You are on page 1of 18

‫ ‪.....................................

:‬‬ ‫وزارة ا ــ ا 


ـــــ‬
‫ا ـذ‪..................................... :‬‬ ‫ ا   ‬

‫ا  ا
‬
‫ر*‪ $‬ا ")آة ‪.................................... :‬‬ ‫ا "ى ‪:‬ا ' ' &‪ $%‬ي‬
‫ا ‪/‬ة ‪. :‬ر ‪ %"3‬آ"‪  / 1 2‬ا ازن‬ ‫ا "‪,‬ل ‪ :‬ا ‪.‬رات ا ـ‬
‫ات ا ءة‬
‫ا ا ‬
‫‪* /1‬ـــــــــس ‪%1 pH‬ل ‪ 78 9& $‬ا "‪%1‬ل‬
‫‪ /1‬آ‪ 9T" I‬ا "‪ I%S 9 B‬ا وط ؟‬ ‫) ‪& ، :="/‬ل ‪ ،‬أ‪( :‬‬
‫‪ /2‬ه‪ E‬آ‪ E‬ا ‪1‬ت ا ‪  2"T‬؟‬ ‫‪ /2‬ا "‪ 9 B‬ا ‪"/‬ض ا ‪ A‬وا ‪"/‬ض ا =&ــ?‬
‫‪ /3‬آ‪ & V I‬و‪ :="/ W‬أو أ‪ :‬؟‬ ‫و‪ 9‬ا ‪ C‬ا ‪ A‬و ا ‪ C‬ا =&?‬
‫‪ /4‬آ‪ X I‬ا '
‪ ) 2‬أس ‪ :Y ( N"/ /‬و‪ W‬؟‬ ‫‪ IJ /3‬ا
 ا
‪A 2H‬م ا ?‪ 9 EF‬أ‪ E3‬‬
‫‪" /5‬ذا ‪.‬ر ‪ %"3‬آ"‪ 2‬إ ‪  / P‬ا ازن ؟‬ ‫‪  /‬ا ازن‬
‫‪ /6‬ه دور ‪ %"F‬ا "&ة ‪ :Y‬ا ‪1‬ت ا ‪2"T‬‬ ‫‪ /4‬ا&"ل ا‪ L‬ا ‪ 9 pKa ، Ka M"1‬أ‪3‬ــــ‪E‬‬
‫‪A‬ر ا '
‪2‬ت ) أس ‪( N"/ /‬‬
‫‪ /5‬ا&"ل 
‪ P
1‬ا "&ة )‪ 9 pH = f(V‬أ‪3‬ـــــ‪E‬‬
‫&‪ 9‬ا آ‪ B‬ا " ‪%1" :‬ل &‬

‫ا  ا واا‬ ‫اى‬

‫‪ /1‬ز‪33‬ت‬ ‫‪%1 pH /1‬ل ‪: :2‬‬


‫‪H3 /2‬ز ‪A‬س ا
*‪ %‬ا
‪F‬‬ ‫‪%1 /2‬ل ‪ N"/‬و‪%1‬ل أس ‪:‬‬
‫‪H3 /3‬ز ‪ pH‬‬ ‫‪. /3‬ر ‪ %"3‬آ"‪  / 1 2‬ا ازن ‪:‬‬
‫‪]S /4‬ط ‪: 
V‬‬ ‫‪ /4‬ا ‪1‬ت ‪ N"/‬ــ أس ‪:‬‬
‫‪E/ /5‬‬

‫أ& ‪ # $%‬ت‬ ‫ا"!‬

‫ا '‪ %‬ر‪
F :Y 3‬و‪ 9‬ا رس‬ ‫‪ /1‬ا‪,‬ز &ة ‪^ I&M N"/‬س *ي‬
‫‪" /2‬ر‪`X E"a A. 9‬ات ا ‪?T‬ءة ا ")آرة‬
‫‪A‬‬

‫ا‪ -"%‬ا‪,‬ا‪*+‬‬ ‫اا)(‬

‫‪ /1‬ا ‪T‬ب ا "ر‪:‬‬


‫‪ /2‬ا‪L‬‬
‫‪1"% (CD) /3‬آة‬

‫‪1‬‬
‫رس‬-‫  ا‬0‫ا‬

: *  ‫ ل‬pH /1
: 8 ‫ة‬9‫ ا‬: ;‫ وا‬pH ‫ اـ‬7!+ /1.1
+ -7
[H3O ] > 10 mol/ℓ ‫ ـ‬B" ="/ E 1 : ‫
ف‬7‫ ] أ‬P ‫ إ‬2" ‫ ا‬E 1" ‫ ا‬I
d
[H3O+] = 10-7mol/ℓ ‫ ـ‬B"  ‫ &ــ‬E 1
[H3O+] < 10-7mol/ℓ ‫ ـ‬B" ‫ أ‬E 1
‫ــــــــ‬3 ‫ار‬A P%F ‫"د‬F‫ ا‬$ e ) ‫ و‬H
 B" ‫ ا‬f&d ‫ ا‬9‫ا و‬3 ‫ة‬V7 A ‫ أن ا ر*م ا‬g/]
pH < 7 ‫ ـ‬B" :="1 ‫ ا‬W ‫ ا‬: ‫ أن‬i
 
‫[ و‬H3O+] = 10-pH mol/ℓ ‫ & أن‬h/ pH ‫ ا ـ‬P"
pH = 7 ‫ ـ‬B" ‫ ا "&ــــل‬W ‫ا‬
pH > 7 ‫ ـ‬B" :‫ ا ـــ‬W ‫ا‬
[H3O+] ≤ 5×10-2mol/ℓ E3‫ ا‬9 e ‫ وذ‬pH = - log[H3O+] :‫  &رة‬e )‫ آ‬2" ‫ ا‬E 1" ‫ ا‬pH P.&‫و‬
: :% "‫ آ‬2" ‫ ا‬E 1" ‫ ا‬:Y Ke ‫"ء‬% ‫ردي‬a ‫اء أ‬, ‫&ف ا‬
Ke = 10-14 : 25°C 
F Ke = [H3O+]×[OH-]
: <0=
:
& ‫ وه)ا‬pH 2> pH1P ‫دي إ‬X [H3O+]1> [H3O+]2
CT&  CT& ‫ وا‬pH j*
 [H3O+] ‫ا‬B "%‫ا آ‬
: *  ‫ ل‬pH ?+ ‫ق‬# /2.1
10 fA *‫ أآ' د‬$* P%F Ed1 h/  pH ‫ز‬H3 P%F ‫ &" إ‬:2 ‫ل‬%1 pH ‫ *س‬E3‫ أ‬9
: ‫& ل‬
‫ـ‬% AA1 ‫" ا‬A ‫ أن ا‬i
 ، pH = 2,9 ‫ أن‬3‫  و‬pH ‫ز ا ـ‬H3 ‫ &"ل‬:2 ‫ل‬%1 pH ‫
 *س‬F
2,8 < pH < 3,0 : :  ‫ل ا‬," ‫ ا‬:Y ‫رة‬d1 pH
pH ‫ ـ‬A $* P%F Ed1 h/ %" ‫ ا‬I`‫ا‬T ‫ أو ا‬pH ‫ ورق ا ـ‬P%F "& ‫أو‬

