξνθέο!
Πνπ λα μέξσ; Σψξα φκσο θαηάιαβα ηη ηαιαηπσξία είλαη…ην ρεηξφηεξν
είλαη πνπ ζνπ θφβεηαη ε φξεμε, ελψ πξέπεη λα θαο θαιά, δελ κπνξείο λα
θαο θαζφινπ. Καη νη γηαηξνί ζνπ ιέλε: «Πξέπεη λα ηξσο». Βκ, πψο λα
θαο, αθνχ φια απηά ζνπ θφβνπλ ηελ φξεμε θαη ζε θάλνπλ πηψκα! ΋ηαλ
έθαλα αθηηλνβνιίεο, ελψ θαηγφκνπλ, δελ κπνξνχζα λα πησ θαζφινπ
λεξφ. Μνπ εξρφηαλ λα θάλσ εκεηφ, αηζζαλφκνπλ απέρζεηα αθφκε θαη γηα
ην λεξφ»102.
Ώθνχ έκεηλε δέθα πεξίπνπ κέξεο ζην λνζνθνκείν, κεηαθέξζεθε
ζην Δζπραζηήξην ηεο ΢νπξσηήο γηα λα αλαξξψζεη.
΢ηα κέζα Ώπξηιίνπ έγηλε θαη δεχηεξε ρεηξνπξγηθή επέκβαζε γηα
λα απνθαηαζηαζεί ε ιεηηνπξγία ηνπ εληέξνπ.
Λίγεο κέξεο κεηά έγηλε πάιη αμνληθή ηνκνγξαθία, φπνπ
δηαπηζηψζεθε φηη νη κεηαζηάζεηο ζην ήπαξ θαη ζηνπο πλεχκνλεο είραλ
επεθηαζεί.

102
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, φ.π., ζ. 219.

48
 Οη γηαηξνί ηνπ αλαθνίλσζαλ φηη ζχκθσλα κε ηελ πξφγλσζε ην
πεξηζψξην δσήο ηνπ ήηαλ ην πνιχ έλα ηεηξάκελν. ΋ηαλ ην άθνπζε απηφ
είπε ρακνγειψληαο: «Καιά, λσξίηεξα δελ γίλεηαη; Πξέπεη λα πεξηκέλσ
ηφζνπο κήλεο;»103. Σν ίδην είρε αληηδξάζεη θαη φηαλ πιεξνθνξήζεθε ηε
δηάγλσζε ηνπ θαξθίλνπ 104. Βίρε πεη: «Φέξε έλα καληήιη λα ρνξέςσ ην
«Έρε γεηα, θαεκέλε θφζκε»! Βγψ πνηέ δελ ρφξεςα ζηελ δσή κνπ, αιιά
ηψξα απφ ηελ ραξά κνπ πνπ πιεζηάδεη ν ζάλαηνο ζα ρνξέςσ» 105. Καη
είλαη θπζηθφ λα ραηξφηαλ106. Γηαηί ζα ζπλαληνχζε Βθείλνλ πνπ αγάπεζε
φζν ηίπνηα άιιν ζηε δσή ηνπ.
Βίρε απνθαζίζεη λα επηζηξέςεη νξηζηηθά ζην θαιχβη ηνπ, αιιά
εκθαλίζηεθε πςειφο ππξεηφο κε δχζπλνηα θαη απηφ ηνλ αλάγθαζε λα
αλαβάιεη ηελ αλαρψξεζή ηνπ.
Δ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ επηδεηλσλφηαλ πιένλ δξακαηηθά. ΢ην
ππεξερνγξάθεκα πνπ έγηλε δηαπηζηψζεθε φηη νη κεηαζηάζεηο είραλ
θαηαιάβεη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ ήπαηνο, ην νπνίν είρε δηνγθσζεί
ζεκαληηθά.
Βλψ πεξλνχζαλ νη κέξεο ε αλνξεμία απμαλφηαλ ην ίδην θαη ε
δχζπλνηα, νη πφλνη ζηελ θνηιηά γηλφληνπζαλ εληνλφηεξνη θαη ζπρλφηεξνη
θαη ηέινο πξνζηέζεθε ζεκαληηθή ηαρπθαξδία, πεξηνδηθφο ππξεηφο θαη
κεηεσξηζκφο ηεο θνηιηάο, δεκηνπξγψληαο κηα πνιχ δχζθνιε θαηάζηαζε,
αθνχ δελ εχξηζθε πιένλ ζέζε ζην θξεβάηη, πξνθεηκέλνπ ιίγν λα
αλαπαπζεί.

103
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π., ζ. 59.
104
ΐι.Μηραήι Μηραήι, Τν κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, Κχπξνο 2002, ζ. 104: «Ο ίδηνο
παξεθάιεζε ηνλ Άγην Ώξζέλην, λα επηηξέςεη ν Θεφο λα πξνζβιεζεί απφ ηελ επάξαηε λφζν ηνπ
θαξθίλνπ, γηα λα ππνθέξεη, φρη κφλνλ φζα δελ πξφθζαζε λα πάζεη ν Εεζνχο Υξηζηφο, αιιά θαη γηα ηε
ζσηεξία ησλ αλζξψπσλ».
105
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, φ.π., ζ. 256.
106
ΐι. ΐαζηιείνπ Ε. Καιιηαθκάλε Πξσηνπξεζβπηέξνπ, Ο εθθιεζηνινγηθόο ραξαθηήξαο ηεο
πνηκαληηθήο, Λεληίσ δσλλύκελνη 2, εθδ. Μπγδνλία, Θεζζαινλίθε 2005, ζ. 203-204: «νη άγηνη κε ηελ
εθνχζηα άζθεζε θαη ηελ κεηαζηνηρείσζε ησλ παζψλ, ππεξβαίλνπλ ηνλ θφβν ηνπ ζαλάηνπ. Γηα ηνπο
αγίνπο, αιιά θαη ηνπο δηθαίνπο ν ζάλαηνο είλαη απαιιαγή θαη απνρσξηζκφο απφ ηε θζνξά θαη ηνλ
ζάλαην, ειεπζεξία απφ ηε δνπιεία, ιχηξσζε απφ ηνπο πφλνπο θαη ηα δεηλά ηεο παξνχζαο δσήο… είλαη
αλάπαπζε ησλ ηεξψλ αγψλσλ θαη θφπσλ γηα ηελ θαηά Υξηζηφλ ηειείσζε. Βίλαη αηψληνο ζαββαηηζκφο».

49
 ΢ηα ηέιε ηνπ Ενπλίνπ νη γηαηξνί ηνπ αλαθνίλσζαλ φηη ηνπ
απνκέλνπλ δπν-ηξεηο ην πνιχ εβδνκάδεο.
Βηνηκάδεηαη πιένλ γηα ην κεγάιν ηαμίδη κε ην δηαβαηήξην ησλ
δνθηκαζηψλ ζην ρέξη.
Σν ηειεπηαίν εηθνζηηεηξάσξν ήηαλ πνιχ ήξεκνο, αλ θαη ππέθεξε
πνιχ. Αελ δερφηαλ άιια θάξκαθα, παξά κφλν θνξηηδφλε θαη απηφ γηαηί
ηνπ εμήγεζαλ φηη δελ ηνπ παξαηείλεη ηε δσή, απιά ηνλ βνεζά λα
απηνεμππεξεηείηαη θάπσο.
Δ ηειεπηαία ηνπ λχρηα (11 πξνο 12 Ενπιίνπ) ήηαλ πνιχ
καξηπξηθή. ΢ηηο κηάκηζε ην πξσί πεηάρηεθε απφ ην θξεβάηη θαη είπε
«πνλάσ πνιχ»107. Ήηαλ κνχζθεκα ζηνλ ηδξψηα. Παξά ηελ παπζίπνλε
έλεζε πνπ ηνπ είραλ θάλεη λσξίηεξα, ν πφλνο δελ ππνρσξνχζε. ΢ηε
ζπλέρεηα ηνπ έδσζαλ θάξκαθν γηα λα θνηκεζεί, αιιά απηφ ζηάζεθε
αδχλαην εμαηηίαο ηνπ πφλνπ. Φέιιηζε ην φλνκα ηεο Παλαγίαο θαη ην
πξσί άθεζε ηελ ηειεπηαία ηνπ πλνή. Παξέδσζε ηελ νζία ςπρή ηνπ ζηνλ
Κχξην κεηά απφ κηα δσή άζθεζεο θαη νινθιεξσηηθήο πξνζθνξάο.

107
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π., ζ. 60.

50
 Β. Η AΓΙΟΣΗΣΑ ΢ΣΟ ΒΙΟ ΣΟΤ ΓΕΡΟΝΣΟ΢ ΠΑΪ΢ΙΟΤ
ΣΟΤ ΑΓΙΟΡΕΙΣΟΤ

΢ε απηφ ην θεθάιαην ζα παξαζέζνπκε νξηζκέλα ηεθκήξηα πνπ

αλαδεηθλχνπλ ηελ παγησκέλε ζηε ζπλείδεζε ηνπ πιεξψκαηνο ηεο
Βθθιεζίαο, αγηφηεηα ηνπ κεγάινπ ζχγρξνλνπ αζθεηή ηεο επνρήο καο,
ηνπ Γέξνληνο Πατζίνπ.
΢ε απηφ ην ζεκείν θξίλεηαη ζθφπηκν λα γίλεη κηα επηζήκαλζε πνπ
αθνξά θάζε κέινο ηεο Βθθιεζίαο θαη έρεη ζρέζε κε ην πψο κπνξεί λα
πξνρσξήζεη πξνο ηελ αγηφηεηα. Ώθεηεξία απηήο ηεο πνξείαο είλαη
θπζηθά ην κπζηήξην ηνπ αγίνπ ΐαπηίζκαηνο θαη Υξίζκαηνο. Σν βάπηηζκα
εηζάγεη ηνπο αλζξψπνπο ζην ζψκα ηνπ Υξηζηνχ, θάλνληαο ηνπο κέιε ηεο
θνηλσλίαο ηνπ108. Σν ρξίζκα, ακέζσο κεηά ην βάπηηζκα, παξέρεη
ραξηζκαηηθή εμνπζία γηα ηνλ αγψλα άζθεζεο, πξνθνπήο θαη ηειείσζεο.
Σν βαπηηζκέλν κέινο κέζσ ησλ ελεξγεηψλ ηνπ Ώγίνπ Πλεχκαηνο
ηθαλψλεηαη, πινπηίδεηαη θαη ζεξαπεχεηαη. Παίξλνληαο ηνλ αξξαβψλα ηεο
ραξηζκαηηθήο εμνπζίαο, θηλείηαη απεπζείαο ζηελ πξαγκάησζε ηεο
βαζηιείαο ηνπ Θενχ ζην κέηξν ηεο άζθεζεο θαη ηεο ζπλεξγείαο 109.
Ώμίδεη λα δνχκε ηη ιέεη ν ίδηνο ν Γέξσλ ΠαΎζηνο γηα ην βάπηηζκα
πνπ καο δίλεη λα θαηαλνήζνπκε κε ηνλ απιφ θαη κεζηφ ιφγν ηνπ, πσο
ελεξγνπνηείηαη ε Υάξηο ηνπ Θενχ: « Με ην άγην βάπηηζκα εηζήιζε ζηελ
ςπρή καο ε ράξε ηνπ Υξηζηνχ καο θαη απηή ε δσξεά είλαη γηα φινπο ε
ίδηα. Μεξηθέο θνξέο φκσο λνκίδνπκε φηη ζε έλαλ Άγην ν Θεφο έδσζε πην
πνιιά ραξίζκαηα, απηφ είλαη ιάζνο. Ο Υξηζηφο αγαπά φια Σνπ ηα παηδηά
ην ίδην, φια ηα παηδηά Σνπ φκσο δελ έρνπλ ην ίδην θηιφηηκν. ΋ηαλ έλαο
άλζξσπνο έρεη πνιχ θηιφηηκν θαη πηζηεχεη φηη ε ράξε ηνπ Υξηζηνχ, απφ
ηνπ αγίνπ βαπηίζκαηνο είλαη ζηελ ςπρή καο – θαη γη’ απηφ ηαπεηλψλεη ην
108
Νίθνπ Ώ.Μαηζνχθα, Γνγκαηηθή θαη Σπκβνιηθή Θενινγία Γ. Αλαθεθαιαίσζε θαη Αγαζνηνπία.Έθζεζε
ηνπ νηθνπκεληθνύ ραξαθηήξα ηεο ρξηζηηαληθήο δηδαζθαιίαο, εθδ. Π.Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε
2001,ζ.277.
109
΋.π.,ζ. 280.

51
ζέιεκά ηνπ θαη εμαγλίδεη ηνλ εαπηφ ηνπ γηα λα ελεξγήζεη ε ράξε,- ηφηε,
επεηδή ε ράξε ελεξγεί ζ’ απηήλ ηελ ςπρή, λνκίδνπκε φηη ν Θεφο ηεο
έδσζε πην πνιιά ραξίζκαηα. Δ αιήζεηα φκσο είλαη φηη απηή ε ςπρή
αγάπεζε πνιχ ην Υξηζηφ θαη άθεζε κε ηελ ηαπείλσζή ηεο Βθείλνλ λα
ελεξγεί ζ’ απηήλ θαη γη’ απηήλ. Βκείο δελ πζηεξνχκε ζε ηίπνηα απφ ηνπο
Ώγίνπο Ώπνζηφινπο. Βθείλνη είραλ ηνλ Κχξην ζσκαηηθά θνληά ηνπο θαη
ηνπο βνεζνχζε, αιιά θαη εκείο κε ηε ράξε ηνπ αγίνπ βαπηίζκαηνο, Σνλ
έρνπκε κέζα ζηελ ςπρή καο»110.
΢ρεηηθά κε ηα ραξίζκαηα ηνπ Γέξνληα θαη ηελ πνξεία ηνπ ζηελ
αγηφηεηα πνιχ αληηπξνζσπεπηηθά είλαη ηα ιφγηα ηνπ ΢εβαζκησηάηνπ
Μεηξνπνιίηνπ Ναππάθηνπ θαη Ώγ. ΐιαζίνπ θ. Εεξνζένπ:« Έδεζε φιε
ηελ δνγκαηηθή ηεο Βθθιεζίαο (Θενινγία, Υξηζηνινγία, Βθθιεζηνινγία,
δαηκνλνινγία, εζραηνινγία) εκπεηξηθά ζηελ πξνζσπηθή ηνπ δσή.
Δ Οξζφδνμε εζπραζηηθή παξάδνζε πεξί θαζάξζεσο, θσηηζκνχ
θαη ζεψζεσο είλαη ε ππνδνκή ησλ δνγκάησλ ηεο Οξζνδφμνπ Βθθιεζίαο,
αθνχ δηα ηεο θαζαξηηθήο ελέξγεηαο ν άλζξσπνο θαζαίξεηαη απφ ηηο
δαηκνληθέο δπλάκεηο, δηα ηεο θσηηζηηθήο ελέξγεηαο ηνπ Θενχ απνθηά ηελ
αδηάιεηπηε κλήκε ηνπ Θενχ, θαη δηα ηεο ζενπηηθήο ελέξγεηαο ηνπ Θενχ
έρεη πξνζσπηθή θνηλσλία κε ηνλ Θεφ, ηελ Παλαγία θαη ηνπο Ώγίνπο,
βηψλεη εκπεηξηθά ηελ Βθθιεζία σο ΢ψκα Υξηζηνχ θαη θνηλσλία ζεψζεσο,
νπφηε ζηελ ζπλέρεηα θαζίζηαηαη δηδάζθαινο ζηελ Βθθιεζία, εθθξαζηήο
ηεο εκπεηξηθήο ζενινγίαο. Έηζη εμεγνχληαη νη ζεφπλεπζηεο δηδαρέο ηνπ
Γέξνληα, ην ράξηζκα ηεο δηαθξίζεσο ησλ πλεπκάησλ, αθνχ μερψξηδε ην
ζετθφ απφ ην δηαβνιηθφ, πξάκα πνπ ζπληζηά ηελ αιεζηλή ζενινγία.
Θεξάπεπε ηηο πλεπκαηηθέο θαη ζσκαηηθέο αζζέλεηεο ησλ αλζξψπσλ, θαη
έθαλε πνιιά θαη κεγάια ζαχκαηα, πξνμελνχζε αιινηψζεηο πλεπκαηηθέο
ζηνπο ζπλνκηιεηάο ηνπ, νδεγείην απφ ην Άγηνλ Πλεχκα»111.

110
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π., ζ.126-127.
111
Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ…,φ.π., ζ. 40-41.

52
 Δ αιήζεηα είλαη πσο ν ίδηνο πξνζπαζνχζε λα θξχςεη ηα ραξίζκαηά
ηνπ, ηα ζρέδηα ηνπ Θενχ φκσο ήηαλ δηαθνξεηηθά, κε απνηέιεζκα ε θήκε
ηνπ λα εμαπισζεί εθηφο Ώγίνπ ΋ξνπο, λα πεξάζεη ηα ζχλνξα ηεο
Βιιάδαο θαη λα θηάζεη σο ηα πέξαηα ηεο νηθνπκέλεο.112.
Γηαηί ε Θεία Υάξηο πξνδίδεη εθείλνλ πνπ ηελ έρεη, αθνχ ζχκθσλα
κε ηνλ Γέξνληα : « φπνηνο είλαη θνληά ζηνλ Θεφ, έρεη ηνλ λνπ ηνπ ζηα
ζεία λνήκαηα θαη έρεη πάληνηε θαινχο ινγηζκνχο, είλαη εηξεληθφο θαη δε
ηνλ Παξάδεηζν ζηελ γε. Ώπηφο ν άλζξσπνο έρεη θάηη μερσξηζηφ απφ
εθείλνλ πνπ είλαη καθξηά απφ ηνλ Θεφ, θαη απηφ είλαη αηζζεηφ θαη ζηνπο
άιινπο. Να, απηφ είλαη ε ζεία Υάξηο, ε νπνία πξνδίδεη ηνλ άλζξσπν,
αθφκε θη αλ θξχβεηαη»113. Σνλίδεη αθφκε πσο « φπνηνο έρεη ηελ
πλεπκαηηθή νκνξθηά πνπ δίλεη ε αξεηή, ιάκπεη απφ ηελ ζεία Υάξε. Γηαηί
φζν απνθηάεη ν άλζξσπνο αξεηέο, ζεψλεηαη, θαη επφκελν είλαη λα
αθηηλνβνιεί θαη λα πξνδίδεηαη απφ ηελ ζεία Υάξε. Έηζη θαλεξψλεηαη
ζηνπο αλζξψπνπο, ρσξίο λα ην ζέιεη θαη ρσξίο ν ίδηνο λα ην
θαηαιαβαίλεη, θαη δνμάδεηαη ν Θεφο» 114.
Καη απηφ θπζηθά είρε σο επαθφινπζν, ην θνπηινπκνπζηαλφ θειιί
ηεο Παλαγνχδαο, εθεί φπνπ ηεξκάηηζε θαη νινθιήξσζε ηελ αζθεηηθή ηνπ
βηνηή, λα κεηαηξαπεί ζε κηα ζχγρξνλε « θνιπκβήζξαλ ηνπ ΢ηισάκ»115.
Έλα πιήζνο αλζξψπσλ κεγάισλ κηθξψλ, γέξσλ λέσλ, κνξθσκέλσλ
αγξακκάησλ, επηηπρεκέλσλ απνηπρεκέλσλ, ζπλέξεε γηα λα βξεη αγάπε,
ζνθία Θενχ, θαζνδήγεζε, εηξήλε, παξεγνξηά, θνπξάγην, κεηάλνηα, κε
κηα ιέμε ππμίδα ζσηεξίαο ζηελ δσή ηνπο116.
Σα παξαθάησ πνπ παξαζέηνληαη πηζηνπνηνχλ πσο ν Γέξσλ
ΠαΎζηνο ήηαλ έλαο ραξηζκαηηθφο κνλαρφο. Ίζσο κπνξεί λα μελίδνπλ

112
Ώζαλαζίνπ Ραθνβαιή, Ο Παηήξ Παΐζηνο κνπ είπε, Θεζζαινλίθε 2005, ζ.20.
113
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, Πλεπκαηηθόο Αγώλαο, Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ «Βπαγγειηζηήο
Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο 2001, ζ. 116.
114
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Δ΄, φ.π., ζ.162
115
Εσ. Θ, 7.
116
Ώζαλαζίνπ Γ.Μειηζζάξε, Παΐζηνο, Οξζνδνμίαο άλζνο εύσζκνλ, φ.π., ζζ. 141-142.

53
κεξηθνχο ή θαη λα εθιακβάλνληαη σο ππεξβνιέο θαη γελλήκαηα ηεο
επζεβνχο θαληαζίαο ησλ πηζηψλ, φκσο δελ πξέπεη λα παξαβιέπεηαη θάηη
πνιχ ζεκαληηθφ. Δ αγηφηεηα είλαη ζθνπφο θάζε πηζηνχ θαη απνηειεί
δσξεά ηνπ Ώγίνπ Πλεχκαηνο. Ο Κχξηνο Εεζνχο Υξηζηφο ήηαλ ζαθήο: «
ἀκήλ, ἀκήλ ιέγσ ὑκῖλ, ὁ πηζηεχσλ εἰο ἐκέ, ηα ἔξγα ἅ ἐγψ πνηῶ θἀθεῖλνο
πνηήζεη, θαη κείδνλα ηνχησλ πνηήζεη»117, δηεπθξηλίδνληαο επίζεο πσο «
ρσξίο ἐκνῦ νὐ δχλαζζε πνηεῖλ νὐδέλ»118. Καη απηφ ν Γέξσλ ΠαΎζηνο ην
βίσλε θαη ην ηεξνχζε απαξεγθιίησο.

1. Οράματα του Γέροντοσ Παΰςίου του Αγιορείτου

Ο Πξεζβχηεξνο Αηνλχζηνο Σάηζεο ζην έξγν ηνπ «ν Ώζθεηήο ηεο

Παλαγνχδαο», ζην θεθάιαην ζρεηηθά κε ηα νξάκαηα ηνπ Γέξνληνο
Πατζίνπ, επεμεγεί κε ζαθήλεηα θαη απιφηεηα ηη είλαη φξακα, πφηε
πξνέξρεηαη απφ ηνλ Θεφ, πφηε απφ ηνλ ερζξφ ηνπ αλζξψπνπ θαη πνηα
είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο119. Σνλίδεη φηη κεξηθέο θνξέο επηηξέπεη ν
Θεφο λα δνπλ νξηζκέλνη νξάκαηα δει. λα ηνπο εκθαληζζνχλ δηάθνξα
ηεξά πξφζσπα θαη λα ηνπο απνθαιχςνπλ ζείεο αιήζεηεο ή θάπνηεο
επηζπκίεο. Γίλεηαη δηάθξηζε κεηαμχ νξακάησλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ
ελέξγεηα ηνπ Ώγίνπ Πλεχκαηνο θαη εθείλσλ πνπ είλαη απνθχεκα ηεο
θαληαζίαο ή ηνπ πλεχκαηνο ηεο πιάλεο. Σα πξψηα είλαη απξφνπηα,
ηαξάζζνπλ ηελ ςπρή ηνπ αλζξψπνπ πνπ ηα βιέπεη θαη ακέζσο ηε
γεκίδνπλ κε εηξήλε, δελ δηαξθνχλ πνιχ, αθήλνπλ δσεξή επηζπκία γηα
ηειεηφηεηα θαη απφθηεζε θαξπψλ αξεηήο, παξακέλνπλ γηα καθξφ
ρξνληθφ δηάζηεκα ηππσκέλα ζηε δηάλνηα θαη δελ πξνθαινχληαη κε θακηά
κέζνδν. ΢ε αληίζεζε κε ηα δαηκνληθήο πξνειεχζεσο πνπ δεκηνπξγνχλ
ηαξαρή θαη ζφξπβν, πνπ γελλνχλ ζηελ ςπρή νίεζε, κίζνο θαη θφβν θαη

117
Εσαλ. 14, 12.
118
Εσαλ. 15, 5.
119
Αηνλπζίνπ Σάηζε πξεζβπηέξνπ, ν αζθεηήο ηεο παλαγνύδαο, Κφληηζα 2000, ζ. 37.

54
θπζηθά καξαίλνπλ ηνλ ηεξφ δήιν γηα πλεπκαηηθφ αγψλα θαη θαηά
Υξηζηφλ πξνθνπή.
Σα πιένλ αμηφπηζηα νξάκαηα, είλαη απηά πνπ ηα αληηιακβάλεηαη ν
άλζξσπνο κε ηηο αηζζήζεηο ηνπ, νθζαικνθαλψο, φπσο ζπλήζσο ιέγεηαη,
επξηζθφκελνο ελ εγξεγφξζεη θαη ζπλήζσο κέζα ζε θιίκα εζπρίαο,
θαηάλπμεο θαη πξνζεπρήο.
Αε ζεσξείηαη ππεξβνιή λα πνχκε πσο ν Γέξσλ ΠαΎζηνο είρε
δεκηνπξγήζεη θηιία κε ηνπο Ώγίνπο, αθνχ φπσο ν ίδηνο ιέεη : « φηαλ
ζθεθηφκαζηε ηνπο Ώγίνπο, καο ζθέθηνληαη θαη νη Άγηνη θαη καο βνεζνχλ.
Έηζη πηάλεη θαλείο θηιία κε ηνπο Ώγίνπο, πνπ είλαη θαη ε πην ζίγνπξε
θηιία. Σφηε κπνξεί λα είλαη κφλνο θαη λα δεη κε φινπο, θαη κε Ώγίνπο θαη
κε Ώγγέινπο θαη κε φινλ ηνλ θφζκν. Να είλαη κφλνο θαη λα ληψζεη φιε
απηήλ ηελ ζπληξνθηά! Βίλαη δσληαλή ε παξνπζία ησλ Ώγίσλ. ΋ινη νη
Άγηνη είλαη παηδηά ηνπ Θενχ θαη βνεζνχλ εκάο ηα ηαιαίπσξα παηδηά ηνπ
Θενχ»120. Οκνινγεί πσο « θαη ζηελ επνρή καο ππάξρνπλ άλζξσπνη
αθηεξσκέλνη ζηνλ Θεφ πνπ δνπλ νπξάληεο θαηαζηάζεηο θαη έρνπλ επαθή
κε Ώγγέινπο, κε Ώγίνπο, αθφκε θαη κε ηνλ Υξηζηφ θαη ηελ Παλαγία»121.
΢πδεηνχλ καδί ηνπο, φπσο ζα κηινχζαλ κε θάπνην νηθείν πξφζσπν ηεο
θαζεκεξηλήο ηνπο δσήο: « Μπαίλνπλ Άγγεινη, Άγηνη απφ ην παξάζπξν,
ηνπο βιέπεηο, κηιάο καδί ηνπο, θεχγνπλ…» 122.
Σα νξάκαηα πνπ αθνινπζνχλ είλαη ζπγθινληζηηθά, γηαηί
βιέπνπκε λα εκθαλίδνληαη ζην Γέξνληα ν ίδηνο ν Υξηζηφο, ε Παλαγία,
δηάθνξνη Άγηνη θαη πξφζσπα, ηα νπνία έδεζαλ ελ νζηφηεηη. Ώπφ ηα
νξάκαηα απηά έπαηξλε πνιιέο πιεξνθνξίεο θαη θπξίσο δχλακε γηα λα
ζπλερίδεη κέρξη ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ ηελ άζθεζε θαη λα δηαηεξεί ηε
θιφγα ηεο αγάπεο πξνο ηνλ πιεζίνλ άζβεζηε 123.

120
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Α΄, φ.π., ζ.336.
121
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄, φ.π., ζ. 261.
122
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Α΄, φ.π., ζ. 225.
123
Αηνλπζίνπ Σάηζε πξεζβπηέξνπ, Ο αζθεηήο ηεο παλαγνύδαο,φ.π., ζ. 38.

55
 α. Εμφανίςεισ του Φριςτού

Δ πξψηε είζνδνο ηνπ Γέξνληα ζην ρψξν ησλ ππεξθπζηθψλ

απνθαιχςεσλ ιακβάλεη ρψξα ζηελ ειηθία ησλ δεθαπέληε ρξφλσλ θαη
είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηε κεηέπεηηα δσή ηνπ θαη ηε κνλαρηθή
ηνπ θιίζε.
΋ηαλ ήηαλ 15 εηψλ, ζηελ Κφληηζα, είρε ζπλήζεηα ηα απνγεχκαηα
λα απνζχξεηαη κέζα ζην γεηηνληθφ δάζνο, φπνπ είρε δηακνξθψζεη έλα
πξφρεηξν αζθεηήξην απφ θχια θαη θιαδηά θαη πξνζεπρφηαλ. Αηάβαδε
ηνπο βίνπο θαη ηα ζπλαμάξηα, ζαχκαδε ηελ άζθεζε θαη ηηο λεζηείεο πνπ
έθαλαλ νη Άγηνη θαη πξνζπαζνχζε λα ηνπο κηκεζεί κε θηιφηηκν. Βίρε
αδπλαηίζεη ηφζν πνιχ πνπ πξνθαινχζε ηα πεηξάγκαηα ησλ ζπλνκηιήθσλ
ηνπ. Ο αδειθφο ηνπ άξρηζε λα αλεζπρεί γηα ηελ πγεία ηνπ θαη λα θξχβεη
ηα ζπλαμάξηα, ελψ έλαο γείηνλάο επηρείξεζε λα αιιάμεη ηα πηζηεχσ ηνπ
Γέξνληα. Σνπ κίιεζε ζρεηηθά κε ηε ζεσξία ηνπ Ααξβίλνπ, ζηελ
πξνζπάζεηά ηνπ λα ηνπ ελζπείξεη ινγηζκνχο ακθηβνιίαο θαη απηζηίαο. Ο
Γέξσλ ΠαΎζηνο αθεγείηαη ζρεηηθά: « Έηζη φπσο ήκνπλ δαιηζκέλνο, πήγα
θαη’ επζείαλ ζην δάζνο, ζην εμσθιήζη ηεο Ώγίαο ΐαξβάξαο. Μπήθα
κέζα θαη άξρηζα λα παξαθαιψ ηνλ Υξηζηφ « Υξηζηέ κνπ, αλ ππάξρεηο, λα
κνπ παξνπζηαζζείο», έιεγα θαη έθαλα ζπλέρεηα γηα πνιιή ψξα κεηάλνηεο.
Ήηαλ θαινθαίξη. Ο ηδξψηαο έηξερε, είρα γίλεη κνχζθεκα, είρα απνθάκεη
ηειείσο. Ώιιά νχηε είδα νχηε άθνπζα ηίπνηα. Οχηε ν Θεφο λα κε
νηθνλνκήζεη ιίγν, έζησ κε έλα κηθξφ ζεκείν, θάπνηνλ θξφην, θάπνηα
ζθηά, παηδί ήκνπλ ζην θάησ-θάησ. Καη αλ ην έβιεπε θαλείο αλζξσπίλσο
ή κε ηελ ινγηθή, ζα έιεγε: « θξίκα ηνλ ηαιαίπσξν! Ώπφ έληεθα ρξνλψλ
αλέβαηλε ζηα βξάρηα, έθαλε ηέηνηα άζθεζε, θαη ηψξα πεξλάεη κία θξίζε.
Σν δάιηζε ν άιινο κε θάηη αλφεηεο ζεσξίεο. Μέζα ζην ζπίηη έρεη
δπζθνιίεο απφ ηνλ αδειθφ ηνπ. Έθπγε ζην δάζνο, γηα λα ΢νπ δεηήζεη
βνήζεηα…». ΋κσο ηίπνηε- ηίπνηε- ηίπνηε! Ώπνθακσκέλνο απφ ηηο πνιιέο

56
κεηάλνηεο θάζηζα ιίγν θάησ. Σφηε ζθέθζεθα: « Καιά, ΋ηαλ ξψηεζα ηνλ
Κψζηα ηη γλψκε έρεη εθείλνο γηα ηνλ Υξηζηφ, ηη κνπ είπε; « Ήηαλ ν πην
θαιφο, ν πνην δίθαηνο άλζξσπνο, κνπ είρε πεη, θαη, επεηδή θήξπηηε
δηθαηνζχλε, ζίρζεθαλ ηα ζπκθέξνληα ησλ Φαξηζαίσλ θαη Σνλ
ζηαχξσζαλ απφ θζφλν». Σφηε είπα: « Ώθνχ ν Υξηζηφο ήηαλ ηφζν θαιφο
άλζξσπνο, ηφζν δίθαηνο, θαη δελ είρε παξνπζηαζζεί πνηέ άιινο φκνηνο
Σνπ, θαη νη άιινη απφ θζφλν θαη θαθία Σνλ ζαλάησζαλ, αμίδεη γη’ Ώπηφλ
ηνλ άλζξσπν λα θάλσ πεξηζζφηεξα απφ φζα έθαλα, αθφκε θαη λα
πεζάλσ». Μφιηο ην αληηκεηψπηζα έηζη, παξνπζηάζζεθε ν Υξηζηφο κέζα
ζε πνιχ θσο – έιακςε ην εθθιεζάθη- θαη κνπ είπε « Ἐγώ εἰκη ἡ
Ἀλάζηαζηο θαη ἡ δσή, ὁ πηζηεύσλ εἰο ἐκέ, θἄλ ἀπνζάλῃ, δήζεηαη ( Εσ. 11,
25-26 )». Σα ιφγηα απηά δηάβαδα θαη ζην αλνηρηφ Βπαγγέιην, ην νπνίν
θξαηνχζε ζην έλα ρέξη»124.
Σν γεγνλφο απηφ δηέιπζε ζηνλ δεθαπεληαεηή Ώξζέλην ηνπο
ινγηζκνχο ακθηβνιίαο, πνπ ηάξαδαλ ηελ παηδηθή ηνπ ςπρή, θαη
«βεβαηψζεθε γηα ηνλ Θεάλζξσπν, φρη απφ άλζξσπν ή απφ βηβιία, αιιά
απφ ηνλ ίδην ηνλ Κχξην πνπ ηνπ απνθαιχθζεθε θαη κάιηζηα ζε ηέηνηα
ειηθία»125. Ανθίκαζε κέζα ηνπ ηέηνηα αιινίσζε πνπ κνλνινγνχζε: «
Έια ηψξα Κψζηα126, λα ηα πνχκε, αλ ππάξρεη ή δελ ππάξρεη Θεφο»127.
Δ δεχηεξε εκθάληζε ηνπ Υξηζηνχ ζηνλ Γέξνληα γίλεηαη θαη πάιη
ζηελ Κφληηζα, φηαλ ήηαλ κνλαρφο ζηε Μνλή ΢ηνκίνπ. Βλψ αγξππλνχζε
θαη πξνζεπρφηαλ ηνλ είδε κε ηε κνξθή επηζθφπνπ, θνξψληαο δειαδή ηα
αξρηεξαηηθά ελδχκαηα128.
Δ ηξίηε εκθάληζε ηνπ Υξηζηνχ ζπλέβε, φηαλ έκελε ζην θειί ηνπ
Σηκίνπ ΢ηαπξνχ, θνληά ζηε κνλή ΢ηαπξνληθήηα ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο.

124
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄, φ.π., ζζ. 262-263. Σν παξαπάλσ πεξηζηαηηθφ ηεο ζενπηίαο
αλαθέξζεθε θαη ζηελ ηειεφξαζε κέζα απφ ηε ζπρλφηεηα ηνπ STAR CHANNEL, ζηελ εθπνκπή «
Ώπηφπηεο Μάξηπξαο» πνπ παξνπζίαδε ε δεκνζηνγξάθνο ΐηθησξία Νηαγθνπλάθε ην 1996.
125
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο, φ.π., ζ. 51
126
Σν φλνκα ηνπ γείηνλα ηνπ Γέξνληα.
127
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄, φ.π., ζ. 263
128
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π., ζζ. 285-286 .

57
 ΢ηηο 26-5-1977 (παι. εκεξ.) δελ είρε δηάζεζε γηα χπλν θαη
ζθέθζεθε λα γξάςεη θάηη γηα ηνλ παπα-Σχρσλα129 θαη λα ην ζηείιεη ζηηο
αδειθέο ηεο ΢νπξσηήο. Καζψο άξρηζε λα μεκεξψλεη, «είδε μαθληθά λα
θεχγεη ε ζθεπή ηνπ θειηνχ απφ πάλσ θαη λα εκθαλίδεηαη νινθάζαξα ν
Υξηζηφο κε ιακπξφηεηα ζην πξφζσπφ ηνπ, ε νπνία ηνλ δπζθφιεπε λα ηνλ
θνηηάμεη»130, ελψ αλαθέξεη πσο ηα καιιηά ηνπ ήηαλ μαλζά θαη ηα κάηηα
ηνπ γαιαλά. 131.
Οκνινγεί πσο εθείλε ηε ζηηγκή δελ έβιεπε κε ηα ζσκαηηθά κάηηα,
αιιά κε ηα κάηηα ηεο ςπρήο. Καη ζεσξψληαο ηε κνξθή ηνπ
Βλζαξθσκέλνπ Λφγνπ ηνπ Θενχ, απφξεζε πσο βξέζεθαλ θάπνηνη
αζεφθνβνη λα ηνλ θηχζνπλ, λα ηνλ αθνπκπήζνπλ θαη λα κπήμνπλ θαξθηά
ζην ζψκα Σνπ132.
Σν γεγνλφο απηφ ην αηζζάλζεθε θαη κία αδειθή ζηελ ΢νπξσηή, ηε
ζηηγκή αθξηβψο πνπ ζπλέβαηλε ε παξαπάλσ ζενπηία θαη είρε γξάςεη
ζρεηηθά ζηνλ Γέξνληα θαη πεξίκελε ιεπηνκέξεηεο φηαλ ζα επηζθεπηφηαλ
ην Δζπραζηήξην. φπσο θη έγηλε133.
΢πγθινληζκέλνο απφ απηή ηελ εκπεηξία, ζέιεζε λα απνηππσζνχλ
ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξνζψπνπ ηνπ Υξηζηνχ ζε εηθφλα. Γη’ απηφ
έδσζε νδεγίεο ζηηο αδειθέο λα θηινηερλήζνπλ ηελ εηθφλα ηνπ Υξηζηνχ,
θαζνδεγψληαο ηεο κάιηζηα ν ίδηνο θαηά ηελ αγηνγξάθεζε 134.Έιεγε φηη ην
πξφζσπν ηνπ Κπξίνπ θαη ηεο Παλαγίαο ( γηα ηα νξάκαηα κε ηε Θενηφθν
γίλεηαη ιφγνο ζηελ νηθεία παξάγξαθν) έρεη ην ρξψκα ηνπ φςηκνπ
ζηηαξηνχ135.

129
Ο παπα-Σχρσλ ππήξμε πλεπκαηηθφο ηνπ Γέξνληα θαη κάιηζηα ζπλέγξαςε ην βίν ηνπ πνπ ηνλ
ζπκπεξηέιαβε ζην έξγν ηνπ « Αγηνξείηαη παηέξεο θαη Αγηνξείηηθα» ζ. 15-40.
130
Αηνλπζίνπ Σάηζε πξεζβπηέξνπ, Ο αζθεηήο ηεο παλαγνύδαο, φ.π., ζ. 38.
131
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, ζ.241.
132
΋.π., ζ. 242.
133
΋.π., ζ,242.
134
ΐι. Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Δπηζηνιέο, φ.π., ζ. 7-8, ηελ εηθφλα ηνπ Κπξίνπ κε ηε ζρεηηθή
επεμήγεζε.
135
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάαρνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π.,ζ. 270

58
 ΐίσζε επίζεο ηε ζπζία ηνπ Υξηζηνχ κέζα ζην κπζηήξην ηεο Θείαο
Βπραξηζηίαο, εθεί πνπ ν Θεάλζξσπνο πξνζθέξεη ην ζψκα θαη ην αίκα
Σνπ136.
Ο ίδηνο ζεκεηψλεη πσο: « Οη Άγηνη κε ηελ πίζηε πνπ είραλ, ζπρλά
έβιεπαλ ΢άξθα θαη Ώίκα ζηελ αγία Λαβίδα»137. Κάηη αλάινγν βίσζε θαη
εθείλνο. ΋ηαλ είρε ην δηαθφλεκα ηνπ Βθθιεζηαζηηθνχ ζηελ ηεξά κνλή
Βζθηγκέλνπ Ώγίνπ ΋ξνπο θαη βξηζθφηαλ ζην Εεξφ, παξαθνινπζνχζε ηνλ
ηεξέα πνπ έθαλε ηελ πξνζθνκηδή. Ώλαθέξεη ζρεηηθά: «Σε ζηηγκή πνπ(ν
ηεξέαο) είπε «Ὡο Πξόβαηνλ ἐπί ζθαγήλ ἤρζε», αθνχσ ζπαξηάξηζκα
αξληνχ επάλσ ζην άγην Αηζθάξην. ΋ηαλ πάιη είπε: «Θύεηαη ὁ Ἀκλόο θαί
Υἱόο ηνῦ Θενῦ», αθνχσ βέιαζκα απφ ηελ Ώγία Πξφζεζε. Φνβεξφ!» 138.
΢ε κηα άιιε καξηπξία πνπ θαηαζέηεη ν π. Εζαάθ ζηε βηνγξαθία
πνπ έγξαςε γηα ηνλ Γέξνληα, ζε ζρέζε κε ην πξναλαθεξζέλ γεγνλφο
δηαθνξνπνηείηαη, ρξεζηκνπνηψληαο αληη ηνπ ξήκαηνο «αθνχσ», ην ξήκα
«είδα»139.Σν ίδην θαηαγξάθεη θαη ν ηεξνκφλαρνο Υξηζηφδνπινο: « είδα
νθζαικνθαλψο πάλσ ζην άγην δηζθάξην έλα πάξα πνιχ κηθξφ αξλάθη.
Καηά ηελ ζηηγκή πνπ ν ηεξέαο έιεγε ηελ επρή ηεο πξνζθνκηδήο θαη βχζηδε
ηελ αγία ιφγρε, απηφ ζθάδαδε θαη ζπαξηαξνχζε απφ ηνλ πφλν» 140.
ΐέβαηα νη ιέμεηο ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε δελ παίδνπλ ηδηαίηεξν
ξφιν. Ώπηφ πνπ έρεη ζεκαζία είλαη ην ίδην ην γεγνλφο, δειαδή ην πψο
βίσζε ηε ζπζία ηνπ Υξηζηνχ πνπ ζε θάζε Θεία Βπραξηζηία πξνζθέξεηαη
σο πξφβαην γηα ζθαγή γηα φινπο ηνπο πηζηνχο πνπ ζέινπλ λα ελσζνχλ

136
ΐι. Ώλδξέα Θενδψξνπ, Βαζηθή δνγκαηηθή δηδαζθαιία, πηζηεύσ εηο έλα Θεόλ, εθδ Ώπνζηνιηθή
δηαθνλία, Ώζήλα 2007, ζ. 186: «Καηά ηνλ θαζαγηαζκφ ησλ ηηκίσλ δψξσλ κε ηξφπν πνπ ππεξβαίλεη
πιήξσο ηε λνεηηθή καο θαηάιεςε , ε νπζία ηνπ άξηνπ θαη ηνπ νίλνπ κεηαβάιιεηαη, κεηαπνηείηαη,
κεηαζηνηρεηνχηαη ζηελ νπζία ηνπ ζψκαηνο θαη ηνπ αίκαηνο ηνπ Κπξίνπ…νη πνηφηεηεο ησλ θπζηθψλ
ζηνηρείσλ, φπσο ην βάξνο, ην ζρήκα, ην ρξψκα, ε νζκή θαη ε γεχζε…εμαθνινπζνχλ λα παξακέλνπλ
θαηά ζείαλ νηθνλνκία, γηα λα δηεπθνιχλνπλ ίζσο ηε βξψζε θαη ηελ πφζε ηεο Βπραξηζηίαο, πνπ ζα ήηαλ
εμαηξεηηθά δχζθνιε ζε πεξίπησζε πνπ ν πηζηφο δερφηαλ γπκλά θαη απξνθάιππηα ην ζψκα θαη ην αίκα
ηνπ Υξηζηνχ».
137
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Α΄, φ.π., ζ. 226.
138
΋.π., ζ. 332.
139
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο, φ,π., ζ. 91.
140
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Σθεύνο εθινγήο, φ.π., ζ.130.

59
καδί Σνπ νληνινγηθά. Πάλησο απηή ε εκπεηξία είρε σο ζπλέπεηα λα
δηψμεη θάζε ίρλνο ινγηζκνχ ηεξσζχλεο θαη νχηε ζην Εεξφ δελ ηνικνχζε
πηα λα κπεί141.
Μηα άιιε θνξά φηαλ αζθήηεπε ζην ζενβάδηζην φξνο ηνπ ΢ηλά,
κεηά απφ έλα ζθνδξφ πφιεκν πνπ δνθίκαζε απφ ηνλ ΢αηαλά, πήγε ζην
κνλαζηήξη λα ιεηηνπξγεζεί θαη θαζψο θνηλψλεζε, αηζζάλζεθε ηελ ζεία
Κνηλσλία ζαλ γιπθφ θξέαο. Ήηαλ ΢ψκα θαη Ώίκα Υξηζηνχ, αθφκε θαη
ζηε γεχζε142.

β. Εμφανίςεισ τησ Θεοτόκου

Δ Τπεξαγία Θενηφθνο, θαηά ηνπο πκλνγξάθνπο θαη ηνπο αγίνπο

Παηέξεο ηεο Βθθιεζίαο, βξίζθεηαη ππεξάλσ ησλ Ώγγέισλ θαη πάλησλ
ησλ Ώγίσλ: Βίλαη ε βαζίιηζζα ησλ Ώγγέισλ θαη Κπξία θαη Αέζπνηλα
φινπ ηνπ Κφζκνπ. Βίλαη ε Μεηέξα ηνπ Θενχ, φπσο ηελ παξνπζηάδνπλ νη
εηθνλνγξάθνη ηεο Βθθιεζίαο καο 143. Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο αμηψζεθε ηεο
επηζθέςεσο ηεο Τπεξαγίαο Θενηφθνπ πνιιέο θνξέο ζηε δσή ηνπ, ηελ
είδε πξφζσπν πξνο πξφζσπν θαη είρε ζπλνκηιήζεη καδί ηεο 144.Μάιηζηα
ζε εξψηεζε πνπ ηνπ έθαλε κηα αδειθή, αλ ππάξρνπλ θαη ζήκεξα άγηνη
πνπ λα έρνπλ δεη ηελ Παλαγία, ηελ θνίηαμε θαη ρακνγειψληαο ηεο είπε: «
Γηαηί, είλαη δχζθνιν;»145.
΢ηε ζπλέρεηα αθνινπζνχλ κεξηθέο επηζθέςεηο ηεο Θενκήηνξνο
ζηνλ Γέξνληα.

141
΋.π., ζ. 130.
142
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, ζ. 165.
143
Π.ΐ. Πάζρνπ, Άγηνη νη θίινη ηνπ Θενύ. Δηζαγσγή ζηελ Αγηνινγία ηεο Οξζνδόμνπ Δθθιεζίαο, εθδ.
Ώξκφο, Ώζήλα 1995,ζ.81.
144
Αηνλπζίνπ Φαξαζηψηε, Οη γθνπξνύ,ν λένο θαη ν Γέξνληαο Παΐζηνο, επηκέιεηα-έθδνζε Ραθνβαιήο
Ώζαλάζηνο, Θεζζαινλίθε 2005, ζ. 315.
145
Αηνλπζίνπ Α. Σάηζε πξεζβπηέξνπ, Αζσληθόλ Ηκεξνιόγηνλ (Γηδαρέο ελόο Γέξνληνο), εθδ.Οξζνδφμνπ
Σχπνπ, Ώζήλα 1993, ζ.107-108.

60
 ΋ηαλ κφλαδε ζηελ ηδηφξξπζκε ηφηε κνλή ηνπ Φηινζένπ ηνπ Ώγίνπ
΋ξνπο, είρε ζηαιεί γηα κηα εξγαζία ζηνλ αξζαλά ηεο κνλήο Εβήξσλ. Ήηαλ
άγξππλνο θαη λεζηηθφο θαη έλησζε ηέηνηα εμάληιεζε κέρξη ιηπνζπκίαο.
΢θέθζεθε λα παξαθαιέζεη ηελ Παλαγία, αιιά ζεψξεζε πσο απηφ δελ
ήηαλ εππξεπέο θαη ζσζηφ λα ηελ«ελνριήζεη» γηα θάηη ηέηνην: «Βίπα ζηνλ
εαπηφ κνπ:Άζιηε, ηελ Παλαγία γηα ην ςσκάθη ηελ έρνπκε; Καη κφιηο είπα
απηφ, λα ε Παλαγία θαη κνπ έδσζε δεζηφ ςσκί θαη ζηαθχιη!» 146.
Ώπφ ηελ Εεξά Μνλή Φηινζένπ ήζειε λα πάεη ζηελ έξεκν ησλ
Καηνπλαθίσλ. Βπηζπκνχζε πεξηζζφηεξε άζθεζε, σζηφζν ήηαλ αθφκε
άπεηξνο θαη ε πλεπκαηηθή δεκηά πνπ ζα κπνξνχζε λα ππνζηεί ζα ήηαλ
κεγάιε. Δ νηθνλνκία ηνπ Θενχ δελ ηνλ άθεζε λα πξνβεί ζηελ
πξαγκαηνπνίεζε ηεο επηζπκίαο ηνπ θαη έηζη επελέβε ίδηα ε Παλαγία, ε
νπνία ηνπ εμέθξαζε ηελ επηζπκία ηεο λα κεηαβεί ζηε Μνλή ΢ηνκίνπ ζηελ
Κφληηζα147. Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο αξρηθά απέδσζε ην γεγνλφο ζε έλα ηάκα
πνπ έθαλε ζηελ Παλαγία, φηαλ ππεξεηνχζε ζην ζηξαηφ, ελ θαηξψ
πνιέκνπ, πσο αλ ηνλ βνεζήζεη λα γίλεη θαιφγεξνο, ζα αλαζηειψζεη ην
θακέλν κνλαζηήξη ηνπ ΢ηνκίνπ. Ώξγφηεξα φκσο απνδείρηεθε πσο ν
θχξηνο ιφγνο πνπ ηνλ έζηεηιε ε Θενηφθνο, ήηαλ ε επηζηξνθή ζηελ
Οξζνδνμία νγδφληα νηθνγελεηψλ πνπ είραλ πέζεη ζηελ πιάλε ησλ
πξνηεζηαληψλ148.
Δ Παλαγία επηζθέθζεθε ηνλ Γέξνληα θαη ζηε Μνλή ΢ηνκίνπ θαη
κάιηζηα ελψπηνλ δχν επιαβψλ γπλαηθψλ πνπ δηαθνλνχζαλ ζην
κνλαζηήξη149.
Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο απνζηνιήο ηνπ ζηελ Κφληηζα, αθνχ
αλαθαίληζε ην Μνλαζηήξη 150 θαη έδησμε ηνπο αηξεηηθνχο 151, πήξε ηειηθά

146
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…,φ.π., ζ. 115.
147
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ Λόγνη Β΄,φ.π., ζζ. 255-256, θαη Αηνλπζίνπ Σάηζε πξεζβπηέξνπ,
Γηεγήζεηο γηα ηνλ Γέξνληα Παΐζην, φ.π.,, ζ. 17.
148
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄, φ.π., ζ. 256 θαη Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π…,ζ. 117.
149
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζζ.142-144.

61
ηελ απάληεζε ζην παξάπνλφ ηνπ πνπ δεηνχζε απφ ηελ Παλαγία έξεκν
ελψ εθείλε ηνλ έθεξε ζηνλ θφζκν. ΋πσο νκνινγεί ν ίδηνο: « είπα ζηελ
Παλαγία λα κνπ δείμεη πνπ ζέιεη λα πάσ θαη κνπ είπε ζην ΢ηλά» 152.
Ώθνχ θαη εθεί νινθιήξσζε αθφκε έλα θχθιν ηεο πλεπκαηηθήο ηνπ
δσήο, ζέιεζε λα επηζηξέςεη πίζσ ζηελ Βιιάδα, αιιά ζπλαληνχζε
δπζθνιίεο κε γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο. Ώπηφ ηνλ ζηελνρψξεζε πνιχ.
Δ Θενηφθνο φκσο θαη πάιη ηνπ παξνπζηάδεηαη θαη ηνπ εγγπάηαη ηε
βνήζεηά ηεο, κε απνηέιεζκα κέζα ζε ιίγεο κέξεο λα επηζηξέςεη ζηελ
Βιιάδα153.
Μηα αθφκε εκθάληζε ηεο Θενηφθνπ ζεκεηψλεηαη ζην
ζηαπξνληθεηηαλφ θειιί ηνπ Σηκίνπ ΢ηαπξνχ, ζην Άγηνλ ΋ξνο, ηνλ
΢επηέκβξην ηνπ 1977, παξακνλή ηεο παλεγχξεσο ηνπ θειιηνχ, παξνπζία
θαη ηνπ ηφηε ηεξνδηαθφλνπ θαη λπλ κεηξνπνιίηνπ Λεκεζνχ θ.
Ώζαλαζίνπ154.
΢ην θειί ηεο «Παλαγνχδαο» θνξπθψζεθε ε πλεπκαηηθή δηαθνλία
θαη πξνζθνξά ηνπ Γέξνληα κε ζπλέπεηα λα βγεη απφ ην κνλαρηθφ ηνπ
πξφγξακκα θαη λα κπεη ζην πξφγξακκα ησλ αλζξψπσλ. ΋ηαλ ην πιήζνο
ησλ πξνζθπλεηψλ απμήζεθε θαηά πνιχ, είρε ηνλ ινγηζκφ λα
απνκαθξπλζεί ζε άγλσζην ηφπν, γηα λα δηαζέηεη φινλ ηνλ ρξφλν ηνπ ζηελ
πξνζεπρή, αιιά έιαβε ηελ πιεξνθνξία λα παξακείλεη ζην θειί ηνπ θαη
λα αλαπαχεη ηνλ θφζκν 155. ΢πγθεθξηκέλα ηνπ παξνπζηάζηεθε ε Παλαγία
θαη ηνπ είπε: «Δ δηθή κνπ δνπιεηά είλαη λα θπιάσ ηα ζχλνξά ζαο, θαη ην

150
ΐι.Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄, φ.π., ζζ. 253-254 θαη Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π.,
ζ. 122. ΋πσο καξηπξεί ν Γέξσλ ΠαΎζηνο, ε Παλαγία πξνλφεζε κε ζαπκαζηφ ηξφπν ζηε αλαζηήισζε
ηνπ Μνλαζηεξηνχ. Φψηηζε ε ίδηα κεξηθνχο θαη πξνζέθεξαλ ρξήκαηα, πιηθά θαη πξνζσπηθή εξγαζία,
ελψ φηαλ νη κάζηνξεο ρξεηαδφληνπζαλ είθνζη ηζνπβάιηα ηζηκέλην γηα λα νινθιεξψζνπλ ηελ πιάθα θαη
ήηαλ δχζθνιν λα βξεζνχλ εθείλε ηε ζηηγκή, ν Γέξνληαο πξνζεπρήζεθε ζηελ Παλαγία κε απνηέιεζκα
λα πεξηζζέςνπλ θαη πέληε ηζνπβάιηα.
151
ΐι. Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζζ. 137-138. Ο Γέξνληαο κε ηελ αληηαηξεηηθή ηνπ δξάζε
θαηάθεξε λα δηψμεη απφ ηελ πεξηνρή Βπαγγειηθνχο θαη Μαθξαθηζηέο,
152
΋.π., ζ. 153.
153
Αηνλπζίνπ Φαξααζηψηε, Οη γθνπξνύ, ν λένο θαη ν Γέξνληαο Παΐζηνο, φ.π., ζ. 315.
154
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο, ζζ.266-267 θαη Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ,
Βίνο…, φ.π., ζζ. 256-261.
155
ΐι. Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄, φ.π., ζ. 24, (ππνζεκείσζε).

