ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΣΧΟΛΗ AΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ EΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΛΠ31

ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

ΤΡΙΤΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

«Ο αγώνας λόγων στη Μήδεια του Ευριπίδη»

ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ:
ΠΑΛΑΤΙΑΝΟΥ ΕΙΡΗΝΗ
Α.Μ.: 128922

ΤΜΗΜΑ: ΗΛΕ52

ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ:

ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ: 2020 – 2021

ΡΟΔΟΣ 01/03/2021

1
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή……………………………………………………………………...……….3
Η πειστικότητα της επιχειρηματολογίας….………...……………………...………….3
Οι χαρακτήρες των ηρώων…………………………………. …………….……....…..6
Η δραματική λειτουργία του «αγώνα λόγων»……………………………………..…..8
Συμπεράσματα.…..………………………………………………………………….…9
Πηγές………………………………………………………………………….……...10
Βιβλιογραφία……………………………………………………………..…….…….10

2
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Με τον «αγώνα λόγων» -μια παγιωμένη δραματική τεχνική με ξεχωριστή

θέση στα έργα του Ευριπίδη- κάποια πρόσωπα αντιπαραθέτουν τους λόγους και τις
απόψεις τους γύρω από ένα σοβαρό ζήτημα, το οποίο συνιστά αντικείμενο διαμάχης.1
Αντίστοιχη τακτική ακολουθείτο στην Εκκλησία του Δήμου, στα δικαστήρια και
στην εκπαίδευση, όπου οι σοφιστές δίδασκαν τον τρόπο της υποστήριξης ή
κατάρριψης κάποιας άποψης μέσω πειστικών επιχειρημάτων που περιλαμβάνονταν
στους ρητορικούς λόγους.2
Στη συνέχεια, μελετώντας τον «αγώνα λόγων» στη Μήδεια, θα αναλύσουμε
την πειστικότητα της επιχειρηματολογίας των δύο ηρώων, τη διαγραφή των
χαρακτήρων τους και τη δραματική του λειτουργία μέσα στην τραγωδία.

Η ΠΕΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ

Η πειστικότητα της επιχειρηματολογίας των δύο ομιλητών έγκειται τόσο στο

περιεχόμενο του λόγου τους, όσο και στα ρητορικά στοιχεία· ρητορικές ερωτήσεις
(στ. 503, 506), αποστροφή (στ. 496-497), δέηση/επίκληση (στ. 516), παρομοιώσεις
(στ. 499, 523), ειρωνεία (στ. 505-506, 508-510), υπερβολή (στ. 573-575),3 γνωμικά
(στ. 446-447, 462-463), υποθετικοί λόγοι που αντιτίθενται στην πραγματικότητα (στ.
490-491, 540-541) και υβριστικές προσφωνήσεις (στ. 465, 488).4 Τέλος,
ακολουθείται η ρητορική δομή, δηλαδή, προοίμιο (στ. 465-474, 522-525),
ρήση/επιχειρηματολογία (474-515, 526-568) και επίλογος (516-519, 569-575).5
Το δεύτερο επεισόδιο ξεκινά με το λογύδριο του Ιάσονα (στ. 446-464), όπου
ακολουθεί την τακτική της επίθεσης ως καλύτερης άμυνας·6 κατηγορεί τη Μήδεια ότι
έχει την αποκλειστική ευθύνη για την εξορία που της επιβάλλεται ως τιμωρία για την

1
Ξιφαρά 2001: 83· Mastronarde 2006:323.
2
Mastronarde 2006:323.
3
Τσίτσιου-Χελιδώνη 2012 (α, β).
4
Οικονόμου 2007: 29.
5
Οικονόμου 2007: 21-23.
6
Lesky 1989:58.