pH ‫آ  ا ل ورق اـ‬  pH ‫ ز اـ‬B) ‫آ  ا ل‬ pH ‫ورق اـ‬

2
: ‫ ول أ س‬D0 ‫ ل‬/2
: 7E D0‫ي و‬G D0 /1.2
: ‫ ط‬$I
. ‫ارة‬1 ‫ ا‬3‫ در‬C? 
F 9 %1 &
-2
pH1 = 2  ‫ و‬C1 = 10 mol/L : " ‫ ا‬lB‫ آ‬93‫رو‬H ‫ر ا‬%T ‫ل‬%1 (S1) ‫ــ‬
pH2 = 3,4  ‫ و‬C2 = 10- 2mol/L : " ‫ ا‬lB‫ آ‬e'‫ ا‬N"1 ‫ل‬%1 (S2) ‫ــ‬
‫ل ؟‬%1 E‫ آ‬:Y C ‫[ و‬H3O+] 9 ‫ ــ *رن‬1
‫ل ؟‬%1 ET 
 i
 ‫ ــ ذا‬2
‫ ؟‬9‫د‬1 ‫ ا‬92"T ‫ ا‬9%F? ‫ ا‬: ‫ &د‬f‫ ــ اآ‬3
: J ‫)ــــــــــ‬K‫ا‬
+
[H3O ]1 = C1 ‫ أن‬, : (S1) ‫ل‬%1" ‫ ا‬:Y ‫ ــ‬1
[H3O+] 2 < C2 ‫ أن‬, : (S2) ‫ل‬%1" ‫ ا‬:Y ‫ــ‬
i
‫ *ي و‬N"/ ‫ ا "ء أي ا‬:Y %‫د آ‬a HCl N"/ ‫ أن‬i
 [H3O+]1 = C1 *]& ‫ ا‬9 ‫ ــ‬2
. HCl ‫ت‬mB3 P%F ‫ي‬1  HCl N"/ ‫ل‬%1 ‫ أن‬e )‫آ‬
N"/ ‫ ا "ء أي ا‬:Y 2B3 ‫د‬a CH3COOH N"/ ‫ أن‬i
 [H3O+]2 < C2 *]& ‫ ا‬9 ‫ــ‬
. CH3COOH ‫ت‬mB3 P%F ‫ي‬1 CH3COOH N"/ ‫ل‬%1 ‫ أن‬e )‫ آ‬i
‫ و‬I&M
: EF? ‫ ا‬: ‫ ــ آ &د‬3
+ -
(‫ م‬EF?) HCl(g) + H 2O(ℓ) → H3O (aq) + Cl (aq) : (S1) ‫ل‬%1"% 

(‫ م‬p EF?) CH3COOH(ℓ) + H 2O(ℓ) = H3O+(aq) + CH3COO-(aq) : (S2) ‫ل‬%1"% 

: L‫ـــــ‬I
: ‫ ا "ء‬:Y %‫د آ‬a ‫ *ي إذا‬N"/ ‫ أ‬HA 9F ‫ل‬A
HA(aq) + H 2O(ℓ) → H3O+(aq) + A-(aq)
: ‫ ا "ء‬:Y 2B3 ‫د‬a ‫ إذا‬I&M N"/ ‫ أ‬HA 9F ‫ل‬A
HA(aq) + H 2O(ℓ) = H3O+(aq) + A-(aq)

: 7E ‫ي وأ س‬G ‫ أ س‬/2.2


:‫ ط‬$I
+ -
B‫" ا آ‬H (CH3NH 2(aq))9‫ أ‬E'‫( و‬Na (aq) + OH (aq)) ‫دم‬d ‫ ءات ا‬9 9 %1 &
: ‫ن ا  ن‬A ‫ ا‬f ‫ ا‬P%F "H pH ‫س ا ـ‬A P.F‫ أ‬25°C 
F . C = 10- 2mol/L ? : " ‫ا‬
pH2=10,8 ‫ و‬pH1= 12
‫ل ؟‬%1 E‫ آ‬:Y C q ‫روآ و*ر‬H ‫ارد ا‬a : " ‫ ا‬B‫ ا آ‬9F ‫ ــ‬1
‫ل ؟‬%1 ET 
 i
 ‫ ــ ذا‬2
‫ ؟‬9‫د‬1 ‫ ا‬92"T ‫ ا‬9%F? ‫ ا‬: ‫ &د‬f‫ ــ اآ‬3
: J ‫)ــــــــــ‬K‫ا‬
+ -pH1 -12
: ‫ردي‬a ‫اء أ‬, ‫ ا‬: 25°C 
F 
 ‫[ و‬H3O ]1 = 10 = 10 mol/ℓ : ‫دم‬d ‫ ءات ا‬:Y ‫ ــ‬1
[OH ]1= 10 mol/L : , 
‫ و‬Ke = [H3O+]×[OH-] = 10-14
- -2

[OH-]1= C1 : ‫ أن‬g/]
[H3O+] 2 =10-10,8 =1,58×10-11mol/L 9‫ أ‬E' :Y ‫ــ‬
[OH-] 2 =6,33×10- 4 mol/L : , ‫ردي‬a ‫اء أ‬, ‫ ا‬f/‫و‬