62
θάλσ. Έηζη θαη ζπ, λα δέρεζαη ηνλ θφζκν αλεμαηξέησο, γηαηί έρνπλ
αλάγθε. Ο Γέξνληαο ηαπεηλά ππάθνπζε ζηελ Παλαγία θαη έιαβε κε
εληνιή ηεο ην δηαθφλεκα ηεο δηαθνλίαο ησλ πνλεκέλσλ»156.
΢ε πξνζθχλεκα πνπ έθαλε ζηνπο Ώγίνπο Σφπνπο, φηαλ
επηζθέθζεθε ηε Γεζζεκαλή, κε έθπιεμε δηαπίζησζε ην πφζν κνηάδεη ε
Παλαγία κε ηελ εηθφλα ηεο Εεξνζνιπκίηηζζαο157. Βίλαη ραξαθηεξηζηηθά
ηα αθφινπζα ιφγηα ηνπ: «Δ Παλαγία καο πνιχ κνηάδεη κε ηελ εηθφλα ηεο
Εεξνζνιπκίηηζζαο, είλαη εληειψο ίδηα! Σην έτω δει πολλές φορές θαη δελ
γλσξίδσ άιιε εηθφλα, πνπ λα ηεο κνηάδεη ηφζν πνιχ»158.

γ. Εμφάνιςη του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου

Μεηά ηελ Παλαγία, ην πξψην πξφζσπν απ’ φινπο ηνπο Ώγίνπο, πνπ
αθνινπζεί ζηελ ηηκή εθ κέξνπο ησλ Υξηζηηαλψλ, είλαη ν Σίκηνο
Πξφδξνκνο. Βίλαη ν ζχλδεζκνο κεηαμχ Παιαηάο θαη Καηλήο Αηαζήθεο.
Γη’ απηφ αλαγλσξίδεηαη απφ ηελ Βθθιεζία σο ν κεγαιχηεξνο απ’ φινπο
ηνπο Πξνθήηεο, επεηδή ζ’ απηφλ θαλεξψζεθε θαηά ηε βάπηηζε ηνπ
Κπξίνπ ην κέγα κπζηήξην ηεο Ώγίαο Σξηάδαο. ΢ηελ νξζφδνμε κνλαζηηθή
παξάδνζε ν Εσάλλεο έρεη ηδηαίηεξε ζέζε, γηαηί ζεσξείηαη σο ν ηδεψδεο
κνλαρφο159.
Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο είρε κηα ζαπκαζηή εκπεηξία κε ηνλ Πξφδξνκν
ηνπ Υξηζηνχ θαηά ηε ζηξαηησηηθή ηνπ δσή.
Ήηαλ ρεηκψλαο θαηξφο θαη ζηνλ θαηαπιηζκφ πνπ βξίζθνληαλ ε
δηινρία ηνπ Γέξνληα, ήξζαλ θάπνηνη ρσξηθνί, θπξίσο γπλαίθεο θαη παηδηά

156
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζ. 285.
157
΋.π., ζ. 291.
158
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π., ζ.272.
159
ΐι. Αεκεηξίνπ Σζάκε, Αγηνινγία ηεο νξζόδνμεο Δθθιεζίαο, φ.π., ζ.101 θαη Π.ΐ.Πάζρνπ, Άγηνη, νη
θίινη ηνπ Θενύ, φ.π.,ζζ. 86-88.

63
κε ηα δψα, γηα λα ηνπο θέξνπλ πξνκήζεηεο. Ξεθίλεζε σζηφζν λα ρηνλίδεη,
νπφηε αλαγθάζηεθαλ λα δηαλπθηεξεχζνπλ ζε πξφρεηξα ειάηηλα ππφζηεγα.
Έλαο Ώλζππνινραγφο φκσο βξήθε ηελ επθαηξία λα ελνριήζεη κηα
θνπέια, απνβιέπνληαο ζε ζαξθηθή πξάμε. Δ θνπέια πνπ έκελε ζε κηα
απφ ηηο πξφρεηξεο ζθελέο καδί κε κηα ειηθησκέλε, πξνηίκεζε λα πεζάλεη
παξά λα ακαξηήζεη. Ώλαγθάζηεθε λα θχγεη έμσ ζηα ρηφληα, ηελ νπνία
αθνινχζεζε θη ειηθησκέλε θαη ηε βξήθε θάησ απφ ην ππφζηεγν ελφο
εμσθθιεζηνχ ηνπ Σηκίνπ Πξνδξφκνπ 160. Ώο δνχκε πσο αθεγείηαη ν ίδηνο
ην γεγνλφο ζηηο αδειθέο ηεο ΢νπξσηήο, ρξεζηκνπνηψληαο κάιηζηα ην
ηξίην εληθφ πξφζσπν, δειαδή ζαλ πξφθεηηαη γηα άιινλ ζηξαηηψηε θαη φρη
γηα ηνλ ίδην, ιφγσ ηεο ηαπείλσζεο πνπ ηνλ δηαθξίλεη: «Ο Σίκηνο
Πξφδξνκνο ελδηαθέξζεθε γηα ηε ηίκηα θνπέια θαη ηελ νδήγεζε ζην
εμσθθιεζάθη ηνπ πνπ ε θνπέια νχηε θαλ ην ήμεξε. Καη ζηελ ζπλέρεηα ηη
έθαλε ν Σίκηνο Πξφδξνκνο! Παξνπζηάζζεθε ζ’ έλαλ ζηξαηηψηε, ζηνλ
χπλν ηνπ, θαη ηνπ είπε λα πάεη ζην εμσθθιήζη ην ζπληνκψηεξν.
΢εθψλεηαη ινηπφλ ν ζηξαηηψηεο θαη μεθηλάεη κέζα ζηελ θσηηζκέλε λχρηα
απφ ηα ρηφληα θαη πάεη ζην εμσθθιήζη, ήμεξε πεξίπνπ πνπ είλαη. Ση λα δεη
φκσο! Μηα γξηά θαη κηα θνπέια θαξθσκέλεο κέζα ζην ρηφλη κέρξη ηα
γφλαηα, κειαληαζκέλεο θαη μπιηαζκέλεο απφ ην θξχν. Άλνημε ακέζσο ην
εθθιεζάθη, κπήθαλ κέζα θαη ζπλήιζαλ θάπσο. Αελ είρε ηίπνηε άιιν λα
ηνπο πξνζθέξεη ν ζηξαηηψηεο παξά ην θαζθφι ηνπ ζηελ γξηά θαη απφ έλα
γάληη ζηελ θαζεκηά θαη ηηο είπε λα ην αιιάδνπλ ζηα ρέξηα. Σνπ
δηεγήζεθαλ κεηά ηνλ πεηξαζκφ πνπ ζπλάληεζαλ» 161. Σειηθά ε ηζηνξία
απηή είρε αίζηα έθβαζε, κε ηηο δπν γπλαίθεο λα επηζηξέθνπλ ζηα ζπίηηά
ηνπο.
Πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε πσο ζηε καξηπξία πνπ δηαζψδεη ν
ηεξνκφλαρνο Εζαάθ, εκθαλίδεηαη ν Γέξσλ ΠαΎζηνο λα αθεγείηαη ην

160
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζ.68.
161
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Α΄, φ.π., ζζ. 256-257.

64
παξαπάλσ ζπκβάλ, ιέγνληαο πσο απηφο είλαη πνπ βξήθε ηηο δπν γπλαίθεο
έμσ απφ ην εμσθθιήζη, κειαληαζκέλεο απφ ην θξχν θαη φια ηα ζρεηηθά,
απνθξχπηνληαο φκσο ην φξακα θαη απνδίδνληαο ην ζε έλα επίκνλν
ινγηζκφ πνπ είρε λα πάεη ζην εμσθθιήζη λα αλάςεη ηα θαληήιηα. Βλψ
ζηηο αδειθέο ηεο ΢νπξσηήο φπσο είδακε, αλαθέξεηαη ζην φιν γεγνλφο,
απνθξχπηνληαο φηη ν ζηξαηηψηεο είλαη ν ίδηνο, απνθαιχπηνληαο φκσο ην
φξακα κε ηνλ Σίκην Πξφδξνκν. Ώπηφ απνδεηθλχεη φηη δελ επηζπκνχζε λα
απνθαιχπηεη ηα ζαπκαζηά ηνπ βηψκαηα, αιιά κφλν φηαλ ζπλέηξερε
ζνβαξφο ιφγνο.

δ. Αγγελοφάνειεσ

Ώμηψζεθε πνιιέο θνξέο θαη ηεο εκθαλίζεσο Ώγγέισλ, νη νπνίνη

σο «ζχλνηθνη θαη γείηνλεο παξαθνινπζνχλ ηνπο αγψλεο ησλ πηζηψλ,
ζπκπάζρνπλ καδί ηνπο θαη επαηλνχλ θάζε θνξά πνπ επηηειείηαη ην
αγαζφ»162. Οη Άγγεινη θαηά ηνλ Μ. ΐαζίιεην κνινλφηη αφξαηνη, δελ είλαη
απφιπηα άυινη θαη αζψκαηνη, επεηδή ε αγηνζχλε ηνπο είλαη επίθηεηε.
«Έηζη , φπσο ν θαπζηήξαο ελλνείηαη κε ην ππξ, ρσξίο λα ζπγρέεηαη κ’
απηφ ε ππξαθησκέλε χιε, κε ηνλ ίδην ηξφπν θαη ε νπζία ησλ νπξαλίσλ
δπλάκεσλ δηαθξίλεηαη απφ ην άγην Πλεχκα θη είλαη «ἀέξηνλ πλεῦκα, εἰ
ηχρνη, ἤ πῦξ ἄπινλ». Γη’ απηφ νη άγγεινη «θαη ἐλ ηφπῳ εἰζί θαη ὁξαηνί
γίλνληαη, ἐλ ηῲ εἴδεη ηῶλ νἰθείσλ αὐηῶλ ζσκάηῳλ ηνῖο ἀμίνηο
ἐκθαληδφκελνη»163.
Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο ηφληδε πσο πνηέ δελ αηζζάλζεθε κνλαμηά , αθνχ
πάληα είρε νπξάληα παξέα: «Μφλσζε; Πνηα κφλσζε; Βγψ δελ είκαη πνηέ

162
Αεκεηξίνπ Σζάκε, Αγηνινγία ηεο Οξζόδνμεο Δθθιεζίαο, φ.π., ζ. 99.
163
΋.π.,ζ. 97.

65
κφλνο κνπ. ΢πλνκηιψ, πξψηα απ’ φια, κε ην θχιαθα άγγειφ κνπ»164. Σα
δπν παξαθάησ πεξηζηαηηθά απνδεηθλχνπλ απηή ηελ ηδηαίηεξε θηιία.
΢ηε λεζηεία ηεο Παλαγίαο, Ώχγνπζην κήλα, εζχραδε ζην θειί ησλ
Ώγίσλ Ώξραγγέισλ, ζηε ζθήηε ησλ Εβήξσλ. Βίραλ πεξάζεη νη νθηψ
πξψηεο κέξεο ηεο λεζηείαο ρσξίο λα θάεη ηίπνηα, ελψ ηελ έλαηε κέξα
έλαο ειηθησκέλνο κνλαρφο δήηεζε απφ ηνλ Γέξνληα ηε βνήζεηά ηνπ, ψζηε
λα κεηαθέξνπλ ηα πξάγκαηά ηνπ ζηελ Ε.Μ. Εβήξσλ. Βθείλνο αλ θαη
θαηαπνλήκελνο απφ ηε λεζηεία, αληαπνθξίζεθε ζηελ παξάθιεζή ηνπ.
΢ην δξφκν ηεο επηζηξνθήο, έλησζε εμάληιεζε θαη άξρηζε λα δαιίδεηαη.
Σφηε μαθληθά εκθαλίζηεθε κπξνζηά ηνπ έλαο ιακπξφο λένο, θνξψληαο
ιεπθά ξνχρα θαη ηνπ πξνζέθεξε έλα θαιαζάθη γεκάην θξέζθα θξνχηα ,
πνπ δελ ήηαλ ηεο επνρήο. Ώθνχ ηνλ επραξίζηεζε, ν λεαξφο εμαθαλίζηεθε
θαη ηφηε θαηάιαβε, πσο ε Πξφλνηα ηνπ Θενχ ηνπ έζηεηιε έλαλ άγγειν,
γηα λα ηνλ εληζρχζεη ζσκαηηθά θαη λα ζπλερίζεη ηνλ πλεπκαηηθφ ηνπ
αγψλα κε αλαλεσκέλεο ηηο θπζηθέο ηνπ δπλάκεηο 165.
Βίλαη αιήζεηα πσο «ε ζπρλή εκθάληζε ηνπ θχιαθα αγγέινπ ηεο
ςπρήο ηνπ, πνιχ βνήζεζε ηνλ Γέξνληα ζηελ φιε αγηαζηηθή ηνπ
πνξεία»166. Σν πφζν ηνλ ελίζρπε θαη ηνλ αλέπαπε, θαζίζηαηαη θαλεξφ απφ
ην αθφινπζν πεξηζηαηηθφ:Σν Φεβξνπάξην ηνπ 1979 δνθίκαζε κεγάιε
ζηελνρψξηα, ιφγσ θάπνησλ δχζθνισλ ζεκάησλ θαη ππέθεξε απφ
δπλαηνχο πνλνθεθάινπο, θηάλνληαο ζηα φξηα εγθεθαιηθνχ επεηζνδίνπ.
Ώθεγείηαη ν ίδηνο: «Καηά ε ψξα 9 ην βξάδπ(θνζκηθή ψξα), ελψ είρα
μαπιψζεη ζην θξεββάηη, είδα έλαλ Άγγειν πνιχ σξαίνλ, ζαλ λα βγήθε
απφ κέζα κνπ, κε κνξθή κηθξνχ παηδηνχ δψδεθα ρξνλψλ. Σα καιιάθηα
ηνπ ήηαλ θαηάμαλζα κέρξη ηνπο ψκνπο. Μνπ ρακνγέιαζε θαη πέξαζε
απαιά ην ρέξη ηνπ πάλσ απφ ηα κάηηα κνπ. Ώκέζσο κνπ έθπγε φιε ε

164
Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ…, φ.π., ζ. 255.
165
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζ.189, Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο,φ.π., ζ.276,
Αηνλπζίνπ Σάηζε πξεζβπηέξνπ,Ο αζθεηήο ηεο παλαγνύδαο,φ.π., ζ. 42 θαη Αηνλπζίνπ Σάηζε
πξεζβπηέξνπ, Γηεγήζεηο γηα ηνλ Γέξνληα Παΐζην,φ.π., ζζ. 52-53.
166
Μηραήι Μηραήι, Τν κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, φ.π., ζ. 50.

66
ζηελνρψξηα θαη έπαςαλ νη πφλνη. Έλησζα ηέηνηα γιπθχηεηα πνπ
πξνηηκνχζα λα μαλαπνλέζσ, αξθεί λα δσ θαη πάιη ηνλ θχιαθα Άγγειφ
κνπ»167. Μάιηζηα ζεκεηψλεη πσο ν θχιαθαο Άγγεινο ηνπ είπε θαη
νξηζκέλα πξάγκαηα, ηα νπνία δελ κπνξνχζε λα απνθαιχςεη 168.

ε. Εμφανίςεισ Αγίων

΢ην κέηξν ηεο αγηφηεηνο ηνπ Γέξνληα, εθδειψζεθε αλάινγα θαη

ην θαηλφκελν ηεο ζενςίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο κε κέιε ηεο
Θξηακβεχνπζαο Βθθιεζίαο. Ο Άγηνο Ώξζέληνο, ε Ώγία Βπθεκία, ν Άγηνο
Λνπθηιιηαλφο, ν φζηνο Εζαάθ ν ΢χξνο, είλαη κεξηθά απφ ηα νλφκαηα ησλ
Ώγίσλ πνπ έγηλαλ γλσζηά θαη ηίκεζαλ κε ηελ ζαπκαζηή εκθάληζή ηνπο
ηνλ Γέξνληα ΠαΎζην169.Οη Άγηνη απνηεινχζαλ αρψξηζηε ζπληξνθηά ηνπ
απφ ηελ παηδηθή ηνπ ειηθία, φηαλ απνζχξνληαλ ζην δάζνο θαη κειεηνχζε
βίνπο θαη ζπλαμάξηα, εκθνξνχκελνο απφ κεγάιν πφζν λα ηνπο κηκεζεί.
Καζψο φκσο «ζθαξθάισλε»νινέλα θαη ςειφηεξα ζηε ζθάια ηεο
αγηφηεηαο, ηα πξάγκαηα άιιαμαλ: «Βλψ απφ λένο δηάβαδα πνιχ ηα
ζπλαμάξηα, ηψξα, νη βίνη ησλ Ώγίσλ δελ κε βνεζνχλ ηφζν(ελλνψληαο ζαλ
αλάγλσζε), δηφηη ηνπο δσ»170.
Παξαθάησ αθνινπζνχλ νη εκθαλίζεηο ησλ Ώγίσλ εθείλσλ πνπ ηνλ
επηζθέθζεθαλ απφ ηηο ηάμεηο ησλ Ώπνζηφισλ, Μαξηχξσλ, Εεξαξρψλ θαη
Οζίσλ, φπσο καξηπξνχληαη ζηηο πεγέο θαη ζηα δηάθνξα βνεζήκαηα.

i. Άγιοσ Αρςένιοσ ο Καππαδόκησ

Πξψην ζηε ζεηξά παξαζέηνπκε, φπσο είλαη θπζηθφ ηελ εκθάληζε

ηνπ Ώγίνπ εθείλνπ πνπ έπαημε πξσηαγσληζηηθφ θαη θαηαιπηηθφ ξφιν ζηε

167
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…,φ.π., ζ.251.
168
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π.,ζ. 274.
169
Μηραήι Μηραήι, Τν κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, φ.π., ζ. 117.
170
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…,φ.π ., ζ. 639.

67
δσή ηνπ Γέξνληα απφ ηε βξεθηθή ηνπ θηφιαο ειηθία. Ο Άγηνο Ώξζέληνο ν
Καππαδφθεο πξψηνο απηφο έδσζε καξηπξία πεξί ηεο κειινληηθήο
αγηφηεηαο ηνπ Γέξνληα, πξνιέγνληαο φηη απηφ ην παηδί είρε επηιεγεί απφ
ηνλ Θεφ, γηα λα ηνλ αληηθαηαζηήζεη171. Έηζη ηνλ είρε ζε νιφθιεξε ηνπ ηε
δσή ηνλ Άγην Ώξζέλην σο πξνζηάηε ηνπ, «ηνπ νπνίνπ ηε βηνγξαθία
ζπλέγξαςε, αιιά θαη ηελ νζηαθή ηνπ δσή θαίλεηαη φηη εδήισζε, δήισ
Θενχ, λα κηκεζεί, θαζψο απνδεηθλχνπλ φινη νη αζθεηηθνί αγψλεο ηνπ» 172.
Ο ίδηνο ν Γέξσλ ΠαΎζηνο ζην εμαίξεην αγηνινγηθφ ηνπ έξγν «ν
Άγηνο Ώξζέληνο ν Καππαδφθεο», θαηαζέηεη ηηο πξνζσπηθέο ηνπ εκπεηξίεο
κε ηηο επηζθέςεηο πνπ δέρζεθε απφ ηνλ πνιπαγαπεκέλν ηνπ Άγην. ΢ηηο
21-2-1971, Φπρνζάββαην, ενξηή ησλ Ώγίσλ Θενδψξσλ, έγξαςε γηα
πξψηε θνξά ην βίν ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ θαη ηνλ κειεηνχζε, πξνθεηκέλνπ
λα εληνπίζεη ηπρφλ ιάζε ζηε κεηάθξαζε ηεο Φαξαζηψηηθεο δηαιέθηνπ,
αθνχ εθείλνη πνπ ηνπ έδσζαλ καξηπξίεο θαη ζηνηρεία, ήηαλ θάηνηθνη ησλ
Φαξάζσλ ηεο Καππαδνθίαο. Γξάθεη ζρεηηθά: «Ήζειε δχν ψξεο ν ήιηνο
λα βαζηιέςεη, θη ελψ δηάβαδα, κε επηζθέθζεθε ν Παηήξ Ώξζέληνο, θαη
φπσο ν θαζεγεηήο ρατδεχεη ηνλ καζεηή, πνπ έγξαςε θαιά ην κάζεκα, ην
ίδην κνπ έθαλε θαη απηφο. Παξάιιεια κε άθεζε κε κία αλέθθξαζηε
γιπθχηεηα θαη αγαιιίαζε νπξάληα ζηελ θαξδηά κνπ, πνπ ήηαλ αδχλαην
λα ηελ αληέμσ»173.
΢πγθινληζκέλνο κε ηελ εκθάληζε ηνπ Ώγίνπ, έθαλε ν ίδηνο κε
κνιχβη ην ζρέδην ηεο κνξθήο ηνπ, ελψ νη αδειθέο ζηελ ΢νπξσηή
αλέιαβαλ λα αγηνγξαθήζνπλ ηελ εηθφλα ηνπ. Δ πξψηε εηθφλα φκσο δελ
έκνηαδε πνιχ κε ηνλ ΋ζην, έηζη θαζνδήγεζε ηηο κνλαρέο κε ηηο ππνδείμεηο
ηνπ, κε απνηέιεζκα λα γίλεη ε γλσζηή εηθφλα ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ, πνπ
απνδίδεη πιήξσο ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ 174.

171
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Σθεύνο εθινγήο, φ.π., ζ. 15.
172
Μηραήι Μηραήι,Τν κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, φ.π., ζ.107.
173
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, ν Αγηνο Αξζέληνο ν Καππαδόθεο, φ.π., ζ. 27.
174
Εζαάθ ηεξνκνκλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζ. 213.

68
 Ο Άγηνο Ώξζέληνο εκθαλίζηεθε θαη δεχηεξε θνξά ζηνλ Γέξνληα,
ζηηο 29 Μαξηίνπ ηνπ 1971, παξακνλήο ηεο ενξηήο ησλ ΐαΎσλ,
επαηλψληαο ην πλεπκαηηθφ ηνπ ηέθλν γηα ηελ αθηιαξγπξία ηνπ 175.
Ώπηέο νη δπν εκθαλίζεηο ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ καο είλαη γλσζηέο,
ράξε ζηελ πξνζσπηθή καξηπξία ηνπ Γέξνληα ζηε βηνγξαθία ηνπ
νκψλπκνπ Καππαδφθε Ώγίνπ. Φπζηθά δε ρσξάεη θακία ακθηβνιία πσο νη
εκθαλίζεηο ζα ήηαλ πεξηζζφηεξεο, θάηη πνπ άιισζηε νκνινγεί θαη ν ίδηνο
ν Γέξσλ ΠαΎζηνο: «΋ηαλ βξηζθφκνπλ ζε κεγάιε ζιίςε, εμ αηηίαο
κεγάισλ πεηξαζκψλ απφ αλζξψπηλεο παξεμεγήζεηο, κνπ παξνπζηαδφηαλ
ν Άγηνο Ώξζέληνο, ν νπνίνο κε βνεζνχζε θαη κε παξεγνξνχζε»176.
Καηαθιείνληαο ηελ παξάγξαθν κε ηνλ Άγην Ώξζέλην ζα ήηαλ
κεγάιε παξάιεηςε λα κελ ππνγξακκίζνπκε θάηη αθφκε πνπ απνδεηθλχεη
ηε κεγάιε πλεπκαηηθή ζρέζε απηψλ ησλ δπν ζενθφξσλ αλδξψλ. ΋πσο
είλαη γλσζηφ «ν καθαξηζηφο Γέξνληαο δελ θεδεχζεθε ζηνλ ηφπν ηεο
κεηαλνίαο ηνπ, αιιά απφ πνιχ αγάπε ζηνλ γέξνληά ηνπ, άγην Ώξζέλην
πνπ ηα ιείςαλά ηνπ βξίζθνληαη ζην ηεξφ εζπραζηήξην Βπαγγειηζηήο
Εσάλλεο ν Θενιφγνο ζηελ ΢νπξσηή, Θεζζαινλίθεο, δήηεζε λα ηαθεί εθεί
ψζηε λα είλαη καδί ηνπ. Έηζη ψζηε ηελ πλεπκαηηθή επηθνηλσλία πνπ είραλ
ζ’ απηή ηελ δσή λα ηελ έρνπλ θαη ζηελ άιιε» 177. Βίλαη πάξα πνιχ
ραξαθηεξηζηηθφ ην πνίεκα, ην νπνίν ν ίδηνο ζηηρνχξγεζε:
Εδώ ηελείφζε η ζφή,/ εδώ και η πνοή μοσ,/
εδώ ηο ζώμα θα θαθηή/ θα ταίρη κι η υστή μοσ./
Ο Άγιος μοσ καηοικεί,/ ασηό είναι ηιμή μοσ./
Πιζηεύφ Ασηός θα λσπηθή/ ηην άθλια υστή μοσ,/
θα εύτεηαι ζηον Λσηρφηή/ νάτφ ηην Παναγιά μαζί μοσ
Μονατός Παΐζιος Αγιορείηης.
Οη παξαθιεηηθνί απηνί ιφγνη, πνπ επηγξάθνληαη ζηε καξκάξηλε
πιάθα, ε νπνία βξίζθεηαη πάλσ ζην ηάθν ηνπ, απνηεινχλ έθθξαζε ηεο
ηειείαο ππαθνήο θαη απφιπηεο αγάπεο πνπ ππέδεημε πξνο ηνλ Άγην
175
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, ν Αγηνο Αξζέληνο ν Καππαδόθεο, φ.π., ζζ.29-31.
176
Μηραήι Μηραήι,Τν κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, φ.π., ζ. 107.
177
Ώζαλαζίνπ Γ. Μειηζζάξε, ΠαΎζηνο, Οξζνδνμίαο άλζνο εύσνζκνλ, φ.π., ζ. 168.

69
Ώξζέλην θαη επηβεβαηψλνπλ ηε κεγάιε ζεκαζία πνπ απνδίδεη ζηνλ
πλεπκαηηθφ ξφιν ηνπ πξνζηάηε-αγίνπ178.

ii. Αγία Ευφημία (με τη ςυνοδεία του Ευαγγελιςτού Λουκά)

Κάπνηε ν Γέξσλ ΠαΎζηνο βξίζθνληαλ ζε πλεπκαηηθφ αδηέμνδν,

αλαδεηψληαο λα βξεη ιχζε ζε θάπνην εθθιεζηαζηηθφ πξφβιεκα πνπ ηνπ
είραλ ζέζεη κεξηθνί επίζθνπνη. Έθαλε έληνλε πξνζεπρή γηα άλσζελ
επίιπζε ηνπ ζέκαηνο θαη ηδηαίηεξα επρφηαλ ζηελ Ώγία Βπθεκία θαη
έιεγε: «Ώγία Βπθεκία, εζχ πνπ κε ηνλ «ηφκν» ηφηε έιπζεο ην κεγάιν
πξφβιεκα ηεο Βθθιεζίαο, βγάιε θαη ηψξα απ’ απηφ ην αδηέμνδν ηελ
Βθθιεζία!»179.
Σν πξσΎ ηεο 27εο Φεβξνπαξίνπ ηνπ 1974 δέρεηαη ηελ επίζθεςε ηεο
Ώγίαο κεγαινκάξηπξνο Βπθεκίαο, ελψ έθαλε ηα πλεπκαηηθά ηνπ
θαζήθνληα. Άθνπζε ρηχπεκα ζηελ πφξηα θαη κηα γπλαηθεία θσλή, ε
νπνία ηνπ είπε πσο είλαη ε Βπθεκία. Βθείλνο πξνο ζηηγκήλ αλεζχρεζε,
κήπσο θάπνηα γπλαίθα θαηάθεξε λα παξαβηάζεη ην άβαην ηνπ Ώγίνπ
΋ξνπο θαη δελ ήμεξε πψο λα αληηδξάζεη. Ώθνχ ρηχπεζε δεχηεξε θαη
ηξίηε θνξά, ηελ ηέηαξηε ε πφξηα άλνημε κφλε ηεο, ελψ είρε ζχξηε απφ
κέζα. Άθνπζε βήκαηα ζην δηάδξνκν θαη ηφηε βιέπεη κηα γπλαίθα κε
καλδήια λα ηε ζπλνδεχεη θάπνηνο πνπ έκνηαδε κε ηνλ Βπαγγειηζηή
178
Μηραήι Μηραήι, ην κεγάιν κπζηηθό, φ.π., ζ. 109
179
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, ν Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π., ζ. 268. ΐι. Νηθνδήκνπ Ώγηνξείηνπ,
Σπλαμαξηζηήο ησλ δώδεθα κελώλ ηνπ εληαπηνύ, ηφκνο έθηνο, εθδ. «Οξζφδνμνο θπςέιε», Θεζζαινλίθε
1998, ζ.53. Δ Ώγία Βπθεκία καξηχξεζε επί Αηνθιεηηαλνχ. Σν ζαχκα ζην νπνίν αλαθέξεηαη ν Γέξσλ
ΠαΎζηνο ζρεηηθά κε ηνλ «ηφκν», έρεη σο εμήο ζχκθσλα κε ηε δηήγεζε ηνπ Ώγίνπ Νηθνδήκνπ ηνπ
Ώγηνξείηνπ: «΋ηε δε ν Μαξθηαλφο εβαζίιεπζε κεηά ηεο Πνπιρεξίαο, πξνζέηαμε λα γίλε νηθνπκεληθή
΢χλνδνο ελ Υαιθεδφλη, ελ έηεη πλα΄(451), φζελ ζπλήρζεζαλ εμαθφζηνη ηξίαθνληα Βπίζθνπνη.
Βπνηήζαλ δε ακθφηεξα ηα κέξε, ηα ησλ νξζνδφμσλ δειαδή θα ηα ησλ θαθνδφμσλ Μνλνθπζηηψλ, δπν
ηφκνπο (ήηνη βηβιία) θαη αλνίμαληεο ηελ ζήθελ ήηηο πεξηείρε ην ηίκηνλ ιείςαλνλ ηεο Ώγίαο Βπθεκίαο
απέζεζαλ ηα βηβιία επάλσ εηο ην ζηήζνο ηεο βνπιισκέλα. Όζηεξνλ δε απφ δησξηζκέλαο εκέξαο
αλνίμαληεο είδνλ θαη εμέζηεζαλ, δηφηη επξέζε ν κελ ηφκνο ησλ αηξεηηθψλ εξξηκέλνο θαηά γεο θάησ εηο
ηνπο πφδαο ηεο αγίαο, ηνλ δε ηφκνλ ησλ Οξζνδφμσλ, ηνλ πεξηέρνληα ηνλ φξνλ θαη ηελ απφθαζηλ ηεο
αγίαο ΢πλφδνπ, είδνλ φηη εθξάηεη ε κάξηπο εηο ηαο αγθάιαο ηεο. Σνχηνπ δε γελνκέλνπ εζαχκαζαλ
άπαληεο δηα ην ηνηνχηνλ ηεξάζηηνλ. Καη νη κελ Οξζφδνμνη εζηεξίρζεζαλ εηο ηελ πίζηελ θαη εδφμαζαλ
ηνλ Θεφλ,…νη δε αηξεηηθνί Μνλνθπζίηαη θαηεζρχλζεζαλ».

70
Λνπθά, ν νπνίνο εμαθαλίζζεθε 180. Καηφπηλ πξνηξνπήο ηνπ Γέξνληα ε
Ώγία πξνζθχλεζε ηελ εηθφλα ηεο Ώγίαο Σξηάδαο, δνμνινγψληαο Σελ.
Σφηε θαη εθείλνο πξνζθχλεζε θαη αζπάζηεθε ηελ Ώγία, ε νπνία ηνπ
έδσζε ηε ιχζε ζην πξφβιεκα πνπ ηνλ απαζρνινχζε, ελψ ηνπ δηεγήζεθε
θαη ηα καξηχξηα πνπ ππέζηε. Παξαδέρηεθε επίζεο, πσο ζα παξαθαινχζε
ην Θεφ λα κελ ηειείσλε πνηέ εθείλν ην καξηχξην, αλ γλψξηδε ηη ηελ
πεξίκελε ζηελ αηψληα δσή θαη ηη απνιακβάλνπλ νη ςπρέο πνπ είλαη θνληά
ζηνλ Κχξην, θαηαιήγνληαο πσο ηα βαζαληζηήξηα πνπ δνθίκαζε δελ είλαη
απνιχησο ηίπνηα, κπξνζηά ζε απηά πνπ ηεο ράξηζε ν Θεφο181!
Βληχπσζε πξνθάιεζε ζηνλ Γέξνληα πσο ε Ώγία, ελψ ήηαλ ηφζν
κηθξνθακσκέλε θαη αδχλαηε, άληεμε ηφζα καξηχξηα. ΢αλ κηθξή
αληαπφδνζε ηηο επηζθέςεσο πνπ δέρηεθε, ζπλέζεζε πξνο ηηκήλ ηεο έλα
ζηηρεξφ πξνζφκνην θαη έλα εμαπνζηεηιάξην, ελψ έθαλε θνηλσλνχο ηεο
ραξάο ηνπ θαη ηηο αδειθέο ηεο ΢νπξσηήο, δίλνληαο νδεγίεο γηα ηελ
αγηνγξάθεζε ηεο Ώγίαο, φπσο ηνπ εκθαλίζηεθε 182.

iii. Άγιοι Λουκιλλιανόσ και Παντελεήμων

Σν 1979 ν Γέξσλ ΠαΎζηνο κεηαθφκηζε απφ ηνλ Σίκην ΢ηαπξφ ζην

θνπηινπκνπζηαλφ θειί ηεο Παλαγνχδαο. Ήηαλ 3 Ενπλίνπ θαη δελ είρε
αθφκε ηαθηνπνηήζεη ηα πξάγκαηά ηνπ, νχηε είρε βγάιεη απ’ ηα θηβψηηα ηα
Μελαία θαη ηα άιια εθθιεζηαζηηθά βηβιία. Λφγσ ηνπ γεγνλφηνο απηνχ,
δελ ήμεξε ηελ αθξηβή εκεξνκελία θαη πνηνο Άγηνο γηφξηαδε εθείλε ηελ
εκέξα θαη ηελ αθνινπζία ηελ έθαλε κε ην θνκπνζθνίλη. ΋ηαλ έθηαζε λα

180
Σε ιεπηνκέξεηα απηή, ηεο εκθάληζεο θαη ηνπ Βπαγγειηζηή Λνπθά ηε δηαζψδεη ν ηεξνκφλαρνο Εζαάθ
ζην Βίν, φ.π., ζ. 226.
181
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, ν Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π., ζ. 270 θαη Αηνλπζίνπ Σάηζε
πξεζβπηέξνπ, ν αζθεηήο ηεο παλαγνύδαο, φ.π., ζ.43.
182
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο, φπ.,ζ. 228.

71
επρεζεί γηα ηνλ Άγην ηεο εκέξαο θη έιεγε ην ζπλεζηζκέλν: «Άγηε ηνπ
Θενύ, πξέζβεπε ππέξ εκώλ» ηνλ απαζρφιεζε ν ινγηζκφο, πνηνο λα είλαη ν
Άγηνο πνπ γηφξηαδε. Βθείλε ηε ζηηγκή εκθαλίζηεθαλ, κε ζαπκαζηφ
ηξφπν, κέζα ζην εθθιεζάθη δχν Άγηνη, ν έλαο κπξνζηά θαη ν άιινο ιίγν
πην πίζσ. Ο δεχηεξνο ήηαλ ν Άγηνο Παληειεήκσλ. Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο
πάληα έιεγε φηη ν Άγηνο Παληειεήκσλ κνηάδεη πνιχ κε ηνλ εηθνληδφκελν
ζηελ εηθφλα ηεο ΢θήηεο ηνπ Ώγίνπ Παληειεήκνλνο. Ο άιινο Άγηνο, πνπ
ήηαλ κπξνζηά, ήηαλ άγλσζηνο 183.
΢ε εξψηεζε πνπ ηνπ έθαλε ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηά ηνπ, ηνπ
απάληεζε πσο είλαη ν Άγηνο Λνπθηιιηαλφο.
Μεηά απφ απηφ ην γεγνλφο, εληππσζηαζκέλνο, άλνημε ηα θηβψηηα
κε ηα βηβιία θαη βξήθε ην Μελαίν ηνπ Ενπλίνπ, δηαπηζηψλνληαο φηη
πξάγκαηη ε 3ε Ενπλίνπ, είλαη εκέξα κλήκεο ηνπ Ώγίνπ Λνπθηιιηαλνχ,
ελφο Ώγίνπ πνπ κέρξη εθείλε ηε ζηηγκή δελ γλψξηδε ηελ χπαξμή ηνπ. Ώπφ
ηφηε ηνλ είρε ζε ηδηαίηεξε αγάπε ηνλ Άγην θαη ηνπνζέηεζε κηα κηθξή
εηθφλα ηνπ ζην ηεξφ θαη κηα πάλσ απφ ην ζηαζίδη ηνπ, έρνληαο ηελ εθεί
κέρξη ην ηέινο184.

iv. Άγιοσ Βλάςιοσ

Ήηαλ Κπξηαθή ηνπ Ώζψηνπ φηαλ ν Γέξσλ ΠαΎζηνο, θάλνληαο ηε

ζπλεζηζκέλε ηνπ αγξππλία. πξνζεπρφκελνο κε ην θνκπνζθνίλη ηνπ,
βιέπεη λα παξνπζηάδεηαη κπξνζηά ηνπ έλαο άγλσζηνο Άγηνο κέζα ζε

183
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, ν Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π., ζ. 274.
184
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, ν Γέξσλ Παΐζηνο,φ.π., ζζ. 274-275. ΐι. θαη Γέξνληνο
Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄,φ.π., ζ. 279: Δ εκθάληζε ηνπ Ώγίνπ Λνπθηιιηαλνχ πξνθάιεζε ηφζε
ραξά ζηνλ Γέξνληα πνπ νκνινγνχζε ηα εμήο: «Βίλαη δσληαλή ε παξνπζία ησλ Ώγίσλ. Καη φηαλ αθφκε
εκείο δελ ηνπο βξίζθνπκε, εθείλνη καο βξίζθνπλ! Πνιινί αζθεηέο ζηελ έξεκν, πνπ δελ έρνπλ
εκεξνιφγην θαη δελ μέξνπλ πνηνο Άγηνο γηνξηάδεη, ιέλε «Άγηνη ηεο εκέξαο, πξεζβεχζαηε ππέξ εκψλ»
θαη παξνπζηάδνληαη νη Άγηνη θαη ηνπο θαλεξψλνπλ θαη ην φλνκά ηνπο θαη κάιηζηα είλαη Άγηνη κε
δχζθνια νλφκαηα. Κνηηάλε χζηεξα νη αζθεηέο ην εκεξνιφγην θαη βιέπνπλ φηη γηνξηάδνπλ εθείλε ηελ
εκέξα νη Άγηνη πνπ ηνπο παξνπζηάζζεθαλ».

72
νπξάλην θσο185.Αίπια απφ ηνλ Άγην έβιεπε κηα θφγρε ηνίρνπ εθθιεζίαο
κε κηα πεπαιαησκέλε ηνηρνγξαθία ελφο Ώγίνπ. Μέζα ηνπ γελλήζεθαλ
ζπλαηζζήκαηα απεξίγξαπηεο ραξάο θαη αγαιιηάζεσο, ελψ ζηελ εχινγε
απνξία ηνπ, πνηα είλαη ε ηαπηφηεηα απηνχ ηνπ Ώγίνπ, άθνπζε κηα γιπθηά
θσλή-ηεο Παλαγίαο- λα ηνπ ιέεη: «Βίλαη ν Άγηνο ΐιάζηνο απφ ηα
΢θιάβαηλα. Βληφο νιίγσλ εκεξψλ ζα θπθινθνξήζεη θαη ε βηνγξαθία ηνπ.
Έλαο ζπληαμηνχρνο ρξηζηηαλφο απφ ην Ώγξίλην ζα βνεζήζεη, γηα λα γίλεη
ε εθθιεζία ηνπ Ώγίνπ. Βθεί δέ, ζηελ θφγρε, ππήξρε ε ηνηρνγξαθία ηνπ
Ώγίνπ»186. Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο αληαπνδίδνληαο ηελ ηηκή πνπ ηνπ έθαλε ν
Άγηνο κε ηελ επίζθεςή ηνπ, κεηέβε απφ ην Άγηνλ ΋ξνο ζηα ΢θιάβαηλα,
φπνπ θαη πξνζθχλεζε ηνλ ηάθν ηνπ Ώγίνπ ΐιαζίνπ θαη ηα ραξηηφβξπηα
ιέηςαλά ηνπ, πνπ δηαθπιάζζνληαη ζηνλ εθεί νκψλπκν ηεξφ λαφ. ΢ηε
ζπλέρεηα πεξηέγξαςε κε ιεπηνκέξεηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Ώγίνπ ζε
αγηνγξάθν κνλαρή ηεο Εεξάο Μνλήο Ώγίαο Σξηάδνο ζην Κνξσπί Ώηηηθήο,
κέλνληαο ελζνπζηαζκέλνο κε ην απνηέιεζκα, αθνχ ε εηθφλα απέδηδε κε
αθξίβεηα ηνλ Άγην.

v. Αββάσ Ιςαάκ ο ΢ύροσ

Κάπνηε επηζθέθζεθαλ ηνλ Γέξνληα ΠαΎζην κεξηθνί

παλεπηζηεκηαθνί θαζεγεηέο, νη νπνίνη επηζπκνχζαλ λα δεηήζνπλ ηε

185
΢ρεηηθά κε ηελ αθξηβή εκεξνκελία ηεο εκθάληζεο ηνπ Ώγίνπ ΐιαζίνπ ππάξρεη δηρνγλσκία. Δ κηα
άπνςε ππνζηεξίδεη πσο ην γεγνλφο έιαβε ρψξα ζηηο 3-2-1979: βι. Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ
ηεξνκνλάρνπ, Σθεύνο Δθινγήο, φ.π., ζ.123, θαη ε άιιε ζηηο 3-2-1980: βι. Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο, ζ.
286( ππνζεκείσζε). Τπνζηεξίδεηαη πσο ην έηνο 1979 αλαθέξεηαη εζθαικέλα, αληί ηνπ νξζνχ 1980.
ΐι.θαη Νηθνδήκνπ Ώγηνξείηνπ, Σπλαμαξηζηήο ησλ δώδεθα κελώλ ηνπ εληαπηνύ, ηφκνο ηξίηνο, εθδ
«Οξζφδνμε θπςέιε», Θεζζαινλίθε 2002, ζ. 489: ν Άγηνο εθάλε «νθζαικνθαλψο εηο επιαβέζηαηνλ
κνλαρφλ Ώγηνξείηελ εηο ην Άγηνλ ΋ξνο ηελ 3.2.1980». ΐι θαη ππνζεκείσζε ζηελ ίδηα ζειίδα πνπ
απνδεηθλχεη ηελ ηαπηνπνίεζε απηνχ πνπ βίσζε ν Γέξσλ ΠαΎζηνο, κε απηφ πνπ θαηαγξάθεηαη ζην
παξάξηεκα ησλ Νενκαξηχξσλ ηνπ ΢πλαμαξηζηή: «Καζ’ ελ πξνζεχρεην ν κνλαρφο, ελεθαλίζζε ν άγηνο
σο εγνχκελνο θέξσλ καλδχαλ, αθνχ πξνεγήζε ζείνλ θσο, σο ζπλέβαηλε πάληνηε θαηά ηαο πνιιάο
νθζαικνθαλείο εκθαλίζεηο ηνπ αγίνπ. Βλψ ν κνλαρφο εζπιινγίδεην-πνηνο άξα γε άγηνο λα είλαη
απηφο;- ήθνπζε θσλήλ ιέγνπζαλ-Βίλαη ν άγνο ΐιάζηνο απφ ηα ΢θιάβαηλα. Βληφο νιίγνπ ζα
θπθινθνξήζεη ην βηβιίνλ ηνπ κε ηελ βηνγξαθίαλ ηνπ-. ΋ια δε εγέλνλην αθξηβψο σο ειέρζεζαλ».
186
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Σθεύνο Δθινγήο, φ.π., ζ. 123.

73
ζπκβνπιή ηνπ, ζρεηηθά κε ηελ επαλέθδνζε ή κε ησλ «Ώζθεηηθψλ
Λφγσλ» ηνπ Οζίνπ Εζαάθ ηνπ ΢χξνπ (Γ΄ αη). Οη ελδνηαζκνί πνπ είραλ
έγθεηην ζηε θεκνινγνχκελε άπνςε μέλσλ ηζηνξηθψλ εξεπλεηψλ, φηη ν
αββάο Εζαάθ ήηαλ νπαδφο ηεο αίξεζεο ηνπ Νεζηνξίνπ, Παηξηάξρε
Κσλ/πφιεσο (428 κ. Υ), πνπ ππνζηήξηδε φηη ζηνλ Υξηζηφ ππήξραλ δπν
απηνηειή θαη ηέιεηα πξφζσπα, έλα ηνπ Θενχ Λφγνπ θαη έλα ηνπ
αλζξψπνπ Υξηζηνχ, δηαζπψληαο έηζη ηελ ελφηεηα ηνπ πξνζψπνπ ηνπ
Θεαλζξψπνπ. Ώπνθαινχζε επίζεο ηελ Παλαγία «Υξηζηνηφθν», αληί
Θενηφθν, αθνχ πίζηεπε ζηελ χπαξμε δπν αλεμάξηεησλ θαη μερσξηζηψλ
Τηψλ, δειαδή ηνπ Τηνχ ηνπ Θενχ θαη ηνπ Τηνχ ηεο Παξζέλνπ. Ώθνχ
άθνπζε κε πξνζνρή ηνπο παλεπηζηεκηαθνχο θαζεγεηέο, ην πξφβιεκα πνπ
ηνπ ππέβαιαλ, ην έζεζε ζέκα πξνζεπρήο θαη δελ άξγεζε λα ιάβεη
«άλσζελ» ηε δένπζα απάληεζε187. ΢χκθσλα κε καξηπξία είδε ζε φξακα
ηνλ ρνξφ ησλ νζίσλ Παηέξσλ λα πεξλά απφ κπξνζηά ηνπ. Κάπνηνο απφ
απηνχο ζηακάηεζε θαη ηνπ είπε: «Βίκαη ν Εζαάθ ν ΢χξνο. Βίκαη
νξζνδνμφηαηνο. Πξάγκαηη ππήξρε ζηελ πεξηνρή κνπ ε αίξεζε ηνπ
Νεζηνξίνπ, αιιά εγψ ηελ θαηαπνιέκεζα»188. Μεηά απφ θάπνην ρξνληθφ
δηάζηεκα νη παλεπηζηεκηαθνί θαζεγεηέο γχξηζαλ ζην θειί ηνπ Γέξνληα,
πξνθεηκέλνπ λα κάζνπλ ηελ απάληεζή ηνπ, λα πξνρσξήζνπλ ή φρη ζηελ
επαλέθδνζε ησλ «Ώζθεηηθψλ Λφγσλ» ηνπ Ώββά Εζαάθ. Σφηε εθείλνο
ηνπο ζπλέζηεζε λα ζπλερίζνπλ λα εθδίδνπλ, λα κειεηνχλ θαη λα
δηδάζθνπλ ηνπο «Ώζθεηηθνχο Λφγνπο» ηνπ Οζίνπ, δηφηη ήηαλ νξζφδνμνο

187
Μηραήι Μηραήι, Τν κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, φ.π., ζζ. 110-111.
188
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο, φ.π., ζ. 247. ΐι. θαη Μνλαρηζκόο, Μνξθέο θαη ζέκαηα, φ.π., ζζ. 69-70: Ο
Πξσηνπξεζβχηεξνο Θεφδσξνο Γήζεο αλαθέξεη ηα εμήο γηα ηνλ Ώββά Εζαάθ ην ΢χξν: «Ο αββάο Εζαάθ
πξνέξρεηαη εθ ησλ θφιπσλ ηεο λεζηνξηαληθήο Βθθιεζίαο. Φαίλεηαη φκσο φηη κε ηελ Υάξηλ ηνπ Θενχ
δηεθπιάρζε θαζαξφο απφ ηελ λεζηνξηαληθήλ αίξεζηλ, φπσο ηνχην ζπλάγεηαη εθ ηεο αλαγλψζεσο ησλ
έξγσλ ηνπ. Βηο απηά απνθαιεί επαλεηιεκκέλσο ηελ Παλαγίαλ Θενηφθνλ. Ώλαθεξφκελσο δε εηο ηελ
ελαλζξψπηζηλ νκηιεί νξζνδφμσο θαη δελ λεζηνξηαλίδεη…Δ δηάζσζηο ηνπ αββά Εζαάθ εθ ηεο αηξέζεσο
ηνπ Νεζηνξηαληζκνχ ζπλέηειεζελ ψζηε ε επίδξαζίο ηνπ λα εμαπισζή εθ’ φινπ ηνπ ρξηζηηαληθνχ
θφζκνπ, ηδηαηηέξσο δηά ηεο κπζηηθναζθεηηθήο δηδαζθαιίαο ηνπ, λα ηηκάηαη δε θαη λα αλαγλσξίδεηαη
ππφ πάλησλ σο άγηνο θαη δηδάζθαινο, κεηαμχ δε απηψλ θαη ππφ κεγάισλ Οξζνδφμσλ αγίσλ θαη
Παηέξσλ ηεο Βθθιεζίαο, φπσο ν άγηνο Γξεγφξηνο Παιακάο θαη ν άγηνο Νηθφδεκνο ν Ώγηνξείηεο».

74
θαη φρη αηξεηηθφο189. Ο ίδηνο κειεηνχζε πνιχ ηνλ Ώββά, αιιά θαη ηνλ
ηηκνχζε σο Άγην, έρνληάο ηνλ ζε κεγάιε επιάβεηα 190. Μάιηζηα ζην
Μελαίν ηνπ Εαλνπαξίνπ, ζηηο 28 ηνπ κελφο, δίπια απφ ην φλνκα ηνπ
Οζίνπ Βθξαίκ ηνπ ΢χξνπ πξφζζεζε θαη απηφ ηνπ Εζαάθ,
ραξαθηεξίδνληάο ηνλ «κεγάιν εζπραζηή θαη πνιχ αδηθεκέλν» 191.

vi. Παπα-Σύχων192

Ο παπα-Σχρσλ ππήξμε πλεπκαηηθφο παηέξαο ηνπ Γέξνληα, απφ ηνλ

νπνίν έιαβε ην Μέγα θαη Ώγγειηθφ ΢ρήκα, ζηηο 11 Εαλνπαξίνπ 1966, ζην
΢ηαπξνληθεηηαλφ Καιχβη ηνπ Σηκίνπ ΢ηαπξνχ 193. Ο πλεπκαηηθφο
ζχλδεζκνο πνπ είραλ κεηαμχ ηνπο ήηαλ πνιχ ηζρπξφο, αιιά θαη ε ελ
Υξηζηψ αγάπε πνπ έηξεθε ν έλαο γηα ηνλ άιινλ, είλαη θάηη παξαπάλσ
απφ ππνδεηγκαηηθή. ΋ηαλ ν κέγαο απηφο Ρψζνο αζθεηήο, εγθαηέιεηπε ηνλ
επίγεην θφζκν ζηηο 10 ΢επηεκβξίνπ 1968 194, ππνζρέζεθε ζην πλεπκαηηθφ
ηνπ ηέθλν, πσο ε επηθνηλσλία ηνπο ζα ζπλερηζηεί θαη κεηά ην ζάλαηφ ηνπ
θαη ζα ηνλ επηζθέπηεηαη θάζε ρξφλν 195. Σειηθά ηνλ επηζθέθζεθε ηξία
ρξφληα αξγφηεξα. Ώο δνχκε πσο θαηαγξάθεη ν ίδηνο αθφκε κηα ζαπκαζηή
εκπεηξία ηνπ: « Δ πξψηε(ελλ. επίζθεςε)ινηπφλ θνξά ήηαλ ζηηο 10
΢επηεκβξίνπ 1971, βξάδπ, κεηά ην κεζνλχθηην. Βλψ έιεγα ηελ επρή,
βιέπσ μαθληθά ηνλ Γέξνληα λα κπαίλεη ζην θειιί! Πεηάρηεθα θαη ηνπ
έπηαζα ηα πφδηα θαη ηα θηινχζα κε επιάβεηα. Αελ θαηάιαβα πσο

189
Μηραήι Μηραήι, Τν κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, φ.π., ζ. 112.
190
Οη Ώζθεηηθνί Λφγνη ηνπ Ώββά Εζαάθ ηνπ ΢χξνπ απνηεινχζαλ γηα ηνλ Γέξνληα αγαπεκέλν
πλεπκαηηθφ αλάγλσζκα θαη κάιηζηα γηα κηα πεξίνδν έμη εηψλ, ήηαλ ην κφλν πνπ κειεηνχζε.
191
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο, φ.π., ζ. 249.
192
Ο παπα-Σχρσλ δελ είλαη επίζεκα εληαγκέλνο ζην Ώγηνιφγην ηεο Οξζνδφμνπ Βθθιεζίαο, σζηφζν
ζεσξήζακε απαξαίηεην λα ζπκπεξηιάβνπκε ζηελ παξάγξαθν απηή, ηηο εκπεηξίεο πνπ είρε ν Γέξσλ
ΠαΎζηνο, κεηά ηελ θνίκεζε ηνπ πλεπκαηηθνχ ηνπ παηξφο, αθνχ άιισζηε θαη ν ίδηνο νκνινγεί ηελ
αγηφηεηά ηνπ. ΐι.Ώζαλαζίνπ Ραθνβαιή, ν παηήξ Παΐζηνο κνπ είπε, φ.π., ζ. 155: «Βγψ ηφρσ ην
ζπλαμάξη έηνηκν, αο πεξηκέλεη».
193
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο,φ.π., ζ. 189.
194
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Αγηνξείηαη θαη αγηνξείηηθα, φ.π., ζ. 35.
195
΋.π., ζ. 36.