3
εχθρική συμπεριφορά της προς τη βασιλική οικογένεια, προκαλώντας «την οργή
τους» (στ. 448-451, 457-458). Επισημαίνει τις δικές του κατευναστικές παρεμβάσεις,
χάρη στις οποίες εκείνη παρέμενε ακόμα εκεί και δεν της επιβλήθηκε σκληρότερη
ποινή (στ. 453-456)· όπως συνεχώς τονίζει, δεν νοιάζεται για τον εαυτό του, αλλά για
το δικό της καλό -αφού ποτέ δεν εγκαταλείπει όσους αγάπησε- και της προσφέρει
χρηματική βοήθεια, ώστε να μη στερηθεί τίποτα εκείνη και τα παιδιά στην εξορία
(στ. 459-464).
Αυτά τα λόγια αρκούν για να πυροδοτήσουν την έκρηξη της Μήδειας,
πληγώνοντας ακόμα περισσότερο την υπερηφάνειά της –θεωρώντας ότι ο προδότης
υποκρίνεται τον μεγαλόψυχο ευεργέτη- και ξεκινά τη ρήση της με ένα παθιασμένο
και επιθετικό προοίμιο.7 Τον αποκαλεί «πανάθλι[ο]» και «άνανδρο», θεωρώντας τον
τόν «χειρότερο εχθρό» της, που ήρθε με «αναισχυντία» να αντικρύσει εκείνους που
κάποτε αγάπησε και τώρα αδικεί, δίνοντάς της παράλληλα την ευκαιρία να του
εκθέσει τις κατηγορίες της, ώστε η ψυχή της να «ξαλαφρώσει» κι εκείνος να πονέσει
(στ. 465-474).
Αρχικά, παραθέτει τις φρικαλεότητες που διέπραξε (στ. 476-487),
παραλείποντας τον φόνο του αδελφού της, για τον οποίο την κατηγορεί αργότερα ο
Ιάσονας (στ. 1336).8 Τονίζει συνεχώς ότι όλα τα έκανε –προδίδοντας και
σκοτώνοντας- για να σώσει εκείνον, ακούγοντας την καρδιά και όχι τη λογική (στ.
482-489, 502-508). Τον κατηγορεί ότι δεν σεβάστηκε τους όρκους του και παρά το
γεγονός ότι είχαν παιδιά, εκείνος αποφάσισε να ξαναπαντρευτεί (στ. 489-496), με
αποτέλεσμα να περιέλθει η ίδια σε δεινή κατάσταση, να εξορίζεται και να μην έχει
πού να πάει (στ. 502-515).
Μετά τη σύντομη παρεμβολή του χορού (στ.520-521), στη δευτερολογία του
ο Ιάσονας απαντά ότι η σωτηρία του οφείλεται αποκλειστικά στην παρέμβαση της
θεάς Αφροδίτης και θεωρεί ότι η Μήδεια πρέπει να του είναι ευγνώμων (στ. 526-
531). Εκείνος πιστεύει ότι πιο πολύ ωφελήθηκε εκείνη παρά τον ωφέλησε, αφού
φεύγοντας από τη «βάρβαρη» πατρίδα της ζει σε «γη ελληνική», γνωρίζοντας τη
δικαιοσύνη και την ισχύ των νόμων «και όχι [την] αυθαιρεσία της βίας», ενώ έγινε
γνωστή για τη σοφία της σε ολόκληρη την Ελλάδα και απέκτησε όνομα (στ. 535-
541).