3
‫]‪ g/‬أن ‪[OH-] 2< C2 :‬‬
‫‪ 2‬ــ ‪ 9‬ا &]* ‪ i
 [OH-]1 = C1‬أن ‪ E1
 NaOH‬آ‪ :Y %‬ا "ء أي ا أس *ي ‪ .‬و
‪ i‬آ) ‪ e‬أن‬
‫‪1‬ـــــــــ‪%‬ل ا س ‪1  NaOH‬ي ‪mB3 P%F‬ت‪. NaOH‬‬
‫ــ ‪ 9‬ا &]* ‪ i
 [OH-]2 < C2‬أن ‪ :Y 2B3 E1
 CH3NH2‬ا "ء أي أ أس ‪ . I&M‬و
‪i‬‬
‫آ) ‪ e‬أن ‪%1‬ل ا س ‪1 CH3NH2‬ي ‪mB3 P%F‬ت ‪. CH3NH2‬‬
‫‪ 3‬ــ آ &د ‪ :‬ا ?‪: EF‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬
‫)‪NaOH( S) → Na (aq) + OH (aq‬‬
‫)‪CH3NH 2 (aq) + H 2O(ℓ) = CH3NH3+(aq) + OH-(aq‬‬
‫ـــــ ‪:‬‬
‫‪A‬ل ‪ B 9F‬أ أس *ي إذا ‪a‬د آ‪ :Y %‬ا "ء ‪:‬‬
‫)‪B (aq) + H 2O(ℓ) → BH+(aq) + OH-(aq‬‬
‫‪A‬ل ‪ B 9F‬أ أس ‪ I&M‬إذا ‪a‬د ‪ :Y 2B3‬ا "ء ‪:‬‬
‫)‪B (aq) + H 2O(ℓ) = BH+(aq) + OH-(aq‬‬

‫‪+ /3‬ر ) آ  ‪  0 I‬اازن ‪:‬‬


‫‪ " /1.3‬ر‪ I‬ا"‪-‬م ا‪ * B%‬و ا"‪-‬م أ‪: *<P‬‬
‫‪ $I‬ط ـ‪1‬ـ ‪:‬‬
‫‪%1 9 1,0L =1‬ل آ‪%‬ر ا ‪H‬رو‪ 93‬وذ ‪r e‬ذا ‪p 9 240mL‬ز ‪ :Y HCl‬ا "ء ا "‪CA . .A‬‬
‫‪ pH‬ا "‪%1‬ل ‪ :Y 2,0 ,
Y‬ا ‪a‬وط ا ‪T ,‬ن ا ‪ $,1‬ا " ‪VM = 24L/mol :‬‬
‫‪ 1‬ــ أآ‪& f‬د  ا ?‪ EF‬ا ‪ :2"T‬ا ‪1‬دث ؟‬
‫‪ 2‬ــ أ‪3 B,‬ول ‪A‬م ا ?‪ EF‬؟‬
‫‪ 3‬ــ ‪ "* 9F‬ا ‪A‬م أ ‪ Xmax :"tF‬؟‬
‫‪ 4‬ــ ‪ "* 9F‬ا ‪A‬م ا
‪ Xf :2H‬؟‬
‫؟‬ ‫‪ 5‬ــ أ‪ f/‬ا
‬
‫‪ 6‬ــ " ‪ u‬ذا 
‪%T 
 i‬ر ا ‪H‬رو‪ 93‬؟‬
‫ا‪)K‬ــــــــــ ‪: J‬‬
‫‪ 1‬ــ آ &د  ا ?‪ EF‬ا ‪ :2"T‬ا ‪1‬دث ‪:‬‬
‫)‪HCl(g) + H 2O(ℓ) → H3O+(aq) + Cl-(aq‬‬
‫‪ 2‬ــ ا‪,‬ز ‪3‬ول ‪A‬م ا ?‪: EF‬‬
‫&ـــــــــــــــــد  ا ?‪EF‬‬ ‫)‪HCl(g) + H 2O(ℓ) → H3O+(aq) + Cl-(aq‬‬
‫‪/‬ـــــــــــ  ا ‪%",‬‬ ‫ا ‪A‬م‬ ‫آ"ــــــــــــــــت ا "دة )‪(mol‬‬
‫ا ‪1‬ـــــ  اا‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪n0‬‬ ‫‪B‬دة‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫ا ‪1‬ــــــ  ا‪ A‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪n0 - X‬‬ ‫‪B‬دة‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬
‫ا ‪1‬ــــــ  ا
ــ‪2H‬‬ ‫‪Xmax‬‬ ‫‪n0 – Xmax = 0‬‬ ‫‪B‬دة‬ ‫‪Xmax‬‬ ‫‪Xmax‬‬

‫‪ 3‬ــ &‪ "* 9‬ا ‪A‬م أ ‪: Xmax :"tF‬‬


‫‪ P%F Ed1‬ا ‪A‬م أ ‪ :?S 
F :"tF‬ا "?‪ EF‬ا "‪n0 - Xmax = 0 " 1‬‬
‫أي ‪Xmax = n0 = 0,01mol :‬‬
‫‪4‬‬
: Xf :2H
‫م ا‬A ‫ *" ا‬9& ‫ ــ‬4
Xf = 10 mol : ‫ أي‬Xf = [H3O ]f V :2H
‫م ا‬A ‫ن ا‬TY [H3O ]f = 10- 2 mol/L :
& pH = 2
-2 + +

: 
‫ب ا‬/ ‫ ــ‬5

= 100% :
& =1
.  ‫ ا "ء‬q HCl ‫ز‬p EF? ‫ أن‬i
 u " ‫ ــ‬6

: ‫ـ‬2‫
ط ـ‬
e'‫ ا‬N"/ 9 2,86mL $,/ (.A" ‫ ا "ء ا‬P%F ‫ي‬1)500mL H& %3/ :Y fT
2,9 ,
Y ‫ل‬%1" ‫ ا‬pH CA ‫ & ا ج‬. .A" ‫ ا &ر  "ء ا‬W8 P ‫ إ‬e ‫ & ذ‬$,1 ‫ ا‬E"T ، d = 1,05 Y'‫آ‬،
‫دث ؟‬1 ‫ ا‬:2"T ‫ ا‬EF? ‫ &د  ا‬f‫ ــ أآ‬1
‫ ؟‬EF? ‫م ا‬A ‫ول‬3 B,‫ ــ أ‬2
‫ ؟‬Xmax :"tF ‫م أ‬A ‫ *" ا‬9F ‫ ــ‬3
‫ ؟‬Xf :2H
‫م ا‬A ‫ *" ا‬9F ‫ ــ‬4
‫؟‬ 
‫ ا‬f/‫ ــ ا‬5
‫ ؟‬e'‫ ا‬N"1 
 i
 ‫ ذا‬u " ‫ ــ‬6
: J ‫)ــــــــــ‬K‫ا‬
: ‫دث‬1 ‫ ا‬:2"T ‫ ا‬EF? ‫ ــ آ &د  ا‬1
CH3COOH(ℓ) + H 2O(ℓ) = H3O+(aq) + CH3COO-(aq)
: EF? ‫م ا‬A ‫ول‬3 ‫ز‬,‫ ــ ا‬2
EF? ‫&ـــــــــــــــــد  ا‬ CH3COOH(ℓ) + H 2O(ℓ) = H3O+(aq) + CH3COO-(aq)
%", ‫ـــــــــــ  ا‬/ ‫م‬A ‫ا‬ (mol) ‫آ"ــــــــــــــــت ا "دة‬
2‫ـــــ  اا‬1 ‫ا‬ 0 n0 ‫دة‬B 0 0
 A‫ــــــ  ا‬1 ‫ا‬ X n0 - X ‫دة‬B X X
2H‫ــــــ  ا
ــ‬1 ‫ ا‬Xmax n0 – Xmax = 0 ‫دة‬B Xmax Xmax
: Xmax :"tF ‫م أ‬A ‫ *" ا‬9& ‫ ــ‬3
:( N"1% 2‫ ) آ" ا "دة اا‬n0 ‫ب‬/