75
μεγαληδψζεθε απφ ηα ρέξηα κνπ θαη, θαζψο έθεπγε, ηνλ είδα λα κπαίλεη
ζην Ναφ θαη εμαθαλίζηεθε. Φπζηθά, ηα ράλεη θαλείο εθείλε ηελ ψξα,
φηαλ ζπκβαίλνπλ ηέηνηα γεγνλφηα. Οχηε θαη κπνξεί λα ηα εμεγήζεη απηά
κε ηελ ινγηθή, γη’ απηφ θαη ιέγνληαη ζαχκαηα»196.
Μηα αθφκε επίζθεςε, ζχκθσλα κε καξηπξία ζπλέβε φηαλ ν
Γέξσλ ΠαΎζηνο ήηαλ ζην θειιί ηεο Παλαγνχδαο. Βλψ έλησζε πνιχ
θνπξαζκέλνο απφ ηελ εηζξνή ησλ πνιπάξηζκσλ πξνζθπλεηψλ, ην
θακπαλάθη πνπ ήηαλ έμσ, θηππνχζε επίκνλα. Σελ ψξα πνπ εηνηκαδφηαλ
λα αλνίμεη, βιέπεη ηνλ πνιπαγαπεκέλν πλεπκαηηθφ ηνπ παηέξα, λα
ζηέθεηαη έμσ απφ ηα ζχξκαηα επραξηζηεκέλν λα ηνπ ιέεη: «Υαίξνκαη πνπ
δέρεζαη θφζκν».Σν γεγνλφο απηφ ζπλεηέιεζε, ψζηε λα ζπλερίζεη κε
αθφκε πεξηζζφηεξε έληαζε ηε δηαθνλία αγάπεο, ζε φζνπο ηνλ είραλ
αλάγθε θαη ζεσξνχζαλ επηβεβιεκέλε ηελ επέκβαζή ηνπ ζε δχζθνιεο
πεξηφδνπο ηεο δσήο ηνπο197.
Μαξηπξείηαη επίζεο πσο είδε ηνλ Άγιο Γεώργιο198, τοσς Σρεις
Ιεράρτες199, ηελ Αγία Αικατερίνη200, ηνλ Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο201,
ηνλ Υατζη-Γεώργη202, ελψ βίσζε ζην ΢ηλά ελ Ώγίσ Πλεχκαηη «ηελ

196
΋.π., ζ. 37.
197
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο, φ.π., ζ. 283
198
΋.π., ζ. 49. «Μεηαμχ ησλ θαηνίθσλ ηεο Κφληηζαο είρε θπθινθνξήζεη ε θήκε φηη ν γηνο ηνπ
Βδλεπίδε (ν Ώξζέληνο) είδε ηνλ Άγην Γεψξγην θαη χζηεξα λήζηεπζε πνιιέο εκέξεο. Ο ίδηνο ν Γέξνληαο
πνηέ δελ αλέθεξε θάηη ζρεηηθφ, νχηε εμαθξηβψζεθε απφ άιινπο. Ώθφκε θαη αλ πξφθεηηαη γηα θήκε,
δείρλεη ηελ κεγάιε εθηίκεζε ησλ ζπκπαηξησηψλ ηνπ πξνο ην πξφζσπφ ηνπ. Σνλ ζεσξνχζαλ
πξνηθηζκέλν απφ ηνλ Θεφ κε ηδηαίηεξε ράξε».
199
΋.π., ζ. 641: «Καηά ηελ παξακνλή ηνπ γηα ζεξαπεία ζηελ Κφληηζα, είδε ηνπο ηξεηο Εεξάξρεο. Σν
δηεγήζεθε ζηελ Καίηε Παηέξα, ε νπνία ην δηέζσζε σο εμήο: Ώπφ ην βξάδπ, φπσο ζπλήζηδε, θιείζηεθε
ζην Κειιί ηνπ θαη έθαλε ην Ώπφδεηπλν. Σν πξσΎ κνπ ιέεη:
-Με ζπγρσξείο, αδειθή, πνπ ζαο ελφριεζα πνιχ απφςε.
-Βκάο; Γηαηί;
-Γηαηί ήξζαλ νη Άγηνη ηξεηο Εεξάξραη θαη είρακε ζπλνκηιία. Σνπο έιεγα ζπλέρεηα: ΢ηγά-ζηγά γηαηί
ελνρινχκε ηελ νηθνγέλεηα. Αελ ήζεια λα ζαο αλεζπρήζνπκε».
200
΋.π., ζ. 641-642. Ο Γέξνληαο πξνθεηκέλνπ λα παξεγνξήζεη θάπνηνλ, ηνπ νκνιφγεζε ηελ επίζθεςε
ηεο Ώγίαο Ώηθαηεξίλεο: «Έλα θαη έλα (δειαδή, ακέζσο) ηελ πξνζθχλεζα θαη θξάηεζα ηα πφδηα ηεο. Δ
Ώγία Ώηθαηεξίλε είλαη ςειή».
201
΋.π., ζ. 642. ΢ε εξψηεζε πσο ήηαλ ν Άγηνο Εσάλλεο θαη κε πνηα κάηηα ηνλ έβιεπε, απάληεζε:
«Πάλησο ζθνηάδη ήηαλ θαη ηνλ έβιεπα. Βίλαη κπζηήξηα απηά. Ο Άγηνο Εσάλλεο ν Θενιφγνο δελ έρεη
ηφζν απηφ ην πξάγκα ζην θεθάιη ηνπ, φπσο ηνλ αγηνγξαθνχλ», ελλνψληαο πξνθαλψο έλα εμφγθσκα
ζην κέησπν.
202
΋.π., ζ. 642. Ο Γέξνληαο παξαδέρηεθε πσο αλ δε βίσλε κηα ζεία εκπεηξία κε ηνλ Υαηδε-Γεψξγε, δε
ζα ζπλέγξαθε ηνλ βίν ηνπ, ελψ απέθξπςε ηελ εκθάληζή ηνπ ζην βηβιίν, γηα λα κε ζπκβεί ην ίδην κε ηνλ

76
ζψθξνλα θαη νζία ζρέζε ησλ Αγίων Θεοπατόρων, απφ ηελ νπνία
ζπλειήθζε θαη εγελλήζε ε Θενηφθνο»203.

ςτ. Εμφανίςεισ του ΢ατανά και των δαιμόνων

Κάζε ρξηζηηαλφο, ζηα πιαίζηα ηνπ πλεπκαηηθνχ αγψλα πνπ

δηεμάγεη, θαιείηαη λα αγσληζηεί ζθιεξά, ελαληίνλ φζσλ ηνλ ρσξίδνπλ απφ
ηνλ Θεφ. Οη αξράξηνη ζηελ πλεπκαηηθή δσή, πνπ είλαη ζπλήζσο εκπαζείο
θαη αδχλαηνη, πνιεκνχλ κε ηα πάζε θαη ηνπο ινγηζκνχο ηνπο, ελψ εθείλνη
πνπ βξίζθνληαη ζηηο πςειφηεξεο βαζκίδεο ηεο Οξζνδφμνπ
πλεπκαηηθφηεηαο, κάρνληαη πξφζσπν κε πξφζσπν, ζψκα κε ζψκα κε ηνλ
ίδην ηνλ δηάβνιν. Έηζη θαη ν Γέξσλ ΠαΎζηνο ζπλεπιάθε ζε πάιε καδί
ηνπ πνιιέο θνξέο, θάλνληαο ηνλ λα θχγεη ληξνπηαζκέλνο θαη εηηεκέλνο,
ελψ ν ίδηνο έκελε κε ηα καιιηά αλάθαηα θαη ηα ξάζα ηζαιαθσκέλα 204.
Γηα ηελ έθβαζε θάζε κάρεο ππέξ ηνπ Γέξνληνο Πατζίνπ θπζηθά δελ
έπαημε θαλέλα ξφιν ε ζσκαηηθή δχλακε, αιιά εθείλν πνπ έθξηλε ην
απνηέιεζκα ήηαλ πσο ήμεξε λα ρεηξίδεηαη κε καεζηξία ηα πλεπκαηηθά
φπια, νχησο ψζηε λα εμέξρεηαη εθ ηνπ αγψλνο παλεγπξηθά ληθεηήο.
Γηα ηνλ δηάβνιν είλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα πηζηέςεη ν άλζξσπνο ζε
δπν πξάγκαηα. Πξψηνλ ζηελ αλππαξμία ηνπ θαη δεχηεξν ζηελ
παληνδπλακία ηνπ, κε ζθνπφ λα αθαηξέζεη απφ ηνπο αλζξψπνπο ηελ
ειπίδα θαη ηε ζέιεζε λ’ αγσληζζνχλ γηα ηε ζσηεξία ηνπο. Ώιιά κπξνζηά
ζηνπο αλζξψπνπο ηνπ Θενχ δελ κπνξεί παξά λα δηαςεπζηεί θαη λα
ληθεζεί πεξίηξαλα θαη ζηα δπν ζεκεία. Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο θαη ηνλ είδε

Άγην Ώξζέλην πνπ δεκνζίεπζε ηηο εκθαλίζεηο ηνπ, θάλνληαο θαηά θάπνην ηξφπν ππέξβαζε ησλ αξρψλ
ηνπ λα κελ απνθαιχπηεη ζαπκαζηά γεγνλφηα θαη κάιηζηα δεκνζίσο, επνκέλσο δελ ήζειε λα
επαλαιάβεη θάηη αλάινγν.
203
΋.π., ζ. 171. ΐι. επίζεο Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ ΄,φ.π., ζ. 62 θαη Ώζαλαζίνπ
Ραθνβαιή,ν Παηήξ Παΐζηνο κνπ είπε, φ.π., ζ. 31.
204
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζ.574.

77
νθζαικνθαλψο205, αιιά μεζθέπαζε θαη ηελ αδπλακία ηνπ,
απνθαιχπηνληαο ηελ «αρίιιεην πηέξλα» ηνπ206.
Αέρζεθε ηηο επηζθέςεηο θαη ηηο πξνθιήζεηο ηνπ Πνλεξνχ θαη ησλ
δαηκφλσλ θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ θαη ζε φινπο ηνπο ηφπνπο
πνπ αζθήηεπζε (Ε.Μ. Βζθηγκέλνπ, Ε.Μ. Φηινζένπ, Μνλή ΢ηνκίνπ
Κνλίηζεο, ΢ηλά, Εβεξηθή ΢θήηε, ΢ηαπξνληθεηηαλφ θειιί ηνπ Σηκίνπ
΢ηαπξνχ θαη ζην θειιί ηεο Παλαγνχδαο). Ώπφ ηελ πείξα ηνπ πεξηέγξαθε:
«Ο δηάβνινο πξαγκαηηθά κεηαζρεκαηίδεηαη ζε άλζξσπν, ζε δψα θ.ι.π.
Πξαγκαηηθά ςειαθάηαη. Βίλαη κηα άιιε θαηάζηαζε, πνπ δελ γλσξίδνπκε.
Σνλ βιέπεηο, ηνλ ςειαθάο, ηνλ δέλεηο θαη ακέζσο ηνλ ράλεηο απφ
205
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Α΄, φ.π., ζζ.59-60. Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο πεξηγξάθεη ηνλ δηάβνιν,
κεηά απφ ζρεηηθή εξψηεζε πνπ ηνπ έγηλε: «-Γέξνληα πσο είλαη ν δηάβνινο;
-Ξέξεηο ηη «φκνξθνο» είλαη; Άιιν πξάγκα! Μφλν λα ηνλ δεηο!! Καη πσο ε αγάπε ηνπ Θενχ δελ
επηηξέπεη λα βιέπεη ν άλζξσπνο ηνλ δηάβνιν! Χ, ζα πέζαηλαλ νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνλ θφβν ηνπο!
΢θέςνπ αλ ηνλ έβιεπαλ πσο ελεξγεί, αλ έβιεπαλ ηελ… «γιπθεηά» ηνπ κνξθή! Μεξηθνί πάιη ζα είραλ
ηελ θαιχηεξε ςπραγσγία! Ξέξεηο ηη ςπραγσγία; Πσο ην ιέλε; ΢ηλεκά;…Γηα λα δεη θαλείο φκσο έλα
ηέηνην έξγν, πξέπεη λα πιεξψζεη πνιιά…, θαη πάιη αλ ζα κπνξέζεη λα ην δεη!
-Έρεη θέξαηα, νπξά;
-Ναη, φια ηα εμαξηήκαηα!!!
-Γέξνληα, νη δαίκνλεο έγηλαλ ηφζν άζρεκνη, φηαλ θαη έγηλαλ απφ Άγγεινη δαίκνλεο;
-Βκ, βέβαηα. Καη είλαη ηψξα ζαλ λα ηνπο ρηχπεζε θεξαπλφο. Ώλ πέζεη θεξαπλφο θαη ρηππήζεη έλα
δέλδξν, δελ ζα γίλεη ακέζσο ην δέλδξν έλα καχξν θνχηζνπξν; Έηζη θαη απηνί είλαη ζαλ λα ηνπο
ρηχπεζε θεξαπλφο. Έλα δηάζηεκα έιεγα ζην ηαγθαιάθη: « Να έξρεζαη λα ζε βιέπσ, γηα λα κελ πέζσ
ζηα ρέξηα ζνπ. Σψξα θαη κφλνλ πνπ ζε βιέπσ, θαίλεζαη πφζν θαθφο είζαη. Ώλ πέζσ ζηα ρέξηα ζνπ, ηη
θαθφ έρσ λα πάζσ!»
206
΋.π., ζ. 57-58, «-Γέξνληα, κνπ ιέεη ν ινγηζκφο φηη ν δηάβνινο, ηδίσο ζηηο κέξεο καο, έρεη πνιιή
δχλακε.
-Ο δηάβνινο έρεη θαθία θαη κίζνο, φρη δχλακε. Δ αγάπε ηνπ Θενχ είλαη παληνδχλακε. Ο ζαηαλάο
πξνζπαζεί λα θαλεί παληνδχλακνο, αιιά δελ ηα θαηαθέξλεη. Φαίλεηαη δπλαηφο, αιιά είλαη ηειείσο
αδχλακνο. Πνιιά θαηαζηξεπηηθά ζρέδηα ηνπ ραινχλ, πξηλ θαλ αξρίζνπλ λα πξαγκαηνπνηνχληαη. Θα
άθελε πνηέ έλαο παηέξαο κεξηθά αιεηάθηα λα ρηππνχλ ηα παηδηά ηνπ;
-Γέξνληα, θνβάκαη ηα ηαγθαιάθηα.
-Ση λα θνβεζείο; Σα ηαγθαιάθηα δελ έρνπλ θακκηά δχλακε. Ο Υξηζηφο είλαη παληνδχλακνο. Ο
πεηξαζκφο είλαη ζάπηνο. ΢ηαπξφ δελ θνξάο; Σα φπια ηνπ δηαβφινπ είλαη αδχλακα. Ο Υξηζηφο καο κάο
έρεη νπιίζεη κε ηνλ ΢ηαπξφ Σνπ. Μφλνλ φηαλ αθήλνπκε ηα φπια ηα πλεπκαηηθά, ηφηε ν ερζξφο έρεη
δχλακε. Έλα κηθξφ ζηαπξνπδάθη έδεημε έλαο νξζφδνμνο ηεξέαο ζε έλαλ κάγν θαη έθαλε λα ηξέκεη ν
δαίκνλαο πνπ είρε επηθαιεζζεί κε ηηο καγείεο ηνπ.
-Γηαηί θνβάηαη ηφζν πνιχ ηνλ ΢ηαπξφ;
-Γηαηί, φηαλ ν Υξηζηφο δέρζεθε ηνπο εκπηπζκνχο, ηα ξαπίζκαηα θαη ηα ρηππήκαηα, ηφηε ζπληξίθζεθε
ην βαζίιεην θαη ε εμνπζία ηνπ δηαβφινπ. Με ηη ηξφπν λίθεζε ν Υξηζηφο! «Με ην θαιάκη ζπληξίθζεθε
ην θξάηνο ηνπ δηαβφινπ», ιέεη θάπνηνο Άγηνο. ΋ηαλ δειαδή Σνπ έδσζαλ ην ηειεπηαίν ρηχπεκα κε ην
θαιάκη ζην θεθάιη, ηφηε ζπληξίθζεθε ε εμνπζία ηνπ δηαβφινπ. Αειαδή ε ππνκνλή είλαη ε πλεπκαηηθή
άκπλα θαη ε ηαπείλσζε ην κεγαιχηεξν φπιν θαηά ηνπ δηαβφινπ. Σν κεγαιχηεξν βάιζακν ηεο
ζηαπξηθήο ζπζίαο ηνπ Υξηζηνχ είλαη πνπ ζπληξίθζεθε ν δηάβνινο. Μεηά ηελ ΢ηαχξσζε ηνπ Υξηζηνχ,
είλαη πηα φπσο ην θίδη πνπ ηνπ έρεη αθαηξεζεί ην δειεηήξην ή φπσο ην ζθπιί πνπ ηνπ έρνπλ αθαηξεζεί
ηα δφληηα. Ώθαηξέζεθε ην θαξκάθη απφ ηνλ δηάβνιν, αθαηξέζεθαλ ηα δφληηα απφ ηα ζθπιηά, ηνπο
δαίκνλεο, θαη είλαη ηψξα αθνπιηζκέλνη θαη εκείο κε ηνλ ΢ηαπξφ νπιηζκέλνη. Σίπνηε, ηίπνηε δελ
κπνξνχλ λα θάλνπλ νη δαίκνλεο ζην πιάζκα ηνπ Θενχ, φηαλ δελ ηνπο δψζνπκε εκείο δηθαηψκαηα.
Μφλν θαζαξία θάλνπλ, δελ έρνπλ εμνπζία».

78
κπξνζηά ζνπ. Αελ κπνξνχκε λα πνχκε πινπνίεζε. Βίλαη κηα άιιε
ελδηάκεζε θαηάζηαζε»207.
Βίλαη ραξαθηεξηζηηθφ ην παξαθάησ γεγνλφο θαη απνδεηθλχεη πσο
αθφκε θαη ηελ παξνπζία ησλ δαηκφλσλ, θξφληηδε λα ηελ αμηνπνηεί γηα ην
πλεπκαηηθφ ηνπ ζπκθέξνλ. Ώθεγείηαη ν ίδηνο ζρεηηθά: «Βίραλ καδεπζεί
ηελ λχρηα πνιινί δαίκνλεο επάλσ ζην ηαβάλη. ΢ηελ αξρή ρηππνχζαλ κε
βαξηέο δπλαηά θαη κεηά ζνξπβνχζαλ, ζαλ λα θπινχζαλ θνχηζνπξα
κεγάια, θνξκνχο δέλδξσλ. ΢ηαχξσλα ην ηαβάλη θαη έςαιια «Σνλ
΢ηαπξφλ ζνπ πξνζθπλνχκελ, Αέζπνηα…» Σειείσλα, άξρηδαλ ηα
θνχηζνπξα πάιη. «Σψξα, είπα, ζα θάλνπκε δπφ ρνξνχο! Έλαλ εζείο κε ηα
θνχηζνπξα απφ πάλσ θαη έλαλ εγψ απφ θάησ!» Άξρηδα εγψ,
ζηακαηνχζαλ απηνί. Μηα θνξά έςαιια «Σνλ ΢ηαπξφλ ζνπ
πξνζθπλνχκελ…», ηελ άιιε «Κχξηε, φπινλ θαηά ηνπ δηαβφινπ ηνλ
΢ηαπξφλ ζνπ εκίλ δέδσθαο…» Πέξαζα ηελ πην επράξηζηε λχρηα κε
ςαικσδία θαη, φηαλ ιίγν ζηακαηνχζα, ζπλέρηδαλ απηνί κε ηελ
ςπραγσγία! Σελ θάζε θνξά φιν θαη δηαθνξεηηθφ έξγν ζα
παξνπζηάζνπλ!...»208.
Σέινο αμηνζεκείσην είλαη θαη ην επφκελν πεξηζηαηηθφ, κε ηελ
ππεξβαηηθή αγάπε ηνπ Γέξνληα, λα θζάλεη ζην ζεκείν λα πξνζεπρεζεί
γηα ηε ζσηεξία ησλ δαηκφλσλ, αθνχ ηνπο αληηκεηψπηδε, φπσο θαη είλαη
άιισζηε, σο θηίζκαηα ηνπ Θενχ. ΢ηηο «Βπηζηνιέο» ηνπ, αλαθέξεηαη ζε
έλα γεγνλφο, πνπ έδεζε ν ίδηνο, θάλνληαο ρξήζε ηνπ γ΄ εληθνχ πξνζψπνπ.
Έηζη θάησ απφ ην καλδχα ηεο ηαπείλσζεο γξάθεη ζρεηηθά: «Έλαο
Μνλαρφο είρε πνλέζεη πνιχ(ελλ. γηα ηελ θαηάζηαζε ησλ δαηκφλσλ) θαη,
ελψ πξνζεπρφηαλ γνλαηηζηφο, πεζκέλνο θάησ, έιεγε ηα εμήο ζηελ

207
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζζ. 576-577. ΐι θαη Εσάλλνπ Αακαζθελνχ, Έθδνζηο αθξηβήο ηεο
νξζνδόμνπ πίζηεσο, εθδ. Π.Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε 2002, ζ.106: Ο Άγηνο Εσάλλεο Αακαζθελφο
εμεγεί κε πνηεο πξνυπνζέζεηο, γίλεηαη ν κεηαζρεκαηηζκφο ηνπ δηαβφινπ θαη ησλ δαηκφλσλ: «Οὐθ
ἔρνπζη ηνίλπλ ἐμνπζίαλ θαηά ηηλφο νὐδέ ἰζρχλ εἰ κή ἐθ Θενῦ νἰθνλνκηθῶο ζπγρσξνχκελνη, ὡο ἐπί ηνῦ
Ἰψβ, θαζάπεξ ἐπί ηῶλ ρνίξσλ ἐλ ηῷ Βὐαγγειίσ γέγξαπηαη. Παξαρσξήζεσο δὲ Θενῦ γηλνκέλεο θαί
ἰζρχνπζη θαη κεηαβάιινληαη θαη κεηαζρεκαηίδνληαη εἰο νἷνλ ζέινπζη ζρῆκα θαηά θαληαζίαλ».
208
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Α΄, φ.π., ζ. 58-59.

79
πξνζεπρή ηνπ: «Βζχ Θεφο είζαη θαη, άκα ζέιεηο, κπνξείο λα βξεηο έλαλ
ηξφπν γηα λα ζσζνχλ θαη απηνί νη δπζηπρηζκέλνη δαίκνλεο, νη νπνίνη, ελψ
είραλ ηέηνηα κεγάιε δφμα πξψηα, ηψξα έρνπλ φιε ηελ θαθία θαη ηελ
δηαβνιηά ηνπ θφζκνπ θαη, εάλ δελ καο πξνζηάηεπεο, ζα καο είραλ ξεκάμεη
φινπο ηνπο αλζξψπνπο». Βλψ ινηπφλ έιεγε απηά ηα ιφγηα
πξνζεπρφκελνο κε πφλν, βιέπεη έλα θεθάιη ζθπιίζην δίπια ηνπ λα ηνπ
βγάδεη ηελ γιψζζα ηνπ θαη λα ηνλ θνξντδεχεη. Σν επέηξεςε θαίλεηαη ν
Θεφο απηφ, γηα λα πιεξνθνξήζεη ηνλ Μνλαρφ φηη Βθείλνο έηνηκνο είλαη
λα ηνπο δερζεί, αξθεί λα κεηαλνήζνπλ νη δαίκνλεο, αιιά απηνί δελ
ζέινπλ ηελ ζσηεξία ηνπο»209.
Οινθιεξψλνληαο ηελ παξάγξαθν κε ηα νξάκαηα, πξέπεη λα
ππνγξακκίζνπκε πσο δελ εμαληινχληαη ζηηο ζενθάλεηεο, αγγεινθάλεηεο
θαη αγηνθάλεηεο. Βίδε επίζεο θαη νξάκαηα πνπ είλαη πξαγκαηηθά πνιχ
δηδαθηηθά θαη ςπρσθέιεκα γηα φινπο ηνπο αλζξψπνπο. Βίδε φξακα, ην
νπνίν απνδεηθλχεη πφζν αλαγθαία είλαη ηα κλεκφζπλα γηα ηνπο
θεθνηκεκέλνπο θαη πφζν άξξεθηε είλαη ε ζχλδεζε κεηαμχ ηεο
210
ζηξαηεπνκέλεο θαη ζξηακβεχνπζαο Βθθιεζίαο . Βλψ έλα άιιν φξακα
πνπ είδε αθνξά ζην ζέκα ησλ εθηξψζεσλ, ην νπνίν πξαγκαηηθά
ζπγθινλίδεη, πξνβιεκαηίδεη θαη θαλεξψλεη πσο ε δσή αξρίδεη απφ ηε
ζηηγκή ηεο ζχιιεςεο211.

2. Το Άκτιςτο Φωσ

Ο ηεξνκφλαρνο Ώζαλάζηνο ν ΢ηκσλνπεηξίηεο, Τκλνγξάθνο ηεο

Ώγίαο ηνπ Υξηζηνχ Μεγάιεο Βθθιεζίαο ζε ζπλέληεπμε πνπ έδσζε ζηνλ

209
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Δπηζηνιέο, φ.π.,ζ. 84. ΐι θαη Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη
Α΄, φ.π., ζ. 66 θαη Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…,φ.π., ζ.234(ην γεγνλφο εδψ ην αθεγείηαη ζε πξψην
πξφζσπν)
210
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, φ.π., ζ. 278-279.
211
΋.π., ζζ. 77-78.

80
δεκνζηνγξάθν Μαλψιε Μειηλφ, κηιψληαο ζρεηηθά κε ηνλ Γέξνληα
ΠαΎζην, θάλεη ηηο παξαθάησ ζεκαληηθέο δηαπηζηψζεηο: « Σν Άγηνλ ΋ξνο
είλαη ν θαη’ εμνρήλ ηφπνο ηνπ αθηίζηνπ θσηφο, αθνχ εδψ ηνλ ηδ΄αηψλα
έγηλαλ νη κεγάινη εζπραζηηθνί αγψλεο γηα ηε δνγκαηηθή δηαηχπσζε θαη
ζεκειίσζε ηεο εθθιεζηαζηηθήο δηδαζθαιίαο πεξί ηνπ αθηίζηνπ θσηφο,
ζηελ νπνία πξσηνζηάηεζε ν θήξπμ ηνπ θσηφο άγηνο Γξεγφξηνο ν
Παιακάο αξρηεπίζθνπνο Θεζζαινλίθεο, ηνπ νπνίνπ ηε κλήκε
ενξηάδνπκε ηε δεχηεξε Κπξηαθή ησλ λεζηεηψλ212. Σν άθηηζην θψο
βέβαηα δελ ππάξρεη ζαλ βίσκα κφλν ζην Άγηνλ ΋ξνο. Τπήξρε πάληνηε
ζαλ βίσκα, απφ ηελ αξρή πνπ ν Κχξηνο σο Αεκηνπξγφο είπε:
«Γελλεζήησ θψο». Βίλαη κηα άθηηζηε ελέξγεηα ηνπ Θενχ (κία απφ ηηο
πνιιέο ελέξγεηέο ηνπ) κε ηελ νπνία θαλεξψλεη ηελ παξνπζία Σνπ ν
ηξηαδηθφο Θεφο καο. Μέζα ζηελ Καηλή Αηαζήθε έρνπκε πνιιέο
Θενθάλεηεο, έρνπκε δειαδή εκθαλίζεηο ηνπ αθηίζηνπ θσηφο κε θαη’
εμνρήλ Γεγνλφο Θενθαλείαο ηε Μεηακφξθσζε πάλσ ζην φξνο Θαβψξ.
Ώπηφ ην γεγνλφο φινη νη άγηνη Παηέξεο είπαλ φηη είλαη πξννηκηαθφ ηνπ
θσηφο ην νπνίν ζα ππάξρεη ζηελ Άλσ Εεξνπζαιήκ, φπσο ην πεξηγξάθεη ν
άγηνο επαγγειηζηήο Εσάλλεο ζηα ηειεπηαία θεθάιαηα ηεο Ώπνθαιχςεσο.
Λέγεη φηη θάπνηε δελ ζα ππάξρεη ήιηνο, δελ ζα ππάξρεη θνζκηθφ θψο,
αιιά ζα ππάξρεη απηφ ην Φψο ηνπ Υξηζηνχ. Δ κεηνρή ζ’ απηφ, ζ’ απηή
ηελ άθηηζηε ελέξγεηα ηνπ θσηφο, εληνπίδεηαη ζηνπο βίνπο ησλ αγίσλ ηεο
Βθθιεζίαο καο…Οη ελέξγεηεο κεηέρνληαη θαηά ην κέηξν ηεο θαζάξζεσο
φπσο ιέγνπλ νη Παηέξεο. Αειαδή φζν θαλείο θαζαίξεη ηνλ εαπηφ ηνπ απφ
ηα πάζε, ηφζν θαη ην νπηηθφ πεδίν ηεο ςπρήο αλνίγεη. Γίλεηαη ζηηιπλφ ην

212
ΐι. Μηραήι Μηραήι, Τν κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, φ.π., ζ. 51: «Καηά ηελ πεξίνδν ησλ
εζπραζηηθψλ εξίδσλ (14νο αηψλαο) μέζπαζε δηακάρε αλάκεζα ζηνλ Άγην Γξεγφξην ηνλ Παιακά,
Ώξρηεπίζθνπν Θεζζαινλίθεο, θαη ηνλ Μνλαρφ ΐαξιαάκ απφ ηελ Καιαβξία ηεο Εηαιίαο, κε επίθεληξν
ηνλ ηζρπξηζκφ ηνπ ηειεπηαίνπ, φηη ην Θαβψξην Φψο θαη ε ζεία ράξε, γεληθφηεξα, ήζαλ θηηζηά κεγέζε.
Ο ΐαξιαάκ, ιαηηλφθξνλαο φπσο ήηαλ ζηε ζθέςε, δελ κπνξνχζε λα θαηαλνήζεη ηελ χπαξμε ζείσλ
ελεξγεηψλ-ατδίσλ, αλάξρσλ, αθηίζησλ- ζηελ νπζία ηνπ Θενχ. Αελ αληηιακβαλφηαλ ν αληίπαινο ηνπ
Ώγίνπ Γξεγνξίνπ ηνπ Παιακά, φηη νη ζείεο ελέξγεηεο, ζε αληίζεζε κε ηελ νπζία ηνπ Θενχ, ε νπνία
είλαη απνιχησο ακέζεθηε θαη αθνηλψλεηε, είλαη κεζεθηέο θαη θνηλσλεηέο θαη φηη κέζσ απηψλ,
θαζίζηαηαη δπλαηή ε ζσηεξία, ε ιχηξσζε θαη ε ζέσζε ηνπ αλζξψπνπ».

81
θάηνπηξν ηεο ςπρήο, γηα λα δέρεηαη ηηο αληαχγεηεο ηνπ Ώγίνπ Πλεχκαηνο
δηα ηεο ελεξγείαο απηήο ηνπ αθηίζηνπ θσηφο»213.
Πνιινί άγηνη ηεο Βθθιεζίαο καο έγηλαλ απνδέθηεο απηήο ηεο
Άλσζελ δσξεάο θαη βίσζαλ ηελ εκπεηξία ηεο ζεψζεσο. Ο άγηνο
Γξεγφξηνο Νχζζεο δηεγείηαη γηα ηνλ Μ. ΐαζίιεην πσο φηαλ έθαλε ηελ
πξνζεπρή ηνπ, ε κηθξή νηθία γέκηδε ζείν θψο θαη ηνλ πεξηέιακπε. Ο Μ.
Ώληψληνο, ν δηδάζθαινο είθνζη ρηιηάδσλ πλεπκαηηθψλ ηέθλσλ-καζεηψλ,
αγσληδφκελνο θαηά ησλ δαηκφλσλ, δέρηεθε ηελ εκθάληζε ηνπ Υξηζηνχ
θαη ακέζσο ηνλ πεξηέιακςε άθηηζην θψο. Ο ΢πκεψλ ν Νένο Θενιφγνο
κπνξεί λα πεη θαλείο φηη είδε ην απνθνξχθσκα ζηελ εθδήισζε ηνπ ζείνπ
θσηφο! Γνχζε κέζα ζην άγην θψο, ην νπνίν ηνλ πεξηέινπδε ζπλερψο.
Ώθφκε ν άγηνο ΢εξαθείκ ηνπ ΢άξσθ κηινχζε κέζα ζην ζείν θψο,
πξνθαιψληαο έθζηαζε θαη δένο ζηνπο ζπλνκηιεηέο ηνπ. Ώπφ ηηο
ζχγρξνλεο κεγάιεο πλεπκαηηθέο πξνζσπηθφηεηεο μερσξίδεη ν πεξίθεκνο
Ρψζνο ζενιφγνο ΢σθξφληνο ηνπ Essex, ν νπνίνο ζην ζπνπδαίν ηνπ έξγν
« Οςφκεζα ηνλ Θεφλ θαζψο εζηί», θαηαζέηεη ηελ εκπεηξία ηνπ, θαζψο
αμηψζεθε θαη απηφο λα δεη ην άθηηζην θσο 214.
Σν νπξάλην άθηηζην θσο έξρεηαη «θαηά ηελ πξνζεπρήλ βαζείαο
κεηαλνίαο ππέξ εκψλ απηψλ», δελ ππφθεηηαη «εηο ηνλ έιεγρν ησλ
αηζζήζεσλ» θαη είλαη «αζχιιεπηνλ θαηά ηελ θχζηλ απηνχ»215. Καη
θπζηθά εθείλνο πνπ βηψλεη απηή ηελ εκπεηξία, δελ κπνξεί λα ην
δηαηππψζεη, ρξεζηκνπνηψληαο ιέμεηο απφ ην πξαγκαηηθά θησρφ
αλζξψπηλν ιεμηιφγην γηα ηέηνηνπ είδνπο εκπεηξίεο 216.

213
Μαλψιε Μειηλνχ, ν Αγηνξείηεο γ. Πατζηνο…, φ.π., ζζ.104-111.
214
Δ Εεξά Μνλή ΐαηνπαηδίνπ ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο ζε ζπλεξγαζία κε ην Κέληξν Βιιεληθνχ θαη
Οξζνδφμνπ Πνιηηηζκνχ δηνξγάλσζε κεηαμχ 19-21/10/2007 δηνξζφδνμν επηζηεκνληθφ ζπλέδξην ζην
Πνιεκηθφ Μνπζείν Ώζελψλ γηα ηνλ Γέξνληα ΢σθξφλην(΢αράξσθ) κε ηίηιν: Γέξνληαο ΢σθξφληνο-
Θενιφγνο ηνπ Ώθηίζηνπ Φσηφο.
215
΢σθξνλίνπ ΢αράξσθ Ώξρηκαλδξίηνπ, Οςόκεζα ηνλ Θεόλ θαζώο εζηί, εθδ «Εεξά Μνλή Σηκίνπ
Πξνδξφκνπ, Έζζεμ Ώγγιίαο 1992, ζ. 251.
216
ΐι.Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, φ.π., ζ. 60: Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο ιέεη ζρεηηθά «΢ε έλαλ
πνπ δελ έρεη δεη ηα άζηξα δελ κπνξείο λα ηνπ πεξηγξάςεηο πσο είλαη ν ήιηνο. Ώλ έρεη δεη ηνπιάρηζηνλ
ηα άζηξα, κπνξείο λα ηνπ δψζεηο λα θαηαιάβεη πεξίπνπ πσο είλαη ν ήιηνο».

82
 Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο δηεγείηαη ηε ζεία εκπεηξία ηνπ κε ην άθηηζην
θσο πνπ είρε ζηα Καηνπλάθηα: «Κάπνηε, ελψ έιεγα ηελ επρή ηε λχρηα,
ήξζε κέζα κνπ κηα ραξά κεγάιε. ΢πλέρηζα λα ιέσ ηελ επρή θαη μαθληθά
ην θειί κνπ πιεκκχξηζε απφ θσο. Ήηαλ ιεπθφ κε κηα απφρξσζε πξνο ην
γαιάδην. Δ θαξδηά κνπ ρηππνχζε γιπθά. ΢πλέρηζα λα θάλσ θνκπνζρνίλη
κέρξη πνπ βγήθε ν ήιηνο. Σν θσο ήηαλ ηφζν δπλαηφ! Πην δπλαηφ απφ ην
θσο ηνπ ειίνπ. Ο ήιηνο έραλε ηελ ιάκςε κπξνζηά ηνπ. Έβιεπα ηνλ ήιην
θαη κνπ θαηλφηαλ ην ειηαθφ θσο σρξφ, φπσο είλαη ην θσο ηεο ζειήλεο
θαηά ηελ παλζέιελν. Σν θσο ην έβιεπα γηα πνιχ. Μεηά, φηαλ ην θσο
έιεηςε θαη ε ράξηο κεηψζεθε, ηφηε δελ έβξηζθα θακκηά παξεγνξηά θαη
ραξά. Βπεηδή είρα κεηαπέζεη απφ κηα θαηάζηαζε ζε κηα άιιε θαηψηεξε,
έβιεπα ηνλ εαπηφ κνπ ζαλ έλα δψν. Πήγαηλα λα θάσ, λα πησ λεξφ, λα
θάλσ εξγφρεηξν θαη αηζζαλφκνπλ ζαλ δψν»217. Βληχπσζε πξνθαιεί ην
γεγνλφο πσο ελψ αμηψζεθε λα ινπζηεί κε ην Θαβψξεην θσο, λα γεπηεί
ηελ εκπεηξία ηεο ζέσζεο, ζπκπεξηθέξεηαη κε αμηνζαχκαζηε ηαπείλσζε 218
θαη αληί απηή ε θαηάζηαζε λα ηνπ πξνθαιέζεη ίζσο ινγηζκνχο
ππεξεθαλείαο, ηνπ δεκηνπξγεί πεξηζζφηεξε ηαπείλσζε κε απνηέιεζκα λα
ειεεηλνινγεί ηνλ εαπηφ ηνπ. Καη θηάλεη κάιηζηα ζην ζεκείν λα μεράζεη
απηφ πνπ έδεζε: «Σν γεγνλφο απηφ ην είρα μεράζεη ηειείσο θαη ην
ζπκήζεθα πξνρζέο, φηαλ έλαο επιαβήο δηθεγφξνο πνπ αζθνχζε ηε λνεξά
πξνζεπρή κνπ ην ζχκηζε επεηδή δνχζε κηα θαηάζηαζε…»219. ΢ηελ
πεξηγξαθή πνπ έδσζε, δελ νλφκαζε ξεηψο άθηηζην ην θσο220 πνπ είδε, αλ

217
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…,φ.π., ζζ.199-200.
218
ΐι. Αηνλπζίνπ Σάηζε πξεβπηέξνπ, Ο Γέξνληαο Παΐζηνο…, φ.π., ζ.77. Δ ηαπείλσζε πνπ δηέθξηλε ηνλ
Γέξνληα, θαίλεηαη θαη απφ ην παξαθάησ πεξηζηαηηθφ: «Απν πξνζθπλεηέο ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο πήγαλ ζηνλ
π. ΠαΎζην θαη ηνπ δήηεζαλ ιφγν παξεγνξίαο θη εθείλνο αληαπνθξηλφκελνο ζηελ πλεπκαηηθή ηνπο δίςα
ηνπο είπε ηα εμήο: «Ση λα ζαο πσ; Να ζαο πσ γηα θάπνηνλ, πνπ πξν νιίγσλ εκεξψλ πιεκκχξηζε ην θειί
ηνπ απφ ζείν θσο θαη ν ίδηνο δελ αηζζαλφηαλ αλ βξηζθφηαλ ζην ζψκα ηνπ. Δξπάγε ησ πλεχκαηη. ΋ηαλ
επαλήιζε θαη έθπγε εθείλν ην άθηηζην θσο θαη νπξάλην θσο, αληίθξηζε έμσ ην θπζηθφ θσο ηνπ ήιηνπ
θαη είδε ηελ ηεξάζηηα δηαθνξά. Νφκηζε φηη έμσ είρε γίλεη έθιεηςε ειίνπ. Σφζε ήηαλ ε δηαθνξά. Σν
ζψκα ηνπ ην έλησζε βαξχ. Άξρηζε ηφηε λα θιαίεη γνεξψο αλαδεηψληαο ηε γιπθχηεηα θαη ηε
ιακπξφηεηα εθείλνπ ηνπ θσηφο».
219
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…,φ.π., ζ. 200.
220
΢ε κηα άιιε πεξηγξαθή ηνπ ίδηνπ γεγνλφηνο απνθαιεί ην θσο πνπ είδε «άθηηζην». ΐι. Αηνλπζίνπ
Φαξαζηψηε, Οη γθνπξνύ, ν λένο θαη ν Γέξνληαο Παΐζηνο, φ.π.,ζ. 84: « Ήκνπλ ζην θειί (ζ.γ ηνπ

83
θαη δελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη πξφθεηηαη πεξί ηνπ αθηίζηνπ θσηφο.
Πεξηζζφηεξν δελ ην πεξηέγξαςε, κφλνλ πξφζζεζε: «θαη κε θιεηζηά κάηηα
ην βιέπεη θαλείο, θαη κε αλνηρηά, θαη ηε λχρηα κε ην ζθνηάδη θαη ηελ
εκέξα κε ηνλ ήιην»221.
Αελ βίσζε απηή ηελ θνηλσλία κε ην άθηηζην θσο κφλν ζε
απζηεξά πξνζσπηθά πιαίζηα-θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξνζεπρήο ηνπ κέζα
ζην θειί ηνπ-, αιιά ε Πξφλνηα ηνπ Θενχ νηθνλφκεζε λα γίλεη αληηιεπηφ
θαη απφ άιινπο. Αελ ήηαλ κφλν ζεσξφο ηνπ αθηίζηνπ θσηφο, αιιά θαη
επαλεηιεκκέλσο εζεάζε λα εθπέκπεη ν ίδηνο άθηηζην θσο. Μαξηπξείηαη
πσο ηα αθάιππηα κέξε ηνπ ζψκαηφο ηνπ , πξφζσπν θαη ρέξηα, εμέπεκπαλ
θσο θαη κάιηζηα πνιχ δπλαηφ222, ελψ θάπνηνη ηνλ είδαλ λα πεξηβάιιεηαη
απφ έλα θσηνζηέθαλν, ζαλ εθείλν πνπ απεηθνλίδεηαη ζηηο εηθφλεο ησλ
Ώγίσλ223.
Έβιεπε επνκέλσο ηελ δφμα ηνπ Θενχ θαη επφπηεπε ην άθηηζην
θσο, ελψ αξθεηέο θνξέο αθηηλνβνινχζε νιφθιεξν ην ζψκα ηνπ απφ
απηφ, αλ θαη ν ίδηνο φζν κπνξνχζε πξνζπαζνχζε λα θξχβεηαη θαη λα κελ
θάλεη ιφγν γη’ απηέο ηηο ζείεο θαηαζηάζεηο. Ο Θεφο φκσο γηα ηελ
σθέιεηα πνιιψλ αλζξψπσλ επέηξεςε λα γίλνπλ θάπνηεο απνθαιχςεηο,
φπσο δηαπηζηψζακε κε βάζε φζα εθηέζεθαλ κέρξη ηψξα. Βίλαη θάηη
άιισζηε πνπ νκνιφγεζε θαη ν ίδηνο κε ηε γλσζηή ηαπείλσζε πνπ πάληα

Τπαηίνπ, πάλσ απφ ηα Καηνπλάθηα). Πξνζεπρφκνπλ, φηαλ είδα ην «άθηηζην θσο». Κάπνηα ζηηγκή πνπ
απνηξαβήρζεθε, θνίηαμα γχξσ κνπ θαη κνπ θάλεθε κηζνζθφηαδν, «ζα έρεη δχζεη ν ήιηνο», ζθέθηεθα.
΢εθψλσ ηα κάηηα κνπ θαη ηη λα δσ. Ο ήιηνο βξηζθφηαλ ζηε κέζε ηνπ νπξαλνχ! Ήηαλ θαηαθαιφθαηξν,
Ενχιηνο κήλαο, θαη κέλα κνπ θάλεθε κηζνζθφηαδν. Βίραλ πξνζαξκνζζεί ηα κάηηα κνπ ζην άιιν θσο.
Γηα λα θαηαιάβεηο πφζν έληνλν ήηαλ».
221
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…,φπ., ζ. 200.
222
΋.π., ζ. 307. ΐι. θαη Αεκεηξίνπ Σζακε, Αγηνινγία ηεο Οξζόδνμεο Δθθιεζίαο, φ.π., ζ. 182-183.
«…ζα πξέπεη λα απνθιεηζηεί θάζε πξνζπάζεηα λα εξκελεπηεί ν ηξφπνο θαηά ηνλ νπνίνλ ελεξγείηαη ε
ζέσζε απφ ην άγην Πλεχκα….Δ ζέσζε κνινλφηη είλαη γεγνλφο θαηεμνρήλ κπζηηθφ, πλεπκαηηθφ θαη
εζηθφ, δελ κπνξεί λα πεξηνξηζηεί κφλν ζηνλ ρψξν ηεο ςπρήο. ΢ηελ νξζφδνμε παξάδνζε ε ζέσζε
αθνξά εμίζνπ ηελ ςπρή θαη ην ζψκα, δηφηη ππάξρεη άξξεθηε ζπλάθεηα αλάκεζά ηνπο θαη έρνπλ θαη ηα
δπν πξνζιεθζεί απφ ηνλ ελαλζξσπήζαληα Λφγν. Υάξε ζηε ζπλάθεηα απηή ζεψλεηαη ν άλζξσπνο σο
πξφζσπν. Σε ζέζε απηή αλέπηπμαλ θαη ππνγξάκκηζαλ ηδηαίηεξα ν ΢πκεψλ ν λένο Θενιφγνο θαη ν
Νηθήηαο ΢ηεζάηνο ηνλίδνληαο ηηο νληνινγηθέο αιινηψζεηο, πνπ ζεκεηψλνληαη ζηνλ άλζξσπν θαζψο
αλαθαηλίδεηαη ελ αγίσ Πλεχκαηη θαη κεηακνξθψλεηαη ελ Υξηζηψ».
223
Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ…,φ.π., ζ.ζ 275-276, θαη Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ,
Βίνο.., φ.π.,ζ. 647.

84
ηνλ δηέθξηλε: «Βίκαη έλαο ηελεθέο. Κάπνπ-θάπνπ κ’ αθήλεη ν Θεφο λα
ιάκπσ γηα ηνπο άιινπο αλζξψπνπο.»224.

3. Προπτωτικέσ εμπειρίεσ

Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο αθνχ πξνζέθεξε ηελ αγάπε ηνπ ζηνλ Θεφ θαη
ηνπο αλζξψπνπο, ηελ ππεξρείιηζε απηήο, ηελ έδηλε ζηε θχζε θαη ηα δψα.
Καη απηφ είλαη θαλεξφ φρη κφλν γηαηί ζηνλ γξαπηφ ηνπ ιφγν
ρξεζηκνπνηεί εηθφλεο απφ ην βαζίιεην ηεο θχζεο, ηα δψα, ηα θπηά θαη
ηνλ έλαζηξν νπξαλφ, αιιά δηφηη ,ζαλ άιινο Άγηνο ΢εξαθείκ ηνπ ΢άξσθ,
είρε επηθνηλσλία θαη ζπγθαηνηθνχζε κε άγξηα δψα. ΋πσο ν ίδηνο
νκνιφγεζε, είρε ζην θειιί ηνπ κηα ρειψλα, κία ζαχξα θαη έλα κηθξφ
θηδάθη. Σνπο έδηλε ιίγε ηξνθή θαη ηα ραΎδεπε ζην θεθαιάθη. Μάιηζηα,
πνιιέο θνξέο, ε παιάκε ηνπ ήηαλ…ην πηάην, απφ ην νπνίν έηξσγαλ
ςίρνπια ηα ζπνπξγίηηα!
Βίρε ν αγηνξείηεο κνλαρφο κηα θπζηθή θαη απιντθή ζρέζε αγάπεο
κε ηα δψα. Καη φπσο ιέλε νη αζθεηηθνί Παηέξεο ηεο Βθθιεζίαο καο, ν
άγηνο άλζξσπνο έρεη ηε ραξηζκαηηθή δπλαηφηεηα λα επηθνηλσλεί κε ηνλ
θφζκν ηνπ δστθνχ βαζηιείνπ, θαη ηνχην, δηφηη ηα δψα βιέπνπλ ζην
πξφζσπν ηνπ αγίνπ ηνλ Αεκηνπξγφ ηνπο Θεφ. ΄Βρνπκε, δειαδή, κηα
πξνπησηηθή θαηάζηαζε, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ν Ώδάκ «εθάιεζελ
νλφκαηα πάζη ηνηο θηήλεζη θαη πάζη ηνηο πεηεηλνίο ηνπ νπξαλνχ θαη πάζη
ηνηο ζεξίνηο ηνπ αγξνχ»225, ζπλάπηνληαο κ’ έλα κνλαδηθφ θπζηνινγηθφ
ηξφπν, θηιηθέο ζρέζεηο κε φιν ην δστθφ βαζίιεην, ζην ρψξν ηεο επίγεηαο
παξαδεηζέληαο Βδέκ226.
Ώπηφ ην ππνγξάκκηδε ν ίδηνο ζπρλά, αθνχ ήηαλ θάηη πνπ βίσλε ζε
έληνλν βαζκφ: «Ώθνχ εκεξεχνπλ νη άλζξσπνη, εκεξεχνπλ θαη ηα άγξηα

224
Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ…,φ.π., ζ. 158
225
Γελ, ΐ, 20.
226
Μηραήι Μηραήι, Τν κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, φ.π., ζ. 84

85
δψα θαη αλαγλσξίδνπλ φηη ν άλζξσπνο είλαη αθεληηθφ ηνπο. ΢ηνλ
Παξάδεηζν, πξηλ απφ ηελ πηψζε, ηα άγξηα ζεξία έγιεηθαλ ηνπο
Πξσηνπιάζηνπο κε επιάβεηα, αιιά κεηά ηελ πηψζε, ηα άγξηα ζεξία
πήγαηλαλ λα ηνπο μεζθίζνπλ. ΋ηαλ έλαο άλζξσπνο επαλέξρεηαη ζηελ
πξνπησηηθή θαηάζηαζε, ηα δψα ηνλ αλαγλσξίδνπλ πάιη γηα αθεληηθφ»227.
Βπίζεο αλαθέξεη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ πξέπεη λα έρεη ν άλζξσπνο,
πξνθεηκέλνπ λα επαλέιζεη ζε απηή ηελ θαηάζηαζε: «Πξέπεη λα
εμαγληζζεί ε θαξδηά. Να απνθηήζεη ηελ ςπρηθή αγλφηεηα, δειαδή
εηιηθξίλεηα, ηηκηφηεηα, αληδηνηέιεηα, ηαπείλσζε, θαισζχλε, αλεμηθαθία,
ζπζία. Έηζη ζπγγελεχεη ν άλζξσπνο κε ηνλ Θεφ θαη αλαπαχεηαη κέζα ηνπ
ε ζεία Υάξηο»228.
Βπνκέλσο νη άλζξσπνη ηεο εξήκνπ, πνπ άθεζαλ ηνλ θφζκν γηα λα
βηψζνπλ ην αζθεηηθφ κνλαρηθφ ηδεψδεο, κφλνη, ελψπηνο ελσπίσ κε ηνλ
Σξηαδηθφ Θεφ θαη πέηπραλ ηε ηειεηφηεηα, ηε ζέσζε, ηειηθά
δεκηνχξγεζαλ, ζην πιαίζην ηνπ πεπεξαζκέλνπ ρξφλνπ ηεο επίγεηαο δσήο
ηνπο, ηε δηθή ηνπο Βδέκ, κε ηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο
πξνπησηηθήο θαηαζηάζεσο, φπνπ αθνινπζνχληεο ηε θπζηθή λνκνηέιεηα
ηνπ πξψηνπ παξαδείζνπ, έγηλαλ ζπγθάηνηθνη κε ηα άγξηα δψα 229.
Μαξηπξείηαη πσο έλα ειαθάθη εξρφηαλ θαη έηξσγε απφ ηα ρέξηα
ηνπ Γέξνληνο Πατζίνπ, ελψ κηα αξθνχδα πνπ ηεο έδσζε έλα πξφζθνξν,
ηνπ έβαιε κεηάλνηα, εθθξάδνληαο ηελ επγλσκνζχλε ηεο ζηνλ άλζξσπν
ηνπ Θενχ230.