7
Lesky 1989:58.
8
Lesky 1989:59.

4
 Σε σχέση με τα όσα του καταμαρτυρεί η Μήδεια για τον βασιλικό γάμο του,
της απαντά πως –όντας μεγάλη ευκαιρία για έναν εξόριστο- δεν τον αποφάσισε
επειδή ποθούσε «τη νέα νύφη» και δεν τον «έθελγε το κρεβάτι» της Μήδειας και ούτε
επειδή δεν του αρκούσαν τα παιδιά που ήδη είχε μαζί της· απεναντίας, πιστεύει ότι
χαρίζοντάς τους «βασιλικά» αδέλφια, εξασφαλίζει πως θα μεγαλώσουν όπως τους
αξίζει και θα έχουν όλοι τους μια καλή, ευτυχισμένη και χωρίς στερήσεις ζωή (στ.
547-567). Τέλος, θεωρεί πως και η ίδια θα συμφωνούσε μαζί του, αν δεν την
«πονούσε το κρεβάτι» (στ. 568), ολοκληρώνοντας με μία δυσμενή κριτική για τις
γυναίκες (στ. 569-575).
Στους στίχους 576-578, με μια σύντομη παρεμβολή του ο χορός τίθεται υπέρ
της Μήδειας, θεωρώντας ότι, αν και ο λόγος του Ιάσονα είναι περίτεχνος, εντούτοις
δεν πείθει και αποφαίνεται ότι είναι ένοχος προδοσίας. Ακολουθεί ένα έντονο
διαλογικό μέρος ανάμεσα στους δύο αντιδίκους, το οποίο δεν προσθέτει νέα
δεδομένα (στ. 579-626). Ο «αγώνας» τελειώνει με την επίκληση του Ιάσονα στους
θεούς ως μάρτυρες της βούλησής του να βοηθήσει τα παιδιά και τη Μήδεια, η οποία
πεισματικά το αρνείται (στ. 619-622), ενώ η τελευταία κλείνει απειλητικά, ξεσπώντας
με πάθος τη ζήλια και την οργή της (στ. 623-626).9
Συμφωνώ, όμως, με τον χορό, ότι ο Ιάσων, αν και απαντά στις κατηγορίες που
του προσάπτει η Μήδεια, εντούτοις δεν πείθει πως οι προθέσεις του είναι αγνές. Ενώ
στην αρχή εμφανίζεται με περισσότερη σιγουριά για τον εαυτό του, στη συνέχεια
δείχνει να αισθάνεται ότι πρέπει να υπερασπίζεται τις επιλογές του απέναντι στη
Μήδεια. Παρουσιάζοντας ως πρόσχημα για τον γάμο του το συμφέρον της
οικογένειάς του (στ. 547-567),10 δεν απαντά, ουσιαστικά, στην κατηγορία επιορκίας,
αφού η Μήδεια μιλά για όρκο αγάπης και όχι διασφάλισης της διατροφής της.11
Ο Ιάσονας πιστεύει κάθε του λέξη, καθώς τα όσα παραθέτει συνιστούν
προσωπικές του διαπιστώσεις. Κάνει χρήση όλων των επιχειρημάτων που μπορεί να
επικαλεστεί, παρουσιάζοντάς τα με σοφιστική επιδεξιότητα (χωρίς να τα επινοεί
εκείνη την ώρα), μιλώντας σοβαρά όταν εκθέτει στη Μήδεια τους λόγους για τους
οποίους θεωρεί ότι την ευεργέτησε (στ. 535-541).12 Επικαλείται τη νομιμότητα και τη
δικαιοσύνη της ελληνικής γης που γνώρισε στη Μήδεια (στ. 537-538), ενώ ο ίδιος

9
Lesky 1989:59-60.
10
Οικονόμου 2007: 30.
11
Lesky 1989:68.
12
Lesky 1989:68.

5
αυθαιρετώντας της «επιβάλλει το δίκαιο του ισχυροτέρου».13 Τα επιχειρήματά του
αντικατοπτρίζουν τον εγωκεντρικό, ιδιοτελή και υστερόβουλο χαρακτήρα του –
μιλώντας με όρους εμπορικών συναλλαγών, κέρδους και συμφέροντος (στ. 454, 461-
462, 535, 566)- ενώ αποτελούν την άλλη όψη των επιχειρημάτων της Μήδειας,14
προσαρμοσμένα στα δικά του δεδομένα και στη δική του επιχειρηματική γλώσσα του
ψυχρού υπολογισμού.
Απεναντίας, η Μήδεια, απογοητευμένη, αγανακτισμένη και θυμωμένη με την
προδοσία του Ιάσονα, επιδίδεται σε μια επιχειρηματολογία σταθερού ύφους, έχοντας
ως βασικό χαρακτηριστικό και επιδίωξη τον προπηλακισμό και τον υποβιβασμό του
Ιάσονα, εξαιτίας του οποίου βιώνει τον κοινωνικό αποκλεισμό, την εξορία και τον
συναισθηματικό ακρωτηριασμό.15 Γεμάτη οργή και πάθος, υπεραμύνεται των θέσεών
της και καταλογίζει στον Ιάσονα ευθύνες, προκειμένου να του δημιουργήσει ενοχές
και να τον προκαλέσει να απολογηθεί και να εξηγήσει λογικά τις ριζικές ανατροπές
που προκάλεσαν οι επιλογές του στη ζωή της,16 να τον πονέσει και η ίδια να
ανακουφιστεί (στ. 473-474). Είναι μία γυναίκα, η οποία ματαίως έκανε τόσες θυσίες
για τον έρωτά της· τώρα, αντιμετωπίζει την αχαριστία του, τον ξεπεσμό, την
ταπείνωση και την απειλητική εξορία, ως ανταμοιβή για την πληθωρική ερωτική της
γενναιότητα.17 Θεωρώ, λοιπόν, ότι η Μήδεια είναι πειστική, επειδή βάσει του δικού
της βαρβαρικού κώδικα αξιών –που διαφέρει από εκείνον του Ιάσονα- προσπαθεί να
υπερασπιστεί την πληγωμένη της περηφάνια, την τιμή και τη ζωή της, που
καταπατήθηκαν βάρβαρα από τον «πολιτισμένο ήρωα».

ΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ

Τα παραπάνω ενισχύονται και από την ανάλυση των χαρακτήρων των δύο
ηρώων, η οποία προκύπτει μέσα από αυτόν τον «αγώνα λόγων». Ο Ιάσονας είναι
άτομο που επιδιώκει τη σιγουριά της κοινωνικής αποδοχής, μελετώντας και
υπολογίζοντας όλες του τις κινήσεις βάσει της φιλοδοξίας του, ικανός ρήτορας και

13
Ξιφαρά 2001: 89.
14
Οικονόμου 2007: 30.
15
Οικονόμου 2007: 30.
16
Οικονόμου 2007: 37.
17
Οικονόμου 2007: 36.

6
ορθολογιστής.18 Είναι εγωκεντρικός, ιδιοτελής και υστερόβουλος, καθώς διεκδικεί
τυχοδιωκτικά μια ανώτερη κοινωνική θέση μέσω του βασιλικού του γάμου και
χαρακτηρίζεται από ηθική αναλγησία και αμοραλισμό, προβάλλοντάς τον ως το μέσο
διασφάλισης μιας πλουσιοπάροχης ζωής των παιδιών τους (στ. 547-567).19
Στη δευτερολογία του ενισχύεται η εικόνα της ανηθικότητάς του, όπου
υποστηρίζει ότι όσα έκανε για εκείνον η Μήδεια οφείλονται αποκλειστικά στην
Αφροδίτη, η οποία την υποκίνησε για να τον σώσει, υπό την επήρεια του πάθους της
(στ. 526-531). Είναι ιδιαίτερα υπερφίαλος όταν παρουσιάζει τα ευεργετήματα που
θεωρεί ότι της προσέφερε φέρνοντάς την από τη βαρβαρότητα στον πολιτισμό (στ.
535-541),20 ενώ μέχρι και τον μεταξύ τους έντονο διάλογο προβάλλει απροκάλυπτα
την ωφελιμιστική και υπολογιστική του νοοτροπία.21
Η Μήδεια ενεργεί αυθόρμητα, παρορμητικά, και ενστικτωδώς, κυριευμένη
από τα συναισθήματά της.22 Καθώς είναι υπερήφανη (κόρη βασιλιά και εγγονή του
Ήλιου), δεν επαιτεί τη συμπόνια, τον οίκτο και την ελεημοσύνη του Ιάσονα και δεν
μπορεί να δεχθεί την άδικη εγκατάλειψη και την προδοσία· η επιθυμία της δεν είναι
η διαπραγμάτευση μαζί του, αλλά η εκτόνωση και η αποφόρτιση του συσσωρευμένου
μένους εναντίον του (στ. 473-474). Ως προσωπικότητα, είναι συναισθηματική,
παθιασμένη και οξύνους, ενώ εμφορείται από έναν και μοναδικό σκοπό (όπως
γνωρίζουμε), να εκδικηθεί.23
Ο ψυχικός της κόσμος βρίσκεται συνεχώς σε σύγκρουση μεταξύ λογικής και
συναισθημάτων, τα οποία υπερισχύουν,24 ενώ αυτή η εσωτερική αντιπαλότητα
αποτελεί «το κλειδί του χαρακτήρας της». Για παράδειγμα, στην αρχή, τη μια στιγμή
εμφανίζεται να θρηνεί παθητικά, παρακαλώντας να πεθάνει (στ. 96-97) και την άλλη
να καταριέται ίδια της τα παιδιά, επιθυμώντας τον θάνατό τους, όπως και του πατέρα
τους (στ. 111-114), εξαιτίας της προδοσίας του. Στο σημείο αυτό, ίσως θα έπρεπε να
αναλογιστούμε ότι –όπως και η ίδια αναφέρει (στ. 483-484)- η κοινή πορεία της με
τον προδότη Ιάσονα βασίστηκε στη δική της θανάσιμη προδοσία της πατρικής
οικογένειάς της.25 Μια προδοσία που ετοιμάζεται να επαναλάβει με τη δολοφονία