: , 
‫ و‬. ‫"ء‬% ",1 ‫ ا‬%T ‫ا‬ h/
n0 - Xmax = 0 " 1" ‫ ا‬EF?" ‫ ا‬:?S 
F :"tF ‫م أ‬A ‫ ا‬P%F Ed1
Xmax = n0 = 5×10- 2 mol : ‫أي‬
: Xf :2H
‫م ا‬A ‫ *" ا‬9& ‫ ــ‬4
: ‫ أي‬Xf = [H3O ]f V :2H
‫م ا‬A ‫ن ا‬TY [H3O ]f = 10- 2,9 mol/L :
& pH = 2,9
+ +

Xf = 6,3×10- 4mol

5
‫‪:‬‬ ‫‪ 5‬ــ ‪/‬ب ا
‬

‫‪= 0,0126 = 1,26 %‬‬


‫‪ 6‬ــ ا
ج ‪:‬‬
‫ا "?‪ EF‬ا "‪ e%H $ CH3COOH 1‬آ‪ %‬وه)ا &
‪ :‬أن ا ?‪ p EF‬م أي أن ‪ 
F‬ا ‪  1‬ا
‪2H‬‬
‫ ‪T %",%‬ن ا "?‪]F‬ت وا
ا‪ i‬ا‪3‬ة ‪ :Y‬ا ‪ W‬ا ?‪ C? :Y :%F‬ا *‪. L‬‬
‫ـــــ ‪:‬‬
‫ ?‪ EF‬آ"‪ :2‬ه ا ‪A‬م ا "]‪. I* 
F g/‬ر ‪  /‬ا ‪ %",‬ا ‪. 2"T‬‬ ‫ــ ا ‪A‬م ا
‪:2H‬‬
‫ ?‪ EF‬آ"‪ :2‬ا ‪A‬م ا "ا‪]H uY‬ك ا "?‪ EF‬ا "‪ 1‬آ‪ . %‬ــ &ف ‬ ‫ــ "'‪ E‬ا ‪A‬م أ ‪:"tF‬‬
‫( و‪ V‬ه)‪l‬‬ ‫) ‪F‬دا دون و‪/‬ة & ‪m 
 
F‬‬ ‫ا ‪A‬م ‪ :Y‬ا ‪ (t) t1%‬ــ‬

‫ا
 ‪]8‬ل ‪.‬ر ا ‪ P" . %",‬ا
 ا
‪A% 2H‬م ‪% 
F‬غ ا ‪ H / %",‬ا
‪2H‬‬
‫أي‬ ‫ــ ‪T‬ن ا ‪1‬ل  إذا آن‬
‫أي‬ ‫ــ ‪T‬ن ا ‪1‬ل ‪1 )  p‬ودا ( إذا آن‬

‫‪B  /2.3‬م ‪  0‬اازن ‪:‬‬


‫ـ * ا‪+ S L+‬ر ) آ  ‪:‬‬
‫"‪ 9T‬أن ‪1‬ث ‪F‬ة ?‪]F‬ت آ"‪ C? :Y 2‬ا *‪ L‬و‪ C? :Y‬ا ‪ :Y W‬ا‪ l,‬ا "` أو ا‪ l,‬ا &‪:T‬‬
‫وذ ‪ f/ e‬ا ‪a‬وط ا "?و‪ h/ M‬ا ‪ 9&  = B‬ا‪ l,‬ا ‪.‬ر أ &د  ا ?‪ 9F & :HY EF‬ا‪?1‬ظ‬
‫ا ‪ %T‬وا ‪WAY 
1a‬‬
‫ـ * ‪  0‬اازن ‪ L‬آ  ‪:‬‬
‫‪ $I‬ط ‪:‬‬
‫‪%1 =1 
F‬ل ‪ N"/‬ا'‪ e‬ذي ا آ‪ B‬ا " ‪ C = 0,10mol/ℓ :‬و‪ 3‬أن *" ا ـ ‪%1"% pH‬ل‬
‫ه‪. 2,9 :‬‬
‫‪ 1‬ــ أآ‪& f‬د  ا ?‪ EF‬ا ‪ :2"T‬ا ‪1‬دث ؟‬
‫‪ 2‬ــ أذآ ا ‪Y‬اد ا ‪ 2"T‬ا "ا‪3‬ة ‪ :Y‬ا "‪%1‬ل وا‪ f/‬اآ‪B‬ه ا "  ‪F‬ا ا "ء ؟‬
‫‪ 3‬ــ ذا 
‪ i‬؟‬
‫ا‪)K‬ــــــــــ ‪: J‬‬
‫‪ 1‬ــ آ &د  ا ?‪ EF‬ا ‪ :2"T‬ا ‪1‬دث ‪:‬‬
‫)‪CH3COOH(ℓ) + H 2O(ℓ) = H3O (aq) + CH3COO-(aq‬‬
‫‪+‬‬

‫‪ 2‬ــ ا ‪Y‬اد ا ‪ 2"T‬ا "ا‪3‬ة ‪ :Y‬ا "‪%1‬ل ه‪: :‬‬


‫‪. H2O , CH3COOH , CH3COO- , OH- , H3O+‬‬
‫ــ ‪/‬ب ا اآ‪ B‬ا "  ‪:‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-pH‬‬ ‫‪-3‬‬
‫‪[H3O ]f = [CH3COO ]f = 10 = 1,26×10 mol/L‬‬
‫×‪[CH3COOH]f = 0,1 - 1,26×10-3 = 9,8‬‬ ‫‪mol/L‬‬
‫‪ 3‬ــ ا
ج ‪ i
 :‬أن ‪ q"3‬ا ‪Y‬اد ا ‪ 2"T‬ا‪3‬ة ‪ :Y‬ا ‪ 
F %",‬ا ‪  1‬ا
‪ 2H‬و‪"T‬ت  ‪ ،‬اذ˝ا‬
‫ا ‪  / :Y %",‬ازن ن ا ‪1‬ل ‪.  p‬‬