227
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, φ.π., 113. ΐι θαη ΢σηεξίνπ Ε. Μπαιαηζνχθα, Οη Άγηνη θαη
ην θπζηθό πεξηβάιινλ,(δηαηξηβή επί δηδαθηνξία) εθδ. Μπγδνλία, Θεζζαινλίθε 1996, ζ. 134-136: « ΢ηα
πξφζσπα ησλ αγίσλ ε θηίζε νιφθιεξε αλαγλσξίδεη ηνλ άλζξσπν πάιη σο βαζηιέα θαη θχξην
εμνπζηαζηή ηεο, σο ηεξέα θαη ιεηηνπξγφ θαη βξίζθεηαη ζε εηξεληθή ζρέζε καδί ηνπ, φπσο θαη
πξνπησηηθά…Αελ είλαη ηπραίν φηη νη άγηνη ηεο Βθθιεζίαο πξνζπάζεζαλ θαη πέηπραλ ηελ πξνπησηηθή
θαηάζηαζε ζπκβίσζεο θαη ζπκθηιίσζεο κε ηα δψα. Ώπνθαηέζηεζαλ ηελ δηαηαξαρζείζα ζρέζε ηεο
απείζεηαο θαη ηεο απνζηαζίαο πνπ νθεηιφηαλ ζηελ άξλεζε ηνπ ηδίνπ ηνπ αλζξψπνπ πξνο ηνλ Θεφ. Ο
ίδηνο ν Υξηζηφο γελλάηαη ζηε θάηλε ησλ αιφγσλ…Ο ίδηνο ν Υξηζηφο ραξαθηεξίδεηαη σο ακλφο θαη
ζπγρξφλσο σο ν Καιφο Πνηκήλ θαη βνζθφο ινγηθψλ πξνβάησλ. ΢’ απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα ζεκεησζεί
φηη αηηία ηεο απνθαηαζηάζεσο απηήο ήηαλ ε ηήξεζε εθ κέξνπο ησλ αγίσλ ηνπ «θαη’ εηθφλα».
228
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, φ.π., ζ. 114.
229
Μηραήι Μηραήι, Τν κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, φ.π., ζ. 85.
230
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, ν Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π., ζ. 296.

86
 Ώιιά θαη ηα θίδηα έδεηρλαλ ππαθνή ζην πξφζσπφ ηνπ θαη έθαλαλ
απηφ πνπ ηνπο έιεγε231.
Σέινο κειεηψληαο θαλείο ηε δσή ηνπ Γέξνληα, δηαπηζηψλεη ηε
ζρέζε ζηνξγήο πνπ είρε αλαπηχμεη κε ηα πηελά, ηα νπνία θπξηνιεθηηθά
ηνλ δηαθνλνχζαλ ή ηνπ θξαηνχζαλ ζπληξνθηά σο έθθξαζε
επγλσκνζχλεο γηα ηελ αγάπε πνπ ηα πξνζέθεξε απιφρεξα 232.

4. Διόραςη

Ο Παλάγαζνο Θεφο γηα ηε δηαθνλία πξνο ηνλ πιεζίνλ δψξηζε ζηνλ

Γέξνληα ην ράξηζκα ηεο δηνξάζεσο. «Αηφξαζε, είλαη ην κάηη ηεο ςπρήο,
πνπ αλνίγεη θαη βιέπεη ηνλ πλεπκαηηθφ θφζκν. Βίλαη φπσο ζάιεγε θη ν
Γέξνληαο ΠαΎζηνο, πλεπκαηηθή ηειεφξαζε θαη κάιηζηα έγρξσκε, πνπ
βιέπεη ηα πάληα. Ο Γέξνληαο βιέπεη ηψξα, ηα βάζε ηεο δεκηνπξγίαο, ηνλ
παξάδεηζν, ηελ θφιαζε, ηα πάζε ησλ αλζξψπσλ, ηνλ ραξαθηήξα θαη ηηο
αξεηέο ηνπο θαη θαηαλνεί θαιχηεξα ηηο βνπιέο ηνπ Θενχ»233.
Πξαγκαηηθά πξνθαιεί φρη κφλν εληχπσζε θαη ζαπκαζκφ, αιιά θαη δένο
πνπ απνθάιππηε ηα νλφκαηα ησλ πξνζθπλεηψλ 234, θαζψο θαη ην
επάγγεικα πνπ έθαλαλ235, ελψ ηνπο αληίθξηδε γηα πξψηε θνξά.
Αηάβαδε αθφκε θαη ηνπο ινγηζκνχο πνπ είραλ ζην λνπ ηνπο,
εθείλνη πνπ ζηέθνληαλ απέλαληί ηνπ 236. Γλψξηδε ην πεξηερφκελν ησλ
επηζηνιψλ πνπ ιάκβαλε απφ θάζε κέξνο ηνπ πιαλήηε, ρσξίο θαλ λα ηηο
αλνίμεη. Καη κάιηζηα ηηο θαηεγνξηνπνηνχζε ζε νκάδεο, αλάινγα κε ηα
πξνβιήκαηα πνπ αληηκεηψπηδαλ νη απνζηνιείο, ελψ πεηνχζε ζε κηα ζσξφ

231
Μαλψιε Μειηλνχ, ν Αγηνξείηεο γ. Παΐζηνο, φ.π,, ζ. 79, Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο
πξνζθπλεηώλ…,φ.π., ζ. 358.
232
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Δ΄, φ.π., ζζ. 236-237.
233
Μηραήι Μηραήι, Τν κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, φ.π., ζ. 48.
234
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζ. 267.
235
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο, φ.π., ζ. 279.
236
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζζ. 331-332.

87
εθείλεο πνπ είραλ κέζα ρξεκαηηθφ πνζφ237. Γλψξηδε φκσο θαη ην
πεξηερφκελν ησλ επηζηνιψλ εθείλσλ, πνπ δελ ηνπ είραλ αθφκε ζηαιεί 238.
Ώλ θαη ήμεξε ηη είρε θάλεη ζηε δσή ηνπ εθείλνο πνπ ηνλ πιεζίαδε,
πνηέ δελ εθβίαδε ηελ ειεπζεξία ηνπ, ζε πεξίπησζε πνπ ν άιινο δελ ήηαλ
ζε ζέζε λα ηα απνθαιχςεη. Με εμαίξεζε κφλν φηαλ ππήξρε επηηαθηηθή
πλεπκαηηθή αλάγθε θαη δηαθπβεχνληαλ ε ζσηεξία ηνπ άιινπ, αιιά πάιη
κε δηάθξηζε. Ώπηφ θαίλεηαη απφ ηα ίδηα ηα ιφγηα ηνπ: « Πνιιέο θνξέο
βιέπσ ζηνλ αγψλα ηνπ άιινπ θάηη, θαηαιαβαίλσ ή μέξσ ηη έρεη θάλεη,
φκσο απφ ζεβαζκφ δελ ηνπ ιέσ ηίπνηε, αλ δελ κνπ ην πε ν ίδηνο. Σν
ζεσξψ εθβηαζκφ, αηηκία, λα ηνπ ην πσ, ηελ ζηηγκή πνπ εθείλνο δελ ζέιεη
κφλνο ηνπ λα ην θαλεξψζε. Βίλαη ιεπηφ ην ζέκα, γηαηί ζα ηνλ ξεδηιέςεο.
Πψο λα βηάζεο ηνλ άιινλ; Τπάξρεη ειεπζεξία. Βθηφο αλ δσ φηη
θηλδπλεχεη θαη δελ πξφθεηηαη λα βνεζεζή απφ αιινχ ή φηη έρεη άγλνηα
θαη ζα ζπάζε ηα κνχηξα ηνπ, ζα θαηαζηξαθή, ηφηε ζα θνηηάμσ κε ηξφπν
λα ηνπ πσ θάηη»239.
Βλψ ήμεξε ηα πάληα γηα εθείλνλ πνπ είρε απέλαληί ηνπ, σζηφζν
ηνλ άθελε λα κηιήζεη, γηα λα εμσηεξηθεχζεη φια απηά πνπ ηνλ
απαζρνινχζαλ, έηζη ψζηε λα ληψζεη απηφο πνπ έρεη ην πξφβιεκα
θαιχηεξα: «…εγψ μέξσ πνηνί ζα έξζνπλ, πσο ηνπο ιέλε, ηη δνπιεηά
θάλνπλ, ηη πξνβιήκαηα έρνπλ, ηη ζθέθηνληαη θαη ινηπά… ΄΋κσο ηνπο
αθήλσ λα κηιάλε…λα ηα ιέλε…γηα λα αλαθνπθίδνληαη ιίγν» 240.
Σέινο απηφ ην ράξηζκα ηνλ βνεζνχζε ψζηε λα κελ θαηαλαιψλεη
άζθνπα ηνλ ρξφλν ηνπ ζε αλζξψπνπο πνπ δελ είραλ θάπνην ηδηαίηεξν
ιφγν ή εξρφληνπζαλ ρσξίο λα έρνπλ θαη ηελ θαιχηεξε ησλ δηαζέζεσλ: «
ΐιέπσ κέζα απφ ην θειί κνπ πνηνο έρεη εηιηθξηλή δηάζεζε λα βνεζεζεί
θαη κφλν ζ’ απηνχο αλνίγσ. ΢’ φζνπο βιέπσ φηη έξρνληαη απφ πεξηέξγεηα

237
Μαλψιε Μειηλνχ, ν Αγηνξείηεο γ. Παΐζηνο, φ.π., ζζ. 82-83.
238
Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ…, φ.π., ζ. 300, Αηνλπζίνπ Φαξαζηψηε, νη
γθνπξνύ, ν λένο θαη ν Γέξνληαο Παΐζηνο, ν.π., ζ. 244.
239
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, φ.π., ζ. 290.
240
Αηνλπζίνπ Φαξαζηψηε, Οη γθνπξνύ, ν λένο θαη ν Γέξνληαο Παΐζηνο, φ.π., ζ. 74.

88
ή απφ πλεπκαηηθφ ηνπξηζκφ δελ ηνπο αλνίγσ θη απηνί λνκίδνπλ φηη
ιείπσ»241. Βλψ επηζεκαίλεη: «Ο άλζξσπνο πνπ έρεη ζείν θσηηζκφ βιέπεη
πνιχ θαζαξά ηα πξάγκαηα, πιεξνθνξείηαη ρσξίο ακθηβνιία, θαη νχηε
εθείλνο θνπξάδεηαη, αιιά θαη ηνπο άιινπο βνεζάεη πνιχ ζεηηθά» 242.

5. Προόραςη

Ο αείκλεζηνο Γέξσλ ΠαΎζηνο είρε θαη ην ράξηζκα ηεο

πξννξάζεσο, γεγνλφο πνπ βεβαηψλνπλ πνιινί επηζθέπηεο ηνπ. Βίρε ηε
δπλαηφηεηα θαη ηελ ηθαλφηεηα λα βιέπεη θαη λα πξνιέγεη ην κέιινλ.
Ώλαθνξηθά, πξνο ηη πξφθεηηαη λα ζπκβεί ζηνλ άλζξσπν, θαζψο θαη πξνο
ηα κειινληηθά ζρέδηα ηνπ Θενχ γηα ηνλ θφζκν. Σν ηδηαίηεξν πλεπκαηηθφ
απηφ ζηνιίδη ηνπ αγηνξείηε αζθεηή γίλεηαη αθνξκή, φρη κφλν λα
ζπγθεληξψλεηαη πιήζνο πηζηψλ (θαη πεξηέξγσλ!) ζην θειιί ηνπ, αιιά
πνιινί λα αθνινπζνχλ ην δξφκν ηεο επηζηξνθήο πξνο ηελ νξζφδνμε
πίζηε θαη λα βξίζθνπλ ηε ζσηεξία ηνπο 243.
Οκνινγεί θαη ν ίδηνο ην ράξηζκα ηεο πξννξάζεσο, κε ηελ
ηαπείλσζε πνπ πάληα ηνλ ραξαθηήξηδε: «Να, φηαλ έξρεηαη θάπνηνο κε
επιάβεηα, κε ηνλ ινγηζκφ πσο είκαη άγηνο, ελψ εγψ είκαη ηελεθέο, έρσ
πξνζέμεη φηη ληψζσ κέζα κνπ κηά αιινίσζε θαη απηά πνπ ιέσ δελ είλαη
δηθά κνπ. Ώπφ απηφ θαηαιαβαίλσ μεθάζαξα φηη ν άλζξσπνο απηφο έρεη
έξζεη κε επιάβεηα, θαη ν Θεφο, γηα λα κελ ηνλ αδηθήζε, δίλεη ζ’ εκέλα
απηήλ ηελ θαιή θαηάζηαζε. ΢ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο, αλ πξφθεηηαη γηα
έλα ζνβαξφ ζέκα, ν Θεφο ζε πιεξνθνξεί θαη κπνξείο λα ηνπ πεο ηη ζα
ζπκβή, πφηε ζα ζπκβή θαη πψο λα ην αληηκεησπίζεη»244.

241
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ ηεξνκνλάρνπ, Σθεύνο εθινγήο,φ.π., ζζ. 293-294.
242
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄, φ.π., ζ. 88.
243
Μηραήι Μηραήι, Τν κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, φ.π., ζζ. 48-49.
244
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξέηηνπ, Λόγνη Γ΄, φ.π., ζ. 248.

89
 Έλησζε αδχλακνο ζην λα ζπκβνπιεχεη ην πιήζνο θφζκνπ πνπ
ζπλέξεε ζε θαζεκεξηλή βάζε ζην αζθεηήξηφ ηνπ θαη απφ αγάπε πξνο
ηνλ πιεζίνλ ηνπ γηα λα κελ αδηθεζεί, παξαθαινχζε ηνλ Θεφ γηα θψηηζε:
«Βπεηδή εγψ δελ γλσξίδσ πψο λα κηιήζσ θαη ηη λα πσ, παξαθαιψ ηνλ
Θεφ λα κε θσηίδεη, γηα λα ιέσ ζηνπο άιινπο φ,ηη είλαη ζπκθέξνλ ηνπο.
Ώπηφ φκσο έρεη σο απνηέιεζκα ην Άγην Πλεχκα λα κε πιεξνθνξεί γηα
νξηζκέλα πξάγκαηα, πνπ πξέπεη λα εηπσζνχλ ζε ζπγθεθξηκέλεο ζηηγκέο
θαη γηα ζπγθεθξηκέλα πξφζσπα θαη ηφηε ηα ιφγηα κνπ είλαη απνθιεηζηηθά
θαη κφλν γη’ απηνχο245. Άιινηε κε πιεξνθνξεί γηα θάπνηα πξάγκαηα, πνπ
είλαη απαξαίηεηα κφλν εθείλε ηελ ζηηγκή, άιια πάιη αθνξνχλ ζην
γεληθφηεξν θνηλφ θαη ζε θάζε ρξνληθή ζηηγκή»246.
Φπζηθά έλα ηέηνην ράξηζκα, φπσο θαη φια βέβαηα ρνξεγνχληαη
απφ ηνλ Θεφ θαηφπηλ άζθεζεο θαη πλεπκαηηθήο εξγαζίαο. ΢εκεηψλεη
ζρεηηθά: «΋ηαλ θαλείο θάλε πλεπκαηηθή δνπιεηά ζηνλ εαπηφ ηνπ, φηαλ
αγσλίδεηαη, ηφηε θσηίδεηαη απφ ηνλ Θεφ. Έρεη ζείν θσηηζκφ, ζείεο
εκπεηξίεο, θαη φρη δηθέο ηνπ ζθέςεηο, γη’ απηφ θαη βιέπεη καθξηά. Έλαο
πνπ έρεη κπσπία, ε, ην πνιχ-πνιχ ζα δε ιίγν καθξχηεξα, αιιά θαη απηφ
δελ ιέεη ηίπνηε. Σα ζσκαηηθά κάηηα είλαη δπν, ηα πλεπκαηηθά είλαη
πνιιά»247.
Πξέπεη λα δηεπθξηλίζνπκε πσο ην ράξηζκα απηφ, φπσο θαη ηεο
δηνξάζεσο πνπ αλαπηχμακε ζηελ πξνεγνχκελε παξάγξαθν, δελ είλαη
δηαξθέο αιιά έθηαθην. Ο Θεφο επηηξέπεη λα εθδεισζεί ζηνλ άλζξσπν,
φηαλ πξφθεηηαη λα σθειεζνχλ κεξηθέο ςπρέο, πνπ ζπλήζσο έρνπλ
θινληζκέλε πίζηε ή δελ πηζηεχνπλ θαζφινπ. Έηζη εμεγείηαη θαη ην
γεγνλφο φηη απηνί νη ραξηζκαηνχρνη ζε άιιεο πεξηπηψζεηο έρνπλ αλάγθε

245
Ώπηφ ην επηζήκαηλε ν Γέξνληαο, εμεγψληαο ηελ αξλεηηθή ηνπ ζηάζε γηα καγλεηνθψλεζε ησλ
ιφγσλ ηνπ, φηαλ κηινχζε ζε παξέα πξνζθπλεηψλ, ιέγνληαο πσο απηά πνπ ιέεη, ελδέρεηαη λα κελ
αθνξνχλ ην θνηλσληθφ ζχλνιν, αιιά έλα ζπγθεθξηκέλν άηνκν.
246
Υξηζηνδνχινπ Ώγηνξείηνπ, Σθεύνο Δθινγήο, φ.π., ζ.32
247
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Α΄, φ.π., ζ. 208.

90
ελεκέξσζεο ή δειψλνπλ άγλνηα θαη απνθεχγνπλ λα εθθξάζνπλ ηε
γλψκε ηνπο248.
Βίλαη πνιιά ηα πεξηζηαηηθά πνπ θαηαγξάθνληαη κε ην πξννξαηηθφ
ηνπ ράξηζκα. Ώμίδεη λα ζηαζνχκε ζηελ πξφβιεςή ηνπ ζρεηηθά κε ην ηη
ζα πξνθαινχζε ε κεηακφζρεπζε ησλ νξγάλσλ249. Ώπέθιεηζε
θαηεγνξεκαηηθά ηελ αθαίξεζε θαη κεηακφζρεπζε νξγάλσλ αλαγθαίσλ
γηα ηελ επηβίσζε, αθνχ κε απηφ ηνλ ηξφπν πξνμελείηαη ε ζαλάησζε ηνπ
δφηε. Μάιηζηα γηα ηελ θαηνρχξσζε ηεο ζέζεο ηνπ, ρξεζηκνπνίεζε δπν
επηρεηξήκαηα.
Πξψηνλ φηη απνηειεί παξέκβαζε ζην δεκηνπξγηθφ έξγν ηνπ Θενχ
κε ηε ζαλάησζε ηνπ δφηε θαη ηε δεκηνπξγία έπαξζεο κε ηελ
«δσνπνίεζε» ηνπ ιήπηε.
Σν δεχηεξν επηρείξεκα είλαη επίζεο πνιχ ζεκαληηθφ, γηαηί
πξννξά θάηη θνβεξφ πνπ ζεκεηψλεηαη ζηηο κέξεο πνπ δηαλχνπκε.
Πξνέβιεςε φηη ε κεηακφζρεπζε ζα γίλεη αηηία εχξεζεο ηξφπσλ γηα λα
ζθνηψλνπλ ηνπο αζζελείο, πξνθεηκέλνπ λα ηνπο πάξνπλ ηα φξγαλά ηνπο:
«Πξννξά (δηα ηνπ δεπηέξνπ επηρεηξήκαηνο) φηη ε πξαθηηθή απηή (ησλ
κεηακνζρεχζεσλ απφ «εγθεθαιηθά λεθξνχο») ζα απνηειέζεη θαθήλ
αξρήλ θαη αηηίαλ εθεπξέζεσο θαη άιισλ ηξφπσλ λα αθαηξνχλ ηελ δσήλ
ησλ αλζξψπσλ, δηα λα ιάβνπλ ηα φξγαλά ηνπο (π.ρ. απφ αζζελείο πνπ
επξίζθνληαη εηο κφληκνλ «θπηηθήλ» θαηάζηαζηλ, απφ αλεγθέθαια
λενγλά, δηα ηεο λνκηκνπνηήζεσο ηεο επζαλαζίαο θ.α.)»250.
Πξνέβιεςε αθφκε θαη ζπγθινληζηηθά γεγνλφηα, πνπ πξνθάιεζαλ
κεγάιε αίζζεζε ζε νιφθιεξε ηελ παγθφζκηα θνηλή γλψκε θαη άιιαμαλ
ηε ξνή ηεο ζχγρξνλεο ηζηνξίαο, φπσο ηελ εηζβνιή ησλ Σνχξθσλ ζηελ

248
Αηνλπζίνπ Σάηζε πξεζβπηέξνπ, Ο αζθεηήο ηεο παλαγνύδαο, φ.π., ζ. 70.
249
Αελ ήηαλ αληίζεηνο κε ηε ιήςε ελφο εθ ησλ δηπιψλ νξγάλσλ (λεθξνχ θαη νθζαικνχ), αιιά
απέξξηπηε ηελ κεηακφζρεπζε νξγάλσλ, αλαγθαίσλ γηα ηελ επηβίσζε.
250
Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ..., φ.π., ζ. 126.

91
Κχπξν251, ηα δεηλά ηεο ηφηε Γηνπγθνζιαβίαο 252 θαη ηελ δηάιπζε ηεο
΢νβηεηηθήο Έλσζεο253.
Σέινο, γλψξηδε θαη ηελ αθξηβή εκεξνκελία ηεο εμφδνπ ηνπ απφ
ηελ επίγεηα δσή. Ήμεξε εθηφο απφ ηελ εκεξνκελία θαη ηε ζπγθεθξηκέλε
ειηθία πνπ ζα βξίζθεηαη φηαλ απνρσξήζεη απφ απηφ ηνλ θφζκν. Πάληα
έιεγε γηα ηελ ειηθία ηνπ: «ηη ιέεη ν Φαικφο; «Ββδνκήθνληα έηε θαη ην
πιείνλ απηψλ θφπνο θαη πφλνο». Μέρξη ηα εβδνκήληα θαιά είλαη. Ώπφ
θεη θαη πέξα είλαη κπειάο». Ώθξηβψο εβδνκήληα ρξνλψλ θνηκήζεθε. ΢αλ
ην έιεγε γηα ηνλ εαπηφ ηνπ…»254.
΢ε επηζηνιή πνπ έγξαςε ν ίδηνο θαη ηελ απέζηεηιε ζηηο 25-10-73,
νξηνζεηεί ηελ ρξνληθή ζηηγκή ηεο κεηάβαζήο ηνπ ζηελ άιιε δσή κεηά
απφ είθνζη ρξφληα255.
Έηζη ζπκβαίλεη κε ηνπο αλζξψπνπο ηνπ Θενχ. Καζνξίδνπλ θαηά
θάπνην ηξφπν ζα ιέγακε απφ θνηλνχ καδί κε ηνλ Θεφ ηελ γελέζιην
εκέξα, ηελ εκέξα ηεο εηζφδνπ ηνπο ζηελ Οπξάληα ΐαζηιεία.

6. Θαύματα εν ζωή

Σα ζαχκαηα δελ απνηεινχζαλ πνηέ απαξαίηεην θξηηήξην γηα ηελ

αλαγλψξηζε ησλ αγίσλ ζηελ Οξζφδνμε Βθθιεζία. Άιισζηε πνιινί

251
΋.π., ζ.372.
252
΋.π., ζ. 234: Αηεγείηαη ν Κσλζηαληίλνο Κελαλίδεο, δηδάθησξ Θενινγίαο: «Σν θαινθαίξη ηνπ 1987
είρα πάεη ζην Γέξνληα κ’ έλα θίιν κνπ απφ ην ΐειηγξάδη, ν νπνίνο κίιεζε καδί ηνπ πξνζσπηθά. Μεηά
ν Γέξνληαο είπε ζε κέλα: «Ώρ, παηδί κνπ, λα μεξεο ηη ζα πάζεη ε Γηνπγθνζιαβία! Πνιχ ζα
ηαιαηπσξεζνχλ». Μνπ κίιεζε ηφηε γηα ηε δηάζπαζε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, γηα ηνλ πφιεκν πνπ ζα είραλ
θαη γηα ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ζηελ νπνία ζα έθηαλαλ. Σα είπα απηά ζηνπο παηέξεο ζην ΐειηγξάδη,
νη νπνίνη κνπ ηα ζχκηζαλ, φηαλ έγηλαλ ηα γεγνλφηα πνπ πξνείδε ν Γέξνληαο πέληε ρξφληα πξηλ».
253
΋.π., ζ. 237. Αηεγείηαη ν Κσλζηαληίλνο Κελαλίδεο: «Ήδε απφ ηηο αξρέο ηνπ 80 ν Γέξνληαο κηινχζε
γηα ηε δηάιπζε ηεο ΢νβηεηηθήο Βλψζεσο θαη γηα ηελ θαηάξξεπζε, επίζεο ησλ θνκκνπληζηηθψλ
θαζεζηψησλ ζε φια ηα θξάηε ηνπ Ώλαηνιηθνχ Μπιφθ. ΋ηαλ κηινχζε γηα ηα καξηχξηα ησλ ρξηζηηαλψλ
ζηελ ηφηε θνκκνπληζηηθή ΢νβηεηηθή Έλσζε, ν Γέξνληαο έιεγε φηη ήηαλ κηα θαιή επθαηξία λα γεκίζε ην
Μαξηπξνιφγην ηεο Ρσζίαο κε θαηλνχξγηνπο κάξηπξεο. Έβιεπε φηη ν θνκκνπληζκφο άζειά ηνπ, γηλφηαλ
κέζν αγηαζκνχ γηα ηε Ρσζία, γηαηί έιεγε φηη ην αίκα ησλ καξηχξσλ ζα γηλφηαλ αίκα πνηίζκαηνο, πνπ
ζα αλαγελλνχζε πλεπκαηηθά ηε Ρσζία.»
254
Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ…, φ.π., ζ. 180.
255
Αηνλπζίνπ Σάηζε, Ο αζθεηήο ηεο παλαγνύδαο, φ.π., ζ. 71.

92
γλσζηνί θαη κεγάινη Παηέξεο ηεο Βθθιεζίαο δελ ζαπκαηνχξγεζαλ ζηελ
δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο ή κεηά ηελ θνίκεζή ηνπο.
Ώπφ ηνλ ηδ΄αηψλα ε εθθιεζηαζηηθή αξρή, πξνθεηκέλνπ λα
αλαθεξχμεη θάπνηνλ άγην, δεηνχζε καξηπξίεο γηα ζαχκαηα πνπ είραλ
γίλεη κε ηελ επίθιεζε ησλ πξεζβεηψλ ηνπ απφ ηνπο πηζηνχο. Ώπηφ ην
έθαλε γηα λα αληηκεησπίζεη εθείλνπο πνπ ζε κηα ελδερφκελε αλαθήξπμε
αγίνπ, πξνβάιινπλ ακθηζβεηήζεηο, φπσο ζπλέβε κε ηελ πεξίπησζε ηνπ
αγίνπ Γξεγνξίνπ ηνπ Παιακά256.
Ώθφκε κεηά ην ζρίζκα κεηαμχ Οξζφδνμεο θαη Ρσκαηνθαζνιηθήο
Βθθιεζίαο, ηα ζαχκαηα απφ ελδεηθηηθή θαη φρη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε,
φπσο ζπλέβαηλε ζηελ πξψηε Βθθιεζία, έγηλαλ αλαγθαία, ιφγσ ησλ
αληηπαξαζέζεσλ αλάκεζα ζε Ώλαηνιή θαη Αχζε, αθνχ πξνέθπςε ν
δηαρσξηζκφο θαη γηα ηνπο αγίνπο
Σα ζαχκαηα είλαη πάληα κηα πξφθιεζε ζηε ινγηθή. Θα
κπνξνχζακε λα πνχκε φηη δελ απνηεινχλ «ππεξθπζηθά θαηλφκελα»,
αιιά θπζηθά. Κη απηφ γηαηί απνηειεί κηα επέκβαζε ηνπ Θενχ, ν Οπνίνο
βξίζθεηαη πάληα πίζσ απφ θάζε θπζηθφ θαηλφκελν (επεηδή Ώπηφο
ζπγθξαηεί ζε χπαξμε θαη ην ηειεπηαίν άηνκν χιεο).
Σν ζαχκα δελ είλαη ην αλεμήγεην, αιιά ε επέκβαζε ηνπ Θενχ ζηα
θηηζηά:«δελ είλαη απιψο ε ζεξαπεία θάπνηαο αξξψζηηαο ή ιχηξσζε απφ
θάπνην δεηλφ, νχηε επηδηψθεη ηνλ εληππσζηαζκφ, ηελ ηδηνηειή πξνβνιή,
νχηε ελέρεη ζηνηρεία εγσηζκνχ θαη καηαηνδνμίαο. Με ην ζαχκα
εθδειψλεηαη ε απέξαληε αληδηνηειήο αγάπε, ε επζπιαρλία θαη ε

256
ΐι. Αεκεηξίνπ Σζάκε, Αγηνινγία ηεο Οξζόδνμεο Δθθιεζίαο, φ.π., ζ. 146: « ΢ε θάζε αλαθήξπμε
αγίνπ ζα παξνπζηαζηνχλ θάπνηνη πνπ ζα ηελ ακθηζβεηήζνπλ ή αθφκε θαη ζα ηελ αξλεζνχλ. ΢ε
πεξίπησζε κάιηζηα πνπ ν άγηνο είρε εκπιαθεί ζε εθθιεζηαζηηθέο θαη πνιηηηθέο δηακάρεο, φπσο π.ρ. ν
Γξεγφξηνο Παιακάο, είλαη αλαπφθεπθην λα ζεκεηψλνληαη αληηδξάζεηο. Γη’ απηφλ αθξηβψο ηνλ ιφγν,
πξνθεηκέλνπ ν παηξηάξρεο Κσλζηαληηλνππφιεσο άγηνο Φηιφζενο ν Κφθθηλνο λα αλαθεξχμεη ηνλ
Παιακά άγην ηεο Οξζφδνμεο Βθθιεζίαο, δήηεζε απφ ηελ εθθιεζία ηεο Θεζζαινλίθεο θαηάινγν κε ηα
ζαχκαηα ηνπ Γξεγνξίνπ Παιακά. Ώπηφ ην έθαλε φρη βέβαηα γηα λα πεηζηεί ν ίδηνο, δεδνκέλνπ κάιηζηα
φηη πξηλ απφ ηελ επίζεκε αλαθήξπμε είρε ζπλζέζεη ηνλ ΐίν θαη ηελ Ώθνινπζία ηνπ αγίνπ, «αιιά δηα
ηνπο ακθηβάιινληαο θαη ηνπο απηζηνχληαο». Σα ζαχκαηα ζηελ πεξίπησζε απηή είλαη ε πην
απνζηνκσηηθή απάληεζε».

93
αγαζφηεηα ηνπ Θενχ, πνπ απνζθνπνχλ ζηε κεηακφξθσζε ηνπ έζσ
αλζξψπνπ θαη ηελ ελ Υξηζηψ ζσηεξία ηνπ»257.
Βίλαη απαξαίηεην λα δηεπθξηλίζνπκε πσο ην ζαχκα πξνυπνζέηεη
ηελ πίζηε258 θαη απηφ ην ζπκπεξαίλνπκε απφ ηα Βπαγγέιηα. Ο Εεζνχο
δελ ελεξγεί ζαχκαηα γηα λα πξνθαιέζεη ηελ πίζηε αιι’ ελεξγεί εθεί φπνπ
ηελ δηαπηζηψλεη. Γη’ απηφ θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ξσηάεη γηα ηελ
πίζηε ηνπ αζζελνχο ή ησλ νηθείσλ ηνπ 259.
Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο δελ έζσζε πνιινχο αλζξψπνπο κφλν κέζα απφ
ηηο ζενθψηηζηεο ζπκβνπιέο ηνπ, ηνλ αγηνπλεπκαηηθφ ιφγν ηνπ 260 , αιιά
θαη κέζα απφ ηα ζαχκαηα πνπ επηηέιεζε261, ραξίδνληαο ηελ ίαζε ζε
εθείλνπο πνπ ηελ είραλ αλάγθε, ζε αλζξψπνπο πνπ πάιεπαλ κηα δσή,
δίλνληαο ζθιεξή κάρε κε καθξνρξφληεο θαη πνιιέο θνξέο κε βάζε ηε
ινγηθή αλίαηεο αζζέλεηεο. Καξθηλνπαζείο 262, παξάιπηνη263, ηπθινί264,
θσθάιαινη265 δεπγάξηα κε πξνβιήκαηα ηεθλνγνλίαο266, ηνμηθνκαλείο267,
νκνθπιφθηινη268 θαη δαηκνληζκέλνη269 βξήθαλ ζεξαπεία θαη παξεγνξηά
θνληά ζηνλ αγηνξείηε αζθεηή.

257
΋.π., ζ. 145.
258
ΐι. Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Β΄, φ.π., ζ. 265. Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο ππνγξάκκηδε ηε κεγάιε
ζεκαζία πνπ έρεη ε πίζηε θαη ηνλ αξλεηηθφ ξφιν πνπ κπνξεί λα παίμεη ε ινγηθή: « Μεγάιν πξάγκα ε
πίζηε! ΐιέπεηε, θαη ν Ώπφζηνινο Πέηξνο κε ηελ πίζηε βάδηζε πάλσ ζηα θχκαηα. Μφιηο φκσο κπήθε ε
ινγηθή, άξρηδε λα βνπιηάδε.»
259
Εσάλλε Α. Καξαβηδφπνπινπ, Τν θαηά Μάξθνλ Δπαγγέιην, εθδ. Π.Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε 1988, ζ.
91.
260
ΐι. Κάιιηζηνπ Ware, Η εληόο εκώλ Βαζηιεία, εθδ. Ώθξίηαο, Ώζήλα 1994, ζ. 123:Γηα ηνλ Γέξνληα
ηαηξηάδεη απηφ πνπ ιέεη ν Κάιιηζηνο Ware: «Ο γέξνληαο, δηακνξθσκέλνο κέζα απφ ηνλ Θεφ,
πξνζθέξεη ηελ ίαζε αθφκε θαη κε ηελ παξνπζία ηνπ. Καζνδεγεί θαη δηακνξθψλεη ηνπο άιινπο, φρη
ηφζν κε ζπκβνπιεπηηθνχο ιφγνπο, φζν κε ηελ παξνπζία ηνπ, κε ην δσληαλφ θαη ηδηαίηεξν παξάδεηγκα,
πνπ πξνζθέξεη. Αηδάζθεη ηφζν κε ηε ζηγή ηνπ φζν θαη κε ηνλ ιφγν ηνπ.»
261
Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ.., φ.π.,ζ. 41 «…φια απηά ηα ζαπκαηνπξγηθά
γεγνλφηα πνπ επηηεινχζε, ήηαλ θπζηθά απνηέιεζκαηα ηεο δσξεάο ηνπ Ώγίνπ Πλεχκαηνο, ε νπνία
δφζεθε αλάινγα κε ην θπζηθφ ράξηζκα ηεο θηιαλζξσπίαο. Δ κεγάιε ηνπ αγάπε πξνο ηνπο δψληαο θαη
θεθνηκεκέλνπο, πνπ εθδεισλφηαλ κε ηελ αδηάιεηπηε πξνζεπρή θαη ηελ ζπζηαζηηθή, καξηπξηθή
δηαθνλία, κεηαπνηήζεθε απφ ην Άγηνλ Πλεχκα ζε ράξηζκα ζαπκαηνπξγίαο.»
262
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζζ. 630-631.
263
΋.π., ζζ. 634-636.
264
΋.π., ζ.629.
265
΋.π., ζ. 631.
266
΋.π., ζ.633.
267
΋.π., ζ. 323.
268
΋.π., ζ. 325.Σν ζέκα ηεο νκνθπινθηιίαο είλαη αξθεηά επαίζζεην θαη πνιιέο θνξέο επηθίλδπλν, δηφηη
εγείξεη δηακαξηπξίεο θαη ακθηζβεηήζεηο ζρεηηθά κε ην αλ πξέπεη λα εληαρζεί ζηελ θαηεγνξία ηεο

94
 7. Θαύματα μετά την κοίμηςή του

Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο δελ έπαπζε λα βνεζά ηνπο αλζξψπνπο θαη κεηά

ηελ θνίκεζή ηνπ. Ώπαιιαγκέλνο πιένλ απφ ηε θζαξηή ζάξθα, ζπεχδεη
ηψξα ηαρχηεξα ζε φζνπο ηνλ επηθαινχληαη, ελψ εκθαλίδεηαη θαη
απηφθιεηνο ζε αλζξψπνπο πνπ δελ είραλ αθνχζεη ηίπνηα ζρεηηθά γη’
απηφλ270.
΋ζν βξηζθφηαλ ζηελ επίγεηα δσή, νη δηδαρέο , ηα ζαχκαηα θαη ε
απέξαληε αγάπε ηνπ επηθχξσζαλ ηελ αγηφηεηά ηνπ. Ώιιά θαη κεηά ηελ
θνίκεζή ηνπ επηβεβαηψλεηαη ε αγηφηεηά ηνπ. Ο απέξηηηνο ηάθνο ηνπ ζηε
΢νπξσηή αλαδείρζεθε λέα θνιπκβήζξα ηνπ ΢ηισάκ θαη έγηλε
παλειιήλην θαη παλνξζφδνμν πξνζθχλεκα. Οη εθδειψζεηο ηνπ ιανχ
πξνο ηνλ θνηκεζέληα Γέξνληα είλαη εθδειψζεηο πξνο άγην. Έρνπκε δε
θαη πνιιέο εκθαλίζεηο ηνπ Γέξνληα ζε δηάθνξα πξφζσπα 271, ζεξαπείεο
θαξθηλνπαζψλ272, δαηκνληζκέλσλ273, ηπθιψλ274, επεκβάζεηο γηα
απνηξνπή ηξνραίσλ δπζηπρεκάησλ275, ελψ ζπλερίδεη λα βνεζά δεπγάξηα
πνπ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα ηεθλνγνλίαο276. Βμαθνινπζεί δειαδή
λα θάλεη ηα ζαχκαηα πνπ έθαλε θαη ελ δσή. Σψξα πιένλ ζα κπνξνχζακε

αζζέλεηαο, αιιά κέζα ζηα πιαίζηα απηήο ηεο εξγαζίαο θξίλεηαη ζθφπηκν λα ζεκεηψζνπκε πσο ν Γέξσλ
ΠαΎζηνο δελ πξαγκαηνπνίεζε ζαχκαηα κφλν πνπ αθνξνχζαλ ηελ ίαζε ηνπ ζψκαηνο, αιιά θαη ηεο
ςπρήο. Αειαδή κε ηελ ζετθή ηνπ αγάπε θαη ηνλ ιφγν πξνθαινχζε θαη εζηθφ ζεηζκφ ζηηο ςπρέο θαη ζηηο
ζπλεηδήζεηο ησλ αλζξψπσλ θαη απφ εθεί πνπ είραλ έλαλ ακαξησιφ βην, άιιαδαλ κε ηε κεηάλνηα θαη
πηνζεηνχζαλ άιιν ηξφπν δσήο. Φπζηθά δελ πξέπεη λα παξαβιέπνπκε θαη ην γεγνλφο πσο ην ζψκα θαη ε
ςπρή είλαη αιιειέλδεηα κεηαμχ ηνπο θαη επεξεάδεη ην έλα ην άιιν. Καη ν ίδηνο ν Κχξηνο ζεξάπεπε κελ
ην ζψκα, αιιά απέβιεπε ζηε ζσηεξία ηεο ςπρήο.
269
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Γ΄, φ.π., ζζ. 196-197.
270
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζζ.360-361.
271
΋.π., ζζ.359-360.
272
΋.π., ζ. 368.
273
΋.π., ζζ. 368-370.
274
΋.π., ζ. 370.
275
΋.π., ζζ.363-366.
276
Μαλψιε Μειηλνχ, Ο Αγηνξείηεο γ. Παΐζηνο, φ.π., ζ. 274.

95
λα πνχκε πσο αξρίδεη ε κεγαιχηεξε δξάζε ηνπ, ρσξίο ηηο δεζκεχζεηο ηεο
πεπεξαζκέλεο αλζξψπηλεο θχζεο.
Θαπκαηνπξγά ήηαλ αθφκε θαη αληηθείκελα πνπ ρξεζηκνπνηνχζε
ελ δσή. Μαξηπξείηαη ζεξαπεία θαξθηλνπαζνχο κε επαθή πνπ είρε κε ην
θαζθφι ηνπ Γέξνληα277.
Σέινο ην ρψκα πνπ ζθεπάδεη ην άγην ιείςαλφ ηνπ θαη απηφ
ζχκθσλα κε καξηπξίεο έρεη ηακαηηθέο ηδηφηεηεο 278.
Σα πεξηζζφηεξα αιιά θαη κεγαιχηεξα ζαχκαηα ηνπ Γέξνληα είλαη
ηα εζηθά ζαχκαηα. Πνιινί άλζξσπνη, άζενη, ρσξίο εζηθνχο θξαγκνχο,
παληειψο αδηάθνξνη πλεπκαηηθά, είηε κεηά απφ θάπνηα κεηαζαλάηηα
εκθάληζή ηνπ, είηε απφ ηελ αλάγλσζε θάπνηνπ απφ ηα βηβιία ηνπ
αλαζηήζεθαλ πλεπκαηηθά, επέζηξεςαλ ζηνπο θφιπνπο ηεο Βθθιεζίαο,
απαξλήζεθαλ κε ηδηαίηεξν δήιν ηελ πξνεγνχκελε δσή ηνπο, ελψ κεξηθνί
απφ απηνχο αθνινχζεζαλ ηελ αγγειηθή δσή ησλ κνλαρψλ 279.

8. Ευωδία (εν ζωή και μετά την κοίμηςη)

Δ επσδία ησλ Ώγίσλ ραξαθηεξίδεηαη σο «επσδία Υξηζηνχ», αθνχ

ν Υξηζηφο είλαη ε «ηειεία επσδία» ή «επσδία ηνπ Ώγίνπ Πλεχκαηνο».
Ώπφ ηνλ Εεζνχ Υξηζηφ θαη ην Παλάγην Πλεχκα αλαδχεηαη «νζκή
αθζαξζίαο». Δ επσδία θπζηθά δελ είλαη ηδηφηεηα ησλ Ώγίσλ, αιιά ηεο
ζείαο δπλάκεσο πνπ «ελνηθεί» ζε απηνχο280. Πνιιψλ Ώγίσλ ηεο

277
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…,φ.π., ζ. 368. ΐι. θαη Ώλησλίνπ Παπαδφπνπινπ, Αγηνινγία, ζέκαηα
γεληθά εηδηθά θαη ενξηνινγίνπ 1, εθδ. Π. Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε 1996, ζ. 48. Δ πίζηε κε ηα εμεπαθήο
ιείςαλα ζεκειηψλεηαη αγηνγξαθηθά. Πρ. Δ αηκνξξννχζα γπλαίθα ζεξαπεχεηαη κε ηελ αθή ησλ
ελδπκάησλ ηνπ Υξηζηνχ, ελψ ζηηο Πξάμεηο (19, 12) νη πηζηνί έθεξαλ πάλσ ζηνπο αζζελείο
ηδξσηφκαθηξα ησλ απνζηφισλ θαη ζεξαπεχνληαλ. Ώθφκε κεγάινη Παηέξεο ηεο Βθθιεζίαο, φπσο ν Μ.
ΐαζίιεηνο, ν Γξεγφξηνο ν Θενιφγνο απνδέρνληαλ πσο κεηαδίδεηαη ράξε κε ηα εμεπαθήο ιείςαλα.
278
Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ…, φ.π., ζ. 358.
279
Εζάαθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, ζζ. 366-367.
280
Ώλησλίνπ Παπαδφπνπινπ, Αγηνινγία…, φ.π., ζζ. 51-52.

96
Βθθιεζίαο καο έρνπλ επσδηάζεη ηα ιέηςαλά ηνπο. Ώπηφ νθείιεηαη ζην
γεγνλφο φηη ε ζέσζε δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζηε ςπρή, αιιά αθνξά θαη ην
ζψκα, αθνχ ε ζεία Υάξε αγηάδεη θαη ηα δπν.
΋ρη κφλν αηζζαλφηαλ επσδία ν Γέξσλ ΠαΎζηνο, αιιά θαη ν ίδηνο
είρε γίλεη «επσδία Υξηζηνχ». Άπεηξεο θνξέο ηνλ πξφδηδε ε ζεία Υάξε
θαη πηζηνπνηνχζε ηελ αγηφηεηά ηνπ κε επσδία, πνπ ζαλ «κχξνλ
εθθελσζέλ», εμεξρφηαλ απφ ηνλ ίδην, απφ πξνζσπηθά ηνπ αληηθείκελα, ή
απφ ρψξνπο φπνπ έδεζε.
Ο θαζεγνχκελνο ηα Εεξάο Μνλήο Καξαθάιινπ ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο,
Ώξρηκαλδξίηεο Φηιφζενο θαηαζέηεη ηε δηθή ηνπ πξνζσπηθή καξηπξία,
φηαλ πήγε λα επηζθεθζεί ηνλ Γέξνληα ζην Μνλαζηήξη ηεο ΢νπξσηήο,
ηφηε πνπ έθηαλε ζην καθάξην ηέινο ηεο δσήο ηνπ: «…θαζ’ φιελ ηελ
δηάξθεηαλ πνπ παξέκεηλα καδί ηνπ, θαη θαηά ηνλ αζπαζκφλ καο, πξν θαη
κεηά ηελ αλαρψξεζίλ κνπ, αλεδίδεην απφ ην ζθειεησκέλν θαη
εμαυισκέλν, νζηαθφ θαη ηεξφλ ηνπ ζψκα επσδία αγίνπ ιεηςάλνπ, θάηη
πνπ κε έθαλε λα ζαπκάζσ, δνμάδνληαο θαη επραξηζηψληαο γηα φια απηά
ηνλ ελ αγίνηο Ώπηνχ δνμαδφκελνλ Κχξηνλ»281.
Πνιινί νκνινγνχλ φηη ε επσδία πνπ αηζζάλνληαλ απφ ηνλ
Γέξνληα ήηαλ έλα ππεξθπζηθφ άξσκα, ζαλ κχξν, πνπ επεθηείλνληαλ θαη
πέξα απφ ην θειί ηνπ 282.
Σν ράξηζκα ηεο επσδίαο θαη κεηά ηελ θνίκεζε ηνπ δελ
εμαθαλίζηεθε. Πνιινί αηζζάλνληαη επσδία φηαλ πξνζθπλνχλ ηνλ ηάθν
ηνπ, φηαλ επηζθέπηνληαη ην θειί ηνπ ζην Άγηνλ ΋ξνο ή άιινη
αηζζάλνληαη επσδία εμεξρφκελε απφ πξνζσπηθά αληηθείκελα ή ξνχρα
ηνπ283.

281
Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ…, φ.π., ζ. 69.
282
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζ. 589, θαη Νηθνιάνπ Γνπξλαηδφγινπ, Μαξηπξίεο
πξνζθπλεηώλ…, φ.π., ζ. 188.
283
Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο…, φ.π., ζ. 356.

97
 ΢χκθσλα κε φζα εθζέζακε γηα ηελ αγηφηεηα ηνπ Γέξνληνο
Πατζίνπ, πξέπεη λα ππνγξακκίζνπκε πσο δελ ζα ρξεηαζζεί ν θαηάιιεινο
βηνγξάθνο, πνπ ζα γξάςεη κε δεμηνηερλία θαη ζνβαξνθάλεηα, γηα λα
αλαδείμεη ηελ αγηφηεηά ηνπ, νχηε θαη επίζεκα έγγξαθα θαη πξνηάζεηο
επηζθφπσλ πξνο ην Οηθνπκεληθφ Παηξηαξρείν. Ο ιαφο πξν πνιινχ ηνλ
έβαιε ζην εηθφληζκά ηνπ, αιιά θαη ζηελ θαξδηά ηνπ θαη ηνλ παξαθαιεί
λα πξεζβεχεη ζηνλ Κχξην γηα ηε ζσηεξία ηνπ. Ώθφκα ηηκάεη θάζε
πξνζσπηθφ ηνπ αληηθείκελν, ζπγθηλείηαη απφ ηηο θσηνγξαθίεο ηνπ,
κειεηάεη ηα βηβιία ηνπ θαη ηνλ ληψζεη θνληά ηνπ. Εδίσο νη πνλεκέλνη
άλζξσπνη βξίζθνπλ κεγάιε παξεγνξηά απφ ηνλ Γέξνληα, ν νπνίνο ηνπο
επηζθέπηεηαη πνιιέο θνξέο κε ην δηθφ ηνπ αφξαην ηξφπν.

