czy przyszłość to kontynuacja

teraźniejszości?
 czyli
o poszukiwaniu odpowiedzi na
kilka pytań:
• Ile lasów potrzebujemy?
• Komu i dlaczego lasy są potrzebne?
• Jakich lasów potrzebujemy?
• Jak należy lasy zagospodarować:
jak użytkować i jednocześnie je chronić?
• Czy możemy się obejść bez drewna?
• Jakie zagrożenia czekają lasy w XXI wieku?
• Czy lasy państwowe są zagrożone?
www.npl.ibles.pl
 Ile lasów
potrzebujemy?
 Wg Polityki Leśnej Państwa:
w 2020 roku powinniśmy osiągnąć 30%
lesistości kraju, tzn. zwiększyć powierzchnię
lasów z 9,1 mln ha i lesistości 29,8% do
ok. 9,3 mln ha, co oznacza, że należy zalesić
ok. 200 000 ha gruntów;
w 2050 roku powinniśmy osiągnąć 33%
lesistości, a to oznacza zalesienie ok. 1,1 mln
ha gruntów.
 Jaka jest podaż gruntów ?
W Polsce występuje łącznie ok. 2,3 mln ha
gruntów marginalnych, na których produkcja
rolnicza nie jest opłacalna.
Realistyczna podaż gruntów do zalesień
wynosi jednak ok. 1,5 mln ha.
Rzeczywiście dostępnych gruntów będzie
zaledwie ok. 700 tys. ha.
Powierzchnia gruntów przewidzianych do zalesień
Powierzchnia gruntów przewidzianych do zalesienia
w latach 2001-2020 (tys. ha)
Lp Województwo sektor sektor razem
państwowy niepaństwowy
1 2 3 4 5
1 Dolnośląskie 18,1 15,6 33,7
2 Kujawsko-pomorskie 2,4 10,7 13,1
3 Lubelskie 7,3 56,7 64,0
4 Lubuskie 10,6 8,8 19,4
5 Łódzkie 2,5 56,1 58,6
6 Małopolskie 0,9 31,1 32,0
7 Mazowieckie 2,5 72,7 75,2
8 Opolskie 3,0 8,0 11,0
9 Podkarpackie 4,2 31,4 35,6
10 Podlaskie 5,9 31,4 37,3
11 Pomorskie 5,9 13,7 19,6
12 Śląskie 2,9 24,3 27,2
13 Świętokrzyskie 1,6 54,1 55,7
14 Warmińsko-mazurskie 25,1 24,9 50,0
15 Wielkopolskie 19,6 91,1 110,7
16 Zachodniopomorskie 17,5 19,4 36,9
POLSKA 130,0 550,0 680,0
 Może zmienić cele zalesień?
pasywną filozofię zwiększania
wskaźnika lesistości
zamienić na realizację celów gospodarczych
i środowiskowych, tzn. uczynić z zalesień
aktywny czynnik rozwoju:
produkcję drewna,
ochronę różnorodności biologicznej,
tworzenie korytarzy ekologicznych,
poprawę retencji wodnej,
ochronę przed erozją, osłonę przed wiatrem i hałasem,
rekreację
Zalesienia prorozwojowe:
ekonomicznie aktywne
…włączyć zadrzewienia i leśną
rekultywację?…
 FAO, Terms and Definitions,
Global Forest Resources Assessment, 2004

„Na zasoby leśne kraju składają

się lasy, inne tereny zadrzewione
oraz drzewa poza lasem”
„Forest resources include those found in forests
and other wooded land as trees outside forests”
 Narodowy Program Leśny
panel ekspertów KLIMAT (18.06.2013)
Rekomendacja (19):

Poddać weryfikacji Krajowy Program Zwiększania Lesistości z

punktu widzenia zmian klimatycznych, potrzeb zwiększenia produkcji
drewna, tworzenia korytarzy ekologicznych i zmniejszania
fragmentacji leśnych kompleksów, tworzenia nowych baz
surowcowych we współpracy z przemysłem drzewnym.
Do produkcji drewna poza ekosystemami leśnymi zaangażować Lasy
Państwowe (leśnictwo plantacyjne). We współpracy z samorządami,
rozwojem regionalnym, energetyką, rolnictwem i rozwojem wsi (…)
podjąć prace nad Krajowym Programem Zadrzewień.
Potrzebna jest wspólna polityka zalesieniowa i zadrzewieniowa
resortów odpowiedzialnych za użytkowanie ziemi, planowanie
przestrzenne i rozwój regionalny.
 co należałoby zmienić…