‫‪6‬‬
: L‫ــــــــــ‬I
:Y ‫ة‬3‫ ا‬i‫]ت وا
ا‬F?" ‫ ا‬L‫ إذا آـ‬%", :2"‫ل آ‬1 :Y
. ‫ـــــ  ازن‬/ :Y %"‫ــــــــ‬, ‫ن ا‬Y  ‫"ت‬T 2H‫  ا
ــــ‬1 ‫ا‬

: Qr P ‫ـ * آ ا‬
‫م‬A ‫ ى‬P%F 
 EF? ‫]ل ا‬8 "* .   / :Y :‫ وه‬2"T ‫ ا‬%", ‫ ا‬B" ‫ار‬A Qr EF? ‫إن آ ا‬
. %", ‫& ا‬. u%& ‫ر‬F‫ و‬EF? ‫ا‬
: L‫ــــــــــ‬I
: Qr EF? ‫ &ف آ ا‬aA + bB = cC + dD  ‫ ذي ا "&د‬EF? ‫ ا‬E3‫ أ‬9
‫ة‬/‫دا دون و‬F Qr ‫ن‬T‫ و‬i‫]ت وا
ا‬F?"%  " ‫ ا‬B‫ ا اآ‬E'" [D] ، [C] ، [B] ، [A] h/
. /].7‫ا‬
‫]ت‬F?" ‫ ا‬B‫م اآ‬A" ‫ ا‬:Y‫ و‬i‫ ا
ا‬B‫ اآ‬W ‫ ا‬:Y E"& Qr ‫ب‬/ 
F ‫ــ‬
q V Qr ‫ أن‬:
& ‫ وه)ا‬:2H
‫ ا‬EF? ‫ آ ا‬9F Qrf & "
 :2‫ اا‬EF? ‫ آ ا‬9F Qri & ‫ــ‬
. %", ‫ر ا‬.

: Qr J ‫* آ  آ‬T ‫ ت‬0=:‫ـ * ا‬


e'" ‫ ا‬N"/‫ و‬e'‫ `ردة ا‬9 :2 W‫ و‬:Y EF? ‫ن &د  ا‬T : 1 ‫& ل‬
CH3COO-(aq) + HCOOH(aq) = CH3COOH(aq) + HCOO-(aq)
: 
‫ ا "ء و‬:Y ‫ ا اع )ا‬E‫آ‬
. i ‫ أو‬EF? ‫ن‬T * (‫ )ا "ء‬f)" ‫ ا‬EF?  / :Y : 2 ‫& ل‬
HCOOH(ℓ) + H 2O(ℓ) = H3O+(aq) + HCOO-(aq) : :‫ ا "ء ه‬q e'"% EF? ‫&د  ا‬
: ‫ ه‬EF? ‫آ ا‬
[ H 2O] = 1 )8^ /].7‫ ا‬Y ‫دة‬B E"& f) ‫" أن ا "ء‬
. f%7 :2"‫ آ‬i‫ ا
ا‬/‫]ت أو ا‬F?" ‫ ا‬/‫ن ا‬T EF?  / :Y : 3 ‫& ل‬
Zn(s)+ Cu+2 (aq) = Cu(s) + Zn+ 2 (aq) : EF? ‫&د  ا‬
: EF? ‫آ ا‬
، : )8^ /].7‫ا‬
: P ‫م ا‬-"J P ‫ آ ا‬G=P * ‫ـ‬
: ‫ ط‬$I
+ -
CH3COOH(ℓ) + H2O(ℓ) = H3O (aq) + CH3COO (aq) : :  ‫ ا‬EF? ‫ ا‬9T
‫ ؟‬EF?% ‫م‬A ‫ول ا‬3 B,‫ ــ أ‬1
‫ ؟‬X EF? ‫ ا‬:Y ‫م‬A ‫   ا‬2"T ‫اد ا‬Y  " ‫ ا‬B‫ ا اآ‬3‫ ــ أو‬2

7
‫ا‪)K‬ــــــــــ ‪: J‬‬
‫‪ 1‬ــ ا‪,‬ز ‪3‬ول ا ‪A‬م ‪:EF?%‬‬
‫&ـــــــــــــــــد  ا ?‪EF‬‬ ‫)‪CH3COOH(ℓ) + H 2O(ℓ) = H3O+(aq) + CH3COO-(aq‬‬
‫‪/‬ـــــــــــ  ا ‪%",‬‬ ‫ا ‪A‬م‬ ‫آ"ــــــــــــــــت ا "دة )‪(mol‬‬
‫ا ‪1‬ـــــ  اا‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪n0‬‬ ‫‪B‬دة‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫ا ‪1‬ــــــ  ا‪ A‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪n0 - X‬‬ ‫‪B‬دة‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪ Xmax‬ا ‪1‬ــــــ  ا
ــ‪2H‬‬ ‫‪n0 – Xmax= 0‬‬ ‫‪B‬دة‬ ‫‪Xmax‬‬ ‫‪Xmax‬‬

‫‪ 2‬ــ إ‪,‬د ا اآ‪ B‬ا "  ‪Y‬اد ا ‪   2"T‬ا ‪A‬م ‪ :Y‬ا ?‪: X EF‬‬
‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬

‫و
 ‪:‬‬

‫‪)HY ،‬ا &


‪ :‬أن ‪Qr‬‬ ‫=‪0‬ــــــ< ‪]8 :‬ل ا ‪1‬ل ا ‪ :2"T‬ا ‪A‬م ‪ 0 9 V X‬إ ‪ P‬ا ‪A‬م ا
‪:2H‬‬
‫‪ Qri 9 V‬إ ‪. Qrf P‬‬

‫ـ * ‪ UJ V‬اازن ‪: K‬‬
‫‪ $I‬ط ‪:‬‬
‫& ‪ N"1 9 %1‬ا'‪ C? 
F e‬در‪ 3‬ا ‪1‬ارة ‪:‬‬
‫= ‪ C1‬و  ‪pH1 = 3,40‬‬ ‫ــ )‪ (S1‬آ‪ lB‬ا " ‪mol/L : :‬‬
‫ــ )‪ (S2‬آ‪ lB‬ا " ‪ C2 = 5×10-3 mol/L : :‬و  ‪pH2 = 3,56‬‬

‫‪H3‬ز ‪pH2 "* :.&  pH‬‬ ‫‪H3‬ز ‪pH1 "* :.&  pH‬‬
‫‪ 1‬ــ أآ‪& f‬د  ا ?‪ EF‬ا ‪ :2"T‬ا ‪1‬دث ؟‬
‫‪ 2‬ــ أ‪ f/‬آ ا ?‪ EF‬ا
‪%1 ET :2H‬ل ؟‬
‫‪ 3‬ــ ذا ]‪ g/‬؟‬
‫‪ 4‬ــ ذا 
‪ i‬؟‬