98
 Β΄ ΜΕΡΟ΢

Α΢ΚΗ΢Η ΚΑΙ ΑΓΙΟΣΗΣΑ

΢ΣΟ ΕΡΓΟ ΣΟΤ ΓΕΡΟΝΣΟ΢ ΠΑΪ΢ΙΟΤ ΣΟΤ ΑΓΙΟΡΕΙΣΟΤ

99
100
Α. ΢ΤΝΟΠΣΙΚΗ ΠΑΡΟΤ΢ΙΑ΢Η ΣΟΤ ΕΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΕΡΟΝΣΟ΢
ΠΑΪ΢ΙΟΤ ΣΟΤ ΑΓΙΟΡΕΙΣΟΤ

Κχξην έξγν ηνπ Γέξνληα δελ ήηαλ ην δηάβαζκα νχηε ην γξάςηκν,

αιιά ε πξνζεπρή θαη ην κάδεκα ηνπ πφλνπ ησλ αλζξψπσλ, γηα λα
ζεξκαίλεη ηηο θαξδηέο ηνπο. Ο ρξφλνο ηνπ ήηαλ γεκάηνο, αθνχ κε ηελ
κεγάιε θήκε πνπ απέθηεζε, θαζεκεξηλά είρε επηζθέπηεο, κε απνηέιεζκα
πνιιέο θνξέο λα αληηκεησπίδεη θφπσζε θαη εμάληιεζε. Ώιιά ν
άλζξσπνο ηνπ Θενχ δελ κπνξεί λα εζπράζεη. Ώλαιίζθεηαη, ρσξίο λα
ππνινγίδεη επηπηψζεηο ζηελ εχζξαπζηε πγεία ηνπ. Έρεη αγσλία γηα ηνπο
πνλεκέλνπο, γη’ απηνχο πνπ θηλδπλεχνπλ, γηα ηνπο αλζξψπνπο πνπ δελ
βξήθαλ ην λφεκα ηεο δσήο. Θέιεη λα δψζεη ζηνπο αδειθνχο φ,ηη έρεη
πλεπκαηηθφ, γηα λα ηνπο βνεζήζεη. Ση αγξχπληα, ηη έγλνηα, ηη θξνληίδα
γηα ηηο πνλεκέλεο ςπρέο. Ώπηφ ην γλψξηδαλ νη πξνζθπλεηέο ηνπ Ώγίνπ
΋ξνπο θαη πξνζπαζνχζαλ λα ηνλ ζπλαληήζνπλ. Αελ ην πεηχραηλαλ φινη,
γηαηί θνβφηαλ θαη ηνλ «πλεπκαηηθφ ηνπξηζκφ», φπσο ραξαθηεξίδεη ηελ
ηαθηηθή εθείλσλ πνπ δηεγνχληαη κε ηξφπν ππεξβνιηθφ ηα φζα βιέπνπλ
θαη αθνχλ. Έηζη ζπρλά «ράλεηαη».
΢ε δηαιείκκαηα ηεο πλεπκαηηθήο ηνπ εξγαζίαο αζρνιείηαη κε ηελ
πξνβνιή αγίσλ κνξθψλ, γξάθνληαο ζπγθινληζηηθά ζπλαμάξηα. Σα
θείκελά ηνπ δηαθξίλνληαη γηα ηελ απιφηεηα θαη ηε ράξε ηνπο. Βθεί
καζαίλνπκε κεξηθψο θαη ηνλ Γέξνληα, γηαηί έρνπλ έλαλ ζπγθαιπκκέλν
εμνκνινγεηηθφ ραξαθηήξα, θάπνηεο ιεπηνκέξεηεο πνπ θσηίδνπλ ακπδξά
κεξηθέο πηπρέο ηεο πλεπκαηηθήο ηνπ δσήο.
Έηζη ν Γέξσλ ΠαΎζηνο ππήξμε θαη ζπγγξαθέαο. Ώλήθεη ζηνπο
πξνλνκηνχρνπο αλζξψπνπο, νη νπνίνη δνπλ θαη κεηά ζάλαηνλ. Ώπφ ηηο
ζειίδεο ησλ πλεπκαηηθψλ ηνπ ζπγγξακκάησλ ζα αλαδχεηαη δσληαλψο ην
πλεχκα ηνπ, θαζνδεγψληαο θαη δηδάζθνληαο, εθείλνπο πνπ εληξπθνχλ ζε
απηά. Σα δεκνζηεχκαηά ηνπ δηαθξίλνληαη γηα ηελ πςειή πλεπκαηηθή

101
ηνπο ζηάζκε, ηελ πιεξφηεηα ηεο εθζέζεσο, ηελ ζαθήλεηα θαη ηελ
απιφηεηα, φπσο θαη γηα ηελ νινθάλεξε ζθξαγίδα ηεο κεγάιεο πίζηεο
θαη ηεο ζαπκαζηήο πλεπκαηηθφηεηαο ηνπ ζπγγξαθέα ηνπο ζε απηά.. Αελ
ζπλέηαμε ζπζηεκαηηθά ζπγγξάκκαηα, αιιά ήηαλ θαη ζηε ζπγγξαθή ηνπ
φ,ηη ήηαλ θαη ζηελ ππφινηπε δσή ηνπ. Σν ζπγγξαθηθφ ηνπ έξγν είλαη
δηαπνηηζκέλν απφ ηελ ίδηα πίζηε, ηελ ίδηα πλνή, ηνλ ίδην ηφλν πνπ είλαη
θαη ν ιφγνο ηνπ. Έλα ππέξνρν πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα, ρξεζηκφηαην
θαη ςπρσθειέζηαην.
Κάλνληαο πξνζσπηθέο εθηηκήζεηο, επηιέγνληαο ηα πξφζσπα, ηα
γεγνλφηα, ηηο καξηπξίεο, ηηο πεξηζηάζεηο, ηηο εκπεηξίεο, θαηαγξάθεη βίνπο
αγίσλ γεξφλησλ ηνπ ΋ξνπο, Ώγίσλ ηεο Βθθιεζίαο θαη ζπλζέηεη
αλεπαλάιεπηα ζπλαμάξηα. Αελ αλαθέξεη αθξφηεηεο, δελ ρξεζηκνπνηεί
εμεδεηεκέλεο εθθξάζεηο θαη ηδησκαηηζκνχο, νχηε πξνθαιεί εληππψζεηο.
Ώπζφξκεηα θαηαγξάθεη ηηο ζθέςεηο ηνπ, φζα γλσξίδεη θαη ηνλ έρνπλ
πιεξνθνξήζεη, κε ζπλαηζζεκαηηθή ζπγθίλεζε ρσξίο ηελ παξακηθξή
πξνζπάζεηα ηππνπνίεζεο ηεο κνξθήο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ.
Αελ γξάθεη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ, αιιά γηα λα θαηαζηήζεη φινπο
εκάο θνηλσλνχο ησλ ζξεζθεπηηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ εκπεηξηψλ ηνπ απφ
ηηο νπνίεο είλαη εηιεκκέλα ηα ζέκαηά ηνπ. Σα θείκελα ηνπ δηαβάδνληαη κε
πάζνο θαη δήιν. Ώλ θξίλεη, κάιηζηα θαλείο απφ ηηο επαλεηιεκκέλεο
εθδφζεηο ησλ βηβιίσλ ηνπ Γέξνληα, ζα δηαπηζηψζεη ηφηε, φηη, φρη κφλνλ
έηπραλ ζεξκήο ππνδνρήο απφ ην νξζφδνμν αλαγλσζηηθφ θνηλφ, αιιά
ζπγρξφλσο θαη ηα ζεφπλεπζηα ιφγηα θαη ε πλεπκαηηθή ζνθία ηνπ, πνπ
δηαπνηίδνπλ, σο απφζηαγκα ηεο πινχζηαο εκπεηξηθήο ηνπ θπςέιεο, ηηο
ζειίδεο ησλ έξγσλ ηνπ, βξήθαλ ζεηηθή αληαπφθξηζε θαη επηδεθηηθφηεηα,
ηφζν γηα ηε ζηεξέσζε πνιιψλ ρξηζηηαλψλ (ιατθψλ, θιεξηθψλ θαη
κνλαρψλ) ζηελ νξζφδνμε πίζηε θαη δσή, φζν θαη γηα ηε ζσζηή
αληηκεηψπηζε ησλ δηαθφξσλ πξνβιεκάησλ ηεο θαζεκεξηλήο

102
πξαγκαηηθφηεηαο. Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ φισλ ησλ δεκνζηεπκάησλ είλαη
ην δηδαθηηθφ θαη επνηθνδνκεηηθφ πεξηερφκελφ ηνπο 284.
Πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ην ζπγγξαθηθφ έξγν ηνπ Γέξνληα
είλαη κηθξφ, αιιά ζε θακία πεξίπησζε δελ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη
ήηαλ απιά απφθνηηνο ηνπ Αεκνηηθνχ. Άιισζηε θσηηδφκελνο απφ ην
Άγηνλ Πλεχκα, φρη κφλν αλεπιήξσλε, αιιά θαη ππεξέβαηλε κε ηελ
αγηφηεηά ηνπ θαη ηε ράξε ηνπ Θενχ, θάζε επίπεδν πξαγκαηηθήο
αδπλακίαο θαη ειιείςεσο ζην ρψξν ηεο αθαδεκατθήο ζενινγίαο. Αε ζα
ήηαλ ππεξβνιή λα πνχκε πσο απφ ηαπείλσζε πξνέβαιιε ηνλ ηζρπξηζκφ
ηεο πξνζσπηθήο ηνπ «αγξακκαηνζχλεο» γηα ηε κε ζπγγξαθή θαη
δεκνζηνπνίεζε θεηκέλσλ285.
΢ρεηηθά κε ην ζέκα ηεο ζπγγξαθήο πλεπκαηηθψλ βηβιίσλ απφ
κνλαρνχο ζπγγξαθείο ήζειε ηα έξγα απηά λα κελ είλαη γξακκέλα «κε ην
λνχ», αιιά κε ηε Υάξε θη ελέξγεηα ηνπ Ώγίνπ Πλεχκαηνο, νχησο ψζηε λ’
απνηεινχλ έθθξαζε ησλ πξνζσπηθψλ ηνπο βησκάησλ θαη φρη σο
απνηέιεζκα επηδεξκηθψλ γλψζεσλ. Πξνζδηνξίδεη κάιηζηα θαη ην πιαίζην
ησλ αληηθεηκεληθψλ πλεπκαηηθψλ θξηηεξίσλ, ηα νπνία ζα πξέπεη
απαξαίηεηα λα ηζρχζνπλ ζε θάζε πεξίπησζε κνλαρνχ, πνπ ζα
απνθαζίζεη λα αζρνιεζεί κε ηε ζπγγξαθή θάπνηνπ πλεπκαηηθνχ βηβιίνπ.
Σα πλεπκαηηθά απηά θξηηήξηα είλαη: ε ζθιεξή αζθεηηθή δσή, ε
εζσηεξηθή θάζαξζε θαη πλεπκαηηθή αλαγέλλεζε θαη ε αξεηή ηεο
ηαπεηλνθξνζχλεο286. Κξηηήξηα πνπ απνδεδεηγκέλα ηα θαηείρε ν ίδηνο.
Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο έγξαςε ζπλνιηθά ηέζζεξα βηβιία: α) Ο Άγηνο
Ώξζέληνο ν Καππαδφθεο (1975), β) Ο Γέξσλ Υαηδε-Γεψξγεο ν
Ώζσλίηεο, 1809-1886 (1986), γ) Ώγηνξείηαη Παηέξεο θαη Ώγηνξεηηηθά
(1993) θαη δ) Βπηζηνιέο (1994). Σν ηειεπηαίν έξγν ηνπ αγηνξείηε αζθεηή

284
Ώζαλαζίνπ Μειηζζάξε, ΠαΎζηνο, Οξζνδνμίαο άλζνο εύσζκνλ. φ.π., ζζ. 88-91.
285
ΐι. Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Eπηζηνιέο, φ.π., ζ. 17 «Πξηλ αξρίζε ην ρσξηάηηθν ρέξη κνπ λα
γξάθε, θαιφ είλαη λα δεηήζσ ζπγρψξεζε απφ’ φινπο ηνπο επιαβείο αλαγλψζηεο, πνπ ηνικψ ν
αγξάκκαηνο λα γξάθσ, ελψ θαη ηελ Βιιεληθή γιψζζα θαιά-θαιά δελ γλσξίδσ».
286
Μηραήι Μηραήι, ην κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, φ.π.,, ζ. 190.

103
θπθινθφξεζε κεηά ην ζάλαηφ ηνπ. Καη ηα ηέζζεξα έξγα ηνπ Γέξνληα
εθδφζεθαλ απφ ην Εεξφ Δζπραζηήξην «Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν
Θενιφγνο», πνπ βξίζθεηαη ζηε ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο. Σν ίδην
Δζπραζηήξην εμέδσζε αθφκε θαη κηα ζεηξά ηφκσλ πνπ πεξηιακβάλνπλ
ηε δηδαζθαιία ηνπ θαη αθνξνχλ ζέκαηα ηεο πλεπκαηηθήο δσήο.
΋πσο έρεη επηζεκαλζεί «ηα βηβιία ηνπ Γέξνληα δηαθξίλεη
αζθαιψο ζνθία αγηνπλεπκαηηθή θαη αγηνπαηεξηθή, αιιά θαη ζνθία πνπ
πξνυπνζέηεη πνιιή γλψζε θαη πείξα ηεο αλζξψπηλεο δσήο γεληθά, ράξε
ζηε κεγάιε νμχλνηα θαη κλήκε ηνπ. …Έηζη, ε κειέηε ησλ βηβιίσλ ηνπ
καθαξηζηνχ Γέξνληα, αλ γίλεη κε πξνζνρή θαη πξνζεπρή, θσηίδεη θαη
ζνθίδεη ηνλ αλαγλψζηε-κειεηεηή θαη ηνλ θαζνδεγεί θαη ηνλ ηξέθεη
αιεζηλά»287.
΢ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί κηα ζχληνκε παξνπζίαζε ηεο
εξγνγξαθίαο ηνπ Γέξνληνο Πατζίνπ.

1. Ο Άγιοσ Αρςένιοσ ο Καππαδόκησ

Ο Άγηνο Ώξζέληνο είλαη έλαο κεγάινο, ζχγρξνλνο Άγηνο. Υάξε

ζηνλ Γέξνληα νθείιεηαη, ηφζν ε θαλέξσζε θαη δεκνζηνπνίεζε ηνπ βίνπ
θαη ηεο πνιηηείαο ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ, φζν θαη ε επίζεκε αλαγλψξηζε
ηεο αγηφηεηάο ηνπ απφ ην Οηθνπκεληθφ Παηξηαξρείν Κσλ/πφιεσο κε ηε
ζρεηηθή Παηξηαξρηθή θαη ΢πλνδηθή πξάμε ηνπ 1986288.
Πνιχ εχζηνρα έρεη αλαθεξζεί πσο: «Σν βηβιίν είλαη θπξηνιεθηηθά
ζπλαξπαζηηθφ γηα ην ζπάλην ηξφπν ζπλδπαζκνχ ηζηνξηθψλ,
ιανγξαθηθψλ, αγηνινγηθψλ ζηνηρείσλ… Καη επεηδή ζ’ απηφ, κε
ραξηησκέλε απιφηεηα θαη εηιηθξίλεηα απηνβηνγξαθείηαη έκκεζα θαη
287
ΐι. ην πεξηνδηθφ «Πνιύηεθλε Οηθνγέλεηα», ηεχρνο 64, Οθη.-Ννεκβξ.-Αεθ. 1994, ζει.18.
288
Σν Οηθνπκεληθφ Παηξηαξρείν Κσλ/πφιεσο δηα Παηξηαξρηθήο θαη ΢πλνδηθήο Πξάμεσο, εκεξ. 11
Φεβξνπαξίνπ 1986, θαηέηαμε ηνλ Εεξνκφλαρν Ώξζέλην ηνλ Καππαδφθε, ζηε ρνξεία ησλ Ώγίσλ ηεο
Οξζνδφμνπ Βθθιεζίαο. Δ ζρεηηθή πξάμε δεκνζηεχεηαη ζηελ αξρή ηνπ βηβιίνπ ηνπ Γέξνληα «Ο Άγηνο
Ώξζέληνο ν Καππαδφθεο». ΢εκεηψλνπκε φηη πξηλ ηελ αλαγλψξηζε ηεο αγηφηεηαο ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ,
ην ελ ιφγσ βηβιίν θπθινθνξνχζε σο «Ο Παηήξ Ώξζέληνο ν Καππαδφθεο».

104
άκεζα θαη ν ίδηνο ν ζπγγξαθέαο ηνπ Γεξ. ΠαΎζηνο, ην βηβιίν είλαη ε
αλαγθαία γέθπξα γλσξηκίαο, κειέηεο θαη θαηαλνήζεσο θαη ησλ
ππνινίπσλ βηβιίσλ»289.
Βίλαη ζεκαληηθφ λα ηνληζζεί, φηη κε ηνλ κεζνδηθφ ηξφπν
ζπγθέληξσζεο θαη δεκνζηνπνίεζεο φισλ ησλ ζηνηρείσλ, ηα νπνία
αλαθέξνληαη ζην βην θαη ηελ πνιηηεία ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ, δηαπηζηψλεη
θαλείο, ηφζν ηελ εληππσζηαθή εξεπλεηηθή ηθαλφηεηα ηνπ Γέξνληα
Πατζίνπ, φζν θαη ηελ ππεπζπλφηεηά ηνπ , καθξηά απφ πξνζσπηθνχο
ζπλαηζζεκαηηζκνχο, γηα ηελ πξνζεθηηθή θαη δηαθξηηηθή αμηνιφγεζή
ηνπο, ψζηε ην πεξηερφκελν ηνπ βηβιίνπ λα είλαη «θαζαξφ ζηηάξη».
ΐαπηηζκέλνο ν ίδηνο απφ ηνλ Άγην Ώξζέλην ζηα Φάξαζα ηεο
Καππαδνθίαο θαη έρνληαο βαζχηαηεο πλεπκαηηθέο εκπεηξίεο θαη νπξάληεο
κεηαξζηψζεηο ζπγγξάθεη ηελ βηνγξαθία ηνπ, ην 1971. Χο πξψηνο θαη
εθθξαζηηθφηεξνο βηνγξάθνο ηνπ Ώγίνπ εθδίδεη ην 1975 ην βηβιίν ηνπ ην
νπνίν γλσξίδεη αιιεπάιιειεο εθδφζεηο, κε δεθάδεο ρηιηάδεο αληίηππα. Δ
πξαγκαηηθά θηιφπνλε θαη γεκάηε επιάβεηα πξνζπάζεηα ηνπ Γέξνληα καο
παξαδίδεη κε γιαθπξφηεηα, ράξε θαη ζνβαξφηεηα ην ζπλαμάξη, δειαδή
ην βίν ηνπ Ώγίνπ Παηξφο Ώξζελίνπ.
΢ηηο πξψηεο 27 εηζαγσγηθέο ζειίδεο ηνπ, καο πεξηγξάθεη ηελ
πξνζσπηθή ηνπ ζρέζε κε ηνλ Άγην θαζψο θαη ηηο επηζθέςεηο- εκθαλίζεηο
ηνπ Παηξφο Ώξζελίνπ ζηνλ ίδην.
Οκνινγεί πσο ζα θαηέγξαθε απφ λσξίο ζηνηρεία απφ ην βίν ηνπ
Ώγίνπ, αλ γλψξηδε ην ηη ζα επαθνινπζνχζε κε ηελ θνίκεζή ηνπ: «Πνπ λα
ήμεξα φηη ν Παηήξ Ώξζέληνο θαη κεηά ηελ θνίκεζή ηνπ ζα παξνπζίαδε
απηά ηα ζεκεία (ζαχκαηα θαη εκθαλίζεηο), πνπ παξνπζηάδνπλ νη
Άγηνη»290. Γηα ηνλ Γέξνληα πάλησο ε αγηφηεηά ηνπ ήηαλ δεδνκέλε: «Σν

289
ΐι. ην πεξηνδηθφ «Πνιύηεθλε Οηθνγέλεηα», ηεπρ. 64, φ.π., ζ. 19.
290
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Ο άγηνο Αξζέληνο ν Καππαδόθεο, φ.π., ζ. 6.

105
φηη ήηαλ Άγηνο ν Παηήξ Ώξζέληνο, γηα κέλα δελ ππήξρε θακκία
ακθηβνιία»291.

2. Ο Γέρων Χατζη-Γεώργησ ο Αθωνίτησ (1809-1886)

Βθάκηιιν κε ην πξψην βηβιίν, ηφζν γηα ηνλ ζαπκάζην

δηεγεκαηηθφ ηνπ ραξαθηήξα, φζν θαη γηα ηελ ηζηνξηθή αθξίβεηα θαη
ζπλέρεηα φισλ ησλ ζηνηρείσλ θαη γεγνλφησλ, είλαη θαη ην δεχηεξν έξγν
ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, ην νπνίν αλαθέξεηαη ζην βην θαη ηελ πνιηηεία ηνπ
Γέξνληα Υαηδε-Γεψξγε, πνπ θαηαγφηαλ απφ ηελ Κεξκίξα ηεο
Καηζάξεηαο ηεο Καππαδνθίαο. ΢χκθσλα κε ηνλ Γέξνληα κεηαμχ «ησλ
αδηθεκέλσλ Παηέξσλ ηεο Βθθιεζίαο καο είλαη θαη ν Οζηψηαηνο Παηήξ
Γεψξγηνο, ν Υαηδε-Γεψξγεο, ν νπνίνο είλαη έλαο ζχγρξνλνο Άγηνο ηεο
επνρήο καο, αιιά κπνξνχκε λα πνχκε, θαη κεγάινο Άγηνο αλάινγα κε
ηελ επνρή καο»292.
Μέζα απφ ηηο ζειίδεο ηνπ κηθξνχ απηνχ ΢πλαμαξίνπ, φπνπ
ζπλππάξρνπλ αξκνληθά ηζηνξηθά, αγηνινγηθά θαη δηδαθηηθά ζηνηρεία, ν
Γέξνληαο βηνγξαθεί θαη απηνβηνγξαθείηαη. ΢ηνηρεία ιεθηηθά θαη
εθθξαζηηθά, φπσο είλαη ε αδηθία, ε ζπθνθαληία, ε ζθιεξή άζθεζε, ε
απζηεξή λεζηεία, ε αδηάιεηπηε πξνζεπρή, ε ηαπείλσζε, ε ππαθνή, ε
αλαδήηεζε έκπεηξνπ θαη δηαθξηηηθνχ Γέξνληα, ε πνιιή θαη άδνιε αγάπε
πξνο φινπο, ε κεγάιε θαξδηά, ην δηνξαηηθφ ράξηζκα (ε πλεπκαηηθή
ηειεφξαζε), ην πλεχκα απηνζπζίαο θ.α. ζπλζέηνπλ κε παλνκνηφηππν
ηξφπν ηελ φιε αγηαζηηθή αζθεηηθή πνξεία θαη ησλ δπν κεγάισλ αγίσλ
αγηνξεηηψλ αζθεηψλ, νη νπνίνη πξνέξρνληαη απφ ηνλ ίδην γεσγξαθηθφ
ρψξν, ηελ Καππαδνθία, ηνπ Γέξνληα Υαηδε-Γεψξγε θαη ηνπ Γέξνληα
Πατζίνπ. Θα κπνξνχζε λα πεη θαλείο, φηη ν Γέξσλ ΠαΎζηνο ήηαλ έλα απφ

291
΋.π., 9.
292
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Ο Γεξσλ Φαηε-Γεώξγεο ν Αζσλίηεο, φ.π., ζ. 8.

106
ηα γλήζηα ηέθλα ηνπ Υαηε-Γεψξγε, ππφ ηελ έλλνηα, φηη αθνινχζεζε κε
αθξίβεηα θαη ζπλέπεηα ην απζηεξφ ηππηθφ ηνπ Υαηδε-Γεψξγε.
΢πγρξφλσο, φκσο, ήηαλ θαη ν ίδηνο έλαο «Υαηδε-Γεψξγεο», δηφηη νη βίνη
θαη ησλ δπν, κεγάισλ φλησλ αγίσλ ηεο Βθθιεζίαο καο, κπνξνχλ λα
ραξαθηεξηζζνχλ ζε πνιιά ζεκεία «βίνη παξάιιεινη», ελψ έθζαζαλ ζην
χςηζην ζεκείν λα γεπζνχλ ζπάληεο ζείεο εκπεηξίεο θαη ζενπηηθέο
θαηαζηάζεηο.
Ώμηνζεκείσηε θαη εχζηνρε είλαη ε παξαηήξεζε πνπ έγηλε,
αλαθνξηθά πξνο ηε ζπλερφκελε δεκνζηνπνίεζε ηεο βηνγξαθίαο δπν
Καππαδνθψλ θαη ζπκπαηξησηψλ ηνπ Γέξνληα αγίσλ, Ώξζελίνπ θαη
Γέξνληα Υαηδε-Γεψξγε. ΋πσο έρεη ιερζεί: «Ώπφ έλα ηδηφηππν
αγηνινγηθφ θηιφηηκν θηλνχκελνο ν νιηγνγξάκκαηνο Γέξσλ ΠαΎζηνο
άξρηζε λ’ απνθαιχπηεη δπν ζπκπαηξηψηεο ηνπ Καππαδφθεο Ώγίνπο (ε
αλαθήξπμε ηνπ Οζίνπ Γεσξγίνπ δελ έρεη γίλεη αθφκε, αιι’ ν Γέξνληαο
ηνλ ζεσξεί Άγην θαη κάιηζηα κεγάιν γηα ηελ επνρή ηνπ, λέν Νεζηεπηή!).
Σν παηξησηηθφ ηνπ θηιφηηκν δειαδή δελ είλαη θνζκηθφ, αιι’
εμαγηαζκέλν»293.
Γλήζηνο , απιφο, αιεζηλφο, απζεληηθφο θαηαγξάθεη θαη
νινθιεξψλεη απφ «ηεξφ θαζήθνλ»294 θαη «γηα λα σθειεζή θαη θακκηά
άιιε ςπρή»295 ηελ βηνγξαθία ηνπ κεγάινπ αζθεηή θαη πνιχ λεζηεπηή,
ην 1983 ζην Κνπηινπκνπζηαλφ Κειί «Παλαγνχδα» ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο, ε
νπνία δεκνζηεχζεθε ην 1986. Σελ αθνξκή ηελ πξφζθεξε ε ζπκπιήξσζε
100 εηψλ απφ ηελ θνίκεζε ηνπ Υαηδε-Γεψξγε θαηά ην έηνο 1886.

293
ΐι. ην πεξηνδηθφ «Πνιύηεθλε Οηθνγέλεηα», ηεπρ. 64, ζ. 19
294
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Ο Γεξσλ Φαηε-Γεώξγεο ν Αζσλίηεο, φ.π., ζ. 6 «Οη απφγνλνη πάληνηε
έρνπλ ηεξφ θαζήθνλ λα γξάθνπλ ηα ζεία θαηνξζψκαηα ησλ Ώγίσλ Παηέξσλ ηεο επνρήο ηνπο θαη ηνλ
θηιφηηκν αγψλα πνπ έθαλαλ, γηα λα πιεζηάζνπλ ζηνλ Θεφ. Φπζηθά, κε ην λα γξάθνπκε γηα ηνπο
Ώγίνπο καο, πάιη εκείο σθεινχκαζηε, δηφηη κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηνπο ζπκφκαζηε θαη πξνζπαζνχκε λα
ηνπο κηκεζνχκε, θαη νη Άγηνη ηφηε ζπγθηλνχληαη πεξηζζφηεξν θαη καο βνεζνχλ γηα λα θζάζνπκε θαη
εκείο θνληά ηνπο».
295
΋.π. ζ. 9.

107
 Παξά ηελ ζπληνκία ηνπ βηβιίνπ, παξνπζηάδεηαη αλάγιπθα θαη
γιαθπξά ν ΋ζηνο απφ ηελ γέλλεζή ηνπ (1809) ζηελ Κεξκήξα ηεο
Καηζάξεηαο ηεο Καππαδνθίαο σο ην καθάξην ηέινο ηνπ. Ώπνδίδεη ηα ηνπ
βίνπ κε έλα δηθφ ηνπ, πξνζσπηθφ θαη ραξηζκαηηθφ ηξφπν.

3. Αγιορείται Πατέρεσ και Αγιορειτικά

Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο καο ράξηζε ην 1993 έλα αθφκε ρπκψδε θαξπφ

ηνπ πλεπκαηηθνχ ηνπ θφπνπ. Πξφθεηηαη γηα έλα απφ ηα πην πλεπκαηηθά
βηβιία πνπ θπθινθφξεζαλ ηειεπηαία. Σν έξγν απηφ πξντφλ κεγάιεο
πξνζπάζεηαο, θέξεη θη απηφ φια ηα ραξίζκαηα ησλ ινηπψλ ζπγγξαθψλ
ηνπ Γέξνληα. Αηαχγεηα ζθέςεο, ζχλδεζε γεγνλφησλ θαη εκβάζπλζε ζηα
άγηα πξφηππα ηνπ αζθεηηθνχ βηνπ ηνπ παξειζφληνο πνπ δελ παχνπλ θαη
ζήκεξα λα ζπγθηλνχλ ηελ ςπρή θάζε ρξηζηηαλνχ. 296
ΐίνη θαη πεξηζηαηηθά απφ απιά Γεξνληάθηα πνπ έρνπλ δήζεη ζεία
γεγνλφηα θαη ζείεο εκπεηξίεο, δηαβάδνληαη ηφζν επράξηζηα θαη είλαη ηφζν
ςπρνθειείο. Μαο κεηαθέξεη λνεξά ζην πεξηβφιη ηεο Παλαγίαο, δίλνληαο
ηελ επθαηξία ζηνλ θάζε αλαγλψζηε λα πξαγκαηνπνηήζεη ην δηθφ ηνπ
πξνζθχλεκα θαη λα έξζεη ζε κηα πλεπκαηηθή ζπλάληεζε κε ηνπο
Ώγηνξείηεο παηέξεο, γηλφκελνο θνηλσλφο ηεο θάζε νπξάληαο εκπεηξίαο
ηνπο. Με γιαθπξφηεηα, πνπ ηξνθνδνηείηαη ηφζν κε εληππψζεηο απηνςίαο
θαη απηεθνΎαο, φζν θαη απφ λνζηαιγία, πεξηγξάθεη ηε δσή θαη ηνπο
αγψλεο, κεηά απφ κηα θαηαηνπηζηηθή εηζαγσγή, ησλ Γεξφλησλ πνπ
«αγίαζαλ θαη απηνί, αγίαζαλ θαη ην φξνο»297 θαη «ζηεθαλψζεθαλ απφ
ηνλ Υξηζηφ κε άθζαξην ζηεθάλη»298. Άιινπο πνπ γλψξηζε απφ θνληά,
φπσο ν παπα-Σχρσλ (ζζ. 15-40) ν Γεξν-Παρψκηνο (ζ. 43-44), ν Γέξν-
Κνζκάο ν Πλεπκαηηθφο (ζ. 59-61), ν Γεξν-Πέηξνο (ζ. 64-73), ν Γέξν-

296
Ώζαλαζίνπ Μειηζζάξε, Παΐζηνο, Οξζνδνμίαο άλζνο εύσζκνλ, φ.π., ζ.95.
297
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Αγηνξείηαη παηέξεο θαη αγηνξείηηθα, φ.π., ζ. 160.
298
΋.π.,13

108
Ώπγνπζηίλνο (ζ. 74-81), ν Παηήξ Γεψξγηνο ν Ώλαρσξεηήο (ζ. 81-85), ν
Γεξν-Φηιάξεηνο (ζ. 85-88), ν Γεξν-Βθξαίκ, ν «ηάιαο» (ζ. 89-90, ν
Γεξν-Κσλζηαληίλνο, ν δηα Υξηζηφλ ζαιφο (ζ. 91-94), ν Παπα-΢άββαο, ν
Βζθηγκελίηεο (ζ. 94-96), ν Γέξν-Σξχθσλ (ζ. 112-117), ν Παπα-
Κχξηιινο, ν Ώζθεηήο ηεο ΢θήηεο ηεο Εεξάο Μνλήο Κνπηινπκνπζίνπ θαη
αξγφηεξα Δγνχκελνο ηεο απηήο Μνλήο (ζ. 118-121) θαη άιινπο γηα ηνπο
νπνίνπο άθνπζε φηαλ ήηαλ αξράξηνο Μνλαρφο. Υαξαθηεξηζηηθφ φισλ
ησλ παξαπάλσ Παηέξσλ ζχκθσλα κε ηνλ Γέξνληα είλαη ε «πνιιή πίζηε
θαη απιφηεηα θαη νη πεξηζζφηεξνη ήηαλ κε ιίγα κελ γξάκκαηα, αιιά
επεηδή είραλ ηαπείλσζε θαη αγσληζηηθφ πλεχκα, δέρνληαλ ζπλέρεηα ηνλ
ζείν θσηηζκφ, ελψ ζηελ επνρή καο, πνπ έρνπλ απμεζή νη γλψζεηο,
δπζηπρψο ε ινγηθή θιφληζε ηελ πίζηε ησλ αλζξψπσλ απφ ηα ζεκέιηα θαη
γέκηζε ηηο ςπρέο απφ εξσηεκαηηθά θαη ακθηβνιίεο. Έηζη, επφκελν είλαη
λα ζηεξνχκεζα ηα ζαχκαηα, γηαηί ην ζαχκα δήηαη θαη δελ εμεγήηαη κε
ηελ ινγηθή»299
Ώπηφ ην ζχγρξνλν γεξνληηθφ, ην νπνίν ραξαθηεξίζηεθε θαη σο
«Πατζηαλφ Γεξνληηθφ»300, είλαη γεκάην απφ εκπεηξίεο θαη νδεγίεο γηα ηελ
ςπρηθή ζσηεξία ησλ ρξηζηηαλψλ, δηφηη εκπλέεη θαη δηδάζθεη θαη
δηαπηζηψλεη θαλείο πσο ηειηθά ε αγηφηεηα είλαη άξξεθηα ζπλπθαζκέλε
κε ηελ απιφηεηα θαη ηελ ηαπείλσζε.

4. Επιςτολέσ

Σν ηέηαξην θαη ηειεπηαίν βηβιίν ηνπ Γέξνληα κπνξεί λα κελ

απνηειεί βηνγξαθία ελφο Ώγίνπ, φκσο ζα ήηαλ κεγάιε παξάιεηςε λα κελ
αλαθεξζνχκε ζε απηφ θαη λα κελ ππνγξακκίζνπκε ηελ κεγάιε
ζπνπδαηφηεηα ηνπ, αθνχ ζην ζχλνιφ ηνπ απνηειεί έλα κνλαδηθφ

299
΋.π.,ζ.7
300
ΐι. ην πεξηνδηθφ «Πνιύηεθλε Οηθνγέλεηα», ηεπρ. 64, ζ. 20.

109
ζπκβνπιεπηηθφ εγρεηξίδην, ρξήζηκν γηα φινπο ηνπο ρξηζηηαλνχο (ιατθνχο,
κνλαρνχο θαη θιεξηθνχο), νη νπνίνη ελδηαθέξνληαη λα πξνρσξήζνπλ
ζηελ «ελ Υξηζηψ» πλεπκαηηθή δσή. Βίλαη έλαο πξαθηηθφο νδεγφο πνπ
απνξξέεη απφ ηελ αγηνπλεπκαηηθή εκπεηξία θαη ζνθία θαη ηελ ελ γέλεη
αγηαζηηθή πνξεία ηνπ Γέξνληα.
Με ηνλ θσηηζκφ ηνπ Ώγίνπ Πλεχκαηνο, εξκελεχεη ην Πλεχκα ηνπ
Θενχ ρσξίο ηηο θνπξαζηηθέο πνιιέο θνξέο εγθεθαιηθέο δηαλνεηηθέο
επηλνήζεηο. Αηφηη ηα ζεφπλεπζηα ζπκβνπιεπηηθά ηνπ ιφγηα, δελ είλαη
θαξπφο ηεο ζπνπδήο ηνπ ζηα αθαδεκατθά έδξαλα θάπνηαο Θενινγηθήο
΢ρνιήο, αιιά ησλ πξνζσπηθψλ ηνπ βησκάησλ, ηεο ζπνπδήο ηνπ κέζα
απφ ηνπο πλεπκαηηθνχο ηνπ αγψλεο, ηφζν κε ηνλ Αηάβνιν, φζν θαη κε ηα
εζσηεξηθά ηνπ πάζε θαη ησλ πεηξαζκψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ
θαθνπξναίξεηνπο θαη θζνλεξνχο αλζξψπνπο. ΋πσο έιεγε θη ν ίδηνο: «Οη
Άγηνη Παηέξεο έβγαδαλ απφ ηελ θαξδηά ηνπο ηνλ ζείν ιφγν ή ηηο
εκπεηξίεο ηνπο απφ ηηο πλεπκαηηθέο κάρεο ελαληίνλ ηνπ θαθνχ θαη απφ ηα
ππξά ησλ πεηξαζκψλ, ηηο νπνίεο νκνινγνχζαλ ηαπεηλά ή έγξαθαλ, γηα λα
βνεζήζνπλ εκάο ηνπο κεηαγελεζηέξνπο, απφ αγάπε..» 301.
Σέινο ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ην πεξηερφκελν ησλ
«Βπηζηνιψλ», απνηειεί έλα απινπνηεκέλν θαη εθιατθεπκέλν λεπηηθφ
έξγν ελφο Ώγίνπ Παηέξα ηεο Βθθιεζίαο καο302.

5. Λόγοι του Γέροντοσ Παΰςίου του Αγιορείτου

Βθηφο απφ ηα ηέζζεξα βηβιία πνπ ζπλέγξαςε ν ίδηνο ν Γέξσλ

ΠαΎζηνο, ην Εεξφ Δζπραζηήξην « Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο»
εμέδσζε κηα ζεηξά ηφκσλ κε ηε δηδαζθαιία ηνπ. Οη ιφγνη απηνί
πξνέθπςαλ απφ γξαπηέο ζεκεηψζεηο πνπ θξαηνχζαλ νη κνλαρέο ζηε

301
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Δπηζηνιέο, φ.π., ζ. 128.
302
Μηραήι Μηραήι, Τν κεγάιν κπζηηθό, φ.π., ζ.194.

110
δηάξθεηα ησλ ζπλαληήζεψλ ηνπο κε ηνλ Γέξνληα, αιιά θαη απφ
ζπλνκηιίεο πνπ καγλεηνθψλεζαλ. Πξφθεηηαη γηα έλα πιηθφ πνπ
ζπγθεληξψζεθε θαηά ηε δηάξθεηα ησλ είθνζη νθηψ εηψλ πνπ ν Γέξσλ
ΠαΎζηνο παξαθνινπζνχζε θαη θαζνδεγνχζε ην Δζπραζηήξην 303.
Ώπφ ην 1998 εψο θαη ην 2006 έρνπλ δνζεί ζηε δεκνζηφηεηα πέληε
ηφκνη πνπ δίλνπλ απαληήζεηο ζε ζέκαηα πλεπκαηηθήο δσήο, αιιά θαη
θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ζε θαηαζηάζεηο πνπ αληηκεησπίδεη ζηελ
θαζεκεξηλή ηνπ πξαγκαηηθφηεηα έλαο ρξηζηηαλφο.
΋ινη νη ηφκνη κε ηηο ζνθέο δηδαρέο ηνπ Γέξνληνο Πατζίνπ έγηλαλ
θπξηνιεθηηθψο πεξηδήηεηνη θαη ρξεηάζηεθε λα επαλεθδνζνχλ αξθεηέο
θνξέο, ελψ κεηαθξάζηεθαλ θαη ζε δηάθνξεο γιψζζεο.

303
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Λόγνη Α΄, φ.π., ζ.16.

111
 Β. Η Α΢ΚΗ΢Η ΢ΣΟ ΕΡΓΟ ΣΟΤ ΓΕΡΟΝΣΟ΢ ΠΑΪ΢ΙΟΤ
ΣΟΤ ΑΓΙΟΡΕΙΣΟΤ

Παξαθάησ αθνινπζεί κηα πξνζπάζεηα αλάδεημεο ησλ ζηνηρείσλ

ηεο άζθεζεο ησλ ηξηψλ βηνγξαθνχκελσλ Ώγίσλ απφ ηνλ Γέξνληα
ΠαΎζην.

1. Η άςκηςη ςτο έργο «Ο Άγιοσ Αρςένιοσ ο Καππαδόκησ»

Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο ραξαθηεξίδεη ηνλ Άγην Ώξζέλην σο έλαλ «απφ

ηνπο βαζείο αζθεηηθνχο Παηέξαο (παιαηνχο Καππαδφθεο) κε αξεηέο
κεγάιεο304.
΢ε ειηθία είθνζη έμη εηψλ θαηαηάζζεηαη ζηηο ηάμεηο ησλ κνλαρψλ
ζηελ Εεξά Μνλή Φιαβηαλψλ ηνπ Σηκίνπ Πξνδξφκνπ. Χζηφζν σο γλήζηνο
άλζξσπνο ηεο ππαθνήο εγθαηαιείπεη ηελ πνιππφζεηε εζπρία ηνπ, φηαλ ν
Μεηξνπνιίηεο Καηζάξεηαο ΠαΎζηνο ΐ΄ ηνλ ρεηξνηνλεί Εεξνδηάθνλν θαη
ηνλ ζηέιλεη ζηα Φάξαζα πξνθεηκέλνπ λα δηδάμεη γξάκκαηα ζηα
εγθαηαιειεηκκέλα παηδηά305. Σφηε ήηαλ κηα δχζθνιε πεξίνδνο κε ην
ζθνηάδη ηεο αγξακκαηνζχλεο λα δεζπφδεη, ιφγσ ηεο θπξηαξρίαο ησλ
Σνχξθσλ.
Πηζηφο ζην δηαθφλεκα ηνπ δαζθάινπ πνπ ηνπ είρε αλαηεζεί, αιιά
πηζηφο ζηα ηεξαηηθά θαη θαινγεξηθά ηνπ θαζήθνληα. Ώπηφ ζήκαηλε
πεξηζζφηεξε άζθεζε θαη θνχξαζε. Ο Άγηνο δελ πεξηνξίδνληαλ ζην λα
δηδάζθεη κφλν ηα ηεξά γξάκκαηα ζηνπο καζεηέο ηνπ, αιιά
ρξεζηκνπνηνχζε θαη ζρεηηθή άζθεζε κε ζθνπφ λα απμήζεη ηνλ αλδξηζκφ
ηνπο θαη λα ηαπεηλψζεη ηα πάζε ηνπο 306.

304
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, ν Άγηνο Αξζέληνο ν Καππαδόθεο, φ.π., ζ.26.
305
΋.π., ζ. 35.
306
΋.π., ζ.40.

112
 Σνπο δίδαζθε ηε λνεξή πξνζεπρή «Κχξηε Εεζνχ Υξηζηέ, ειέεζφλ
κε» ή «εηο ην φλνκα ηνπ Υξηζηνχ θαη ηεο Παλαγίαο». Ώθφκε φηαλ
έζθαιαλ ζε θάηη ή πάζαηλαλ θάπνηα δεκηά, ηνπο είρε κάζεη λα ιέλε
«ήκαξηνλ, Θεέ κνπ». Σνπο έκαζε επίζεο ηε ρξεζηκφηεηα θαη ην ξφιν
ηνπ θνκπνζρνηληνχ: «Έιεγε λα θφβνπλ θνκκαηάθηα απφ θιεκαηφβεξγεο,
λα ηα αξκαζηάδνπλ θαη λα θάλνπλ θνκπνιφτ (ζαλ θνκπνζρνίλη), γηα λα
κεηξνχλ ηηο επρέο ή ηηο αλάινγεο κεηάλνηεο, πνπ είρε ν θαζέλαο ζαλ
θαλφλα, θαη έηζη εμάγληδε θαη ηνλ λνπ ησλ παηδηψλ κε ηελ αδηάιεηπηε
πξνζεπρή»307.
Βίρε πνιχ απζηεξφ ηππηθφ γηα ηνλ εαπηφ ηνπ, ελψ γηα ηνπο
άιινπο ήηαλ πνιχ θηιάλζξσπνο, ζχλεζεο ραξαθηεξηζηηθφ ησλ Ώγίσλ ηεο
Βθθιεζίαο καο. Έθαλε κεηάλνηεο θαη λεζηείεο φρη κφλν γηα ηνλ εαπηφ
ηνπ, αιιά θαη γηα εθείλνπο πνπ γηα δηάθνξνπο ιφγνπο αδπλαηνχζαλ λα
θάλνπλ ηνλ θαλφλα ηνπο.
Σν θειί ηνπ ήηαλ πνιχ απιφ θαη ιηηφ, ραξαθηεξηζηηθφ ησλ
αζθεηηθψλ αλζξψπσλ πνπ ε κφλε κέξηκλά ηνπο είλαη ε έλσζή ηνπο κε
ηνλ Θεφ θαη δελ κπνξνχλ ηε δέζκεπζε κε ηηο πιηθέο θξνληίδεο. Ο Γέξσλ
ΠαΎζηνο καο δίλεη κηα πεξηγξαθή ηεο πλεπκαηηθήο παιαίζηξαο ηνπ: ην
θειί ηνπ «δελ είρε ζαληδέλην πάησκα, αιιά ρψκα, ΢ε κηα άθξε ηνπ
θειιηνχ είρε δπν δηπισκέλα ζθεπάζκαηα, ηα νπνία μεδίπισλε, φηαλ
ήζειε λα αλαπαπζή ιηγάθη, θαη άπισλε ην έλα ζην ρψκα θαη ην άιιν
επάλσ ηνπ. (Σν πψο θνηκφηαλ θαη πφζν θνηκφηαλ γηα ηελ αγάπε ηνπ
Υξηζηνχ, ν Θεφο ην γλσξίδεη, ν νπνίνο θαη ζα ηνλ αληακείςε). ΢ην
αλαηνιηθφ κέξνο ηνπ θειιηνχ ηνπ είρε έλα ξάθη θη επάλσ εηθνλνζηάζη κε
αξθεηέο εηθφλεο, φπνπ έθαηγε αθνίκεην θαλδήιη. Κάησ δε απφ ην
εηθνλνζηάζη είρε έλα δέξκα πνπ γνλάηηδε φηαλ πξνζεπρφηαλ, ή θαζφηαλ
γνλαηηζηφο φηαλ κειεηνχζε. Βίρε άιιν έλα ξάθη επίζεο κε βηβιία, Καηλή

307
΋.π.,ζ.42.

113
θαη Παιαηά Αηαζήθε, ΐίνπο Ώγίσλ θαη δηάθνξα Παηεξηθά, θαζψο θαη ηα
ζαχκαηα ηεο Παλαγίαο, ηελ νπνία είρε ζε πνιιή επιάβεηα» 308.
Σν θειί ηνπ ελψ βξηζθφηαλ κέζα ζηνλ θφζκν, θαηφξζσλε λα δεη
εθηφο ηνπ θφζκνπ. ΢ε απηφ ζπλέβαιιε νη δπν εκέξεο πνπ παξέκελε
έγθιεηζηνο ζην θειί ηνπ παξαδνκέλνο ζηελ πξνζεπρή. Βθηφο απφ ηνπο
άιινπο πλεπκαηηθνχο ηνπ αγψλεο, είρε απηφ ην επηπξφζζεην ηππηθφ λα
κέλεη απνκνλσκέλνο θάζε Σεηάξηε θαη Παξαζθεπή θαη λα κελ
αζρνιείηαη κε ηίπνηα άιιν παξά κφλν κε ηελ άζθεζε θαη ηελ πξνζεπρή.
Ήηαλ ηφζν ζπλεπήο ζην ηππηθφ ηνπ, έηζη πνπ φηαλ έλαο άξξσζηνο, ν
νπνίνο δελ γλψξηδε ηε ζπλήζεηα ηνπ Ώγίνπ θαη ηνπ ρηππνχζε ηελ πφξηα,
εθείλνο ηνπ άλνηγε, ρσξίο λα ηνπ κηιήζεη θαη κε λνήκαηα κάζαηλε ην
πξφβιεκα ηνπ αζζελή θαη θαηφπηλ ηνπ δηάβαδε ηελ αλάινγε επρή. Βδψ
πξαγκαηηθά κέλνπκε έθζακβνη απφ ηελ δηάθξηζή, αιιά θαη ηε ζπλέπεηα
ηνπ Ώγίνπ. Αελ παξαβαίλεη ην ηππηθφ ηνπ, κέλεη πηζηφο, αιιά πάλσ θαη
απφ ηελ άζθεζε βάδεη ηνλ ζπλάλζξσπφ ηνπ θαη καζαίλεη κε αγάπε ηελ
αλάγθε πνπ έρεη έζησ θαη κε ηε ζησπή. Δ ζησπή πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε
πσο είλαη κηα εζπραζηηθή κέζνδνο γηα πεξηζζφηεξε άζθεζε θαη
απνθπγή ηεο αξγνινγίαο, πνπ ζπλήζσο νδεγεί ζηελ θαηάθξηζε θάηη πνπ
νη Άγηνη πξνζέρνπλ ηδηαίηεξα θαη απνθεχγνπλ απηή ηελ παγίδα κε
ζχλεζε.
΢ε απηφ ην ζεκείν δελ πξέπεη λα παξαιείςνπκε πσο κεηά απφ έλα
ζαπκαζηφ γεγνλφο πνπ έδεζε, ηελ εκθάληζε ηνπ Ώγίνπ Υαξαιάκπνπο,
έκεηλε ζην θειί ηνπ έγθιεηζηνο γηα ζαξάληα νιφθιεξεο εκέξεο 309!
Μέζα ζην θειί ηνπ «ζπλήζηδε λα έρε ζηηο πιάηεο ηνπ ξηγκέλν έλα
ζαθθί. Πνιινί Φαξαζηψηεο ηνπ έιεγαλ λα ην βγάιε, δηφηη έξρνληαλ θαη
επίζεκνη άλζξσπνη γηα λα ηνλ ηδνχλ, αιι’ ν Παηήξ δελ ηνπο άθνπγε θαη
ηνπο έιεγε: «δελ κπνξψ λα ην βγάισ ην ζαθθί απηφ, γηαηί ην έρσ ελζχκην

308
΋.π.,ζζ.48-49.
309
΋.π., ζ.63.

114
απφ ηελ κάλα κνπ». Φαίλεηαη φηη έθξπβε θάπνην κπζηηθφ θαη ζ’ απηφ ν
Παηήξ. Ίζσο πξνζεπρφηαλ «ελ ζάθθσ θαη ζπνδψ», δηφηη θάησ απφ ην
πξνζθπλεηάξη ηνπ ήηαλ ζπλήζσο ζηάρηεο ζθνξπηζκέλεο, ηηο νπνίεο
έβιεπαλ κεξηθνί θξπθά, φπσο ν ςάιηεο ηνπ, απφ θαιή πεξηέξγεηα» 310.
Δ ζπλεζηζκέλε ηξνθή ηνπ Ώγίνπ ήηαλ «θξηζαξέληα πέηνπξα, ηα
νπνία έςελε κφλνο ηνπ επάλσ ζε κηα ιακαξίλα, γη’ απηφ θαη κεξηθνί
Φαξαζηψηεο αζηεηεπφκελνη ηνλ έιεγαλ Ώξπαηδή, πνπ ζεκαίλεη θξηζαξά
ζηελ Σνπξθηθή γιψζζα. Έςελε απ’ απηά ηα πέηνπξα θάζε κήλα θαη ηα
έβξερε, φηαλ ηνπ ρξεηάδνληαλ. Έβξαδε θακκηά θνξά νχκπα (ζαλ
θηδφρνξηα), μηλνιάπαηα, αγξηνθξέκκπδα θαη θάπνπ-θάπνπ κπιεγνχξη.
Ανθίκαδε δε θαη απφ φιεο ηηο άιιεο ηξνθέο, θαη έλα είδνο απφ ηα
αξηχζηκα δελ ην δνθίκαδε γηα έλα ρξφλν, άιινηε ην ςάξη, άιινηε ηα
γαιαθηεξά. Κξέαο θπζηθά δελ έηξσγε, φηαλ φκσο ηχραηλε λα βξεζή ζε
ηξαπέδη δελ κηινχζε, αιιά έηξσγε ιίγν κε δηάθξηζε –φηαλ είρε
θαηάιπζε- γηα λα κε ηνπο ιππήζε θαη βάιε ζε αλεζπρία 311. Οη
Φαξαζηψηεο ζ’ απηέο ηηο πεξηπηψζεηο πάληα πξνζπαζνχζαλ λα ηνλ
νηθνλνκήζνπλ κε θάηη άιιν, γηαηί ήμεξαλ φηη ζα θάλε κεηά αγψλα ζην
θειιί ηνπ, κε ην λα κε πίλε λεξφ γηα ηηο κπνπθηέο ηνπ θξέαηνο πνπ έθαγε
απφ αγάπε… ΋ιεο ηηο λεζηείεο, θαη αθφκε θάζε Σεηάξηε, Παξαζθεπή
θαη ηελ Αεπηέξα, πνπ είλαη αθηεξσκέλε ζηνπο αγγέινπο, δελ έπηλε νχηε
λεξφ κέρξη λα βαζηιέςε ν ήιηνο» 312.
Μέζα ζηελ φιε αζθεηηθή πξνζπάζεηα εληάζζεηαη θαη ε
πξνζεπρή. Οη αζθεηέο δηεμάγνπλ κεγάιν αγψλα, πξνθεηκέλνπ λα
κνηάζνπλ ηηο Ώγγειηθέο δπλάκεηο ζηε ζπλερή δνμνινγία. Ο Άγηνο
Ώξζέληνο φιεο ηηο κεγάιεο ενξηέο ηηο ηηκνχζε κε νινλχθηηεο αγξππλίεο,
ηηο νπνίεο άξρηδε απφ ηελ δχζε κέρξη ηελ αλαηνιή ηνπ ειίνπ, ελψ ηηο

310
΋.π.,ζζ.50-51.
311
Ώπηφ απνδεηθλχεη φηη ε πξαγκαηηθή άζθεζε γίλεηαη πάληνηε κε δηάθξηζε θαη πνηέ κε ηάζε
απηνπξνβνιήο. ΋ηαλ νη ζπλζήθεο ην επηηάζζνπλ ν αιεζηλφο αζθεηήο κε ηαπείλσζε, βάδεη πξψηα ηελ
αγάπε γηα ηνλ πιεζίνλ.
312
΋.π., ζζ.54-55.

115
ππφινηπεο εκέξεο μεθηλνχζε ζηηο ελλέα ην βξάδπ θαη ηειείσλε ζηηο
ηξείο. ΢ηε ζπλέρεηα μεθνπξάδνληαλ γηα πνιχ ιίγν κφλν δπν κε ηξεηο
ψξεο313.
Δ πξνζεπρή ηνπ ήηαλ έληνλε θαη θαξδηαθή. Πνιινί πνπ ηχραηλε
λα ηνλ δνπλ λα πξνζεχρεηαη, χςσλε ηα ρέξηα ηνπ θαη επηθαινχληαλ ην
Θεφ κε ηέηνην ηξφπν «ιεο θαη μεθνβφληαλ ε θαξδηά ηνπ εθείλε ηελ ψξα,
θαη ζαξξείο έπηαλε ηνλ Υξηζηφ απφ ηα πφδηα θαη δελ ηνλ άθελε, εάλ δελ
ηνπ έθαλε ην αίηεκά ηνπ»314
Σν αγσληζηηθφ πλεχκα ηνπ Ώγίνπ θαίλεηαη θαη απφ ηηο κεγάιεο
πεδνπνξίεο πνπ έθαλε. ΢ηηο νινλπθηίεο πνπ ηεινχζε ζπλήζσο ζε καθξηλά
εμσθθιήζηα, δελ ινγάξηαδε πφζν κεγάιε ήηαλ ε απφζηαζε θαη πήγαηλε
πάληα πεδφο, ρσξίο λα ρξεζηκνπνηήζεη θάπνην δψν γηα ηελ κεηαθνξά
ηνπ. Καη παξά ηε θπζηνινγηθή θνχξαζε πνπ σο άλζξσπνο είρε, θαζ’ φιε
ηε δηάξθεηα ηεο νινλπθηίαο ζηέθνληαλ φξζηνο!315
Καη ζηα Εεξνζφιπκα πνπ πήγε πέληε θνξέο ηαμίδη, δηέλπζε
απφζηαζε κε ηα πφδηα, βαδίδνληαο γηα πέληε εκέξεο κέρξη ηελ Μεξζίλα,
γηα λα πάξεη ην πινίν316.
Ήηαλ ηφζν επαίζζεηνο πνπ δελ κπνξνχζε ζηελ ηδέα λα θνπξάδεη
ηα δψα γηα λα είλαη μεθνχξαζηνο ν ίδηνο. Αελ θζάλεη φκσο πνπ βάδηδε
πεδφο, αιιά ζπλήζσο ήηαλ θαη μππφιπηνο. Ώπηφ βέβαηα θξφληηδε λα ην
θξχβεη απφ ηνπο άιινπο θαη φηαλ ηνλ πιεζίαδαλ, θνξνχζε ηα παπνχηζηα
ηνπ, ελψ φηαλ απνκαθξχλνληαλ, πάιη ηα έβγαδε θαη ζπλέρηδε ηνλ δξφκν
ηνπ317.
΋πσο πξνθχπηεη απφ ηνλ βην ηνπ, κπνξνχκε λα θαηαιήμνπκε ζην
ζπκπέξαζκα φηη νη πεδνπνξίεο πνπ έθαλε, απνηεινχζαλ κηα ζπρλή
αζθεηηθή ηνπ κέζνδν. Χο έμαξρνο ηνπ Παλαγίνπ Σάθνπ ζηα Εεξνζφιπκα

313
΋π., ζζ.55-56.
314
΋.π., ζζ.61-62.
315
΋.π., ζ.56.
316
΋.π., ζ.56.
317
΋.π., ζ.57.