Zmienić filozofię zalesień:

…zalesienia i zadrzewienia są
inwestycją w rozwój
gospodarczy, ochronę zasobów
leśnych, ochronę środowiska i
ochronę przyrody
 Komu i dlaczego
lasy są potrzebne?
Las jest dzisiaj obiektem zainteresowań humanistów
wielu specjalności
(panel ekspertów DZIEDZICTWO (10-11.04.2014):
językoznawców
historyków gospodarki
historyków sztuki
etnologów
antropologów
socjologów
literaturoznawców
kulturoznawców
architektów
filozofów
etnografów
pisarzy
artystów sztuki wizualnej
muzyków
mistrzów sztuki kulinarnej
duchownych
„Wraz ze ścięciem pierwszego
drzewa rozpoczęła się kultura,
ścięcie ostatniego będzie jej
końcem”
Motto opracowania: „Wartość lasu w dziejach”
prof. Tadeusz Janicki (UAM, Poznań)
 Prof. Jarosław Szaban
„Wymiar kulturowy użytkowania lasu”;
plakat Andrzeja Pągowskiego do filmu „Siekierezada”)
 co należałoby zmienić…

…zwiększyć udział i wpływy grup

społecznych oraz głównych
interesariuszy na zarządzanie
lasami
 Jakich lasów
potrzebujemy?
 oczywiście:
WIELOFUNKCYJNYCH!
„każdy las w każdym miejscu i czasie pełni
jednocześnie różne funkcje w sposób
naturalny”
(Zasady Hodowli Lasu, 2003, §5)

„W lasach, z natury wielofunkcyjnych…)

(Instrukcja Urządzania Lasu 2012, §25 p.1)
 „Wzrost jednych funkcji lasu ogranicza
funkcje pozostałe, co rodzi konflikty między
nimi”

Polityka Leśna Państwa, rozdz. I, p. 5

 Funkcje lasu nie są ze sobą w
konflikcie.

Konflikty wywołują użytkownicy lasu,

którzy realizują sprzeczne ze sobą cele
w tym samym miejscu i czasie
 … leśnictwo
wielofunkcyjne!
 Panel ekspertów DZIEDZICTWO
Propozycje niektórych Rekomendacji:
• Zarządzanie lasami powinno uwzględniać mnogość wizji
lasów i społeczne zróżnicowanie ich postrzegania przez
użytkowników.

• Przedmiotem edukacji zarówno formalnej jak i

społecznej powinno być drewno jako produkt lasu/drzew i
nośnik historycznych zdobyczy cywilizacyjnych oraz
medium wartości kulturotwórczych.

• W ochronie przyrody, las jest kluczowym punktem

odniesienia. Dlatego zarządzanie lasami, niezależnie od
ich aktualnych funkcji i organów administracyjnych,
powinno być jednorodne, spójne i niepodzielne.
 co należałoby zmienić…

Zarządzanie lasami państwowymi

Skarbu Państwa powinno być
niezależną politycznie służbą
społecznie nadzorowaną i
obejmować ochronę przyrody w
lasach
 Jak należy lasy
zagospodarowywać:
jak użytkować i
jednocześnie je
chronić?
Użytkowaniem lasu jest:
• pozyskanie drewna i użytków niedrzewnych;
• korzystanie z usług ekosystemowych;
• pozyskiwanie informacji i wiedzy;
• czerpanie doznań estetycznych i artystycznej
inspiracji;
• ustanawianie rezerwatów i ochrona przyrody;
• odpoczynek i poprawianie zdrowia
somatycznego i psychicznego;
• utrzymywanie w lasach obiektów dziedzictwa
kulturowego;
 co należałoby zmienić…

…zdefiniować na nowo
pojęcie
„użytkowanie lasu”
 co należałoby zmienić…

…rozwój gospodarki
leśnej przez
różnicowanie
zagospodarowania
 co należałoby zmienić…

Strategicznymi planami
rozwoju objąć cały sektor
leśno-drzewny
i ochronę przyrody w
lasach
 Czy w XXI wieku
możemy się obejść bez
drewna?
 co należałoby zmienić…

…opinie o wycinaniu drzew

…programy edukacyjne
…metody promocji drewna
…zwiększyć produkcję drewna
Jakie zagrożenia
czekają lasy
w XXI wieku?
 Kluczowe zmiany warunków
środowiska na koniec XXI w
wg IPCC (2004)

• Koncentracja CO2 prawdopodobniej podwoi się;