‫‪8‬‬
‫ا‪)K‬ــــــــــ ‪: J‬‬
‫‪ 1‬ــ آ &د  ا ?‪ EF‬ا ‪ :2"T‬ا ‪1‬دث ‪:‬‬
‫)‪CH3COOH(ℓ) + H2O(ℓ) = H3O+(aq) + CH3COO-(aq‬‬
‫‪ 2‬ــ ‪/‬ب آ ا ?‪ EF‬ا
‪%1 ET :2H‬ل ‪:‬‬
‫‪/‬ب ‪%1"% 
 Qrf‬ل )‪. (S1‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪-3,4‬‬
‫‪ [H3O ]f = 10‬أي ‪[H3O ]f = 3,98×10 mol/L‬‬ ‫‪:
& pH1 = 3,40‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-4‬‬
‫و
 ‪[CH3COO ]f = 3,98×10 mol/L :‬‬
‫×‪[CH3COOH]f = C1 - [CH3COO-]f = 9,6‬‬ ‫و  ‪mol/L : :‬‬
‫‪= 1,65×10- 5‬‬

‫‪/‬ب ‪%1"% 


 Qrf‬ل )‪. (S2‬‬

‫‪COOH‬‬

‫‪ 3‬ــ ا "]‪/‬ــــــ‪: t‬‬


‫ 
 ‪ 9 %1"%‬أي أن ا ?‪ EF‬ا ‪1‬دث ) ?‪ N"/ EF‬ا'‪ q e‬ا "ء ( "‪B‬‬ ‫]‪ g/‬أن *"‬
‫
?‪ C‬آ ا ?‪ EF‬ا
‪ :2H‬و &‪  u%‬آ‪ B‬اا‪ :Y N"1% :2‬ا "‪%1‬ل ‪.‬‬
‫‪ 4‬ــ ا
ـــــــج ‪:‬‬
‫"'‪ "* E‬آ ا ?‪ 
F EF‬ا ‪  1‬ا
‪ %",% 2H‬أي ‪  / 
F‬ا ازن ‪ h/‬آ"ت‬ ‫آ ا ?‪ EF‬ا
‪:2H‬‬
‫ا "دة ‪]F?"%‬ت وا
ا‪. V  i‬‬
‫‪I‬ــــــــــ‪: L‬‬
‫‪  / 
F‬ا ازن ‪ %",‬آ"‪ ، 2‬آ ا ?‪ EF‬ا
‪  u%&  :2H‬آ‪ f‬اا‪ ، %",% :2‬آ‪& E‬د  ?‪EF‬‬
‫و &‪ u%‬ا ر‪ 3‬ا ‪1‬ارة ‪ 9 .‬أ‪:Y EF? E3‬‬ ‫‪ L P" K L' uY‬ا ازن *" وي إ ‪P‬‬
‫و‪aA + bB = cC + dD : :2 W‬‬

‫‪ h/‬ا ‪  1‬ا
‪  / E'" 2H‬ا ازن‬
‫=‪0‬ــــــ< ت ‪:‬‬
‫ــ ‪ L‬ا ازن ‪ K‬ا‪& uY‬د  ا ?‪ :Y EF‬ا‪ B" HY ، 9& l,‬ا ?‪ EF‬ا ‪1‬دث ‪ h/‬ا "&]ت‬
‫ا آ أ‪F HY . V7‬د دون و‪/‬ة ‪.‬‬
‫ــ ‪ L‬ا ازن ‪ ?T u%&  K‬ا ‪d1‬ل ‪ P%F‬ا ازن و ‪"T‬ت ا "دة ‪]F?"%‬ت‬

‫‪9‬‬
‫‪ VY+ /3.3‬ا  ا‪-JX‬ا ‪ L‬آ  ‪  0 WP‬اازن ‪:‬‬
‫ـ * ا‪ Z%‬ا‪-"  B%‬م ا ‪ P‬وا  ا‪-JX‬ا ‪:‬‬
‫‪ $I‬ط ‪:‬‬
‫‪C1 = 10-2mol.L-1‬‬ ‫& ‪(S1) 9 %1‬و )‪ N"1 (S2‬ا و‪ e‬آ‪B‬ه" ا " ‪ P%F :‬ا ‪f‬‬
‫‪C2 = 10-3mol.L-1‬‬
‫‪،‬‬ ‫‪ CA‬ا
*‪ %‬ا
‪%1 ET F‬ل ا‪H3 .‬ز *س ا
*‪,
Y ، %‬‬

‫‪،‬‬ ‫&‪: :.‬‬


‫‪ 1‬ــ أآ‪& f‬د  ا ?‪ EF‬ا ‪ :2"T‬ا ‪1‬دث ؟‬
‫‪ 2‬ــ أذآ ا ‪Y‬اد ا ‪ 2"T‬ا "ا‪3‬ة ‪ :Y‬آ‪%1 E‬ل ؟‬
‫‪ 3‬ــ أ‪ f/‬ا اآ‪ B‬ا "  ‪Y‬اد ا ‪ 2"T‬ا "ا‪3‬ة ‪ :Y‬آ‪%1 E‬ل ؟‬
‫  ‪ [H3O+]f‬و ‪ :Y C‬آ‪%1 E‬ل ؟‬ ‫‪ 4‬ــ ا
‪i‬‬
‫‪ :Y‬آ‪%1 E‬ل ؟‬ ‫‪ 5‬ــ أ‪"* f/‬‬
‫‪ 6‬ــ ذا 
‪ i‬؟‬
‫ا‪)K‬ــــــــــ ‪: J‬‬
‫‪ 1‬ــ آ &د  ا ?‪ EF‬ا ‪ :2"T‬ا ‪1‬دث ‪:‬‬
‫)‪C2H5COOH(ℓ) + H2O(ℓ) = H3O (aq) + C2H5COO-(aq‬‬
‫‪+‬‬

‫‪ 2‬ــ ا ‪Y‬اد ا ‪ 2"T‬ا "ا‪3‬ة ‪ :Y‬آ‪%1 E‬ل ه‪: :‬‬


‫‪ 2‬ــ ا ‪Y‬اد ا ‪ 2"T‬ا "ا‪3‬ة ‪ :Y‬ا "‪%1‬ل ه‪: :‬‬
‫‪. H2O , C2H5COOH , C2H5COO- , OH- , H3O+‬‬
‫‪ 3‬ــ ‪/‬ب ا اآ‪ B‬ا "  ‪Y‬اد ا ‪ 2"T‬ا "ا‪3‬ة ‪ :Y‬آ‪%1 E‬ل ‪:‬‬
‫ــ ‪/‬ب ا اآ‪ :Y B‬ا "‪%1‬ل )‪: (S1‬‬