116
πεξπαηνχζε ηνλ δξφκν απφ Φάξαζα γηα ηελ Καηζάξεηα, θάλνληαο
ζπλνιηθά δηαθφζηα εμήληα ρηιηφκεηξα λα πάεη θαη λα έξζεη. Μηα
δηαδξνκή πνπ ηελ πξαγκαηνπνηνχζε ηξεηο-ηέζζεξηο θνξέο ηνλ ρξφλν318 .
Καη ηφηε κε ηνλ μεξηδσκφ ησλ Φαξαζησηψλ απφ ηελ ηδηαίηεξε παηξίδα
ηνπο, δελ δηζηάδεη λα δηαλχζεη απφ ην ζεκείν πνπ βξίζθνληαλ «εμήληα
ρηιηφκεηξα πνδαξφδξνκν (ηξηάληα θαη ηξηάληα), γηα λα βγάιε θαη ην Εεξφ
Λείςαλν ηνπ Ώγίνπ Εσάλλνπ ηνπ Υξπζνζηφκνπ απφ ηελ Ώγία Σξάπεδα
ηνπ Νανχ ησλ Ώγίσλ ΐαξαρεζίνπ θαη Εσλά, πνπ είρε ιεζκνλήζεη, ρσξίο
λα πάξε θαλέλαλ απφ ηελ ζπλνδεία ηνπ, γηα λα κε ηνπο θνπξάζε, θαη
επέζηξεςε ζην πνίκληφ ηνπ, πνπ ηνλ πεξίκελε κε αγσλία»319.
Ήηαλ ηφζν πηζηφο ζην ηππηθφ πνπ είρε κε ηελ πεδνπνξία, ψζηε
θαη ηηο κέξεο εθείλεο πνπ απφ ηα Φάξαζα, πήγαηλαλ ζηελ Βιιάδα,
εμαθνινπζνχζε λα θάλεη ηνλ δξφκν πεδφο θαη κάιηζηα ζε ηδηαίηεξα
πξνρσξεκέλε ειηθία: «Οη Φαξαζηψηεο βιέπνληαο ηνλ Παηέξα Ώξζέλην,
κεηά απφ πνδαξφδξνκε ηαιαηπσξία πέληε πεξίπνπ εκεξψλ, λα ζέιε λα
ζπλερίζε ην ηππηθφ ηνπ, παξ’ φιν πνπ ήηαλ νγδφληα ηξηψλ εηψλ, ηνλ
έβαιαλ κε ηελ βία ζην θάξξν, γηα λα έρνπλ ηελ επινγία καδί ηνπο» 320.
Γηα λα έρνπκε κηα νινθιεξσκέλε εηθφλα ηεο άζθεζήο ηνπ, πξέπεη
λα αλαθεξζνχκε θαη ζηελ αξεηή ηεο ηαπείλσζήο ηνπ, κηα αξεηή πνπ
ηαπηίδεηαη θαη κε ηελ αγάπε θαη είλαη άθξσο απαξαίηεηε γηα κηα
επάξεζηε άζθεζε ζηνλ Θεφ.
Οη Άγηνη ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα θαιχςνπλ ηηο αξεηέο ηνπο θαη
λα απνθεχγνπλ ηηο ηηκέο ησλ αλζξψπσλ, κεξηθέο θνξέο πξνζπνηνχληαη
ηνπο δηα Υξηζηφλ ζαινχο, δειαδή εκπαίδνπλ ζα ιέγακε ηελ καηαηφηεηα
ηνπ θφζκνπ γηα ηελ αγάπε ηνπ Υξηζηνχ. Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο ζηηο
«Βπηζηνιέο» ηνπ, επεμεγεί κε ζαθήλεηα ηελ δηα Υξηζηφλ ζαιφηεηα:
«Ώπηφο πνπ θάλεη ηνλ βιακκέλν ζηα κπαιά (ν δηα Υξηζηφλ ζαιφο), έρεη
318
΋.π., ζ.80.
319
΋.π, ζ.67.
320
΋.π., ζ.69

117
πεξηζζφηεξν κπαιφ απ’ φινπο ηνπο θηινζφθνπο ηνπ θφζκνπ. Αηφηη νη
κελ θηιφζνθνη μεγειηνχληαη απφ ηνλ κάηαην θφζκν θαη ηηο δφμεο ηνπ, ν
δε δηα Υξηζηφλ ζαιφο θαηφξζσζε λα θνξντδέςε φιε ηελ καηαηφηεηα ηνπ
θφζκνπ θαη λα δε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θξπκκέλνο κέζα ζηελ αγία
ππνθξηζία, δειαδή απφ ηελ ππνθξηζία ηνπ θφζκνπ μέθπγε θαη κπήθε
ζηνλ θφζκν ηεο ειεπζεξίαο. ΋ηαλ είδε φηη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ ε
εηιηθξίλεηα δελ ηνλ ζπλέθεξε, πξνρψξεζε ζηελ αγία ππνθξηζία, γηα λα
δηαηεξήζε ηνλ πλεπκαηηθφ ηνπ ζεζαπξφ»321.
Έηζη θαη ν Άγηνο Ώξζέληνο είρε θάπνηεο θαηλνκεληθέο ηδηνηξνπίεο,
κφλν θαη κφλν γηα λα κε γίλεηαη απνδέθηεο ηηκήο θαη επιάβεηαο σο
άγηνο, εμαηηίαο θαη ησλ πνιιψλ ζαπκάησλ πνπ επηηεινχζε: «Δ κφλε
ιχζε ήηαλ λα θάλε θάπνπ-θάπνπ θαη ηνλ «δηα Υξηζηφλ ζαιφλ», θαη λα
παξνπζηάδεηαη αληίζεηνο απ’ φ,ηη ήηαλ, κε πξνζπνηεηέο ηδηνηξνπίεο,
φπσο θαη έθαλε. Γηα λα κε ηνλ ιέλε πξάν, έθαλε ηνλ ζπκψδε. Γηα λα κε
ηνλ ιέλε λεζηεπηή, έθαλε ηνλ γαζηξίκαξγν, φπσο θαη πνιιά άιια
παξφκνηα. ΋ηαλ θαλείο ηνπ έιεγε «εζχ είζαη Άγηνο», ν Παηήξ ηνπ
απαληνχζε: «ην δηθφ ζνπ ην ζφτ, ζφτ δελ είλαη». ΋ηαλ ην άθνπγε απηφ ν
άιινο, λα ηνπ θαηεγνξή ην ζφτ ηνπ κε απφηνκν χθνο, ζηγφηαλ πνιχ, θαη
άιιε θνξά δελ έιεγε φηη ν Παηήξ Ώξζέληνο είλαη Άγηνο, αιιά ζα ήηαλ
Άγηνο, αλ είρε θαιή ζπκπεξηθνξά» 322. Έιεγε ν Άγηνο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ:
«-Β, ηη λνκίδεηε, φηη είκαη Άγηνο; Καη εγψ έλαο ακαξησιφο άλζξσπνο
είκαη θαη ρεηξφηεξνο απφ εζάο. Αελ κε βιέπεηε πνπ ζπκψλσ; Βάλ
βιέπεηε λα γίλσληαη ζαχκαηα, απηά ηα θάλεη ν Υξηζηφο. Βγψ κφλν ηα
ρέξηα κνπ πςψλσ θαη ηνλ παξαθαιψ»323. Ώπηή ε πξνζπνηεηή ζαιφηεηα
εμαζθάιηδε ηελ εζπρία ηνπ Ώγίνπ, ψζηε ακέξηκλνο λα ζπλερίζεη ηελ
θαινγεξηθή ηνπ άζθεζε. Πξέπεη φκσο λα ππνγξακκίζνπκε πσο απηή ε

321
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Δπηζηνιέο, φ.π., ζ.215.
322
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, ν Άγηνο Αξζεληνο Ο Καππαδόθεο,φ.π., ζ.52.
323
΋.π., ζ.61.

118
ζπκπεξηθνξά ηνπ, ηξαπκάηηδε εζσηεξηθά ηελ επαίζζεηε θαξδηά ηνπ,
αιιά δελ έβξηζθε άιιε ιχζε.
Δ ηαπείλσζε ηνπ ήηαλ ηέηνηα πνπ δελ θαηαδερφηαλ λα
ρξεζηκνπνηήζεη, φπσο είδακε θαη παξαπάλσ, ηα δψα γηα ηελ μεθνχξαζή
ηνπ ζηηο κεγάιεο πεξηνδείεο πνπ έθαλε κε ηα πφδηα ηνπ. Μάιηζηα
ζεσξνχζε πσο ήηαλ ρεηξφηεξνο θαη απφ ην γατδνπξάθη. «Δ ηαπεηλή
θαξδηά ηνπ παηξφο Ώξζελίνπ είρε γεκίζεη πιένλ απφ αγάπε πξνο ηνλ Θεφ
θαη ηνπο αλζξψπνπο, θαη ε ππεξρείιηζε ηεο αγάπεο ηνπ ρπλφηαλ θαη ζηα
δψα, πνπ η’ αγαπνχζε θαη απηά πεξηζζφηεξν απφ ηνλ εαπηφ ηνπ θαη
πξνηηκνχζε λα θνπξάδεηαη απηφο παξά ηα δψα»324.
Μηα άιιε απφδεημε ηεο ηαπείλσζεο πνπ είρε, είλαη πσο ελψ
επαλεηιεκκέλα ηνπ έθαλαλ πξνηάζεηο γηα λα αλέιζεη ζην αμίσκα ηνπ
Βπηζθφπνπ, εθείλνο πάληα ηηο απέξξηπηε, πξνθαζηδφκελνο φηη δελ πξέπεη
λα γίλεη, επεηδή ήηαλ ζπκψδεο. Ο Παηξηάξρεο Εεξνζνιχκσλ επηρείξεζε
λα ηνλ κεηαπείζεη, βάδνληαο σο δηακεζνιαβεηή ηνλ αδεξθφ ηνπ Ώγίνπ,
αιιά ρσξίο θαλέλα απνηέιεζκα, γηαηί «πξνηίκεζε ηνπ θησρνχ ην ζαθθί
ζηηο πιάηεο, ην νπνίν θαη έθξπβε ζπλέρεηα ηελ ΐαζηιεία ηνπ Θενχ, πνπ
θαηνηθνχζε κέζα ζηελ ηαπεηλή ςπρή ηνπ, απφ ηνλ πνιχηηκν Ώξρηεξαηηθφ
ζάθθν, ηνλ βαζηιηθφ»325.
Καη ε εμσηεξηθή ηνπ εκθάληζε απνδείθλπε ηνλ αγσληζηηθφ ηνπ
ραξαθηήξα αθνχ ην «πξφζσπφ ηνπ έιακπε απφ ηελ αζθεηηθή γπαιάδα,
πνπ έκνηαδε ζαλ ην ρξψκα ηνπ θηαζκέλνπ θπδσληνχ. Βίρε πηα εμαυισζή
απφ ηνπο ππεξθπζηθνχο πλεπκαηηθνχο αγψλαο, πνπ έθαλε απφ αγάπε
ζηνλ Υξηζηφ, θαζψο θαη απφ ηνπο πνιινχο ηνπ θφπνπο γηα ηελ αγάπε
πξνο ην πνίκληφ ηνπ, πνπ ην επνίκαηλε πελήληα πέληε ρξφληα ζαλ θαιφο
πνηκέλαο»326.

324
΋.π., ζ.58.
325
΋.π., ζ.64.
326
΋.π., ζ.70.

119
 ΢ε απηφλ ηνλ «εμαυισκέλν άλζξσπν ηνπ Θενχ Παηέξα Ώξζέλην
ιεηηνπξγνχζαλ νη πλεπκαηηθνί λφκνη, ελψ δνχζε κπζηηθά θαη έθεπγε ηηο
δφμεο ηνπ θφζκνπ, ηνλ πξφδηδε ε Υάξηο ηνπ Θενχ»327. Γηαηί απηφο είλαη ν
πξαγκαηηθφο αζθεηήο θαη άγηνο, εθείλνο πνπ έρεη αγάπε θαη ηαπείλσζε
θαη πξνζπαζεί φζν πεξλάεη απφ ην δηθφ ηνπ ρέξη λα αγσλίδεηαη ελ
θξππηψ, αιιά ν Θεφο πνπ επαξεζηείηαη θαη ζπγθηλείηαη απφ ηε θηιφηηκε
πξνζπάζεηα ησλ παηδηψλ ηνπ, αληακείβεη πάληα ζηα θαλεξά.

2. Η άςκηςη ςτο έργο «Ο Γέρων Χατζη-Γεώργησ ο Αθωνίτησ

(1809-1886)»

Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο ζηνλ πξφινγν ηνπ πνιχ φκνξθνπ θαη κηθξνχ

απηνχ ζπλαμαξίνπ ζεκεηψλεη πσο ν Υαηδε-Γεψξγεο είρε αθήζεη κεγάιν
φλνκα σο «κεγάινο αζθεηήο θαη πνιχ λεζηεπηήο», ελψ ρξεζηκνπνηνχζαλ
ην φλνκά ηνπ σο επίζεην γηα εθείλνπο πνπ λήζηεπαλ πνιχ: «Ώπηφο είλαη
Υαηδε-Γεψξγεο!» έιεγαλ328.
Ο παηήξ Γεψξγηνο γελλήζεθε θαη έδεζε ζε έλα αζθεηηθφ
πεξηβάιινλ, αθνχ νη γνλείο ηνπ κεηά ηελ απφθηεζε ησλ δπν παηδηψλ
ηνπο, απηνχ θαη ηνπ αδειθνχ ηνπ, δνχζαλ πλεπκαηηθά θαη αγαπεκέλνη
ζαλ αδέιθηα, δειαδή ελ παξζελία. Δ κεηέξα ηνπ είρε απνθηήζεη
αζθεηηθφ πλεχκα απφ κηθξή, δηφηη είρε θαη αδειθή πνπ ήηαλ κνλαρή θαη
αζθήηξηα θαη φηαλ ηελ επηζθέπηνληαλ, έπαηξλε καδί θαη ηα παηδηά ηεο. Ο
κηθξφο Γαβξηήι –ην θνζκηθφ φλνκα ηνπ Υαηδε-Γεψξγε – αθνχ άθνπγε
«ηηο δηάθνξεο δηεγήζεηο απφ ηελ ζεία ηνπ γηα ηνπο Ώζθεηάο, άλαςε ε
επηζπκία ζηελ παηδηθή ηνπ θαξδηά λα γίλε Μνλαρφο, θαη πξνζπαζνχζε λα
κηκεζή ηνπο Ώζθεηάο κε απζηεξέο λεζηείεο θαη πξνζεπρέο»329.

327
΋.π., ζ.113.
328
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Ο Γεξσλ Φαηδε-Γεώξγεο ν Αζσλίηεο 1809-1886, φ.π.,ζ.8.
329
΋.π., ζ.13.

120
 Καηέθεπγε ζε ζπειηέο, λήζηεπε πνιχ «θαη πξνζεπρφηαλ, θάλνληαο
πνιιέο κεηάλνηεο εδαθηαίεο, θαη φηαλ έλησζε εμάληιεζε, έηξσγε ρφξηα
απφ απηά πνπ θχηξσλαλ ζην βνπλφ. Κάπνηε κάιηζηα είρε απνπζηάζεη έλα
κήλα. Βίρε έξζεη ζε επαθή κε Ώζθεηάο πνπ έκελαλ γχξσ ζηηο ζπειηέο,
θαη αζθήηεπε θη απηφο θνληά ηνπο, ζε κηα ζπειηά» 330.
΋ηαλ δηαπηζηψζεθε ην πξφβιεκα πνπ αληηκεηψπηδε ζρεηηθά κε ηε
κάζεζε (ην αλαθέξνπκε θαη ζην θεθάιαην ζρεηηθά κε ηελ αγηφηεηα ηνπ
Υαηδε-Γεψξγε) θαηέθπγε ζηε βνήζεηα ηεο Παλαγίαο, αιιά ζπλφδεπζε
ηελ πξνζεπρή ηνπ κε ηξηήκεξε λεζηεία θαη θάλνληαο εδαθηαίεο κεηάλνηεο
κε ηηο ψξεο331.
΢πγθέληξσλε επίζεο ηνπο θίινπο ηνπ, φρη γηα λα παίμνπλ κεξηθά
απφ ηα παηρλίδηα πνπ ζπλεζίδνληαη ζε απηέο ηηο ειηθίεο, αιιά «έθηηδαλ
κηθξφ Μνλαζηεξάθη κε Ναφ θαη θειιάθηα, έρνληαο θαη ηνλ Γαβξηήι γηα
Δγνχκελν»332.
΢ε ειηθία δεθαηεζζάξσλ εηψλ αθνινπζεί ηνπο ζπγγελείο ηνπ ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε, δηφηη έλαο ζείνο ηνπ είρε ηνπξθέςεη. Βλψ νη
ππφινηπνη επέζηξεςαλ ζηελ παηξίδα ηνπο κεηά ηελ πξνζπάζεηα πνπ
έθαλαλ κε ηηο ζπκβνπιέο ηνπο γηα λα κεηαλνήζεη ν ζείνο ηνπ Υαηδε-
Γεψξγε, ν ίδηνο παξέκεηλε θνληά ηνπ θαη πξνζπαζνχζε κε ην δηθφ ηνπ
ηξφπν κε πξνζεπρή θαη άζθεζε λα ηνλ επαλαθέξεη: «Έθαλε δε ζθιεξνχο
αγψλεο γηα λα επηζηξέςε μαλά ζηνλ Υξηζηηαληζκφ φρη κφλνλ ν ζείνο ηνπ
αιιά θαη έλαο Εεξεχο καδί κε κεξηθνχο άιινπο, πνπ είραλ ηνπξθέςεη θαη
εθείλνη απφ θφβν. Οη ζεξκέο πξνζεπρέο ηνπ Γαβξηήι, κε ηηο λεζηείεο θαη
ηηο πνιιέο εδαθηαίεο κεηάλνηεο, βνήζεζαλ γηα ηελ ζεία επέκβαζε, θαη
έγηλαλ θαη’ αξράο θξπθνί Υξηζηηαλνί θαη αξγφηεξα έθπγαλ ζηε
΢κχξλε»333.

330
΋.π., ζζ.14-15.
331
΋.π., ζ.15.
332
΋.π., ζ.16.
333
΋.π., ζζ.17-18.

121
 Σν δηάζηεκα ησλ ηεζζάξσλ ρξφλσλ πνπ βξίζθνληαλ ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε, παξέκελε ζηελ απιή ηνπ ΢νπιηάλνπ θαη κε ηελ
αζθεηηθή ηνπ δσή θαηάθεξε λα επεξεάζεη θη απηφλ, πξνθαιψληαο ηνλ
έληνλν ζαπκαζκφ ηνπ. Έιεγε ν ΢νπιηάλνο πξαγκαηηθά έθζακβνο: «Έλαο
λεαξφο λα κε ζπγθηλείηαη θαζφινπ απφ ηηο αλζξψπηλεο δφμεο θαη ηηο
θνζκηθέο απνιαχζεηο! Να αλαπαχεηαη ζ’ έλα ζθνηεηλφ ππφγεην θαη λα
ηξψε κία θνξά ηελ εκέξα απφ κηα ρνχθηα βξεγκέλν θξηζάξη! ΋ιε ηελ
λχρηα λα πξνζεχρεηαη θαη λα θάλεη κεηάλνηεο ψξεο, ζπλέρεηα!»334. Με
απηφ ηνλ ηξφπν δσήο ηνπ ν κηθξφο Γαβξηήι έθεξε ζηνλ Υξηζηηαληζκφ ηνλ
Σνχξθν ΢νπιηάλν. Υσξίο θεξχγκαηα γηα κεηάλνηα, ρσξίο ζπκβνπιέο θαη
ζενινγηθέο αλαιχζεηο. Ώπιά θαη κφλν κε ηε ζαπκαζηή αζθεηηθή δσή ηνπ
ζε απηή ηελ ηφζν λεαξή ειηθία.
Μεηά ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε πεγαίλεη ζην πεξηβφιη ηεο
Παλαγίαο, ζηελ Εεξά Μνλή Γξεγνξίνπ, ιαρηαξψληαο ηελ αγγειηθή δσή
ηνπ κνλαρνχ. Βθεί φκσο ζπλαληά ηελ αληίζηαζε ηνπ Δγνπκέλνπ εμαηηίαο
ηνπ ηππηθνχ πνπ επηθξαηεί λα κε δέρνληαη παηδηά θαη φζνπο δελ έρνπλ
γέληα. Οη Παηέξεο ηεο Μνλήο σζηφζν ηνλ πείζνπλ λα ηνλ θξαηήζνπλ,
φπσο θαη έγηλε. Ο λεαξφο Γαβξηήι αλαιακβάλεη ακέζσο ην δηαθφλεκα
ηνπ παξακάγεηξα, επηδεηθλχνληαο πξνζπκία θαη θηιφηηκν αγψλα ζηελ
πλεπκαηηθή δσή335.
΢ην παλεγχξη ηεο Μνλήο, ηελ εκέξα ηεο κλήκεο ηνπ Ώγίνπ
Νηθνιάνπ ιφγσ ησλ θαθψλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ, νη παηέξεο δελ
κπφξεζαλ λα ςαξέςνπλ γηα λα θηιέςνπλ ηνπο επηζθέπηεο. Με ηελ
πξνζεπρή φκσο πνπ έθαλε ν Γαβξηήι ζηνλ Άγην Νηθφιαν, πεηάρηεθαλ κε
ζαπκαηνπξγηθφ ηξφπν αξθεηά ςάξηα ζηνλ Ώξζαλά ηεο Μνλήο. Ώπηφ ην
γεγνλφο φκσο ζηάζεθε αθνξκή γηα λα εγθαηαιείςεη ν Γαβξηήι ηε Μνλή
γηα λα κελ ηνλ επιαβνχληαη νη εθεί Παηέξεο. Σν παξαπάλσ πεξηζηαηηθφ

334
΋.π., ζ.18.
335
΋.π., ζ.21.

122
αλαδεηθλχεη ην κέγεζνο ηεο ηαπείλσζεο ηνπ θαη ηελ θαζαξή πξνζήισζή
ηνπ ζηε κνλαρηθή δσή.
Έηζη θαηέθπγε ζηα Καπζνθαιχβηα ζε έλαλ έκπεηξν θαη
ραξηζκαηηθφ πλεπκαηηθφ, ηνλ παπα-Νεφθπην. Λφγσ ηεο έληνλεο
παξνπζίαο ηνπ Σνπξθηθνχ ζηξαηνχ ζην Άγηνλ ΋ξνο εμαηηίαο ηεο
Βπαλάζηαζεο (1821-1830) ν παπα-Νεφθπηνο άθεζε ηνλ Γαβξηήι ζηε
ζπειηά ηνπ Οζίνπ Νήθσλνο γηα λα πξνζηαηέςεη ην λέν απφ ηνπο
Σνχξθνπο. Ώπηφ θπζηθά ιεηηνχξγεζε επεξγεηηθά γηα ηελ πλεπκαηηθή
ελδπλάκσζε ηνπ Γαβξηήι: «Βθεί ζηε ζπειηά αγσλίζζεθε ζθιεξά, κε
θηιφηηκν, ηέζζεξα ρξφληα, ρσξίο λα βιέπε άλζξσπν, εθηφο απφ ηνλ
Γέξνληά ηνπ πνπ ηνλ επηζθεπηφηαλ θαη ηνλ θνηλσλνχζε ηα Άρξαληα
Μπζηήξηα»336.
΋ηαλ ε ζπλνδία ηνπ παπα-Νεφθπηνπ ζηα Καπζνθαιχβηα είρε
απμεζεί, αλέβεθαλ γηα πεξηζζφηεξε εζπρία ζηελ Κεξαζηά. Βθεί
εθαξκφζηεθε ην ηππηθφ ηεο δηαξθνχο λεζηείαο θαη αδηαιείπηνπ
πξνζεπρήο, ελψ ν Υαηδε-Γεψξγεο κεηά ηελ απνρψξεζε ηνπ παπα-
Νεφθπηνπ, έγηλε ν ίδηνο Γέξνληαο ηεο ΢πλνδίαο. Καη αθνχ είρε πεξάζεη
απφ ηε δσή ηνπ ππνηαθηηθνχ, ήηαλ ν θαηάιιεινο γηα απηή ηε ζέζε.
΢ηνλ εαπηφ ήηαλ πνιχ ζθιεξφο θαη ζπλερψο αλέβαδε ην επίπεδν
ηεο άζθεζήο ηνπ 337.
Με ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ ήηαλ επφκελν λα εμαληιεζεί
ζσκαηηθά. Σνπ πνλνχζαλ ηα πφδηα απφ ηελ νξζνζηαζία θαηά ηε δηάξθεηα
ηεο πξνζεπρήο θαη θπξίσο ηα γφλαηα απφ ηηο πνιιέο γνλπθιηζίεο θαη
γεληθά φιν ηνπ ην θνξκί απφ ηελ άζθεζε, αιιά «ν Γέξνληαο ζπλέρηδε ην
απζηεξφ ηνπ ηππηθφ θαη δελ έπαηξλε πνηέ θάξκαθα» 338.
Με ηελ αγία ηνπ δσή άξρηδε λα πξνζειθχεη πιήζνο αλζξψπσλ πνπ
θαηέθζαλαλ γηα λα σθειεζνχλ απφ ηηο ζενθψηηζηεο ζπκβνπιέο ηνπ, αιιά
336
΋.π., ζζ.23-25.
337
΋..π, ζ.30.
338
΋.π., ζ.30.

123
θπξίσο απφ ηελ θαξδηαθή ηνπ πξνζεπρή: «Ώπφ ην πξσί κέρξη ην βξάδπ
κάδεπε ηνλ πφλν ησλ πνλεκέλσλ θαη ζέξκαηλε ηηο θαξδηέο ηνπο κε ηελ
αγάπε ηνπ ηελ πλεπκαηηθή, πνπ έκνηαδε κε αλνημηάηηθε ιηαθάδα» 339.
Βθηφο φκσο απφ ηελ πλεπκαηηθή ελίζρπζε ησλ ιατθψλ, ήηαλ
ππεχζπλνο θαη γηα ηελ θαζνδήγεζε ηεο ζπλνδείαο ηνπ, ζηελ νπνία
ππήξρε ζεξκή πλεπκαηηθή αηκφζθαηξα κε δηάρπηε ηε Υάξε ηνπ Θενχ.
Μέζα ζε απηφ ην θιίκα «επφκελν ήηαλ λα κελ ηνπο ρξεηάδνληαλ πνιιέο
πιηθέο ηξνθέο κε ζεξκίδεο. Δ ζπλεζηζκέλε ηνπο ηξνθή ήηαλ μεξνί
θαξπνί θαη κέιη. Ώξηχζηκα πνηέ δελ έηξσγαλ, νχηε θαη ιαδεξά. Σν δε
Πάζρα, αληί γηα απγά, έβξαδαλ παηάηεο θαη ηηο έβαθαλ θφθθηλεο.
΋ιεο ηηο Άγηεο εκέξεο νη Υαηδε-Γεσξγηάηεο ηηο ραίξνληαλ
πλεπκαηηθά θαη φρη κε θαιά θαγεηά. Δ Υάξηο ηνπ Θενχ ηνπο δπλάκσλε
θαη ζσκαηηθά, θαη ήηαλ πγηέζηαηνη»340.
Κάπνηε ζηε ζπλνδία ηνπ θαηέθζαζαλ ηξεηο-ηέζζεξηο γηα λα
θνηλνβηάζνπλ θνληά ηνπ, ππνθηλνχκελνη απφ εγσηζηηθά ειαηήξηα, ψζηε
λα ζεσξνχληαη γλήζηα ηέθλα ηνπ Υαηδε-Γεψξγε. Χζηφζν δελ θαηάθεξαλ
λα αθνινπζήζνπλ ην απζηεξφ ηππηθφ πνπ ήηαλ ζε ηζρχ κε απνηέιεζκα λα
παξαπνλεζνχλ ζηελ Ε. Μνλή ηεο Λαχξαο γηα αιιαγή ηνπ ηππηθνχ.
Σν ζαπκαζηφ είλαη ε άκεζε ππαθνή ηνπ Γέξνληα ζηε Μνλή «θαη
έθηνηε θαηέιπαλ ιάδη θάζε ΢αββαηνθχξηαθν θαη έβξαδαλ θαη ιάραλα» 341.
Τπνρψξεζε γηα ράξε απηψλ ησλ ιίγσλ πνπ δελ κπφξεζαλ λα
πξνζαξκνζηνχλ. Δ ππαθνή είλαη έλα νπζηαζηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ
πξαγκαηηθνχ αζθεηή. Αηφηη κέζα ζηα πιαίζηα ηεο απνηειεζκαηηθήο
άζθεζεο είλαη ε εθθνπή ηνπ ηδίνπ ζειήκαηνο, αθφκε θη αλ θάπνηεο θνξέο
είλαη άδηθν απηφ πνπ ηνπ δεηνχλ.

339
΋.π., ζ.36.
340
΋.π., ζ.39.
341
΋.π., ζ.41.

124
 Καλείο φκσο δελ κπνξνχζε λα ακθηζβεηήζεη ηελ αζθεηηθφηεηά
ηνπ θαη ηελ αγηφηεηά ηνπ, θάηη πνπ επηθχξσλαλ Έιιελεο θαη ΢ιάβνη
Ώγηνξείηεο342.
Δ πξνζεπρή ήηαλ ην κεγάιν φπιν ηνπ Υαηδε-Γεψξγε απαξαίηεηε
πξνυπφζεζε γηα ηελ θάζε πεξίπησζε. Σελ επνρή πνπ είρε μεζπάζεη
δηακάρε κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Ρψζσλ ζηελ Ε. Μνλή ηνπ Ώγίνπ
Παληειεήκνλνο, θαηέθπγαλ ζηε ζπλδξνκή ηνπ αγηνξείηε αζθεηή.
Βθείλνο γηα άιιε κηα θνξά έζεζε ηνλ εαπηφ ηνπ ζηελ ππεξεζία ησλ
άιισλ θαη πεγαηλνεξρφηαλε γηα δπν κήλεο, θάλνληαο πξνζεπρή. Οη
ζθαλδαινπνηνί θαη ησλ δπν παξαηάμεσλ πνπ ππήξραλ ζηε Μνλή, επεηδή
δελ ηνπο ζπλέθεξε ε εηξήλε θαη ε αγάπε πνπ ζπληζηνχζε ν Υαηδε-
Γεψξγεο, ζπκθψλεζαλ λα ηνλ δηψμνπλ απφ ηελ Μνλή γηα λα ζπλερίζνπλ
απεξίζπαζηνη ηηο πξνζηξηβέο ηνπο.
Ο Γέξνληαο επέζηξεςε ζηελ Κεξαζηά, αιιά ν πφιεκνο απφ
Ρψζνπο θαη Έιιελεο ελαληίνλ ηνπ, δελ ζηακάηεζε. Κπξίσο νη Ρψζνη ηνλ
δήιεπαλ, δηφηη ηνλ επηζθέπηνληαλ επίζεκνη απφ ηε Ρσζία θαη έηζη ηνλ
θαηεγφξεζαλ ζηνπο Έιιελεο κε απνηέιεζκα ηε δηάιπζε ηεο
αδειθφηεηαο ηνπ343. Ο ηαπεηλφο άλζξσπνο κπξνζηά ζηε ζπθνθαληία δελ
ηαξάδεηαη, δελ θαηαπλίγεηαη απφ ινγηζκνχο κλεζηθαθίαο, δελ πξνζπαζεί
λα απνδείμεη ηίπνηα, αιιά έρεη αθιφλεηε ηελ πίζηε θαη ηελ ειπίδα ηνπ
ζηνλ Θεφ γηα ηελ εμέιημε ησλ πξαγκάησλ θαη θάλεη ππαθνή ζην ζέιεκά
Σνπ.
Καηαθεχγεη ζηελ Μνλή Γξεγνξίνπ θαη έθηηζε έλα θειί ςειά ζην
δάζνο. Ώιιά πάιη πέθηεη ζχκα ζπθνθαληίαο θαη νη Γξεγνξηάηεο ηνλ
δηψρλνπλ απφ ηελ πεξηνρή ηνπο.
Βπφκελνο ηνπ πξννξηζκφο έλα θειί ζηελ Καςάια. Ο θζφλνο φκσο
ησλ αλζξψπσλ δελ ηνπ επέηξεςε λα αζρνιεζεί ακέξηκλνο κε ηελ άζθεζή

342
΋.π., ζ.43.
343
΋.π., ζζ.49-50.

125
ηνπ, κέρξη πνπ έθζαζαλ ζην ζεκείν λα πείζνπλ ηελ Εεξά Κνηλφηεηα ηνπ
Ώγίνπ ΋ξνπο λα ππνγξάςνπλ ηελ εμνξία ηνπ κε ηελ θαηεγνξία «σο κε
ζπκκνξθνπκέλνπ πξνο ηα θαζεζηψηα ηνπ Εεξνχ εκψλ Σφπνπ»344.
΋ιε απηή ε πεξηπέηεηα πνπ ππέζηε κε ηηο ζπθνθαληίεο, ηνπο
δησγκνχο θαη ηειηθά κε ηελ απφθαζε ηεο εμνξίαο ηνπ, απνδεηθλχνπλ ην
βάζνο θαη ην λφεκα ηεο άζθεζεο πνπ έθαλε ηφζα ρξφληα 345. Σνλ
βιέπνπκε λα κε γνγγχδεη, λα κελ θαηεγνξεί θαλέλαλ, λα δείρλεη αγάπε,
ηαπείλσζε, ππαθνή. Αελ ππεξαζπίδεηαη ηνλ εαπηφ ηνπ, ηα δηθαηψκαηά
ηνπ, αιιά εθηειεί ηηο πξνζηαγέο ηεο αλσηέξαο δηνηθεηηθήο αξρήο θαη
θεχγεη απφ ηελ αγαπεκέλε ηνπ εζπρία θαη πεγαίλεη ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε.
ΐέβαηα ν Υαηδε-Γεψξγεο αθφκε θαη ζηνλ ηφπν ηεο εμνξίαο ηνπ
δελ εγθαηαιείπεη ην ηππηθφ ηνπ: «Βίρε βξε έλα εξεκσκέλν Μνλαζηήξη,
θνληά ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ζηνλ Μαξκαξά, ηνπ Ώγίνπ Βξκνιάνπ
θαη Ώγίνπ Παληειεήκνλνο, θαη εθεί ζπλέρηζε πάιη ηελ αζθεηηθή δσή
ηνπ»346.
Ώπηφ ηνλ ηξφπν δσήο, ηε θηιφηηκε άζθεζή ηνπ ηε ζπλέρηζε κέρξη
ηε δχζε ηεο δσήο ηνπ, ελψ βξίζθνληαλ θαζεισκέλνο ζην θξεβάηη. «Σνπ
πνλνχζε πηα φιν ην ζψκα ηνπ θαη πεξηζζφηεξν ηα πφδηα ηνπ, θαη δελ
κπνξνχζε λα πεξπαηήζε. Βλψ νη ζσκαηηθέο ηνπ δπλάκεηο ηνλ άθεζαλ,
απηφο φκσο ηελ άζθεζή ηνπ δελ ηελ άθελε νχηε θαη απφ ην θξεββάηη.
Οχηε θαη ν θφζκνο ν πνλεκέλνο ηνλ άθελε, γηαηί ππήξρε κεγάιε αλάγθε
θαη έηξεραλ νη πνλεκέλνη γηα βνήζεηα, γηα πλεπκαηηθέο ζπκβνπιέο. Ο

344
΋.π., ζ.54.
345
ΐι.φ.π.,ζ. 73.Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο εμεγεί ηνλ ηξφπν ζθέςεο θαη αληηκεηψπηζεο ησλ Ώγίσλ απέλαληη
ζηελ αδηθία.: «Φπζηθά, νη αδηθεκέλνη είλαη ηα πην αγαπεκέλα παηδηά ηνπ Θενχ. νη ίδηνη φκσο, θαηά ηνλ
ινγηζκφ κνπ, δελ έρνπλ ηέηνηνπο ινγηζκνχο. Ώληηζέησο, πηζηεχνπλ φηη κπνξνχζε λα ήηαλ θαη νη ίδηνη
έλνρνη, εάλ ηνπο εγθαηέιεηπε ε Υάξηο ηνπ Θενχ, θαη λα ήηαλ αθφκε θαη ζε θπιαθή σο έλνρνη θαη λα
ηνπο έηξσγε θαη ην ζαξάθη, ν έιεγρνο ηεο ζπλεηδήζεσο. Βλψ ζαλ αδηθεκέλνη, έρνπλ ζηελ θαξδηά ηνπο
ηνλ αδηθεκέλν Υξηζηφ θαη αγάιινληαη ζηελ εμνξία θαη ζηελ θπιαθή ζαλ ζηνλ Παξάδεηζν, δηφηη φπνπ
Υξηζηφο εθεί Παξάδεηζνο».
346
΋.π., ζζ.54-55.

126
άγηνο Γέξνληαο θαη απφ ην θξεββάηη ηνπ πφλνπ ελδηαθεξφηαλ γηα ηνλ
πφλν ησλ άιισλ»347.
Ώπηφο ήηαλ ν πεξίθεκνο Υαηδε-Γεψξγεο κε ηνπο ππεξθπζηθνχο
αγψλεο ηνπ θαη ηελ ππέξκεηξε άζθεζε. Ώθνχ δνχζε « ηελ Ώγγειηθή δσή,
έγηλε Άγγεινο θαη πέηαμε ζηνπο Οπξαλνχο, δηφηη δελ θξαηνχζε ηίπνηε,
νχηε ςπρηθά πάζε νχηε πιηθά πξάγκαηα. ΋ια ηα πεηνχζε, γη’ απηφ θαη
πέηαμε ςειά»348.
Δ άζθεζε ηνπ Υαηδε-Γεψξγε ήηαλ απνηππσκέλε πάλσ ζην ζψκα
ηνπ: « Παξ’ φιν πνπ έθαλε ζπλέρεηα ζθιεξή άζθεζε, εληνχηνηο φκσο
ήηαλ πγηήο θαη πεξπαηνχζε ηφζν ειαθξά, ζαξξείο θαη πεηνχζε. Σα κάηηα
ηνπ ήηαλ θσηεηλά θαη πάληα αλνηρηά. Σν πξφζσπφ ηνπ έιακπε θαη είρε
έλα γιπθφ θνθθηλσπφ ρξψκα. Ο ιαηκφο ηνπ έγεξλε κε ην θεθάιη ηνπ ζαλ
ςσκσκέλν ζηάρπ. Βίρε κέηξην αλάζηεκα, ήηαλ ιεπηφο θαη απνηειείην
ζρεδφλ απφ θφθθαια, λεχξα θαη δέξκα, γηαηί ηηο ζάξθεο ηνπ ηηο ζπζίαζε
κε ηελ άζθεζε ζηνλ Θεφ απφ θηιφηηκν»349. Ώιιά θαη ε ελδπκαζία ηνπ
ήηαλ αλάινγε κε ηελ άζθεζή ηνπ: «Ο ίδηνο ν Γέξνληαο ήηαλ κνλνρίησλ,
κε έλα δσζηηθφ (αληεξί) θαη έλα παληειφλη. Πεξπαηνχζε πάληα
μππφιπηνο θαη κφλν ζηνλ Ναφ θνξνχζε θάηη ρνλδξέο θάιηζεο. Ο Καιφο
Θεφο φκσο ηνλ ζέξκαηλε κε ηελ πνιιή αγάπε Σνπ, αθνχ θαη ν πηζηφο
δνχινο Σνπ αγσληδφηαλ θηιφηηκα γηα ηελ αγάπε ηνπ Υξηζηνχ. Ώιιηψο
δελ εμεγείηαη αλζξσπίλσο, λα δε θαλείο ςειά ζηελ Κεξαζηά, φπνπ
θαηεβάδεη ν Άζσλαο πνιχ θξχν, θαη λα πεξλάε ρεηκψλα ζρεδφλ γπκλφο
θαη κε ειάρηζηε ηξνθή»350.

347
΋.π., ζ.56.
348
΋.π., ζ.59.
349
΋.π., ζζ.45-46.
350
΋.π., ζζ.47-48.

127
 3. Η άςκηςη ςτο έργο «Αγιορείται Πατέρεσ και Αγιορειτικά» (ο
παπα-Τύχων)

΢ε απηφ ην ζαπκάζην ζχγρξνλν αγηνξείηηθν γεξνληηθφ

θαηαγξάθνληαη νη ππεξθπζηθνί αγψλεο αγηνξεηηψλ πνπ κε ηαπείλσζε θαη
αγάπε θαηάθεξαλ λα θζάζνπλ ζηηο αλψηεξεο βαζκίδεο ηεο πλεπκαηηθήο
δσήο.
΢ηελ παξάγξαθν απηή ζα πεξηνξηζηνχκε ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο
αζθεηηθήο δσήο ηνπ παπα-Σχρσλα, πλεπκαηηθνχ παηξφο ηνπ Γέξνληνο
Πατζίνπ, ελφο αλζξψπνπ πνπ απνηέιεζε ζηαζκφ θαη ζεκείν αλαθνξάο
γηα ηνλ Γέξνληα.
Ο παπα-Σχρσλ γελλήζεθε ζηε Ρσζία απφ επιαβείο γνλείο, νη
νπνίνη ηνπ θιεξνδφηεζαλ ηελ επιάβεηα θαη ηελ αγάπε πξνο ηνλ Θεφ.
Ώπφ πνιχ κηθξφο επηζπκνχζε λα αθηεξσζεί ζηνλ Θεφ, αιιά νη γνλείο ηνπ
επεηδή ήζειαλ λα σξηκάζεη θαιά απηή ε ζθέςε ηνπ, ηνπ έδσζαλ επινγία
λα επηζθέπηεηαη Μνλαζηήξηα γηα έλα δηάζηεκα ηξηψλ ρξφλσλ. Έηζη απφ
ηελ ειηθία ησλ δεθαεπηά εσο είθνζη ρξφλσλ πξαγκαηνπνίεζε «κεγάια
θαη αηέιεησηα πξνζθπλήκαηα ζηα Μνλαζηήξηα ηεο Ρσζίαο θαη πέξαζε
πεξίπνπ απφ δηαθφζηεο Μνλέο. ΢ηα Μνλαζηήξηα πνπ πήγαηλε, παξφιν
πνπ ήηαλ θαηάθνπνο θαη εμαληιεκέλνο, απφ ηελ νδνηπνξία ηνπ, απέθεπγε
κε ηξφπν ηελ θηινμελία, γηα λα αζθήηαη ν ίδηνο θαη λα κελ επηβαξχλε
ηνπο άιινπο»351.
Μεηά απφ ηα Μνλαζηήξηα ηεο παηξίδαο ηνπ, επφκελνο ζηαζκφο
ηνπ ήηαλ ην Θενβάδηζην ΋ξνο ηνπ ΢ηλά, φπνπ θαη παξέκεηλε γηα δπν
κήλεο. ΢ηε ζπλέρεηα θαηεπζχλζεθε ζηνπο Ώγίνπο Σφπνπο, φπνπ θαη
αζθήηεςε γηα έλα ρξνληθφ δηάζηεκα, πέξα απφ ηνλ Ενξδάλε Πνηακφ. Αελ
αλαπαχζεθε φκσο «απφ ην αλήζπρν θνζκηθφ πλεχκα ηεο επνρήο καο, πνπ
θαηέζηξεςε, δπζηπρψο, κε ηνλ δήζελ πνιηηηζκφ ηεο, θαη ηα άγηα αθφκε

351
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Αγηνξείηαη παηέξεο θαη αγηνξείηηθα, φ.π., ζ. 15.

128
εξεκηθά κέξε, πνπ γαιελεχνπλ θαη αγηάδνπλ ηηο ςπρέο. Γη’ απηφ
αλαγθάζηεθε λα θχγε γηα ην Άγηνλ ΋ξνο»352.
Πξηλ ηελ αλαρψξεζή ηνπ γηα ην πεξηβφιη ηεο Παλαγίαο, έκειιε λα
ζπλαληήζεη έλα κεγάιν πεηξαζκφ, πνπ σζηφζν αλέδεημε ηελ εγθξαηή
θχζε ηνπ, ην αγσληζηηθφ πλεχκα θαη ηελ απνθαζηζηηθφηεηά ηνπ γηα ηελ
αζθεηηθή δσή. ΋ηαλ πήγε γηα έλα ηειεπηαίν πξνζθχλεκα ζηνλ Παλάγην
Σάθν, δπν γπλαίθεο, ζπκπαηξηψηηζζέο ηνπ «ηνλ θάιεζαλ ζην ζπίηη, φπνπ
έκεηλαλ, γηα λα ηνπ δψζνπλ δήζελ νλφκαηα λα κλεκνλεχζε ζην Άγηνλ
΋ξνο. Ο απνλήξεπηνο Σηκφζενο 353, πνπ είρε φιν θαινχο ινγηζκνχο, ην
πίζηεςε θαη πήγε. Ώιιά, φηαλ ηνλ έθιεηζαλ κέζα ζην ζπίηη θαη φξκεζαλ
επάλσ ηνπ κε αλήζηθεο δηαζέζεηο, ηαραζε! Κνθθίληζε θαη δίλεη κηα
ζπξσμηά ζ’ απηέο θαη άιιε κηα ζηελ πφξηα θαη μέθπγε απφ ηα λχρηα ησλ
γεξαθηψλ, ζαλ λένο Εσζήθ, θαη θπιάρηεθε αγλφο»354.
Μεηά απφ απηή ηελ δνθηκαζία θαηαθζάλεη ζηνλ Άγηνλ ΋ξνο, ψζηε
λα δήζεη ηε δσή πνπ πάληα επηζπκνχζε, ηε δσή ησλ Ώγγέισλ. Δ πξψηε
ηνπ κεηάλνηα ήηαλ ην θειί ηνπ Μπνπξαδέξη, φπνπ παξέκεηλε πέληε
ρξφληα. Ώιιά ιφγσ ηεο πξνζέιεπζεο πνιιψλ Ρψζσλ πξνζθπλεηψλ δελ
εχξηζθε ηελ πνζεηή ηνπ εζπρία κε απνηέιεζκα λα πάεη ζηα Καξνχιηα θαη
λα αζθεηέςεη εθεί γηα δεθαπέληε ρξφληα, θάλνληαο ζθιεξνχο αγψλεο 355.
«Σν εξγφρεηξφ ηνπ ήηαλ νη κεγάιεο θαη νη κηθξέο κεηάλνηεο καδί κε ηελ
επρή θαη ηελ κειέηε. Ααλεηδφηαλ βηβιία απφ ηηο Μνλέο, απ’ φπνπ έπαηξλε
θαη επινγία παμηκάδη, απφ ηα πεξηζζεχκαηα ησλ θιαζκάησλ, γηα ηελ
νπνία έθαλε θνκπνζρνίλη.. Έηζη θηιφηηκα αγσληδφηαλ, γηα λα γίλε θαη
εζσηεξηθά Άγγεινο θαη φρη κφλν εμσηεξηθά κε ην Ώγγειηθφ ΢ρήκα» 356.

352
΋.π., ζ.17.
353
Σν θνζκηθφ φλνκα ηνπ παπα-Σχρσλα.
354
΋.π., ζ.17.
355
΋.π., ζ.17.
356
΋.π.,ζ.18.

129
 ΢ηε ζπλέρεηα πεγαίλεη ζηελ άθξε ηεο Καςάιαο, ζ’ έλα
΢ηαπξνληθεηηαλφ θειί, φπνπ θαη αχμεζε ηνπο πλεπκαηηθνχο ηνπ αγψλεο
πάληα θηιφηηκα αγσληδφκελνο κε πνιιή ηαπείλσζε 357.
Σνλ Ναφ ηνπ θειηνχ ηνπ ην αθηέξσζε ζην φλνκα ηνπ Σηκίνπ
΢ηαπξνχ, γηαηί ηνλ είρε ζε επιάβεηα, αιιά ήηαλ θαη έλαο έμππλνο ηξφπνο
γηα λα απνθεχγεη ηα παλεγχξηα, επεηδή ε ενξηή ηεο Τςψζεσο ηνπ Σηκίνπ
΢ηαπξνχ είλαη εκέξα πέλζηκε θαη απζηεξήο λεζηείαο. Ο ίδηνο «δελ
αλαπαπφηαλ ζηα Παλεγχξηα, γηαηί δεκηνπξγνχλ αλεζπρία θαη
πεξηζπαζκφ, ελψ απηφο παλεγχξηδε θάζε κέξα πλεπκαηηθά κε ην ήζπρν
΢ηαπξναλαζηάζηκν ηππηθφ ηνπ, κε ηελ πνιιή ηνπ άζθεζε θαη κε ηελ
θαζφινπ ζρεδφλ αλζξψπηλε παξεγνξηά κέζα ζην ιάθθν ηεο Καιιηάγξαο,
φπνπ έβιεπε νπξαλφ θαη δνχζε παξαδεηζέληεο ραξέο καδί κε ηνπο
Ώγγέινπο θαη ηνπο Ώγίνπο»358.
Δ αγάπε ηνπ παπα-Σχρσλα γηα ηνλ Υξηζηφ, ηελ ηαπείλσζε θαη ηε
θηψρεηα ήηαλ ηφζν κεγάιε, ψζηε κέζα ζην θειί ηνπ λα κε βξίζθνληαη
νχηε ηα ειάρηζηα απαξαίηεηα γηα ηε ζηνηρεηψδε εμππεξέηεζε. Ο Γέξσλ
ΠαΎζηνο καο δίλεη κηα θαηαηνπηζηηθή πεξηγξαθή γηα ην ηη ππήξρε κέζα
ζην θειί ηνπ: « είρε έλα ηξαπεδάθη πνπ αθνπκπνχζε εηθφλεο, θαζψο θαη
ην αθνίκεην θαλδήιη θαη ην ζπκηαηήξη. Αίπια είρε ην Ώγγειηθφ ηνπ
΢ρήκα θαη ην ηξηκκέλν ηνπ ξάζν. Ώπφ ηελ άιιε πιεπξά ηνπ ηνίρνπ είρε
ηνλ Βζηαπξσκέλν θαη ζε κηα άθξε είρε ηξεηο ζαλίδεο γηα θξεβάηη κε κηα
θνπξειηαζκέλε θνπβέξηα απισκέλε γηα ζηξψκα. Γηα ζθέπαζκα είρε έλα
παιηφ πάπισκα κε ηα βακβάθηα απ’ έμσ, απφ ην νπνίν έπαηξλαλ θαη ηα
πνληίθηα βακβάθη, γηα λα θάλνπλ ηηο θσιηέο ηνπο. Βπάλσ ζην δήζελ
καμηιάξη ηνπ είρε ην Βπαγγέιην θαη έλα βηβιίν κε νκηιίεο ηνπ Ώγίνπ
Υξπζνζηφκνπ. Σν δε πάησκα ηνπ θειιηνχ ηνπ ήηαλ κελ απφ ζαλίδεο,
αιιά θαηλφηαλ ζαλ ζνπβαληηζκέλν, επεηδή δελ ζθνχπηδε πνηέ, θαη νη

357
΋.π., ζ.18.
358
΋.π., ζ.19.

130
ιάζπεο, πνπ έκπαηλαλ απφ έμσ, κε ηα γέληα θαη ηα καιιηά, πνπ έπεθηαλ
θάησ ρξφληα νιφθιεξα, θαη είραλ ζρεκαηίζεη θαλνληθφ ζνπβά» 359.
Σελ απζηεξή αζθεηηθή ηνπ δσή ηελ ηήξεζε ρσξίο θακία
παξέθθιηζε αθφκε θαη ζηα γεξάκαηά ηνπ, ρξεζηκνπνηψληαο δηάθνξεο
ηερληθέο γηα ελίζρπζε: « ΋ηαλ πηα είρε γεξάζε θαη δελ κπνξνχζε λα
ζεθσζή, φηαλ έπεθηε θάησ κε ηηο ζηξσηέο κεηάλνηεο, έδεζε έλα ρνλδξφ
ζρνηλί ςειά θαη ηξαβηφηαλ γηα λα ζεθσζή. Έηζη πάιη έθαλε κεηάλνηεο θαη
πξνζθπλνχζε ηνλ Θεφ κε επιάβεηα» 360. Ώπηφ αλαγθάζηεθε λα ην
ζηακαηήζεη κφλν φηαλ έπεζε ζην θξεβάηη θαη πεξίκελε πιένλ ηελ
αλαρψξεζή ηνπ απφ ηελ επίγεηα δσή.
Δ ίδηα απζηεξφηεηα βέβαηα ίζρπε θαη ζηε πεξίπησζε ηεο
δηαηξνθήο ή θαιχηεξα ηεο μεξνθαγίαο.
Ήηαλ πξαγκαηηθά πνιχ ιηηνδίαηηνο θαη νιηγαξθήο. Έλα ζχθν ην
έθνβε ζηα δπν θαη ην έηξσγε δπν θνξέο. Ώπηφ πνπ θάλεη εληχπσζε είλαη
πσο θαη ζηηο κεγάιεο ενξηαζηηθέο εκέξεο πνπ ε Βθθιεζία καο ηηκά
θνζκνζσηήξηα γεγνλφηα, εμαθνινπζνχζε λα κέλεη πηζηφο ζηηο απζηεξέο
ηνπ ζπλήζεηεο. Σηο άγηεο εκέξεο ησλ Υξηζηνπγέλλσλ, ηελ ραξκφζπλε
πεξίνδν ηνπ Ασδεθαεκέξνπ έθαλε κηα δηαθνξεηηθή θαηάιπζε ηρζχνο.
Φξφληηδε λα νηθνλνκάεη κηα ξέγγα γηα ηηο εκέξεο ησλ ενξηψλ, φκσο ηελ
«ξαρνθνθαιηά ηεο ξέγγαο δελ ηελ πεηνχζε, αιιά ηελ θξεκνχζε κε κηα
θισζηή θαη, νπφηε ήηαλ θακηά Αεζπνηηθή ή Θενκεηνξηθή ενξηή θαη είρε
θαηάιπζε ηρζχνο, έβξαδε ιίγν λεξφ ζ’ έλα θνλζεξβνθνχηη, βνπηνχζε ηελ
ξαρνθνθαιηά δπν-ηξεηο θνξέο ζην λεξφ, γηα λα πάξε ιίγε κπξσδηά, θαη
κεηά έξηρλε ιίγν ξχδη. Έηζη έθαλε θαηάιπζε θαη θαηεγνξνχζε θαη ηνλ
εαπηφ ηνπ φηη ηξψεη ςαξφζνππεο ζηελ έξεκν! Σελ ξαρνθνθαιηά απηή ηελ

359
΋.π., ζ.28.
360
΋.π., ζ.21.