18
Ξιφαρά 2001: 88.
19
Οικονόμου 2007: 30.
20
Οικονόμου 2007: 35.
21
Οικονόμου 2007: 37.
22
Ξιφαρά 2001: 88.
23
Οικονόμου 2007: 32, 37.
24
Οικονόμου 2007: 37.
25
Page 1990: 28.

7
των ίδιων της των παιδιών, παρά το γεγονός ότι αμφιταλαντεύεται (στ. 1021-1080),
καταστρώνοντας ψυχρά με κάθε λεπτομέρεια το θανάσιμο εκδικητικό σχέδιό της,
εκμεταλλευόμενη την ευκαιρία ασύλου από τον Αιγαία (στ. 764-810) και ξεγελώντας
με υποκρισία τον Κρέοντα (στ. 340-347) και τον Ιάσονα (τέταρτο επεισόδιο) για τις
αληθινές της προθέσεις.

Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ «ΑΓΩΝΑ ΛΟΓΩΝ»

Μία από τις δραματικές λειτουργίες του «αγώνα λόγων» έγκειται στη
συνάφειά του με το τέταρτο επεισόδιο, όπου ο Ευριπίδης αντλώντας στοιχεία από
αυτόν (τον «αγώνα») δημιουργεί έναν ψευδοαγώνα λόγων μεταξύ των ίδιων
ομιλητών. Η διαφορά είναι ότι η Μήδεια παριστάνει τη μετανοημένη, ζητώντας
ακόμα και συγνώμη από τον Ιάσονα για όσα έχει πει (στ. 869, 892). Αναφέρει ένα
προς ένα τα προηγούμενα λόγια του Ιάσονα –για τα οποία είχε τόσο έντονα
αντιδράσει πριν- λέγοντάς του πως, τελικά, έχει σε όλα δίκιο (στ. 875-893). Έτσι,
χρησιμοποιεί την ψευδή συγκατάνευση σε εκείνα τα επιχειρήματά του ως όπλο
εναντίον του. Ο σκοπός της, βέβαια, μέσω αυτής της προσποιητής μεταστροφής είναι
να προετοιμάσει το έδαφος για την επικείμενη παιδοκτονία, καθιστώντας αυτόν τον
ψευδοαγώνα μέρος του εκδικητικού σχεδίου της.
Ο «αγώνας λόγων», όντας καθοριστικής σημασίας κομμάτι της Μήδειας,
αποτελεί το μέσο το οποίο συγκεφαλαιώνει τις προθέσεις και τις επακόλουθες
ενέργειες των δύο συζύγων, σκιαγραφώντας παράλληλα τους χαρακτήρες τους,
προκαλώντας μας αισθήματα συμπάθειας ή αντιπάθειας. Μέσω της αντιπαράθεσής
τους, παρακολουθούμε τη διαφοροποίηση και την αντίθεση των κόσμων, των αξιών,
της ιδεολογίας, του τρόπου και της στάσης ζωής τους,26 πληροφορίες για την
κοινωνία (π.χ. σημασία απόκτησης αρσενικών παιδιών [στ. 490-491]).
Η αντιμαχία μεταξύ Ιάσονα και Μήδειας ανάγεται στην αρχέγονη αντίθεση
αρσενικού-θηλυκού.27 Αυτή η αντιπαράθεση θέσεων δεν έχει ως στόχο την
αναπαράσταση του τρόπου με τον οποίο ο ένας συνομιλητής υπερισχύει έναντι του
άλλου μέσω της επιχειρηματολογίας, αλλά την κατάδειξη της ανικανότητας

26
Ξιφαρά 2001: 88.
27
Ξιφαρά 2001: 88.