‫و
‬

‫و
 ‪:‬‬

‫ــ ‪/‬ب ا اآ‪ :Y B‬ا "‪%1‬ل )‪: (S2‬‬

‫  ‪ [H3O+]f‬و ‪ :Y C‬آ‪%1 E‬ل ‪:‬‬ ‫‪ 4‬ــ ا


ج‬
‫‪ :Y‬ا "‪%1‬ل )‪T (S1‬ن‬

‫اذ˝ا‬ ‫و‬ ‫" أن‬

‫‪10‬‬
‫و‪ :Y‬ا "‪%1‬ل )‪: , (S2‬‬
‫‪ :Y‬آ‪%1 E‬ل ‪:‬‬ ‫‪ 5‬ــ ‪/‬ب *"‬
‫‪ :Y‬ا "‪%1‬ل )‪: (S2‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ :Y‬ا "‪%1‬ل )‪: (S1‬‬
‫‪ 6‬ــ ا
ـــج ‪:‬‬
‫ا
 ا
‪A 2H‬م ا ?‪  1  u%& EF‬اا‪. %",% 2‬‬
‫ـ * ا‪ Z%‬ا‪-"  B%‬م ا ‪ P‬و‪ UJ V‬اازن ‪:‬‬
‫‪ $I‬ط ‪:‬‬
‫& ا ?‪=F N"/ 9 EF‬ي ‪ 9T") RCOOH‬أن ‪ ( AH B   B‬و ا "ء ‪:‬‬
‫)‪HA(aq) + H2O(ℓ) = H3O+(aq) + A-(aq‬‬
‫ ‪ C 9T‬ا آ‪ B‬ا " ‪ :Y N"1% :‬ا "‪%1‬ل ا )ي ‪",/‬‬
‫‪ 1‬ــ أ‪3 B,‬ول ا ‪A‬م ‪& EF?%‬ا ‪   9F‬و ‪ C‬و ‪ V‬؟‬
‫و‪ C‬؟‬ ‫‪ 2‬ــ اآ‪F f‬رة ‪ L‬ا ازن ‪  K‬‬
‫‪ 3‬ــ ذا 
‪ i‬؟‬

‫ا‪)K‬ـــــــــ ‪: J‬‬
‫‪ 1‬ــ ا‪,‬ز ‪3‬ول ا ‪A‬م ‪: EF?%‬‬
‫&ـــــــــــــــــد  ا ?‪EF‬‬ ‫)‪HA(aq‬‬ ‫)‪+ H 2O(ℓ) = H3O+(aq) + A-(aq‬‬
‫ا ‪A‬م ‪/‬ـــــــــــ  ا ‪%",‬‬ ‫آ"ــــــــــــــــت ا "دة )‪(mol‬‬
‫ا ‪1‬ـــــ  اا‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪B‬دة‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫ا ‪1‬ــــــ  ا‪ A‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪n0 - X‬‬ ‫‪B‬دة‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬
‫ا ‪1‬ــــــ  ا
ــ‪2H‬‬ ‫‪B‬دة‬
‫=‬
‫=‬

‫و‪:C‬‬ ‫‪ 2‬ــ آ ‪F‬رة ‪ L‬ا ازن ‪  K‬‬

‫و
 ‪: fT‬‬

‫‪ 3‬ــ ا
ج ‪:‬‬
‫ا
 ا
‪A 2H‬م ا ?‪ L' u%& EF‬ا ازن‬

‫‪11‬‬
‫‪  0 /4.3‬اازن ا‪ L *  %!-‬آ  ‪:‬‬
‫ـ * ا  أ‪BL‬ي   اازن ‪:‬‬
‫
‪ 9F i‬ا ‪d‬دم ا ?&ل ‪ 9‬أ‪Y‬اد ا "?‪]F‬ت ا‪T‬ر ا وا‪ ETa W‬روا‪3 W‬ة ‪ HtY‬ا‪ i‬و ‪ 9T‬أ‪Y‬اد‬
‫ا
ا‪d i‬دم ‪ H=& q‬ا &‪ N‬آ) ‪ ETa e‬ا "?‪]F‬ت اا‪ 9 . 2‬ا
‪ /‬ا€‪ :Y 2d/‬ا ا ‪HJ‬ر‬
‫ا
ا‪T i‬ن أع ‪ 9‬ا‪ H2?8‬و ‪ & 9T‬ة ‪T‬ن ‪ ETa F‬ا
ا‪ i‬و إ ‪ F P‬ا‪ h1 H2?8‬آ"‬
‫ا "دة ‪]F?"%‬ت وا
ا‪TY V  i‬ن ‪  /‬ا ‪ :Y %",‬ازن ‪)H‬ا 
")ج ا ‪1‬ل ا ‪ :2"T‬ا "‪1‬ود )‪p‬‬
‫ا م ( ?‪1 EF‬ث ‪ :Y‬ا‪,‬ه‪& 9‬آ‪ C? :Y 9‬ا *‪L‬‬

‫ـ * ‪  0‬اازن ا‪ L *  %!-‬آ  ‪:‬‬


‫‪  / 
F‬ا ازن ‪ %",‬آ"‪ 2‬آ"ت ا "دة ‪]F?"%‬ت وا
ا‪ P%F V  i‬ا "ى ا &‪P%F 9T . :‬‬
‫ا "ى أ "‪H,‬ي و‪t‬ا ‪1%‬آ ا ""ة ‪Y‬اد ا
‪ 9F ,‬ا ‪1‬ارة ‪1‬ث ا‪.7‬ات ‪ 9  &Y‬أ‪Y‬اد‬
‫ا "?‪]F‬ت ‪ H3 9‬و‪ 9‬أ‪Y‬اد ا
ا‪ H3 9 i‬أ‪8‬ى ‪)H ،‬ا ‪ 9F $%T‬ازن د
‪. :T‬‬

‫‪ /4‬ا‪X‬ت ‪ D0‬ــ أ س ‪:‬‬


‫‪ /1.4‬ا  ا  ‪:‬‬
‫‪ /1.1.4‬ا \ ا‪,‬ا‪  *+‬ء ‪:‬‬

‫‪ a‬ا‪-:‬ام ‪H2O *!9) ?J‬‬


‫‪   $+ b‬ردة ا‪-B‬رو‪I‬م ‪   $+ c .‬ردة ا‪-B‬روآ‪-‬‬
‫ا "ء ا "‪ eT? .A‬ذا إ ‪` P‬ارد ‪ H3O+‬و ‪ OH-‬و‪ uY‬ا ?‪ EF‬ذي ا "&د  ‪:‬‬
‫)‪H2O(ℓ) + H2O(ℓ) = H3O+(aq) + OH-(aq‬‬