• Średnia temperatura wzroście o ok. 1,5 – 4,5C;
• Opady wzrosną/zmniejszą średnio o ok. 3-5%;
• Poziom morza podniesie się o ok. 45 cm.
Prawdopodobne zmiany klimatu
Zmiany długości okresu wegetacyjnego
 Potencjalne reakcje
ekosystemów leśnych
• Zmiany w lokalizacji lasów
• Zmiany w strukturze lasów
• Zmiany w produkcyjności lasów
 Prawdopodobne zmiany naturalnego zasięgu
występowania sosny zwyczajnej w końcu XXI wieku
(Sykes&Prentice 1995)
 co trzeba zmienić…

…potrzebna jest adaptacja

lasów i gospodarki leśnej do
zmian klimatycznych
…promować zalesienia,
zadrzewienia i drewno
Czy lasy państwowe są
zagrożone?
Gwałtowna nowelizacja ustawy o lasach…
styczeń 2014

„…przekazanie przez LP dotacji do

budżetu może wpłynąć na ich rentowność i
doprowadzić do tego, że przedsiębiorstwo
będzie deficytowe. Taka sytuacja może
doprowadzić do sprywatyzowania lasów
państwowych”
PAP, 08-01-2014 (Gazeta Prawna)
 Narodowy Program Leśny
Panel ekspertów WARTOŚĆ
(15 października 2013)

REKOMENDACJA 12:
Las jest dobrem narodowym. Potrzebna jest
mobilizacja wszystkich sił politycznych oraz
społeczna zgoda na konstytucyjne uznanie lasów
w Polsce jako dziedzictwa narodowego, które,
będąc trwałą własnością publiczną, nie podlega
prywatyzacji.
 Narodowy Program Leśny
Panel ekspertów WARTOŚĆ
(15 października 2013)

REKOMENDACJA 25:
Istnieje pilna potrzeba określenia prawnych ram:
z jednej strony wkładu finansowego,
pochodzącego z nadwyżek wypracowanych przez
Lasy Państwowe, w rozwój gospodarki kraju i
ochrony przyrody w Polsce, z drugiej – określenia
zobowiązań państwa wobec Lasów Państwowych
jako inwestora w dobra publiczne i w tworzenie
ogólnospołecznych wartości.
 Narodowy Program Leśny
Panel ekspertów WARTOŚĆ
(15 października 2013)

REKOMENDACJA 26:
Zaliczenie lasów do strategicznych zasobów
naturalnych kraju (ustawa z 2001 roku) należy
wzmocnić poprzez zapis konstytucyjny, traktując
lasy jako dobro wspólne o samoistnej wartości.
Jedynie zapis konstytucyjny może oddalić
groźbę prywatyzacji lasów publicznych i
chronić skutecznie ich narodowy charakter.
 Art. 1. W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm. ) ……….dodaje się art.
74a w brzmieniu:

„Art. 74a. 1. Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa są dobrem

wspólnym i podlegają szczególnej ochronie.

2. Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa nie podlegają

przekształceniom własnościowym, z wyjątkiem przypadków
określonych w ustawie.

3. Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa są udostępniane dla

ludności na równych zasadach. Zasady udostępniania i gospodarowania
lasami określa ustawa.”
 co należy zmienić…
… doprowadzić do nowelizacji
Art. 74 Konstytucji RP:
Art. 74.

1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym

pokoleniom.

2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. Szczególnej ochronie podlegają lasy jako dziedzictwo
narodowe.

3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska oraz wstępu do lasów państwowych na równych
zasadach

4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.

5. Lasy państwowe podlegają zarządowi jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa w zakresie w jakim ustawa
nie przekazuje zarządu innemu organowi władzy publicznej dla potrzeb realizacji celu publicznego
uniemożliwiającego prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej.

6. Przeniesienie własności lasów państwowych może nastąpić jedynie na podstawie prawomocnego orzeczenia
sądu, gdy jest to uzasadnione celami publicznymi lub celami trwale zrównoważonej gospodarki leśnej.
 „…czemu to właśnie lasy państwowe mają
zostać w sposób szczególny potraktowanym
dobrem wspólnym?”

„…takim dobrem mogą być też kopaliny, grunty,

zabytki, dzieła sztuki, instalacje transportowe i
energetyczne, placówki służby zdrowia, kultury i
oświaty”
Prof. P. Winczorek: „Z konstytucją do lasu”
(Gazeta Wyborcza, 19 lutego 2014)
 co trzeba zmienić…

…nowa edukacja leśna

społeczeństwa pilnie potrzebna!
Dziękuję za uwagę