8
αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ των δύο αντίπαλων μερών, αυξάνοντας την ένταση
ανάμεσά τους.28 Έτσι, ο «αγώνας λόγων» παρουσιάζει συγχρόνως ένα αγεφύρωτο
χάσμα και την προεργασία της εκδικητικής πράξης.29

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ο «αγώνας λόγων» συνιστά σημαντικό τμήμα της τραγωδίας. Συμβάλλει στη

διαγραφή χαρακτήρων και προκαλεί τη συμπάθεια ή την αντιπάθεια για τους ήρωες.
Δίνει στοιχεία των ηθών και των αξιών της περιόδου εκείνης, ενώ αντιπαραθέτει δύο
διαφορετικούς πολιτισμούς. Διακρίνεται από ρητορική δομή, ρητορικά στοιχεία και
εμπεριέχει μια τέτοια επιχειρηματολογία, η οποία παρουσιάζει τη σύγκρουση δύο
διαφορετικών κωδίκων αξιών· του καιροσκόπου «πολιτισμένου ήρωα» και της
αδικημένης «βάρβαρης μάγισσας» που επιδιώκει την εκδίκηση για την προδοσία, την
επιορκία και την εγκατάλειψη από αυτόν που ακολούθησε θυσιάζοντας τα πάντα· μία
γυναίκα, η οποία μέσα από εσωτερικές συγκρούσεις πάθους και λογικής, θα
τιμωρήσει τον Ιάσονα, εξαλείφοντας το αποτέλεσμα της ένωσής τους και τον
μοναδικό δεσμό τους, αλλά παράλληλα σημαντικό κομμάτι του εαυτού της, τα ίδια
της τα παιδιά.

28
Mastronarde 2006:323.
29
Lesky 1989:67.

9
 ΠΗΓΕΣ

Ευριπίδης, 2012, Μήδεια, μτφρ. Στεφανόπουλος, Θ., Αθήνα: Εκδ. ΚΙΧΛΗ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ξιφαρά, Π., 2001, «Ο Βίος και το Ποιητικό Έργο του Ευριπίδη», στο Ανδριανού, Ε.
& Ξιφαρά, Π., Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο. Ο Δραματικός Λόγος από τον Αισχύλο
ως τον Μένανδρο, Πάτρα: ΕΑΠ, σελ. 83-110.
Οικονόμου, Α., 2007, Σημασίες του θέματος του λόγου στη Μήδεια του Ευριπίδη,
[Μεταπτυχιακή εργασία], Πάτρα: http://hdl.handle.net/10889/640 (τελευταία
πρόσβαση: 01/02/2021).
Τσίτσιου-Χελιδώνη, Χ., 2012 (α), «Ρητορικοί τρόποι», στο Εγκυκλοπαιδικός Οδηγός,
Ρητορεία και ρητορική στην αρχαιότητα, στο Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα,
Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Κ.Ε.Γ. & Ι.Ν.Σ., διαθέσιμο στο:
https://www.greek-
language.gr/digitalResources/ancient_greek/encyclopedia/rhetoric/page_089.html
(τελευταία πρόσβαση: 01/02/2021).
Τσίτσιου-Χελιδώνη, Χ., 2012 (β), «Σχήματα διανοίας», στο Εγκυκλοπαιδικός Οδηγός,
Ρητορεία και ρητορική στην αρχαιότητα, στο Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα,
Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Κ.Ε.Γ. & Ι.Ν.Σ., διαθέσιμο στο:
https://www.greek-
language.gr/digitalResources/ancient_greek/encyclopedia/rhetoric/page_092.html
(τελευταία πρόσβαση: 01/02/2021).
Lesky, Α., 1989, Η τραγική ποίηση των αρχαίων Ελλήνων, Τόμος Β΄, μτφρ.
Χουρμουζιάδης, Ν., Αθήνα: ΜΙΕΤ.
Mastronarde, D.,2006, Ευριπίδου Μήδεια, Εισαγωγή, φιλολογική επιμέλεια, σχόλια
Mastronarde, D., μτφρ. Γιωτοπούλου, Δ., Αθήνα: Εκδ. Πατάκη.
Page, D., 1990, Ευριπίδη Μήδεια, μτφρ. Γιατρομανωλάκης, Γ., Αθήνα: Εκδ.
Καρδαμίτσα.

10