131
θξεκνχζε πάιη ζην θαξθί θαη γηα άιιε θαηάιπζε, κέρξη πνπ άζπξηδε πηα
θαη ηφηε ηελ πεηνχζε»361.
Παξ’ φιν φκσο ηελ ηφζε κεγάιε άζθεζε πνπ έθαλε, κε ηε βαζηά
ηαπείλσζε πνπ ηνλ δηέθξηλε, έλησζε φηη δελ έθαλε απνιχησο ηίπνηα, αθνχ
έιεγε: « Βγψ δελ είκαη αζθεηήο, αιιά ςεχηεο αζθεηήο»362.
Δ πξνζεπρή, φπσο ζε θάζε αιεζηλφ αζθεηή, ήηαλ ε θχξηα θαη
νπζηαζηηθή ηνπ αζρνιία. Ώθφκε θαη ηε ζηηγκή πνπ ζπλνκηινχζε κε
αλζξψπνπο πνπ είραλ αλάγθε πλεπκαηηθά «κε ην ζηφκα ζπκβνχιεπε, κε
ηελ θαξδηά θαη ηνλ λνπ πξνζεπρφηαλ. Δ πξνζεπρή ηνπ ήηαλ πηα
απηελέξγεηε, θαξδηαθή. Οη άλζξσπνη πνπ ηνλ πιεζίαδαλ, ην αηζζάλνληαλ
απηφ, γηαηί έθεπγαλ πνιχ δπλακσκέλνη»363.
Πξηλ αξρίζεη λα ιέεη ζπκβνπιέο ζηνπο πηζηνχο πάληα έθαλε πξψηα
πξνζεπρή, επηθαινχκελνο ην Άγην Πλεχκα γηα θψηηζε, θάηη πνπ
ζπληζηνχζε θαη ζηνπο άιινπο364.
΢πλέρεηα άθνπγε θαλείο απφ ην ζηφκα ηνπ ην «Αφμα ζνη ν Θεφο,
Αφμα ζνη ν Θεφο. Ώπηφ ζπληζηνχζε θαη ζε φινπο: λα ιέκε ην Αφμα ζνη ν
Θεφο, φρη κφλν φηαλ πεξλάκε θαιά, αιιά θαη φηαλ πεξλάκε δνθηκαζίεο,
γηαηί θαη ηηο δνθηκαζίεο ηηο επηηξέπεη ν Θεφο γηα θάξκαθα ηεο ςπρήο…
Πάληα κε ην Αφμα ζνη ν Θεφο ζα άξρηδε θαη κε ην Αφμα ζνη ν Θεφο ζα
ηειείσλε ν Γέξνληαο. Βίρε ζπκθηιησζή πηα κε ηνλ Θεφ, γη’ απηφ
ρξεζηκνπνηνχζε πεξηζζφηεξν ην Αφμα ζνη ν Θεφο παξά ην Κχξηε Εεζνχ
Υξηζηέ, ειέεζφλ κε»365, πνπ βέβαηα θαη απηή ε επρή ζηα εμήληα ρξφληα
ηεο κνλαρηθήο ηνπ ζηαδηνδξνκίαο δελ έιεηπε απφ ηα ρείιε θαη ηελ θαξδηά
ηνπ.
Δ πξνζήισζή ηνπ ζηελ πξνζεπρή ήηαλ ηέηνηα ψζηε θαη ηηο
ηειεπηαίεο εκέξεο ηεο δσήο ηνπ πνπ νη ζσκαηηθέο ηνπ δπλάκεηο ηνλ είραλ

361
΋.π., ζ.22.
362
΋.π., ζ.23.
363
΋.π., ζ.25.
364
΋.π., ζ.33.
365
΋.π., ζζ.27-28.

132
εγθαηαιείςεη «δελ ήζειε λα κέλε άλζξσπνο θνληά ηνπ, γηα λα κε ηνλ
πεξηζπά ζηελ αδηάιεηπηε πξνζεπρή ηνπ»366.
Ώιιά φπσο έρνπκε ήδε δηεπθξηλίζεη θακία άζθεζε δελ έρεη
νπζηαζηηθφ πεξηερφκελν θαη λφεκα ρσξίο ηηο αξεηέο ηεο αγάπεο θαη ηεο
ηαπείλσζεο. Παξαθάησ εθζέηνπκε έλα πεξηζηαηηθφ πνπ πξνθαιεί κεγάιε
εληχπσζε θαη ζαπκαζκφ ζρεηηθά κε ην κεγαιείν θαη ηνλ πινχην ηεο
πξαγκαηηθά ζετθήο αγάπεο ηνπ παπα-Σχρσλα.
Κάπνηε ν αγηνξείηεο Γέξνληαο παξέιαβε απφ ην ηαρπδξνκείν κηα
επηηαγή πνπ ηνπ είρε ζηείιεη θάπνηνο απφ ηελ Ώκεξηθή. Σν παξαπάλσ
έπεζε ζηελ αληίιεςε ελφο θνζκηθνχ, ν νπνίνο νξκψκελνο απφ ηελ
αξξψζηηα ηεο θηιαξγπξίαο απνθάζηζε λα πάεη ηε λχρηα ζην θειί ηνπ
Γέξνληα θαη λα ηνλ ιεζηέςεη. Ώγλνψληαο φκσο ηελ απφιπηε αθηεκνζχλε
ηνπ παπα-Σχρσλα, αθνχ ηίπνηα δελ θξαηνχζε γηα ηνλ εαπηφ ηνπ. Σα
ρξήκαηα ηα είρε δψζεη ζε θάπνηνλ γηα λα πάξεη ςσκηά γηα ηνπο θησρνχο.
Ο ιεζηήο, αθνχ ηνλ βαζάληζε αξθεηά –ηνλ έζθηγγε κε έλα ζρνηλί
ζηνλ ιαηκφ ηνπ- δηεπίζησζε φηη πξάγκαηη δελ είρε ρξήκαηα θαη μεθίλεζε
λα θχγεη.
΋ηαλ ν θαθνπνηφο ζπλειήθζε, ν παπα-Σχρσλ αξλήζεθε λα
θαηαζέζεη ελαληίνλ ηνπ, επεηδή ηνλ είρε ζπγρσξήζεη θαη κάιηζηα
μέζπαζε ζε θιάκαηα, ζεσξψληαο ππαίηην ηνλ εαπηφ ηνπ γηα ηελ ηηκσξία
ηνπ ιεζηή 367.
Σέηνηνη είλαη νη θαξπνί ηεο πξαγκαηηθήο θαη αλππφθξηηεο
άζθεζεο. Δ θαξδηά εμαγλίδεηαη θαη δελ έρεη θαζφινπ ρψξν γηα
κλεζηθαθίεο, αιιά θαη ν λνπο θπξηαξρείηαη κφλν απφ θαινχο ινγηζκνχο
θαη ζηνλ θάζε άλζξσπν, φπνηνο θη αλ είλαη, φ,ηη θη αλ έρεη θάλεη, βιέπεη
ηελ εηθφλα ηνπ Θενχ.

366
΋.π., ζ.34.
367
΋.π., ζζ.23-24.

133
 Σν γεληθφ ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο
άζθεζεο ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ ηνπ Καππαδφθε, ηνπ Υαηδε-Γεψξγε θαη
ηνπ παπα-Σχρσλα είλαη πσο ή άζθεζε ηνπο γίλεηαη κε γλψκνλα ηελ
αγάπε θαη ηελ ηαπείλσζε. Απν αξεηέο πνπ ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο
άξξεθηα θαη δελ κπνξεί λα ππάξρεη ε κία αλεμάξηεηε απφ ηελ άιιε. Απν
αξεηέο πνπ καο ηηο δίδαμε ν ίδηνο ν Κχξηνο κέζα απφ ηε γέλλεζή, ηε δσή
θαη ηα Πάζε Σνπ. Ο θάζε αζθεηήο έρεη σο παξάδεηγκα ηνλ Υξηζηφ, αθνχ
άιισζηε θαη ε άζθεζε πνπ θάλεη, έρεη σο αθεηεξία ηελ αγάπε πξνο ηνλ
Κχξην.
Δ άζθεζε πάληνηε γίλεηαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αξεηή ηεο
δηάθξηζεο θαη πνηέ κε εγσηζηηθά ειαηήξηα, ελψ δελ είλαη ιίγεο νη
πεξηπηψζεηο εθείλεο πνπ γηα ράξε ηνπ πιεζίνλ ηνπο ηελ παξαθάκπηνπλ
έζησ θαη πξνζσξηλά.
΋πσο είδακε θαη ζηηο ηξεηο πεξηπηψζεηο σο φπια έρνπλ ηε
πξνζεπρή, ηε λεζηεία, ηελ εγθξάηεηα θαη γεληθά ηελ θαθνπάζεηα ηνπ
ζψκαηνο κε ζθνπφ ηε ραιηλαγψγεζε ηεο ζάξθαο θαη ηελ ππνηαγή ζην
πλεχκα.
Με ηνπο ππεξάλζξσπνπο θαη ππεξθπζηθνχο αγψλεο πνπ έθαλαλ,
φπσο ζα δνχκε θαη ζηε ζρεηηθή παξάγξαθν γηα ηελ αγηφηεηά ηνπο,
έθζαζαλ ζηελ πξνπησηηθή θαηάζηαζε θαη ζηέθζεθε ε φιε ηνπο
αζθεηηθή πξνζπάζεηα κε απφιπηε επηηπρία, αθνχ ν ίδηνο ν Θεφο ηνπο
αμίσζε λα δήζνπλ ζαπκαζηά θαη ππέξινγα γεγνλφηα θαη λα δνπλ ηε ραξά
ηνπ Παξαδείζνπ, ελψ βξίζθνληαλ αθφκε ζηε γε.

134
 Γ. Η ΑΓΙΟΣΗΣΑ ΢ΣΟ ΕΡΓΟ ΣΟΤ ΓΕΡΟΝΣΟ΢ ΠΑΪ΢ΙΟΤ
ΣΟΤ ΑΓΙΟΡΕΙΣΟΤ

΢ε απηή ηελ παξάγξαθν παξαζέηνπκε ηα ηεθκήξηα ηεο αγηφηεηαο

ησλ παξαπάλσ Ώγίσλ πνπ εμεηάζακε παξαπάλσ, φπσο θαηαγξάθνληαη
ζηα αληίζηνηρα έξγα. Καη γηα άιιε κηα θνξά θαζίζηαηαη θαλεξή ε
ζχλδεζε άζθεζεο θαη αγηφηεηαο.

1. Η αγιότητα ςτο έργο «Άγιοσ Αρςένιοσ ο Καππαδόκησ»

Ο Άγηνο Ώξζέληνο απφ ηελ παηδηθή ηνπ ειηθία έγηλε θνηλσλφο

ζαπκαζηψλ πεξηζηαηηθψλ θαη εκθαλίζεσλ ησλ Ώγίσλ. Μηα θνξά καδί κε
ηνλ αδειθφ ηνπ ΐιάζην πήγαλ ζην παηξηθφ ηνπο ρσξάθη, αιιά ζηελ
πξνζπάζεηά ηνπο λα πεξάζνπλ έλα ρείκαξξν ην λεξφ παξέζπξε ηνλ Άγην
«θαη ν ΐιάζηνο κε θιάκαηα παξαθαινχζε ηνλ Ώτ- Γηψξγε, πνπ ήηαλ
θνληά Παξεθθιήζη ηνπ. Βλψ έθιαηγε ν ΐιάζηνο θαη παξαθαινχζε ηνλ
Άγην λα βνεζήζε, δηφηη ηνλ έηππηε θαη ε ζπλείδεζή ηνπ, πνπ αηηία ήηαλ
απηφο λα θηλδπλέςε ν αδειθφο ηνπ, μαθληθά βιέπε ηνλ Θεφδσξν 368 δίπια
ηνπ, ν νπνίνο ραξνχκελνο ηνπ δηεγείηαη, πσο έλαο θαβαιάξεο ζαλ
θαιφγεξνο ηνλ άξπαμε απφ ηνλ ρείκαξξν θαη ηνλ πήξε ζην άινγφ ηνπ θαη
ηνλ έβγαιε έμσ. Ώπφ ηφηε θαη κεηά ν Θεφδσξνο έιεγε φηη ζα γίλε θαη
απηφο θαιφγεξνο. Οηθνλφκεζε θαη’ απηφλ ηνλ ηξφπν ν Θεφο λα πάξε απφ
κηθξφο ηελ θαιή ζηξνθή»369.
Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο κε βεβαηφηεηα θαηαζέηεη πσο ηηο εκέξεο πνπ ν
Άγηνο παξέκελε έγθιεηζηνο ζην θειί ηνπ, είρε επηθνηλσλία κε ηνπο
Ώγγέινπο: «΋πσο δείρλνπλ ηα πξάγκαηα, απηέο ηηο εκέξεο πνπ έκελε
έγθιεηζηνο, δελ ηξαβνχζε κφλνλ απηφο ζείεο νπξάληεο δπλάκεηο, φηαλ

368
Σν θνζκηθφ φλνκα ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ.
369
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, ν Άγηνο Αξζέληνο ν Καππαδόθεο, φ.π.,ζ. 33.

135
πξνζεπρφηαλ, αιιά ηνλ ηξαβνχζαλ θαη απηφλ ζηνπο νπξαλνχο Ώγγειηθέο
δπλάκεηο»370.
Αέρηεθε επίζεο θαη ηελ επίζθεςε ηεο Τπεξαγίαο Θενηφθνπ,
ηνπιάρηζηνλ ηξεηο θνξέο ζχκθσλα κε ηε βηνγξαθία ηνπ. Δ πξψηε ήηαλ
φηαλ πήγαηλε ζην Ναφ γηα λα ηειέζεη ηελ αθνινπζία ηνπ Βζπεξηλνχ θαη
κφιηο μεθιείδσζε ηελ πφξηα γηα λα κπεη «είδε κηα Γπλαίθα, πνπ
άζηξαθηε ην πξφζσπφ ηεο, λα βγαίλε απφ ηνλ Ναφ θαη λα ράλεηαη
κπξνζηά ζηα κάηηα ηνπ θαη ζηα κάηηα ησλ άιισλ πνπ ήηαλ καδί ηνπ» 371.
Δ Παλαγία κηα άιιε θνξά ηνλ έζσζε απφ βέβαην ζάλαην. Μεηά
ην ηέινο ηεο Θεηαο Λεηηνπξγίαο πνπ είρε ηειέζεη ζε Βμσθθιήζη πνπ ήηαλ
ζην φλνκά ηεο, ν Άγηνο παξαπάηεζε θαη έπεζε θάησ ζηνλ γθξεκφ. Έλαο
γεσξγφο πνπ είδε ηε ζθελή, έζπεπζε ακέζσο ζηνλ ηφπν ηνπ αηπρήκαηνο
ζίγνπξνο γηα ηελ ηξαγηθή θαηάιεμε, αθνχ είδε ην θνξκί ηνπ Ώγίνπ
αθηλεηνπνηεκέλν. « Έκελε αθίλεηνο ν Παηήξ, φρη γηαηί είρε ρηππήζεη,
αιιά απφ κεγάιε ζπγθίλεζε, δηφηη ηελ ψξα πνπ έπεθηε θάησ ζηνλ
γθξεκφ, ηνλ πήξε ζηελ αγθαιηά ηεο κηα Γπλαίθα, ηνλ θαηέβαζε θάησ θαη
ηνλ άθεζε. Βίρε ληψζεη ηνλ εαπηφ ηνπ, φπσο έιεγε, εθείλε ηελ ψξα, ζαλ
λα ήηαλ κσξφ παηδί ζηελ αγθαιηά ηεο κεηέξαο ηνπ. ΢εθψζεθε ινηπφλ,
κεηά απφ ηελ ζπγθίλεζε εθείλε θαη αλέβεθε απφ ην γθξεκφ θαη ηα
εθαηφλ εμήληα ζθαινπάηηα, πνπ κφλνλ απηά ζπκπιήξσλαλ πελήληα
κέηξα χςνο, θαη πήγε μαλά ζην παξεθθιήζη ηεο Παλαγίαο..» 372.
Δ ηξίηε θνξά ήηαλ ζηα ηέιε ηεο δσήο ηνπ, φηαλ λνζειεπφηαλ ζην
Ννζνθνκείν ηεο Κέξθπξαο θαη ζχκθσλα θαη κε ηε δηθή ηνπ νκνινγία ε
Παλαγία ηνλ πιεξνθφξεζε γηα ηελ αθξηβή ζηηγκή ηεο αλαρψξεζήο ηνπ
απφ ηελ επίγεηα δσή, ελψ ηνλ γχξηζε ζην Άγηνλ ΋ξνο γηα λα ηνπ δείμεη ηα

370
΋.π., ζ. 50.
371
΋.π., ζ. 56.
372
΋.π., ζ. 83.

136
κνλαζηήξηα πνπ ηφζν πνζνχζε λα επηζθεθζεί, αιιά δελ είρε πνηέ
θαηαθέξεη λα ην πινπνηήζεη373.
Σνπ εκθαλίζηεθε αθφκε ν Άγηνο Υαξάιακπνο θαηά ηε δηάξθεηα
νινλπθηίαο374, ελψ ν Εεξφο Υξπζφζηνκνο χζηεξα απφ πξνζεπρή ηνπ,
παξνπζηάζηεθε κπξνζηά ζηνπο έληξνκνπο Σνχξθνπο 375.
Βθηφο απφ ηηο αγηνθάλεηεο, αθφκε έλα ζηνηρείν πνπ θαηνρπξψλεη
ηελ αγηφηεηα ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ είλαη ην πξννξαηηθφ ηνπ ράξηζκα.
Βίρε πιεξνθνξεζεί απφ ηνλ Θεφ ηελ αληαιιαγή πιεζπζκψλ
κεηαμχ Βιιάδαο –Σνπξθίαο. Τπελζχκηδε ζπρλά ζηνπο ζπκπαηξηψηεο ηνπ
ηνλ επηθείκελν μεξηδσκφ ηνπο απφ ηηο εζηίεο θαη ηελ ηδηαίηεξε παηξίδα
ηνπο θαη ην γεληθφ δηαζθνξπηζκφ ηνπ ρσξηνχ ηνπο, ψζηε λα είλαη
πξνεηνηκαζκέλνη. Ώθφκε ηνπο πξνεηνίκαδε θαη γηα ηε δηθή ηνπ
αλαρψξεζε γηα ηελ άιιε δσή, πξνιέγνληαο κε αθξίβεηα ηνλ ρξνληθφ θαη
ηνπηθφ πξνζδηνξηζκφ ηνπ επεξρφκελνπ γεγνλφηνο: «φηαλ ζα πάκε ζηελ
Βιιάδα, ην ρσξηφ καο ζα ζθνξπίζε ζε πνιιά κέξε ηεο θαη ζα γίλε
«γαξκάλ –ηζνπξκάλ» (θχξδελ-κίγδελ). Βπίζεο ηνπο έιεγε, «ζηελ
Βιιάδα φηαλ ζα πάκε, εγψ ζα δήζσ κφλν ζαξάληα εκέξεο θαη ζα πεζάλσ
ζ’ έλα Νεζί»376. ΢ε εξψηεζε πνπ ηνπ έθαλε κηα γπλαίθα πσο ηα γλσξίδεη
φια απηά, ηεο απάληεζε: «Βίκαη πηζηφο δνχινο ηνπ Θενχ θαη ην
μέξσ»377. Βλεκέξσζε αθφκε θαη ηνλ πξνζθηιή ηνπ ζπλεξγάηε, ηνλ
ςάιηε ηνπ, φηη νθηψ εκέξεο κεηά ηε δηθή ηνπ θνίκεζε ζα πεζάλεη ε
γπλαίθα ηνπ, ελψ κεηά απφ δεθαηξείο ζα πεζάλεη ε γπλαίθα ελφο άιινπ
Φαξαζηψηε, φπσο θαη έγηλε378.
Τπήξρε θαη κηα θπιιάδα ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ κε δηθνχο ηνπ
ρξεζκνχο κε αλαθνξά ζε δπζάξεζηα γεγνλφηα πνπ επξφθεηην λα

373
΋.π., ζ. 73.
374
΋.π., ζζ. 62-63.
375
΋.π., ζ. 104.
376
΋.π., ζ. 70.
377
΋.π., ζ.108.
378
΋.π., ζ. 74.

137
ζπκβνχλ ζην κέιινλ, αιιά είρε ραζεί. ΢ε απηή ηε θπιιάδα ν Γέξσλ
ΠαΎζηνο αλαθέξεη πσο: «εθηφο απφ ην μεξίδσκα ηνπ ρσξηνχ καο, έγξαθε
θαη γεληθφηεξα γηα πνιέκνπο θαη ζπκθνξέο. Θπκάκαη επί παξαδείγκαηη,
ην 1937, πνπ καο ηελ δηάβαδε ν γεξν-Πξφδξνκνο, φηη έιεγε: «ην 1941 ηα
αξληά ηνπ Πάζρα ζα είλαη καχξα». ΋ινη καο ηφηε πνπ ην αθνχζακε,
λνκίδακε φηη ζα γελλήζνπλ νη πξνβαηίλεο καχξα αξληά εθείλν ην ρξφλν.
΋ηαλ έγηλε ν πφιεκνο ηνπ 1940-1941 θαη είρακε θάλεη ην καχξν εθείλν
Πάζρα, ηφηε θαηαιάβακε ηελ πξνθεηεία ηνπ»379.
Σέινο ηα ζαπκαζηά έξγα πνπ πξαγκαηνπνηνχζε ν Άγηνο, είρε σο
απνηέιεζκα ηελ ηφλσζε ηεο πίζηεο ησλ Υξηζηηαλψλ, αιιά θαη ζεηηθή
επηξξνή απέλαληη ζηνπο Σνχξθνπο, δηφηη «είρε άθζνλε ηελ ζεία Υάξη θαη
ζεξάπεπε ηηο ςπρέο θαη ηα ζψκαηα ησλ πνλεκέλσλ αλζξψπσλ» 380.
΢ηα Φάξαζα θαη ζε φιε ηελ πεξηθέξεηα δελ ππήξρε άιινο γηαηξφο
εθηφο απφ ηνλ Άγην. Αελ ζεξάπεπε κε ηαηξηθέο ζπληαγέο ηνπο αζζελείο,
αιιά κε ηελ αλάινγε επρή. ΋ηαλ θάπνηνη δελ κπνξνχζαλ λα πάλε ηνλ
άξξσζην ζην θειί ηνπ Ώγίνπ, είηε γηαηί ε θαηάζηαζε ηνπ αζζελνχο δελ
ην επέηξεπε, είηε ιφγσ καθξηλήο απφζηαζεο, ηφηε έζηειλαλ έλα ξνχρν
απφ ηνλ άξξσζην, ην νπνίν δηάβαδε ν Άγηνο θαη ην επέζηξεθε. Ο
άξξσζηνο αθνχ ην θνξνχζε κε επιάβεηα θαη πίζηε, έβξηζθε ηε ζεξαπεία
ηνπ.
Κάπνηνη αθφκε έπαηξλαλ ρψκα απφ ην θαηψθιη ηεο πφξηαο ηνπ,
άιεηθαλ κε απηφ ην άξξσζην κέινο ηνπ ζψκαηφο ηνπο θαη γίλνληαλ
ακέζσο θαιά381, ελψ Σνχξθνη πνπ δίζηαδαλ λα δεηήζνπλ ηε βνήζεηά ηνπ,
αηζζαλφκελνη αλάμηνη, έπηλαλ ηε ζηάρηε ηνπ ζπκηαηεξηνχ, ηελ νπνία
δηέιπαλ ζε λεξφ θαη έβξηζθαλ ηε γηαηξεηά ηνπο 382. «Ώπ’ φια ηα ζαχκαηα
πνπ έβιεπαλ νη άλζξσπνη λα θάλεη ν Παηήξ Ώξζέληνο κε ηελ Υάξη ηνπ

379
΋.π., ζζ.18-19.
380
΋.π., ζ. 37.
381
΋.π., ζ.50.
382
΋.π., ζ. 51.

138
Θενχ, επφκελν ήηαλ θαη λα ηνλ επιαβνχληαη ζαλ Άγην, φπσο θαη
ήηαλ»383
Οη πεξηπηψζεηο ησλ αζζελεηψλ ήηαλ πνιιέο θαη δελ ππήξρε πάληα
ε αλάινγε επρή θαη γη’ απηφ ρξεζηκνπνηνχζε ηνπο ςαικνχο απφ ην
Φαιηήξη. Σν Βπαγγέιην ην δηάβαδε κφλν γηα πνιχ ζνβαξέο πεξηπηψζεηο,
φπσο ζε ηπθινχο, βνπβνχο, παξαιχηνπο θαη δαηκνληζκέλνπο. ΋ηαλ
δηαπίζησλε πσο απηφο πνπ έπαζρε ζσκαηηθά, ήηαλ θαη πλεπκαηηθά
αζζελήο, δελ πξνέβαηλε ζε άκεζε ζεξαπεία, αιιά ζηαδηαθά. Σνπ έιεγε
λα έξρεηαη θαη λα μαλαέξρεηαη κέρξη λα επηηχρεη θαη ηελ πλεπκαηηθή
ζεξαπεία θαη κεηά κε ζαπκαηνπξγηθφ ηξφπν απνθαζηζηνχζε ηε ζσκαηηθή
ηνπ πγεία384.
Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο έρνληαο ππφςε ηνπ «ηνπο ππεξθπζηθνχο θφπνπο
ηνπ Οζίνπ Παηξφο θαη φιε ηνπ ηελ αγάπε, πνπ είρε γηα ηνλ θφζκν, ηνλ
νπνίν βνεζνχζε αλζξψπηλα θαη ζετθά (κε ζαχκαηα)» 385, ζεψξεζε
θαζήθνλ ηνπ λα θαηαγξάςεη νξηζκέλα απφ ηα γλσζηά ζαχκαηα πνπ
έθαλε. Έηζη ν αλαγλψζηεο έρεη ηελ επθαηξία λα δεη ζπγθινληζηηθά
ζπκβάληα πνπ ππεξβαίλνπλ θάζε θπζηθφ λφκν θαη ινγηθή.
Ώλαθέξνπκε ελδεηθηηθά νξηζκέλα απφ απηά:ζεξαπεχεη κηα ιεπξή
γπλαίθα386, παξάιπην παηδί387, ραξίδεη ηελ νκηιία ζε θσθάιαινπο 388, ην
θσο ζε ηπθινχο389, παηδηά ζε δεπγάξηα πνπ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα
ζηεηξφηεηαο390, απειεπζεξψλεη δαηκνληζκέλνπο 391, επεκβαίλεη ζηνπο
θπζηθνχο λφκνπο θαη αιιάδεη ηηο επηθξαηνχζεο θαηξηθέο ζπλζήθεο 392.
Πξέπεη λα ππνγξακκίζνπκε πσο πνιιά απφ ηα ζαχκαηα ηνπ έγηλαλ ζε

383
΋.π., ζζ. 51-52.
384
΋.π., ζζ. 43-44.
385
΋.π., ζ. 81.
386
΋.π., ζζ.85-86.
387
΋.π., ζ. 47.
388
΋.π., ζ. 55.
389
΋.π., ζ. 92.
390
΋.π., ζ. 84.
391
΋.π., ζ. 106.
392
΋.π., ζ. 38.

139
Σνχξθνπο, απνδεηθλχνληαο πσο ν πξαγκαηηθφο άλζξσπνο ηνπ Θενχ είλαη
αδέζκεπηνο απφ εκπαζή ζπλαηζζήκαηα , ζεβφκελνο απφιπηα πσο ν
θαζέλαο, φπνηνο θη αλ είλαη, δελ παχεη λα απνηειεί δεκηνχξγεκα ηεο
αγάπεο ηνπ Θενχ.
Βίρε αθφκε ην ράξηζκα λα «πεηξψλεη» ηνπο αλζξψπνπο κφλν κε
ην βιέκκα ηνπ, δειαδή λα ηνπο αθηλεηνπνηεί επί ηφπνπ γηα θαζαξά
παηδαγσγηθνχο ιφγνπο θαη ζπλήζσο απηφ ην έθαλε ζηνπο Σνχξθνπο. ΢ηε
ζπλέρεηα ηνπο επαλέθεξε ζηε θπζηθή ηνπο θαηάζηαζε απιά κε έλα
λφεκά ηνπ393.
Φπζηθά ηα ζαχκαηα ηνπ Ώγίνπ ζπλερίζηεθαλ θαη κεηά ηελ
θνίκεζή ηνπ. ΢εκεηψλεη ν αγηνξείηεο βηνγξάθνο ηνπ ζην ηφζν ζπνπδαίν
αγηνινγηθφ ηνπ έξγν: «ν ινγηζκφο κνπ ιέγεη φηη ε κεγαιχηεξε ζεία
δξάζε ηνπ Ώγίνπ Παηξφο ηψξα αξρίδεη, θαη ήδε άξρηζε κεηά απφ ηελ
θνίκεζή ηνπ ζηελ Βιιάδα, αθνχ είραλ μεθνπξαζζή ιίγν ηα
πνιπθνπξαζκέλα ηνπ Άγηα θφθθαια ζηα επινγεκέλα ρψκαηα ηνπ Εεξνχ
Νεζηνχ ηεο Κέξθπξαο.
΋πσο αλέθεξα πην πάλσ, ήδε απφ ην 1970, πνπ έθαλε ηηο
εκθαλίζεηο ηνπ, ζπλέρεηα ζαπκαηνπξγεί. Έρνπλ ζεξαπεπζή πνιινί κέρξη
ζήκεξα θαη απφ δηάθνξεο αξξψζηεηεο απφ ηνλ Άγην Παηέξα Ώξζέλην,
πνπ ηνλ επηθαιέζζεθαλ κε πίζηε θαη επιάβεηα. …Βίλαη θπζηθφ, λνκίδσ,
λα βνεζάε πεξηζζφηεξν ηψξα, απ’ φ,ηη βνεζνχζε φηαλ δνχζε ζηελ γε,
δηφηη ηψξα πηα βξίζθεηαη θνληά ζηνλ Οπξάλην Παηέξα θαη ζαλ παηδί Σνπ
κε παξξεζία, πνπ είρε απνθηήζεη απφ πξηλ, κπνξεί λα παίξλε άθζνλε
Υάξη θαη λα θαηαθζάλε ακέζσο ζηνπο πνλεκέλνπο αλζξψπνπο, γηα λα
ηνπο βνεζάε δίλνληαο ηελ αλάινγε ζεξαπεία…πεηάεη άλεηα ζαλ
Άγγεινο απφ ηελ κηα άθξε ηνπ θφζκνπ ζηελ άιιε θαη κπνξεί λα
πξνιαβαίλε φινπο ηνπο πηζηνχο, πνπ ηνλ επηθαινχληαη κε επιάβεηα»394.

393
΋.π.,ζ. 87.
394
΋.π., ζζ. 114-115.

140
 ΢ηελ αξρή ηνπ βηβιίνπ θάλεη ιφγν γηα εκθαλίζεηο ηνπ Ώγίνπ ζε
κνλαρέο ηνπ Εεξνχ Δζπραζηεξίνπ ηεο ΢νπξσηήο Θεζζαινλίθεο, ζηηο
νπνίεο είρε παξαδψζεη έλα κπανχιν κε ηα Λείςαλά ηνπ, ρσξίο λα ηηο
απνθαιχςεη ην πεξηερφκελφ ηνπ. Πξψηα εκθαλίζζεθε ζηε δφθηκν
Μνλαρή ΐαζηιηθή ΢ηαιεκέλνπ ζηηο 27-12-1970 θαηά ηε δηάξθεηα ηεο
Θείαο Λεηηνπξγίαο. Ώθεγείηαη ε ίδηα: «..εθηφο απφ ηνλ Εεξέα, πνπ
πξνζεπρφηαλ ζηελ Ώγία Σξάπεδα, βιέπσ θαη άιινλ Εεξέα κε ιεπθά
Άκθηα λα πξνζεχρεηαη θαη λα θάλε κεηάλνηεο ζηα δεμηά ηεο Ώγίαο
Σξαπέδεο. Ώπφξεζα ζηελ αξρή, ηη ζπκβαίλεη, θαη πφηε ήξζε ν δεχηεξνο
Εεξεχο! Ξαλά βιέπσ θαη πάιη ζηελ ίδηα ζέζε λα θάλε κεηάλνηεο
ζπλερψο..(Βθεί αθξηβψο ζηα δεμηά ηεο Ώγίαο Σξαπέδεο απφ θάησ ήηαλ
ην κπανχιν κε ηα Λείςαλα ηνπ Παηξφο Ώξζελίνπ)» 395. Δ ίδηα Μνλαρή
ζηηο 17-5-1971 ελψ έςαιιαλ ηνπο Υαηξεηηζκνχο ηεο Παλαγίαο άθνπζε
αλδξηθή ςαικσδία απφ ην Εεξφ 396.
Βπίζεο ηνλ είρε δεη θαη ε ηφηε Βθθιεζάξηζζα. Σελ ψξα πνπ
άλαβε ηα θαλδήιηα «είδε ζηελ πφξηα ηελ κεγάιε ηεο Βθθιεζίαο λα
ζηέθεηαη έλαο Κιεξηθφο θαη κεηά ράζεθε κπξνζηά ζηα κάηηα ηεο. Καη
θάπνηε πνπ ππέθεξε πνιχ απφ δπλαηνχο πφλνπο ησλ λεθξψλ,
επηθαιέζζεθε ηνλ Παηέξα Ώξζέλην θαη έγηλε θαιά»397
΢πκπεξαζκαηηθά πξέπεη λα ηνλίζνπκε πσο πξφθεηηαη
αλακθηζβήηεηα γηα κηα απφ ηηο θαιχηεξεο βηνγξαθίεο πνπ έρνπκε. «Δ
ζεία ζρέζε, αγάπε, ζηνξγή θαη πξνζηαζία ηνπ αγίνπ πξνο ηνλ
«ππνηαθηηθφ» ηνπ, θαζψο θαη ε αθνζίσζε ηνπ Γέξνληα πξνο ηνλ φζην
αλάδνρφ ηνπ θαίλνληαη ζε θάζε γξακκή ηνπ βηβιίνπ» 398.

395
΋.π., ζζ. 11-12.
396
΋.π., ζ. 12.
397
΋.π., ζ. 13.
398
Ώζαλαζίνπ Μειηζζάξε, Παΐζηνο,Οξζνδνμίαο άλζνο εύσζκνλ, φ.π., ζ. 93.

141
 2. Η αγιότητα ςτο έργο «Ο Γέρων Χατζη-Γεώργησ ο Αθωνίτησ
(1806-1886)»

Καη ζην βίν ηνπ Υαηδε-Γεψξγε παξαηεξνχκε λα ζπκβαίλνπλ

αγηνθάλεηεο, φπσο ηεο Θενηφθνπ θαη ηνπ Ώγίνπ Γεσξγίνπ.
Δ Παλαγία βνήζεζε ηνλ Υαηδε-Γεψξγε φηαλ ήηαλ κηθξφο λα
κάζεη γξάκκαηα. Ώθνχ παηδεχηεθε ηέζζεξα νιφθιεξα ρξφληα ζην
ζρνιείν θαη δελ θαηφξζσζε νχηε λα ζπιιαβίδεη, αλ θαη ήηαλ πνιχ
έμππλνο, ε κεηέξα ηνπ, ηνπ ζπλέζηεζε λα παξαθαιέζεη ηελ Παλαγία λα
ηνλ βνεζήζεη. ΄Έηζη θαηεπζχλζεθε ζηελ ελνξία ηνπ. «Μφιηο έθζαζε
ζηνλ Νάξζεθα, έπεζε ζην θαηψθιη ηεο ζχξαο ηνπ Νανχ θαη κε επιάβεηα
θαη κε δάθξπα πξνζθχλεζε απ’ έμσ, δηφηη ε ζχξα ήηαλ θιεηζηή. Βλψ
παξαθαινχζε ηελ Παλαγία…, μαθληθά άλνημαλ νη πφξηεο ηεο
Βθθιεζίαο, θαη κπήθε ε Θενηφθνο θαη παίξλνληαο ηνλ κηθξφ απφ ην ρέξη,
ηνλ έθεξε ζηελ Βηθφλα ηνπ Υξηζηνχ θαη είπε: « Τηέ κνπ, δψζε ζηνλ
κηθξφ Γαβξηήι399 λα κάζε γξάκκαηα». Καη φπσο έιεγε αξγφηεξα ν ίδηνο:
«Μ’ απηά ηα ιφγηα κ’ επιφγεζε κε ην ρέξη Σεο, κ’ αζπάζζεθε θαη είπε:
«Σψξα έκαζεο γξάκκαηα». Καη κεηά κπήθε ζηε ΐφξεηα πχιε ηνπ
Εεξνχ»400. Ώξγφηεξα θαηέθζαζε ν λεσθφξνο θαη απνξψληαο πσο βξέζεθε
ν Γαβξηήι κέζα ζηνλ Ναφ πνπ ήηαλ θιεηδσκέλνο, ηνπ εμήγεζε κε
ιεπηνκέξεηα φζα ζπλέβεζαλ. Ο Νεσθφξνο, πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζηψζεη
« ηελ αιήζεηα, ηνπ έδσζε έλα βηβιίν λα δηαβάζε, θαη ν Γαβξηήι άξρηζε
λα δηαβάδε σξαία θαη θαζαξά. Σφηε ν Νεσθφξνο ηνπ είπε:
-Πξάγκαηη, Βθείλε ε γπλαίθα ήηαλ ε Παλαγία!» 401.
΢ε ειηθία 18 εηψλ, ε Παλαγία θαζνδεγεί ηνλ Υαηδε-Γεψξγε ζηα
κειινληηθά ηνπ βήκαηα, φηαλ εθείλνο κε δάθξπα παξαθαινχζε ηελ
άλσζελ βνήζεηα ηεο, πξνζεπρφκελνο ζηνλ Ναφ ηνπ Παηξηαξρείνπ, ζηελ

399
Σν θνζκηθφ φλνκα ηνπ Οζίνπ Παηξφο Γεσξγίνπ.
400
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Ο Γέξσλ Φαηδε-Γεώξγεο ν Αζσλίηεο, φ.π.,ζ. 15.
401
΋.π., ζ. 16.

142
εηθφλα ηεο πνπ βξίζθεηαη πίζσ απφ ηελ Παηξηαξρηθή ςεθηδσηή θαζέδξα.
«Γηα κηα ζηηγκή, φπσο δηεγείην, βιέπεη ηελ ΐαζίιηζζα ησλ Οπξαλψλ λα
έξρεηαη απφ ηελ Βηθφλα θνληά ηνπ, ληπκέλε κε νιφιακπξε ιεπθή
ελδπκαζία θαη λα ηνλ ξσηά:
-Ση ζέιεηο;
-Θέισ λα ζσζψ! απάληεζε ν Γαβξηήι.
Δ Θενηφθνο ηνπ ιέεη:
-Πήγαηλε ζηελ εμσηεξηθή πχιε ηνπ Φαλαξίνπ, ζηελ απνβάζξα,
φπνπ ζα δεο έλαλ Μνλαρφ, κ’ απηφλ λα παο ζην Άγηνλ ΋ξνο» 402. Καη
έηζη μεθίλεζε γηα ηε ιακπξή θαη αγσληζηηθή ηνπ κνλαρηθή
ζηαδηνδξνκία.
Μηα αθφκε εκθάληζε ηεο Θενηφθνπ καξηπξείηαη ζην βίν ηνπ,
φηαλ έπεζε δηρφλνηα κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Ρψζσλ ζηελ Εεξά Μνλή Ώγίνπ
Παληειεήκνλνο Ώγίνπ ΋ξνπο. Σφηε «είδε ζε φξακα ηελ Παλαγία λα
κνηξάδε εμ’ ίζνπ επινγίεο ζηνπο Έιιελεο θαη ζηνπο Ρψζνπο, θαη
θαηάιαβε ν Γέξνληαο απφ ην φξακα απηφ φηη έπξεπε λα κείλνπλ θαη νη
Έιιελεο θαη νη Ρψζνη ζην Μνλαζηήξη ηνπ Ώγίνπ Παληειεήκνλνο θαη λα
έρνπλ αγάπε»403.
Βθηφο απφ ηελ Τπεξαγία Θενηφθν, ν Υαηδε-Γεψξγεο δέρηεθε θαη
ηε βνήζεηα ηνπ Ώγίνπ Γεσξγίνπ. Ώπηφ ζπλέβε φηαλ ήηαλ ζε ειηθία
δεθαηεζζάξσλ ρξφλσλ θαη είρε αθνινπζήζεη ηνπο ζπγγελείο ηνπ ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε, αιιά ζηελ πνξεία ηνπ δξφκνπ ράζεθε «θαη
ιππεκέλνο παξαθαινχζε ηνλ Άγην Γεψξγην λα ηνλ βνεζήζε. Ξαθληθά,
ηνπ παξνπζηάδεηαη ν Άγηνο κε ζηνιή Ώμησκαηηθνχ, κε θσηεηλφ πξφζσπν
θαη ηνπ ιέεη:
-΢η’ αιήζεηα έραζεο ηνλ δξφκν, Γαβξηήι;
-Ναη, ηνλ έραζα, απάληεζε ν κηθξφο.

402
΋.π.,ζ. 20.
403
΋.π.,ζ. 49.

143
 -Έια καδί κνπ, ηνπ είπε ν Άγηνο Γεψξγηνο θαη ηνλ πήξε ζην
άινγφ ηνπ. Πξφθζαζε ακέζσο ηνπο ζπληξφθνπο ηνπ, νη νπνίνη ζαχκαζαλ
θαη δφμαζαλ ηνλ Θεφ!»404.
Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο ζεκεηψλεη επίζεο πσο ν Υαηδε-Γεψξγεο είρε
θαη ην δηνξαηηθφ ράξηζκα, ηελ πλεπκαηηθή ηειεφξαζε, φπσο
ραξαθηεξηζηηθά θαηνλφκαδε ηε δηφξαζε. «Πνιιέο θνξέο, άθελε μαθληθά
ηελ δνπιεηά ηνπ θαη βγαίλνληαο ζηνλ δξφκν πιεζίαδε αλζξψπνπο πνπ
έξρνληαλ ζε απφγλσζε θαη ηνπο παξεγνξνχζε θαη ηνπο βνεζνχζε λα
ζσζνχλ»405. Μπνξνχζε κε κηα καηηά λα δηαβάδεη ηνπο ινγηζκνχο ησλ
ππνηαθηηθψλ ηνπ, θαζψο θαη ηηο θαξδηέο ηνπο, πξηλ εθείλνη ηνπ
απνθαιχςνπλ νηηδήπνηε406.
΢πλήζσο κε ην δηνξαηηθφ ράξηζκα ζπλππάξρεη θαη ην πξννξαηηθφ,
έηζη θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ Υαηδε-Γεψξγε ίζρπε ην ίδην. Κάπνηε είρε
πξνβιέςεη φηη ζα ζπλέβαηλε έλα αηχρεκα ζηνλ Σζάξν θαη ηελ νηθνγέλεηά
ηνπ θαη γη’ απηφ ην ιφγν ηνπ έγξαςε ζρεηηθά θα ηνλ ελεκέξσζε λα κελ
πεξάζεη απφ ηελ ηάδε γέθπξα, πξνζδηνξίδνληαο κάιηζηα θαη ηελ εκέξα
πνπ ζα ιάβεη ρψξα ην παξαπάλσ γεγνλφο. Ο Σζάξνο δελ έδσζε ζεκαζία
ζηελ πξνεηδνπνίεζε, αιιά κεηά απφ έμη κήλεο «θαζψο πεξλνχζε κε ην
ακάμη ηνπ, νηθνγελεηαθψο, αθξηβψο απφ ην ζεκείν θαη ηελ εκέξα πνπ ηνπ
είρε πξνζδηνξίζεη ν Γέξνληαο, ηνπκπάξεζε ην ακάμη ηνπ, αιιά δελ
έπαζαλ ηίπνηα, γιχησζαλ φινη εθ ζαχκαηνο! Σφηε ζπκήζεθε ηα
πξνθεηηθά ιφγηα ηνπ Υαηδε-Γεψξγε θαη θαηάιαβε πσο ζψζεθαλ κε ηηο
επρέο ηνπ»407.
Ο Υαηδε-Γεψξγεο επαλήιζε ζηελ πξνπησηηθή θαηάζηαζε θαη ηα
δψα ηνλ άθνπγαλ ζε απηά πνπ ηνπο έιεγε κε ζαπκαζηή ππαθνή! Σν
αθφινπζν πεξηζηαηηθφ ην απνδεηθλχεη. Έλαο αγξηφρνηξνο έκπαηλε ζηνλ

404
΋.π.,ζ. 17.
405
΋.π.,ζ. 43.
406
΋.π.,ζ. 46.
407
΋.π.,ζ. 47.

144
θήπν ηνπ θειηνχ πνπ είρε ν Ώζσλίηεο αζθεηήο ζην Πεξηβφιη ηεο
Παλαγίαο θαη θαηέζηξεθε ηα ιάραλα. Έλα βξάδπ φηαλ ην δψν εηζέβαιε
θαη πάιη ζηνλ θήπν, ν Γέξνληαο κφιηο ην είδε, ην ζηαχξσζε θαη εθείλν
αθηλεηνπνηήζεθε επί ηφπνπ. Σν έπηαζε απφ ην απηί, ελψ ν αγξηφρνηξνο
ηνλ αθνινπζνχζε ζαλ αξλάθη θαη ηνπ έβαιε θαλφλα, θιείλνληάο ηνλ ζην
ζηάβιν γηα ηξεηο ψξεο. Ώθνχ πέξαζε ην ελ ιφγσ ρξνληθφ δηάζηεκα, ηνλ
απειεπζέξσζε, ιέγνληάο ηνπ: «επινγεκέλν δψν, δελ ζνπ θζάλεη
νιφθιεξνο ν Άζσλαο θαη έξρεζαη εδψ θαη θαηαζηξέθεηο απηά ηα ιίγα
ιάραλα, κε ηα νπνία πεξηκέλνπλ ηφζεο ςπρέο λα ηξαθνχλ; Πήγαηλε ηψξα
ζην θαιφ θαη άιιε θνξά κελ μαλαξζήο, γηαηί ζα ζνπ βάισ δηπιφ
θαλφλα»408. Καη θπζηθά ην άγξην δψν ππάθνπζε θαη απφ ηφηε δελ
μαλαθάλεθε.
Σνλ Υαηδε-Γεψξγε ηνλ ηηκνχζαλ σο Άγην, ελψ ήηαλ αθφκε ελ
δσή. Έθηαζαλ κάιηζηα ζην ζεκείν, ηδηαίηεξα Ρψζνη πξνζθπλεηέο λα
αζπάδνληαη ηηο θσηνγξαθίεο ηνπ θαη λα ηηο ηνπνζεηνχλ ζην εηθνλνζηάζη
ηνπο, ελψ δελ έιεηπαλ θαη νη ζαπκαηνπξγηθέο επεκβάζεηο 409. Βδψ γηα
άιιε κηα θνξά επηβεβαηψλεηαη πσο ν ιαφο έρεη ην θξηηήξην εθείλν πνπ
αλαγλσξίδεη ηνπο Ώγίνπο ελ δσή θαη ηνπο ηηκά πξηλ αθφκε αλαρσξήζνπλ
γηα ηε ΐαζηιεία ηνπ Θενχ.
Θαπκαηνπξγνχζε αθφκε θαη ε δψλε πνπ θνξνχζε ν κεγάινο
αζθεηήο. Ώπηφ δελ είλαη παξάμελν, ην βιέπνπκε άιισζηε κε ηα
ιεγφκελα εμ’ επαθήο ιείςαλα, δηάθνξα δειαδή αληηθείκελα πνπ
ρξεζηκνπνηνχζε έλαο Άγηνο θαη ζαπκαηνπξγνχζαλ αθφκε θαη εθείλα. Δ
Υάξε ηνπ Θενχ πνπ ελππήξρε ζηνλ Άγην, κεηαδηδφηαλ θαη ζε άςπρα
πξάγκαηα. «Ο άγηνο Γέξνληαο…ζεξάπεπε πνλεκέλα ζψκαηα κε ηελ
Υάξε ηνπ Θενχ πνπ δηέζεηε. Έθαλε ζαχκαηα! Ώθφκε θαη ε δψλε ηνπ
ζαπκαηνπξγνχζε! Άξξσζηνη ηελ θνξνχζαλ θαη ζεξαπεχνληαλ. Γπλαίθεο

408
΋.π., ζ. 42.
409
΋.π., ζ.48.

145
πνπ θηλδχλεπαλ ζηνλ ηνθεηφ, δεηνχζαλ ηελ δψλε ηνπ αγίνπ Γέξνληα θαη
κφιηο ηελ δψλνληαλ, ακέζσο ειεπζεξψλνληαλ, θαη δαηκνληζκέλνη
απαιιάζζνληαλ απφ ηα δαηκφληα»410.
Έλαο Άγηνο θαη κεηά ηελ θνίκεζή ηνπ ζπλερίδεη λα δεη, λα
εκθαλίδεηαη λα ζαπκαηνπξγεί θαη λα επεξγεηεί. Έηζη θαη ζηνλ βην ηνπ
Υαηδε-Γεψξγε έρνπκε κηα καξηπξία γηα κεηά ζάλαηνλ εκθάληζή ηνπ.
Παξνπζηάζηεθε ζε φξακα ζε αγαπεκέλν ηνπ πλεπκαηηθφ αδειθφ, ηελ
εκέξα πνπ θνηκήζεθε ζηηο 17 Αεθεκβξίνπ ηνπ 1886 θαη ηνλ
πιεξνθφξεζε πσο αθνχ πεξάζνπλ ηξεηο κέξεο ζα έξζεη λα ηνλ πάξεη θη
απηφλ ζηελ Άλσ Εεξνπζαιήκ. Καη πξάγκαηη απηφ ην ζπγθινληζηηθφ
γεγνλφο έιαβε ρψξα ζηηο 20 Αεθεκβξίνπ ηνπ 1886411.
Δ θνίκεζε ηνπ Υαηδε-Γεψξγε πξνθάιεζε κεγάιν πφλν ζηνπο
ρξηζηηαλνχο αθφκε θαη ζηνπο Σνχξθνπο «δηφηη θαη πνιινί απ’ απηνχο
είραλ επεξγεηεζή θαη ζεξαπεπζή απφ δηάθνξεο αξξψζηηεο, θαη ηνλ είραλ
ζε επιάβεηα. Σνλ απνθαινχζαλ κάιηζηα “κπηδίκ κπακπά” ηνλ Υαηδε-
Γεψξγε, δειαδή “Παηέξα καο”»412.
Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο εθθξάδεη ηελ πεπνίζεζε πσο ν κεγάινο
αζθεηήο επεηδή ηαιαηπσξήζεθε πνιχ απφ ηηο ζπθνθαληίεο ησλ
αλζξψπσλ «αμηψζεθε δηπιφ ΢ηεθάλη απφ ηνλ Υξηζηφ, ηνπ Οζίνπ θαη ηνπ
Μάξηπξνο»413.
Έλα ηειεπηαίν ζηνηρείν πνπ θαηαγξάθεηαη ζρεηηθά κε ηελ
αγηφηεηα ηνπ Υαηδε-Γεψξγε είλαη ε επσδία ησλ Εεξψλ ηνπ Λεηςάλσλ:
«πνιιή Υάξε Θενχ, ε νπνία θαη ηνλ πξφδσζε! ΋ηαλ έγηλε ε εθηαθή ησλ
Εεξψλ Λεηςάλσλ ηνπ, άξξεηε επσδία ζθφξπηζε απφ ηα Άγηά ηνπ
Λείςαλα»414.

410
΋.π., ζ. 55.
411
΋.π.,ζζ. 57-58.
412
΋.π., ζ.58.
413
΋.π., ζ.59.
414
΋.π., ζ.60.

146
 ΢ηνλ επίινγν ηνπ βηβιίνπ επηζεκαίλεηαη πσο κε φζα
αλαθέξζεθαλ «κπνξεί λα θαηαιάβεη θαλείο ηελ Ώγηφηεηα ηνπ Οζίνπ
Παηξφο Γεσξγίνπ (Υαηδε-Γεψξγε)!»415 Καη θαηαιήγεη πσο δελ «έρεη
θακκηά ζεκαζία πνπ ε Βθθιεζία καο αθφκε δελ ηνλ έρεη αλαθεξχμεη
Άγην, γηα λα ηνπ δψζε ην θσηνζηέθαλν. Ώπηφ πνπ έρεη κεγάιε ζεκαζία
είλαη ε θσηεηλή δσή ηνπ Γέξνληα, ην απιφ θαη άθαθν ζησπειφ ηνπ
παξάδεηγκα»416.

3. Η αγιότητα ςτο έργο «Αγιορείται πατέρεσ και Αγιορειτικά»

(παπα-Τύχων)

΢ηε ζπγθεθξηκέλε παξάγξαθν αμίδεη λα αζρνιεζνχκε κε ηα

ζηνηρεία εθείλα πνπ καξηπξνχλ ηελ αγηφηεηα ηνπ παπα-Σχρσλα, αθνχ
ζχκθσλα κε ηνλ Γέξνληα ΠαΎζην είλαη Άγηνο417.
΢ηε δσή ηνπ Ρψζνπ αζθεηή ζεκεηψλνληαη εκθαλίζεηο ηεο
Θενηφθνπ, ησλ Ώγίσλ θαη ησλ Ώγγέισλ.
Ο παπα-Σχρσλ , ζε πξνζθπλήκαηα πνπ έθαλε ζε Μνλαζηήξηα ηεο
Ρσζίαο (ήηαλ Ρσζηθήο θαηαγσγήο), ζε κηα επαξρία πνπ έθαλε ζηάζε,
θαηάθνπνο θαη εμαληιεκέλνο, επηζπκνχζε λα θάεη, αιιά νη θάηνηθνη εθεί
έηξσγαλ κφλν ςσκί ζηθάιεο, ην νπνίν έρεη ζπλήζσο κηα άζρεκε
κπξσδηά θαη είλαη ζαλ ιάζπε. Λππεκέλνο, αθνχ αδπλαηνχζε λα θάεη
απηνχ ηνπ είδνπο ην ςσκί, θαηαθεχγεη ζηελ βνήζεηα ηεο Παλαγίαο:«δελ
πξφιαβε λα ηειεηψζε ηελ πξνζεπρή ηνπ, θαη μαθληθά ηνπ παξνπζηάδεηαη
κηα Κφξε κε ιακπεξφ πξφζσπν, ηνπ δίλεη κηα θξαηδφια άζπξν ςσκί θαη
ακέζσο εμαθαλίδεηαη»418. Πέξαζε αξθεηφ δηάζηεκα κε ηελ απνξία πνηα

415
΋.π., ζ.59.
416
΋.π.,ζ.59.
417
ΐι. Ώζαλζίνπ Ραθνβαιή, ν Παηήξ Παΐζηνο κνπ είπε, φ.π., ζ.155: Ο Γέξνληαο ζπλέγξαςε ηνλ βην
ηνπ θαη ζε εξψηεζε ζρεηηθά κε ηελ αγηφηεηα ηνπ ελ ιφγσ αγηνξείηε, απάληεζε θαηαηνπηζηηθά «-Βίλαη
αλαθεξπγκέλνο άγηνο; (ν παπα-Σχρσλ).
-΋ρη. Βγψ ηφρσ ην ζπλαμάξη έηνηκν, αο πεξηκέλεη».
418
Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Αγηνξείηαη παηέξεο θαη Αγηνξεηηηθά, φ.π., ζ. 16.

147
ήηαλ εθείλε πνπ ην έδσζε ην ςσκί, αιιά φηαλ έλαο κνλαρφο ηνπ έδσζε
έλα βηβιίν κε ηηο ζαπκαηνπξγηθέο εηθφλεο ηεο Παλαγίαο ηεο Ρσζίαο,
αλαγλψξηζε ζην πξφζσπν ηεο Παλαγίαο ηνπ Κξεκιίλνπ, ηε γπλαίθα πνπ
ηνλ βνήζεζε. Ώπφ ηφηε ηελ Παλαγία ηελ έλησζε ζαλ κεηέξα ηνπ 419.
΢ε επίζθεςε πνπ ηνπ έθαλε ν Γέξσλ ΠαΎζηνο, ηνπ νκνιφγεζε πσο
πξηλ απφ ιίγν ηνλ είρε επηζθεθζεί ε Θενηφθνο, ηελ Οπνία ζπλφδεπαλ ν
Άγηνο ΢έξγηνο θαη ν Άγηνο ΢εξαθείκ, ελψ ε Παλαγία ηνπ απνθάιπςε θαη
ηελ αθξηβή εκέξα ηνπ ζαλάηνπ ηνπ. Καη πξάγκαηη έγηλε φπσο ην είπε 420.
Αέρηεθε θαη ηελ επίζθεςε ηνπ Ώγίνπ ΢ηινπαλνχ, ν νπνίνο ηνπ
εμέθξαζε ην παξάπνλφ ηνπ γηα ηνλ Γέξνληα ΢σθξφλην ζρεηηθά κε ηνλ
εγθσκηαζηηθφ βην πνπ ηνπ είρε γξάςεη 421.
Ήηαλ ζε κηα πξαγκαηηθή θνηλσλία κε ηνπο Ώγίνπο, αιιά θαη κε
ηνπο Ώγγέινπο Θεσξνχζε ηφζν δεδνκέλε ηελ βνήζεηα απφ ηνλ θχιαθα
Άγγειφ ηνπ, ψζηε κηα κέξα πνπ ν Γέξσλ ΠαΎζηνο ηνλ βνήζεζε, θαζψο
ηνλ βξήθε πεζκέλν αλάπνδα θαη ζθελσκέλν ζηελ πφξηα, είπε κε
βεβαηφηεηα: «-ν θχιαθαο κνπ Άγγεινο ζα κε ζήθσλε»422. Γεγνλφο πνπ
καξηπξεί ηελ παξνπζία ησλ Ώγγέισλ, αιιά θαη ηελ πξνζθνξά ηεο
δηαθνλίαο ηνπο ζηνλ Ρψζν αζθεηή.
Οη Άγγεινη ζπκκεηείραλ κε ηηο ςαικσδίεο ηνπο θαη ζηε Θεία
Λεηηνπξγία πνπ ηεινχζε423, ελψ ηνλ κεηέθεξαλ θαη ζηε δνμνινγία πνπ
γίλεηαη ζηνπο νπξαλνχο 424!

419
΋.π., ζ.16.
420
΋.π., ζ. 35: «Μηα κέξα απφ εθείλεο ηηο ηειεπηαίεο ηνπ, είρα βγεη έμσ, γηα λα ηνπ θέξσ ιίγν λεξφ.
΋ηαλ άλνημα κεηά θαη κπήθα ζην θειιί ηνπ, κε θνηηνχζε παξάμελα θαη κνπ ιέγεη:
-Βζχ, ν Άγηνο ΢έξγηνο είζαη;
-΋ρη, Γέξνληα, είκαη ν ΠαΎζηνο.
-Σψξα, παηδί κνπ, ήηαλ εδψ ε Παλαγία, ν Άγηνο ΢έξγηνο θαη ν Άγηνο ΢εξαθείκ. Πνπ πήγαλ;
Καηάιαβα φηη θάηη γίλεηαη θαη ηνλ ξψηεζα:
-Ση ζνπ είπε ε Παλαγία;
-Θα πεξάζε ε Παλήγπξε θαη κεηά ζα κε πάξε.
Ήηαλ απφγεπκα, παξακνλή ηνπ Γελεζιίνπ ηεο Θενηφθνπ, 7 ΢επηεκβξίνπ ηνπ 1968 θαη κεηά απφ ηξεηο
εκέξεο, ζηηο 10 ΢επηκβξίνπ, αλαπαχζεθε ελ Κπξίσ».
421
΋.π., ζ.39.
422
΋.π., ζ.20.
423
΋.π.,ζ.26: «Κάπνηε ηνλ είρε επηζθεθζή ν π. Θεφθιεηνο ν Αηνλπζηάηεο. Βπεηδή ε πφξηα ηνπ Παπα-
Σχρσλα ήηαλ θιεηζηή, θαη απφ ηνλ Ναφ αθνπγφληαλ γιπθηέο ςαικσδίεο, δελ ζέιεζε λα ελνριήζε κε ην

148
 Ο παπα-Σχρσλ, σο πξαγκαηηθφο Άγηνο ηνπ Θενχ, επαλέξρεηαη
ζηελ πξνπησηηθή θαηάζηαζε, απνθαζηζηά ην θαη’ εηθφλα θαη έρεη ππφ
ηελ πξνζηαζία ηνπ άγξηα δψα πνπ ππφ θαλνληθέο ζπλζήθεο ηα
ζπγθεθξηκέλα δψα απνθεχγνπλ ζπζηεκαηηθά ηνπο αλζξψπνπο425.
Με φζα έρνπκε δεη κέρξη ηψξα ζηε δσή ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ,
ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ ηνπ Καππαδφθε θαη ηνπ Υαηδε-Γεψξγε ηνπ
Ώζσλίηε, δηαπηζηψλνπκε ζπλερψο θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ζηνηρεία πνπ
καξηπξνχλ ηελ αγηφηεηά ηνπο (επηζθέςεηο Ώγίσλ, Ώγγέισλ, πξνπησηηθή
θαηάζηαζε θηι), έηζη θαη ζε απηή ηελ πεξίπησζε εληνπίδνπκε έλα αθφκε
θνηλφ ζεκείν. Καη απηφ είλαη ην πξνναξαηηθφ ράξηζκα, ην νπνίν είρε θαη
ν παπα-Σχρσλ. Μάιηζηα ράξε ζε απηφ ην ράξηζκα έζσζε απφ βέβαην
ζάλαην έλαλ Εεξνδηάθνλν πνπ ηνλ είρε επηζθεθζεί426.
Οη πηζηνί άλζξσπνη ηνλ είραλ ζε κεγάιε επιάβεηα θαη έπαηξλαλ
σο επινγία αθφκε θαη ηα θνπξέιηα πνπ θνξνχζε 427.

ρηχπεκα ηεο πφξηαο, αιιά πεξίκελε λα ηειεηψζνπλ, γηαηί λφκηδε φηη βξίζθνληαη ζην «Κνηλσληθφ».
΋ηαλ κπήθε ν π. Θεφθιεηνο, δελ βξήθε θαλέλαλ άιινλ εθηφο απφ ηνλ Παπα-Σχρσλα. Σφηε θαηάιαβε
φηη νη ςαικσδίεο εθείλεο ήηαλ Ώγγειηθέο».
424
΋.π., ζ.26: «΋ηαλ έθζαλε ζην Υεξνπβηθφ, ν Παπα-Σχρσλ εξπάδεην είθνζη εσο ηξηάληα ιεπηά, θαη ν
ςάιηεο ζα έπξεπε λα επαλαιάβε πνιιέο θνξέο ην Υεξνπβηθφ, κέρξη λα αθνχζε ηηο πεξπαηηζηέο ηνπ
ζηελ Μεγάιε Βίζνδν. ΋ηαλ ηνλ ξσηνχζα κεηά ζην ηέινο «ηη βιέπεηο, Γέξνληα», εθείλνο κνπ
απαληνχζε:
-Σα Υεξνπβείκ θαη ΢εξαθείκ δνμνινγνχλ ηνλ Θεφ!
Έιεγε επίζεο ζηελ ζπλέρεηα:
-Βκέλα κεηά απφ κηζή ψξα κε θαηεβάδεη ν θχιαθάο κνπ Άγγεινο θαη ηφηε ζπλερίδσ ηελ Θεία
Λεηηνπξγία».
425
΋.π., ζ.29: «Κάπνηε ηνπ είπε έλαο Μνλαρφο, επεηδή έβιεπε ηα πνληίθηα λα ρνξνπεδνχλ:
-Γέξνληα, ζέιεηο λα ζνπ θέξσ κηα γάηα;
Βθείλνο απάληεζε:
-΋ρη, παηδί κνπ. Βγψ έρσ κηα γάηα, κηάκηζε θνξά κεγαιχηεξε απφ ηελ γάηα. Έξρεηαη εδψ, ηελ ηαΎδσ,
ηελ ρατδεχσ, θαη κεηά πεγαίλεη ζηελ θαιχβα ηεο θάησ ζην ιάθθν θαη εζπράδεη.
Ήηαλ κηα αιεπνχ, ε νπνία επηζθεπηφηαλ ηνλ Γέξνληα ηαθηηθά, ζαλ θαιφο γείηνλαο.
Βίρε επίζεο θαη κηα αγξηφρνηξν, πνπ γελλνχζε θάζε ρξφλν θνληά ζην θξάρηε ηνπ θήπνπ ηνπ, γηα λα
ηελ πξνζηαηεχε».
426
΋.π., ζ.25: «Κάπνηε ηνλ είρε επηζθεθζή ν Παηήξ Ώγαζάγγεινο ν Εβεξίηεο, σο Αηάθνο. ΋ηαλ έθεπγε,
ήηαλ ζθνηάδη, δελ είρε θσηίζε αθφκε. Ο Παπα-Σχρσλ πξνείδε ηνλ θίλδπλν πνπ ζα δηέηξερε ν Αηάθνο,
θαη αλέβεθε απηή ηελ θνξά ζην ηνηράθη ηεο κάλδξαο θαη επινγνχζε ζπλέρεηα. ΋ηαλ έθζαζε ν Αηάθνο
ζηε ξάρε θαη είδε ηνλ Γέξνληα λα επινγή αθφκε, ηνλ ιππήζεθε θαη ηνπ θψλαδε λα κε θνπξάδεηαη, λα
κπε ζην θειιί ηνπ. Ώπηφο φκσο αηάξαρνο κε πςσκέλα ρέξηα, ζαλ ηνλ Μσπζή, πξνζεπρφηαλ θαη
επινγνχζε. Βλψ ινηπφλ βάδηδε μέλνηαζηνο ν Αηάθνο, μαθληθά, πέθηεη πάλσ ζε θαξηέξη θπλεγψλ, πνπ
πεξίκελαλ αγξηφρνηξνπο. Έλαο θπλεγφο ηξάβεμε λα ξίμε, αιιά νη επρέο ηνπ Γέξνληα έζσζαλ ηνλ Αηάθν
απφ ηνλ ζάλαην θαη ηνλ θπλεγφ απφ ηελ θπιαθή».
427
΋.π., ζ.20.

149
 Θα νινθιεξψζνπκε ηελ παξάγξαθν γηα ηνλ παπα-Σχρσλα,
δηαπηζηψλνληαο άιιε κηα θνξά πσο νη Άγηνη κεηά ηελ θνίκεζή ηνπο
παξακέλνπλ δσληαλνί θαη ζε επηθνηλσλία κε ηα κέιε ηεο ζηξαηεπνκέλεο
Βθθιεζίαο. Μεηά ηνλ ζάλαηφ ηνπο παξνπζηάδνληαη αδέζκεπηνη απφ ηε
θζαξηή αλζξψπηλε ζάξθα θαη πάλσ απφ ηνπο θπζηθνχο λφκνπο.
Σηο εκθαλίζεηο ηνπ ζηνλ Γέξνληα ΠαΎζην, ηηο είδακε ζηε ζρεηηθή
ζπλάθεηα ηεο εξγαζίαο. Βδψ ζα πξνζζέζνπκε αθφκε κηα πνπ έθαλε ζε
έλαλ κνλαρφ πνπ πήγε λα επηζθεθζεί ηνλ Γέξνληα ΠαΎζην. Ο κνλαρφο
πνπ πεξίκελε έμσ απφ ην θειί ηνπ Γέξνληα αθεγείηαη ζηνλ ίδην: «Βλψ
πεξίκελα θάησ απφ ηελ ειηά, είραλ θιείζεη ηα κάηηα κνπ, αιιά ηηο
αηζζήζεηο κνπ ηηο είρα. ΐιέπσ, ινηπφλ, έλαλ Γέξνληα, λα βγαίλε απφ
εθείλα ηα δελδξνιίβαλα θαη λα κνπ ιέε:
-Πνηνλ πεξηκέλεηο;
Καη εγψ ηνπ απάληεζα:
Σνλ Παηέξα ΠαΎζην.
Ο Γέξνληαο κνπ είπε:
-Βδψ είλαη, θαη κνπ έδεηρλε κε ην δάρηπιν πξνο ην θειί.
Βθείλε ηελ ζηηγκή πνπ έδεηρλε, άθνπζα λα ςέιλεο ην Άγηνο ν Θεφο
θαη βγήθεο έμσ. Ώπηφο Πάηεξ ΠαΎζηε, ζα είλαη θαλέλαο Άγηνο, γηαηί ηνπο
θαηαιαβαίλσ. Έρσ ηδεί θαη άιιεο θνξέο ηέηνηα!» 428.
΢ηε ζπλέρεηα ν Γέξσλ ΠαΎζηνο εμήγεζε ζηνλ κνλαρφ πσο εθεί
ζηα δελδξνιίβαλα είλαη ν ηάθνο ηνπ παπα-Σχρσλα, ηα νπνία είρε
θπηέςεη γηα λα κελ παηηέηαη ην ιείςαλφ ηνπ, αθνχ είρε απαγνξεχζεη φζν
ήηαλ ελ δσή, λα ηνπ γίλεη εθηαθή.
Ο αγηνξείηεο θιείλεη ην κηθξφ απηφ ζπλαμάξη, βεβαηψλνληαο γηα
κηα αθφκε θνξά ηελ αγηφηεηα ηνπ παπα-Σχρσλα, αιιά εθθξάδνληαο θαη
ηελ πεπνίζεζε πσο ν πλεπκαηηθφο πινχηνο ησλ Ώγίσλ καο είλαη ζρεδφλ
άγλσζηνο, αθνχ θαη νη ίδηνη νη Άγηνη δελ γλσξίδνπλ ηα πξαγκαηηθά ηνπο
428
΋.π., ζ.38.

150
πλεπκαηηθά κέηξα, παξά κφλν ηηο ακαξηίεο ηνπο. Άιισζηε κφλν ν Θεφο
είλαη ζε ζέζε λα γλσξίδεη ηελ πξαγκαηηθή δσή ηνπ θαζελφο.
Παξαδέρεηαη σζηφζν φηη παξέιεηςε γεγνλφηα, ζεβφκελνο απφιπηα ηε
ζπλήζεηα ησλ Ώγίσλ λα κελ απνδέρνληαη εγθψκηα θαη επαίλνπο 429.

429
΋.π.,ζ.39: «Ννκίδσ φηη απφ ηα ιίγα απηά πνπ αλέθεξα θαη απφ ηα ιίγα πνπ έγξαςα γχξσ απφ ηε
δσή ηνπ ζεβαζηνχ Γέξνληνο, πνιιά ζα θαηαιάβνπλ φζνη έρνπλ εζσηεξηθά βηψκαηα.. Φπζηθά, φζνη
δνχλε ηαπεηλά θαη ζηελ αθάλεηα κπνξνχλ λα θαηαιάβνπλ πφζν αδηθνχληαη νη Άγηνη, κε ην λα βιέπνπκε
κφλν ηηο εμσηεξηθέο αξεηέο ησλ Ώγίσλ-φζεο δελ θξχβνληαη- θαη απηέο κφλν λα γξάθνπκε, ελψ ν
πλεπκαηηθφο πινχηνο ησλ Ώγίσλ καο είλαη ζρεδφλ άγλσζηνο. Ώπηά ηα ιίγα, ζπλήζσο, πνπ έρνπκε απφ
ηνπο Ώγίνπο ή ηνπο μέθπγαλ, δηφηη δελ κπφξεζαλ λα ηα θξχςνπλ, ή ηνπο αλάγθαδε ε κεγάιε ηνπο
αγάπε λα θάλνπλ απηή ηελ πλεπκαηηθή ειεεκνζχλε.
Φπζηθά, κφλν ν Θεφο γλσξίδεη ηα πλεπκαηηθά κέηξα ησλ Ώγίσλ. Οχηε θαη νη ίδηνη νη Άγηνη ηα
γλψξηδαλ, δηφηη νη Άγηνη κφλν ηηο ακαξηίεο ηνπο, κεηξνχζαλ θαη φρη ηα πλεπκαηηθά ηνπο κέηξα. Έρνληαο
ινηπφλ ππ’ φςηλ κνπ ην άγην απηφ ηππηθφ ησλ Ώγίσλ, πνπ δελ αλαπαχνληαη ζηνπο αλζξψπηλνπο
επαίλνπο, πξνζπάζεζα λα πεξηνξηζηψ ζηα απαξαίηεηα γεγνλφηα».

151
 ΢ΤΜΠΕΡΑ΢ΜΑΣΑ

Ο Γέξσλ ΠαΎζηνο κε ηελ παξνπζία ηνπ, ηε δσή θαη ηε δηδαζθαιία

ηνπ πξαγκαηηθά ζθξάγηζε ηα ηέιε ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα θαη
εμαθνινπζεί αθφκε θαη ζήκεξα λα έρεη πλεπκαηηθή επηξξνή ίζσο θαη
κεγαιχηεξε απφ φζν δνχζε. Ο ιαφο αλαγλψξηζε ζην πξφζσπφ ηνπ έλαλ
αθφκε Άγην ηεο Βθθιεζίαο καο. Σνλ ηηκνχζε σο Άγην ελ δσή. Άιισζηε
ην πιήξσκα ηεο Βθθιεζίαο, ε ζπλείδεζε ηνπ ιανχ, είλαη απηή πνπ
ζπληειεί ζηελ αλαγλψξηζε θάπνηνπ σο Ώγίνπ θαη έπεηηα ε Βθθιεζία
θαιείηαη λα ηελ επηζθξαγίζεη κε ηελ αλάινγε παηξηαξρηθή θαη ζπλνδηθή
πξάμε.
Ώπφ κηθξφο επηζπκνχζε λα δήζεη πςειά πλεπκαηηθά βηψκαηα.
Αελ ηνλ ζπγθηλνχζαλ νη ζπλεζηζκέλεο αζρνιίεο ησλ παηδηψλ ηεο ειηθίαο
ηνπ. Βθείλνο ην κφλν πνπ επηζπκνχζε ήηαλ ε άζθεζε, ε πξνζεπρή, ε
λεζηεία, ε κειέηε ηνπ επαγγειίνπ θαη ησλ βίσλ ησλ Ώγίσλ.
Βληάζζεηαη ζηηο ηάμεηο ησλ έλζαξθσλ αγγέισλ, αθνινπζψληαο ηα
κνλνπάηηα ησλ νπξάλησλ. Ώθνχ πξψηα σο επζπλείδεηνο Έιιελαο θαη
πξαγκαηηθφο Υξηζηηαλφο εθπιεξψλεη ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ πξνο ηελ
παηξίδα, δψληαο θαη σο ζηξαηηψηεο ζε δχζθνιεο θαη επηθίλδπλεο
πξαγκαηηθά ζπλζήθεο κηα αζθεηηθή δσή. Δ αγάπε, ε απηαπάξλεζε θαη ε
απηνζπζία είλαη ηα θχξηα γλσξίζκαηά ηνπ. Ώπνδεηθλχνληαο ζα ιέγακε
πσο ε άζθεζε δελ ζπλδέεηαη κε έλαλ ζπγθεθξηκέλν ηφπν, αιιά κε ηνλ
ηξφπν δσήο.
΢ηελ παιαίζηξα ηνπ κνλαρηθνχ βίνπ ζεκεηψλεη ζαπκαζηέο
επηδφζεηο νιθήο. Αελ απνβιέπεη θπζηθά ζε θνζκηθφ, θζαξηφ ζηεθάλη,
αιιά ζε νπξάλην. Δ ηαπείλσζε ηνλ πξνζηαηεχεη θαη απηφ επαξεζηεί ηνλ
Θεφ, Οπνίνο ηνλ αληακνίβεη αλάινγα κε ππεξθπζηθέο θαηαζηάζεηο.
΋πσο είδακε θαη ζην ζρεηηθφ θεθάιαην κε ηελ άζθεζε ζηνλ βην ηνπ,

152
ρσξίο αγάπε θαη ηαπείλσζε, ε νπνηαδήπνηε άζθεζε δελ απνθέξεη
θαλέλα θαξπφ, είλαη αλψθειε θαη ράζηκν ρξφλνπ, αθνχ δελ γίλεηαη
απνδεθηή απφ ηνλ Θεφ.
Γλψξηδε θαιά ην λφεκα ηεο άζθεζεο. Ήμεξε πσο απνηειεί ην
κέζν θαη φρη ηνλ ζθνπφ. Ο ζθνπφο είλαη ε έλσζε κε ην Θεφ θαη ε
άζθεζε παξέρεη ηα κέζα, πάληα κε ηηο θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο γηα λα
επηηεπρζεί απηή ε έλσζε.
΋ιε ηνπ ε άζθεζε ήηαλ κηα κεγάιε πξνζθνξά πνπ πήγαδε απφ
ηελ αγαπψζα θαξδηά ηνπ γηα ηνλ Θεφ θαη ηνλ πιεζίνλ. Αελ ήηαλ ιίγεο νη
θνξέο εθείλεο πνπ ηξνπνπνηνχζε ην πξφγξακκά ηνπ, ζηεξνχληαλ ηελ
αγαπεκέλε ηνπ πξνζεπρή, ηελ επηθνηλσλία ηνπ κε ηνλ Θεφ, γηαηί ηνλ είρε
αλάγθε ν θφζκνο. Έξρνληαλ ζην θειί ηνπ άλζξσπνη πνλεκέλνη,
πιεγσκέλνη απφ ηνπο άιινπο, αιιά θαη απφ ηνλ ίδην ηνπο ηνλ εαπηφ,
δεηψληαο ηελ ειπίδα θαη ηελ παξεγνξηά ζην πξφζσπν θαη ην ιφγν ηνπ
Γέξνληα. Δ εληνιή ηεο αγάπεο ηνπ Υξηζηνχ δελ ήηαλ γηα εθείλνλ
ζεσξία, αιιά έληνλν βίσκα. Αελ ινγάξηαδε ηνλ εαπηφ ηνπ αθφκε θαη ηηο
ζηηγκέο πνπ ππέθεξε απφ ηηο πνιιέο αζζέλεηέο ηνπ. Ο πφλνο δελ ηνλ
εκπφδηζε απφ ηε δηαθνλία ηεο αγάπεο. Υεηξφηεξνο πφλνο ήηαλ γηα
εθείλνλ λα κελ αληαπνθξηζεί ζηελ αλάγθε ηνπ πιεζίνλ.
Οη καξηπξηθέο ηνπ αζζέλεηεο κε απνθνξχθσκα ηελ επάξαηε λφζν
ηνπ θαξθίλνπ, ήηαλ ζα ιέγακε κηα κνξθή πςειφηεξεο θαη δπζθνιφηεξεο
άζθεζεο. Αελ γφγγπζε φκσο θαηά ηνπ Αεκηνπξγνχ ηνπ, αιιά ηαπεηλά
απνδέρηεθε ην ζέιεκά Σνπ θαη εμήιζε ληθεηήο κε ηελ έλλνηα φηη
«γιέληεζε» πλεπκαηηθά ηελ αξξψζηηα θαη ηελ αμηνπνίεζε γηα ην
ζπκθέξνλ ηεο ςπρήο ηνπ. Ήηαλ ε ηειεπηαία έθθξαζε ηνπ πλεπκαηηθνχ
ηνπ αγψλα, ε ηειεπηαία πξνζθνξά ηνπ ζην Θεφ.
Πψο λα κελ ηνπ ρνξεγήζεη κεηά ηε Υάξε ηνπ ν Θεφο; Πψο λα κελ
γίλεη «ζθεχνο εθινγήο» θαη λα κελ αμησζεί λα γίλεη θνηλσλφο ζείσλ θαη
νπξαλίσλ θαηαζηάζεσλ;

153
 Ήδε απφ ηελ ειηθία ησλ δεθαπέληε ρξφλσλ αμηψλεηαη ηεο
εκθαλίζεσο ηνπ Υξηζηνχ. Μηα εκπεηξία κνλαδηθή θαη αλεπαλάιεπηε.
΢ηελ πνξεία ηεο δσήο ηνπ δέρεηαη ηηο επηζθέςεηο ηεο Τπεξαγίαο
Θενηφθνπ, ηνπ Ώγίνπ Εσάλλε ηνπ Πξνδξφκνπ, ησλ Ώγγέισλ πνπ πνιιέο
θνξέο ηνλ είραλ δηαθνλήζεη, ηνπ πνιπαγαπεκέλνπ ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ
ηνπ Καππαδφθε, ηεο Ώγίαο Βπθεκίαο κε ηε ζπλνδεία ηνπ Βπαγγειηζηή
Λνπθά, ησλ Ώγίσλ Παληειεήκνλνο θαη Λνπθηιιηαλνχ, ηνπ Ώγίνπ
ΐιαζίνπ, ηνπ Ώββά Εζαάθ ηνπ ΢χξνπ, ηνπ Ώγίνπ Γεσξγίνπ, ησλ Σξηψλ
Εεξαξρψλ, ηνπ Ώγίνπ Εσάλλνπ ηνπ Θενιφγνπ, ηεο Ώγίαο Ώηθαηεξίλεο θαη
ηνπ πλεπκαηηθνχ ηνπ παηξφο, ηνπ παπα-Σχρσλα. Σνλ ηίκεζαλ κε ηελ
επίζθεςή ηνπο, αθνχ ρσξίο ππεξβνιή είρε γίλεη θίινο καδί ηνπο θαη ηνπο
κηινχζε κε απιφηεηα θαη νηθεηφηεηα.
Φπζηθά φπσο ήηαλ επφκελν πξνθάιεζε ηνλ θζφλν ηνπ ΢αηαλά θαη
ησλ δαηκφλσλ. Σνπ παξνπζηάδνληαλ πνιιέο θνξέο νθζαικνθαλψο ζηελ
πξνζπάζεηά ηνπο λα ηνλ δηαθφςνπλ απφ ην πλεπκαηηθφ ηνπ πξφγξακκα.
Έθζαζε ζηελ πςειφηεξε βαζκίδα ηεο πλεπκαηηθήο δσήο θαη
ινχζηεθε κε ην άθηηζην θσο. Μηα κεηνρή ζηελ άθηηζηε ελέξγεηα ηνπ
Θενχ πνπ εληνπίδεηαη ζηνπο βίνπο ησλ Ώγίσλ. Ώθφκε θαη ην πξφζσπν
θαη ηα ρέξηα ηνπ εμέπεκπαλ έλα πνιχ δπλαηφ θσο.
ΐηψλεη αθφκε ηελ πξνπησηηθή θαηάζηαζε ησλ πξσηνπιάζησλ θαη
ηα δψα ηνλ αλαγλσξίδνπλ σο θχξην θαη αθεληηθφ ηνπο.
Με ηε Υάξε ηνπ Θενχ θαη σο απνηέιεζκα ηνπ θαζαξνχ λνπ θαη
ηεο αγλήο θαξδηάο ηνπ είρε ην ράξηζκα ηεο δηφξαζεο. Γλψξηδε νλφκαηα
πξνζθπλεηψλ πνπ δελ είρε ζπλαληήζεη πνηέ ζηε δσή ηνπ, ιεπηνκέξεηεο
κε ηηο πξάμεηο πνπ έθαλαλ, ηνπο ινγηζκνχο πνπ ζθέθηεθαλ. ΋ια απηά
βέβαηα ηα απνθάιππηε κφλν φηαλ έπξεπε θαη ην απαηηνχζε ε πεξίζηαζε.
Πνηέ δελ έθαλε επίδεημε ησλ ραξηζκάησλ ηνπ. Άιισζηε γλψξηδε πνιχ
θαιά πσο ρνξεγφο φισλ ησλ ραξηζκάησλ είλαη ν Θεφο.

154
 Βίρε ηελ ηθαλφηεηα λα βιέπεη θαη λα πξνιέγεη ην κέιινλ. Πνιινί
ην παξεμεγνχλ θαη ηνλ ζπγθξίλνπλ κε ηελ απαηειή θαη ςεπδή ηαθηηθή
ησλ κέληηνπκ. Δ πξφνξαζή ηνπ φκσο ήηαλ απνηέιεζκα ηεο πλεπκαηηθήο
εξγαζίαο πνπ έθαλε ζηνλ εαπηφ ηνπ θαη ηε δηαρεηξίζηεθε κε ηαπείλσζε
θαη γηα ην θαιφ ηνπ πιεζίνλ ηνπ.
Σέινο ζαπκαηνχξγεζε ελ δσή θαη κεηά ηελ θνίκεζε ηνπ. Πνιινί
θαξθηλνπαζείο βξήθαλ θνληά ηνπ ηελ ίαζε, αλάπεξνη είδαλ ηελ πγεία
ηνπο λα απνθαζίζηαηαη, άηεθλα δεπγάξηα λα απνθηνχλ παηδί,
δαηκνληζκέλνη λα απαιιάζζνληαη απφ ηα δαηκφληα θαη αλαθνπθηζκέλνη
λα μεθηλνχλ κηα θαηλνχξηα δσή. Ήηαλ ηφζν κεγάιε ε παξξεζία ηνπ ζηνλ
Θεφ, ψζηε ε αληαπφθξηζή ηνπ ζηνλ θάζε πνλεκέλν λα είλαη άκεζε.
Δ άζθεζε θαη ε αγηφηεηα, ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηνπ βίνπ
ηνπ Γέξνληα, απνηππψζεθαλ θαη ζηα ηέζζεξα βηβιία πνπ έγξαςε.
Ώπφθνηηνο ηνπ Αεκνηηθνχ, κνξθσκέλνο φκσο θαηά Θεφλ θαη κε
αγηνπλεπκαηηθή θψηηζε ζπλέγξαςε ζπνπδαία βηβιία πνπ δηαβάδνληαη
αλειιηπψο, γλσξίδνληαο αιιεπάιιειεο εθδφζεηο, ελψ κεηαθξάδνληαη ζε
πνιιέο γιψζζεο.
Αηαβάδνληαο θαλείο ην βίν ηνπ Ώγίνπ Ώξζελίνπ ηνπ Καππαδφθε,
ηνπ Υαηδεγεψξγε ηνπ Ώζσλίηε, ηνπ παπα-Σχρσλα, δηαπηζηψλεη θαλείο
πάξα πνιιέο νκνηφηεηεο κε ηε δσή ηνπ Γέξνληνο Πατζίνπ. ΢ηελ ζθιεξή
άζθεζε, ζηελ απζηεξή λεζηεία, ζηελ απφιπηε ππαθνή, ζηελ πχξηλε
πξνζεπρή, ζηελ απέξαληε θαη απχζκελε αγάπε, ζηε ζπγθηλεηηθή θαη
αμηνζαχκαζηε ηαπείλσζε.
Με ηελ άζθεζε σο κέζν έθηαζαλ ζην ζθνπφ ηνπο, θαηέθηεζαλ ην
επηζπκεηφ απνηέιεζκα, ηελ αγηφηεηα. Μηα αγηφηεηα πνπ απνηειεί δσξεά
ηνπ Θενχ γηα ηελ νινθιεξσηηθή αθηέξσζε ηεο χπαξμήο ηνπο, ηνπ είλαη
ηνπο ζηα ρέξηα ηνπ Κπξίνπ.
Αέρηεθαλ φινη ππεξθπζηθέο απνθαιχςεηο, έδεζαλ ζαπκαζηά
ππέξινγα γεγνλφηα, ινχζηεθαλ κε ηε Υάξε ηνπ Θενχ θαη

155
ζαπκαηνχξγεζαλ. ΋ιε ηνπο ε δσή απνηειεί έλα ππέξιακπξν παξάδεηγκα
πσο ε αγηφηεηα δελ είλαη ζηνηρείν κηα ζπγθεθξηκέλεο επνρήο, αιιά είλαη
εθηθηή πάληνηε θαη παληνχ. Σίπνηα θαη θαλείο, νχηε άλζξσπνη νχηε
δαίκνλεο δελ κπνξνχλ λα αλαθφςνπλ ηελ πνξεία θάπνηνπ πξνο ηελ
αγηφηεηα, πάξα κφλν ν ίδηνο ν άλζξσπνο αλ εγθισβηζηεί ζηελ
ππεξεθάλεηα θαη απνδψζεη ηηο δσξεέο ηνπ Θενχ ζηηο δηθέο ηνπ
πξνζπάζεηεο.
Σνλ Γέξνληα ηνλ ηηκνχζαλ σο Άγην ελψ αθφκε ήηαλ ζηε
ζηξαηεπνκέλε Βθθιεζία. Μεηά ηελ αλαρψξεζή ηνπ ζηε ζξηακβεχνπζα
ηνλ αγηνγξάθεζαλ ζε ηνηρνγξαθίεο θαη θνξεηέο εηθφλεο, έγξαςαλ πξνο
ηηκή ηνπ νιφθιεξεο αθνινπζίεο, ελψ θάζε ρξφλν ζηελ αγξππλία πνπ
γίλεηαη ηελ εκέξα ηεο θνίκεζήο ηνπ ζην Δζπραζηήξην ηεο ΢νπξσηήο,
ζπξξέεη ηεξάζηην πιήζνο θφζκνπ γηα λα ηνλ ηηκήζνπλ. Πνιινί απφ
απηνχο ηνλ γλψξηζαλ πξνζσπηθά θαη επεξγεηήζεθαλ, άιινη ηνλ
γλψξηζαλ κέζα απφ ηα βηβιία πνπ έγξαςε ν ίδηνο, αιιά θαη απφ απηά
πνπ αλαθέξνληαη ζηε δσή θαη ηε δηδαζθαιία ηνπ θαη βξήθαλ ειπίδα θαη
παξεγνξηά.
Χο κηα ηειηθή εθηίκεζε ζχκθσλα κε φζα εθζέζακε ζε απηή ηελ
εξγαζία ζα ιέγακε απηφ πνπ μερψξηζε ηνλ Γέξνληα, ην ζηνηρείν πνπ ηνλ
αλέδεημε Άγην, δελ ήηαλ ην πξννξαηηθφ θαη δηνξαηηθφ ράξηζκα, νη
εκθαλίζεηο ηνπ Κπξίνπ, ηεο Παλαγίαο θαη ησλ άιισλ Ώγίσλ, νχηε ηα
πνιιά ζαχκαηα πνπ επηηέιεζε ελ δσή θαη κεηά ηελ θνίκεζή ηνπ. Βθείλν
πνπ ηνλ θαζηέξσζε ζηελ θαξδηά ηνπ θφζκνπ θαη ηνλ μερψξηζε ήηαλ ε
αγάπε ηνπ. Μηα αγάπε πέξα απφ ηα ζπλεζηζκέλα αλζξψπηλα κέηξα,
ρσξίο φξηα. Μηα αγάπε δειαδή πνπ δελ ηελ ραξαθηήξηδεο γήηλε, αιιά
νπξάληα, ζετθή.
Ώπηή ε αγάπε ηνπ Γέξνληα ρφξηαζε ηνλ θάζε πιεγσκέλν απφ ηελ
ακαξηία θαη ηνλ πφλν άλζξσπν. Σνπ άιιαμε ηε δσή θαη ηνπ έδσζε λέα
δεδνκέλα. Δ αγάπε ηνπ ήηαλ ζαλ ππμίδα ζηελ αιιαγή πιεχζεο, έλαο

156
θσηεηλφο ζεκαηνδφηεο ζε κηα λέα πνξεία πνπ θαηεχζπλζε είρε ηνλ
νπξαλφ, ηνλ ίδην ηνλ Θεφ.
Δ Βθθιεζία πνηέ δελ βηάδεηαη λα αλαγλσξίζεη θάπνηνλ σο Άγην.
Σν πφηε ζα επηζθξαγηζηεί επίζεκα ε αγηφηεηα ηνπ Γέξνληα κφλν ν Θεφο
ην γλσξίδεη. Ώιιά δελ είλαη απηή ε νπζία. Ο Θεφο καο ηνλ θαλέξσζε
φπσο θαη λα έρεη. Σν παξάδεηγκά ηνπ κπνξεί λα ην αθνινπζήζεη φπνηνο
επηζπκεί. Ο ίδηνο καο δίδαμε έκπξαθηα πσο ν δξφκνο ηεο αγηφηεηαο
πεξλάεη κφλν κέζα απφ ηελ αγάπε. Αελ ππάξρνπλ παξάπιεπξνη δξφκνη…
κφλν κηα επζεία…

157
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ

Ώ. ΠΔΓΒ΢

1. ΒΡΓΏ ΣΟΤ ΓΒΡΟΝΣΏ ΠΏΨ΢ΕΟΤ ΣΟΤ ΏΓΕΟΡΒΕΣΟΤ

 Ο Άγηνο Αξζέληνο ν Καππαδόθεο, εθδ. Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ

«Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο
2000.
 Ο Γέξσλ Φαηδε-Γεώξγεο ν Αζσλίηεο 1809-1886, εθδ. Εεξφλ
Δζπραζηήξηνλ «Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή
Θεζζαινλίθεο 2003.
 Αγηνξείηαη Παηέξεο θαη Αγηνξεηηηθά, εθδ. Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ
«Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο
1995.
 Δπηζηνιέο, εθδ. Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ «Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν
Θενιφγνο», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο 1994.

2. ΛΟΓΟΕ ΣΟΤ ΓΒΡΟΝΣΏ ΠΏΨ΢ΕΟΤ ΣΟΤ ΏΓΕΟΡΒΕΣΟΤ

 Λόγνη Α΄, Με πόλν θαη αγάπε γηα ηνλ ζύγρξνλν άλζξσπν, εθδ. Εεξφλ
Δζπραζηήξηνλ «Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή
Θεζζαινλίθεο 1998.
 Λόγνη Β΄, Πλεπκαηηθή Αθύπληζε, εθδ. Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ
«Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο
1999.

158
 Λόγνη Γ΄, Πλεπκαηηθόο Αγώλαο, εθδ. Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ
«Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο
2001.
 Λόγνη Γ΄, Οηθνγελεηαθή δσή, εθδ. Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ
«Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο
2004.
 Λόγνη Δ΄, Πάζε θαη Αξεηέο, εθδ. Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ
«Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή Θεζζαινλίθεο
2006

ΐ. ΐΟΔΘΔΜΏΣΏ

 Γέξνληνο Εσζήθ, Άζθεζε, ε κεηέξα ηνπ αγηαζκνύ, εθδ. Εεξά

Μεγίζηε Μνλή ΐαηνπαηδίνπ, Άγηνλ ΋ξνο 2002.
 Γέξνληνο Πατζίνπ Ώγηνξείηνπ, Γηδαρέο θαη Αιιεινγξαθία, κεηά
αζκαηηθήο αθνινπζίαο, εθδ. Μεηακφξθσζηο ηνπ ΢σηήξνο, Μήιεζη
2007.
 Γήζε Θενδψξνπ πξεζβπηέξνπ, Μνλαρηζκόο, Μνξθέο θαη ζέκαηα,
εθδ. ΐξπέλληνο, Θεζζαινλίθε 1998.
 Γνπξλαηδφγινπ Νηθνιάνπ, Μαξηπξίεο πξνζθπλεηώλ, Γέξνληαο
Παΐζηνο ν Αγηνξείηεο 1924-1994, εθδ. Ώγηνηφθνο Καππαδνθία,
Θεζζαινλίθε 2005.
 -, Κείκελα- επηζηνιέο Γέξνληνο Πατζίνπ ηνπ Αγηνξείηνπ 1924-1994,
εθδ. Ώγηνηφθνο Καππαδνθία, Θεζζαινλίθε 2009.
 Θενδψξνπ Ώλδξέα, Βαζηθή Γνγκαηηθή δηδαζθαιία, πηζηεύσ εηο έλα
Θεόλ, εθδ. Ώπνζηνιηθή Αηαθνλία, Ώζήλα 2007.

159
 Εζαάθ ηεξνκνλάρνπ, Βίνο Γέξνληνο Πατζίνπ ηνπ Αγηνξείηνπ, εθδ.
Εεξφλ Δζπραζηήξηνλ « Άγηνο Εσάλλεο ν Πξφδξνκνο»,
Μεηακφξθσζε Υαιθηδηθήο 2004.
 Εσάλλνπ Αακαζθελνχ, Έθδνζηο Αθξηβήο ηεο νξζνδόμνπ Πίζηεσο,
θείκελν-κεηάθξαζε-εηζαγσγή-ζρόιηα Νίθνπ Μαηζνύθα, εθδ. Π.
Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε 2002.
 Καιεάδε Γεσξγίνπ, Ο παηήξ Παΐζηνο, δσή θνληά ζηελ αγηόηεηα θαη
ηελ νζηόηεηα, εθδ. Μπίκπεο, Θεζζαινλίθε.
 Καιιηαθκάλε ΐαζηιείνπ Πξσηνπξεζβπηέξνπ, Ο εθθιεζηνινγηθόο
ραξαθηήξαο ηεο πνηκαληηθήο, ιεληίσ δσλλύκελνη 2, εθδ. Μπγδνλία,
Θεζζαινλίθε 2005.
 Καξαβηδφπνπινπ Εσάλλνπ, Τν θαηά Μάξθνλ επαγγέιην, εθδ. Π.
Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε 1988.
 ΚαξαΎζθνπ Αεκεηξίνπ ΢πληαγκαηάξρνπ (ΣΘ), Γέξσλ Παΐζηνο ν
Αγηνξείηεο (1924-1994) ν Αζπξκαηηζηήο ηνπ Σηξαηνύ θαη ηνπ Θενύ,
εθδ. Γεληθνχ Βπηηειείνπ ΢ηξαηνχ, Ώζήλα 2005.
 Καξαθφιε Κσλζηαληίλνπ, Γνλείο-παηδηά-λένη, Αλζνιόγην δηδαρώλ
θαη ζαπκαζηώλ ελεξγεηώλ Γέξνληνο Πατζίνπ ηνπ Αγηνξείηνπ, εθδ.
Άγηνο Κνζκάο ν Ώηησιφο, Θεζζαινλίθε 2005.
 Κνιηνχ Γεσξγίνπ, Γέξσλ Παΐζηνο, ε παηδαγσγηθή ζθέςε ηνπ, εθδ.
Βλ πισ, Ώζήλα 2009.
 Λπζηθάηνπ ΢σηεξίνπ, Γέξνληνο Πατζίνπ Αγηνξείηνπ, Φαξηησκέλεο
δηδαρέο κε παξαβνιέο θαη παξαδείγκαηα, εθδ. ΐξπέλληνο,
Θεζζαινλίθε 2004.
 + Μαθαξίνπ ηεξνκνλάρνπ, Γέξνληνο Πατζίνπ Αγηνξείηνπ Λόγνη
Σνθίαο θαη Φάξηηνο, εθδ. Ώγία Άλλα, Άγηνλ ΋ξνο.

160
 Μαηδαξίδε Γεσξγίνπ, Φξηζηηαληθή Ηζηθή 2, Άλζξσπνο θαη Θεόο,
άλζξσπνο θαη ζπλάλζξσπνο, ππαξμηαθέο θαη βηνεζηθέο ζέζεηο θαη
πξννπηηθέο, εθδ. Π. Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε 2006.
 Μαηζνχθα Νίθνπ, Γνγκαηηθή θαη Σπκβνιηθή Θενινγία Α, εηζαγσγή
ζηε ζενινγηθή γλσζηνινγία, εθδ. Π. Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε 2000.
 -, Γνγκαηηθή θαη Σπκβνιηθή Θενινγία Γ, Αλαθεθαιαίσζε θαη
Αγαζνηνπία, έθζεζε ηνπ νηθνπκεληθνύ ραξαθηήξα ηεο ρξηζηηαληθήο
δηδαζθαιίαο, εθδ. Π. Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε 2001.
 Μειηλνχ Μαλψιε, Ο Αγηνξείηεο γ. Παΐζηνο ζπλ απηώ Αζσληηώλ
Γεξόλησλ ρνξόο.
 Μειηζζάξε Ώζαλαζίνπ, ΠαΎζηνο Οξζνδνμίαο άλζνο εύνζκνλ, εθδ.
Βπέθηαζε, Καηεξίλε 2004.
 -, Πατζίνπ ξήκαηα δσήο, εθδ. Βπέθηαζε, Καηεξίλε 1997.
 Μηραήι Μηραήι, Τν κεγάιν κπζηηθό ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ, Κχπξνο
2002.
 Μηραιά Σάζνπ, Τέζζεξηο ώξεο κε ηνλ π. Παΐζην, ν θσηηζκέλνο
θαιόγεξνο πνπ καγλήηηδε ηνπο αλζξώπνπο, εθδ. Βπέθηαζε,
Καηεξίλε 2005.
 Μπαιαηζνχθα ΢σηεξίνπ, Οη Άγηνη θαη ην θπζηθό πεξηβάιινλ, εθδ.
Μπγδνλία, Θεζζαινλίθε 1996.
 Νηθνδήκνπ Ώγηνξείηνπ, Σπλαμαξηζηήο ησλ δώδεθα κελώλ ηνπ
εληαπηνύ, ηφκνο ηξίηνο, εθδ. νξζφδνμνο θπςέιε, Θεζζαινλίθε
2002.
 -, Σπλαμαξηζηήο ησλ δώδεθα κελώλ ηνπ εληαπηνύ, ηφκνο ηέηαξηνο,
εθδ. Οξζφδνμνο θπςέιε, Θεζζαινλίθε 2003.
 -, Σπλαμαξηζηήο ησλ δώδεθα κελώλ ηνπ εληαπηνύ, ηφκνο έθηνο, εθδ.
Οξζφδνμνο θπςέιε, Θεζζαινλίθε 1998.

161
 Παπαδφπνπινπ Ώλησλίνπ, Αγηνινγία, Θέκαηα γεληθά εηδηθά θαη
ενξηνινγίνπ, η.1, εθδ. Π. Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε 1996.
 Πάζρνπ Π, Άγηνη νη θίινη ηνπ Θενύ, Δηζαγσγή ζηελ Αγηνινγία ηεο
Οξζνδόμνπ Δθθιεζίαο, Βθδ. Ώξκφο, Ώζήλα 1995.
 Ραθνβαιή Ώζαλαζίνπ, Ο παηήξ Παΐζηνο κνπ είπε, Θεζζαινλίθε
2005.
 Σάηζε Αηνλπζίνπ πξεζβπηέξνπ, Γηεγήζεηο γηα ηνλ Γέξνληα Παΐζην,
Κφληηζα 2004.
 -, Υπαίζξην Αξρνληαξίθη, θαηαγξαθή δηδαρώλ ηνπ π. Πατζίνπ,
Κφληηζα 1999.
 -, Ο Αζθεηήο ηεο Παλαγνύδαο, Κφληηζα 2000.
 -, Αζσληθόλ Ηκεξνιόγηνλ (Γηδαρέο ελόο Γέξνληνο), εθδ.
Οξζνδφμνο ηχπνο, Ώζήλα 1993.
 -, Ο Γέξνληαο Παΐζηνο, Βηνγξαθηθά ζηνηρεία- Γηδαρέο- Δπηζηνιέο-
Πεξηζηαηηθά- Κείκελα, Κφληηζα 2002.
 ΢αράξσθ ΢σθξνλίνπ Ώξρηκαλδξίηνπ, Οςόκεζα ηνλ Θεόλ θαζώο
εζηί, εθδ. Εεξά Μνλή Σηκίνπ Πξνδξφκνπ, Έζζεμ Ώγγιίαο 1992.
 ΢θηαδά ΐαζηιείνπ, Σύγρξνλεο Οζηαθέο Μνξθέο ( Άγηνη θαη Γέξνληεο
ηεο επνρήο καο)
 Σζάκε Αεκεηξίνπ, Αγηνινγία ηεο Οξζνδόμνπ Δθθιεζίαο, εθδ. Π.
Πνπξλαξά, Θεζζαινλίθε 2004.
 Φαξαζηψηε Αηνλπζίνπ, Οη γθνπξνύ, ν λένο θαη ν Γέξνληαο Παΐζηνο,
Θεζζαινλίθε 2005.
 Υξηζηνδνχινπ ηεξνκνλάρνπ Ώγηνξείηνπ, Ο Γέξσλ Παΐζηνο, Άγηνλ
΋ξνο 1994.
 -, Σθεύνο Δθινγήο, Άγηνλ ΋ξνο 1996.
 Ware Κάιιηζηνπ, Η εληόο εκώλ Βαζηιεία, εθδ. Ώθξίηαο, Ώζήλα
1999.

162
 Γ. ΠΒΡΕΟΑΕΚΏ

 Εεξνκνλάρνπ Ώθαθίνπ Ώγηνξείηνπ, «Γέξνληαο ΠαΎζηνο, Άξσκα

Ώγηφηεηαο, Ώπφ ηελ γλσξηκία κνπ κε ηνλ καθαξηζηφ Γέξνληα
ΠαΎζην», Πεκπηνπζία, Σεχρνο 5, Ώπξ.- Ενπι. 2001.
 Πνιύηεθλε νηθνγέλεηα, Σέπρνο 64, Οθη.- Ννέκβξ.- Αεθ. 1994.

163
164
 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΥΙΑ – ΤΜΝΟΓΡΑΥΙΑ ΣΟΤ ΓΕΡΟΝΣΟ΢
ΠΑΪ΢ΙΟΤ ΣΟΤ ΑΓΙΟΡΕΙΣΟΤ

165
Α. ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΥΙΑ

ΥΟΡΗΣΗ ΕΙΚΟΝΑ

166
ΥΟΡΗΣΗ ΕΙΚΟΝΑ

167
ΣΟΙΦΟΓΡΑΥΙΑ (Ι. Ν. ΑΓΙΟΤ ΝΙΚΟΛΑΟΤ, Μ ΕΣΟΦΙ Ι.Μ.Μ. ΒΑΣΟΠΑΙΔΙΟΤ,
ΠΟΡΣΟ ΛΑΓΟ΢ ΞΑΝΘΗ΢)

168
ΕΙΚΟΝΑ ΑΠΟ ΣΟ ΙΔΙΩΣΙΚΟ ΠΑΡΕΚΚΛΗ΢ΙΟ ΑΓΙΟΡΕΙΣΩΝ ΠΑΣΕΡΩΝ,
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΤΠΟΛΗ

169
 ΢χκθσλα κε ζηνηρεία πνπ καο έδσζαλ νη κνλαρέο ηνπ Εεξνχ
Δζπραζηεξίνπ «Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή
Θεζζαινλίθεο, ηνηρνγξαθίεο ηνπ Γέξνληα Πατζίνπ ηνπ Ώγηνξείηνπ
ππάξρνπλ θαη ζην Εεξφ ΐήκα ηνπ παξεθθιεζίνπ ηνπ 401 Γ΢ΝΏ θαη ζηελ
Ε. Μ. Παλαγίαο Βιενχζεο Καιχκλνπ.

170
Β. ΤΜΝΟΓΡΑΥΙΑ

171
172
173
 ΢χκθσλα κε ζηνηρεία πνπ καο έδσζαλ νη κνλαρέο ηνπ Εεξνχ
Δζπραζηεξίνπ «Βπαγγειηζηήο Εσάλλεο ν Θενιφγνο», ΢νπξσηή
Θεζζαινλίθεο, έρεη επίζεο ζπλζέζεη αθνινπζία ν Υαξάιακπνο
Μπνχζηαο κε ηίηιν «Ώθνινπζία ηνπ αξηηθαλψο ελ ησ Ώγίσ ΋ξεη
εθιάκςαληνο Οζίνπ θαη Θενθφξνπ Παηξφο εκψλ Πατζίνπ ηνπ Νένπ».
Ώθφκε ζπλέγξαςαλ Παξαθιεηηθφ Καλφλα ν ΐαζίιεηνο Νηθφπνπινο κε
ηίηιν «Παξαθιεηηθφο Καλψλ εηο ηνλ ΋ζηνλ θαη Θενθφξνλ Παηέξα εκψλ
ΠαΎζηνλ ηνλ Καππαδφθελ», ν Υαξάιακπνο Μπνχζηαο κε ηίηιν «Καλψλ
Παξαθιεηηθφο εηο ηνλ αξηηθαλψο εθιάκςαληα ΋ζηνλ θαη Θενθφξνλ

174
Παηέξα εκψλ ΠαΎζηνλ ηνλ Ώγηνξείηελ» θαη ν π. ΢ηπιηαλφο Μαθξήο κε
ηίηιν «Καλψλ Παξαθιεηηθφο εηο ΋ζηνλ ΠαΎζηνλ ηνλ Ώγηνξείηελ».

175
176