‫‪12‬‬
: ‫ ردي  ء‬$‫اء أ‬-L‫ ا‬/2.1.4
-14
. Ke = 10 : 25°C 
F ، :2 ‫ل‬%1 E‫ آ‬E3‫ أ‬9
pKe = 14 : 
‫ و‬Ke = 10-pKe ‫ أي‬pKe = - logKe : pKe ‫&ف‬

: pH ‫ ا ـ‬$% /3.1.4
: ‫
ف‬7‫ ] أ‬P ‫ إ‬2" ‫ ا‬E 1" ‫ ا‬I
d pH ‫ ا ـ‬$* f/‫ و‬14 P ‫ إ‬0 9 %"F 2" ‫ ا‬E 1" ‫ ا‬pH V
: ‫ل‬-‫ال ا * ا‬
Ke = [H3O ] = 10 : 
‫[ و‬H3O ]éq = [HO-]éq ‫ ـ‬B"
+ 2 -14 +

logKe = log[H3O+]2 = 2log[H3O+] → - log[H3O+] = -

→ pH = pH = 7
: *^‫ال ا * ا‬
pH < 7 :
& ‫وه)ا‬ : 
‫[ و‬H3O+]2 > Ke : 
‫[ و‬H3O+]éq > [HO-]éq ‫ ـ‬B"
: * ‫ال ا * ا‬
pH >7 :
& ‫وه)ا‬ : 
‫[ و‬H3O+]2 < Ke : 
‫[ و‬H3O+]éq < [HO-]éq ‫ ـ‬B"
: L‫ــــــــــــ‬I
: :2" ‫ل ا‬%1" ‫ن ا‬T 25°C 
F

‫و‬ ‫أي‬ & ‫ــ‬


‫و‬ ‫أي‬ ="/ ‫ــ‬


‫و‬ ‫أي‬ ‫ــ أ‬

:( D0/‫  ت ) أ س‬%& pKa ‫ و‬Ka E‫ ا‬UJ‫ا‬V /2.4


: ( D0/‫  ) أ س‬%& Ka E‫ ا‬UJ V 7!+ * ‫ـ‬
: ‫ ا "ء‬q HA N"1 ‫ ا‬EF?  ‫&د‬
HA(aq) + H2O(ℓ) = H3O+(aq) + A-(aq)
(HA/A-) 2
'% Ka M"1 ‫ ا‬L =‫ أ‬P" EF? ‫ "&د  ا‬uY‫ ا "ا‬K ‫ ا ازن‬L ‫إن‬

: *  ‫ آ‬HA/A-  %& pKa ‫ف اـ‬I


: 
‫و‬
: <‫ــــــــــــ‬0=
. H
 "Y C ‫ *ة ا‬e )‫ وآ‬H
 "Y ‫"ض‬/ ‫ر *ة ا‬A 9 9T" ‫و‬ M"1 ‫ ا‬L‫ا‬
. I&M‫ أ*ى وا س ا‬N"1 ‫ن ا‬TY V7‫ا‬ ‫اآ آن‬ ‫" آن‬%‫ــ آ‬
. I&M‫ ا‬N"1 ‫ن ا س أ*ى وا‬TY ‫اآ‬ ‫ آن‬V7‫ا‬ ‫" آن‬%‫ــ آ‬

13
‫ا=‪ pH ?J G‬و ‪: pKa‬‬
‫‪ 9‬ا‪ E3‬آ‪ ) 2
 E‬أس‪: ( N"//‬‬

‫‪Y‬ن‬

‫اذ˝ا‬

‫‪I‬ــــــــــ‪: L‬‬

‫ـ * ‪X L‬ت ‪ cd+‬ا‪  b‬ا^ أو ا  &‪ )  %‬أ س‪:( D0/‬‬
‫ز ]ث ‪/‬ت ‪.‬‬ ‫ا &]*‬

‫ ‪ 2
'%‬ا "&ة ‪.‬‬ ‫ا  او‪ pH : W‬ا "‪%1‬ل اآ ‪9‬‬

‫و
‬ ‫&
‪:‬‬ ‫إذا آن‬

‫و
  ‪.  p ?7 3‬‬ ‫و
 ‪:‬‬
‫ ‪ 2
'%‬ا "&ة ‪.‬‬ ‫ا  ا& ‪ pH : I‬ا "‪%1‬ل وي إ ‪P‬‬

‫و
‬ ‫&
‪:‬‬ ‫إذا آن‬

‫و
 ‪T‬ن ا ‪ ?d‬ا  ه‪ :‬ا ‪.  V‬‬ ‫و
 ‪:‬‬
‫ ‪ 2
'%‬ا "&ة ‪.‬‬ ‫ا  ا& & ‪ pH :‬ا "‪%1‬ل ا‪9 V7‬‬
‫و
‬ ‫&
‪:‬‬ ‫إذا آن‬

‫و
 ‪T‬ن ا ‪ ?d‬ا ‪ ="1‬ه‪ :‬ا ‪.  V‬‬ ‫و
 ‪:‬‬

‫‪,‬ل ‪ f%V‬ا ‪ ?d‬ا ‪ ="1‬او ا ‪ ?d‬ا ‪(A/B) 2


'%‬‬

‫‪14‬‬
‫‪ WP Z+ /3.4‬ا ا‪ 7‬ا‪: I‬‬
‫^‪ ] )8‬أ‪ f‬ا‪8‬ر ‪ :Y q= ،‬ا ول آ" ‪ 9‬ا "ء ا "‪ ، .A‬و‪ :Y‬ا '‪ :‬آ" ‪%1 9‬ل ‪N"/‬‬
‫ا'‪ e‬و‪ :Y‬ا ' ‪ h‬آ" ‪%1 9‬ل ا ‪d‬د ‪.* I= .‬ات ‪ 9‬ازرق ا و"ل ا ‪ P‬آ‪%1 E‬ل ‪.‬‬

‫ا ‪ I`T‬ا "‪%‬ن ‪F‬رة ‪) 2


 9F‬أس‪ h/ (N"//‬ا ‪ ?d‬ا ‪ ="1‬وا ‪ ?d‬ا  ‪ C? "H C‬ا ‪%‬ن‬
‫و‪HIn/In- : B  2
'% B‬‬
‫&د  ?‪ EF‬ا ‪ I`T‬ا "‪%‬ن ‪ q‬ا "ء ه‪HIn(aq) + H2O(ℓ) = H3O+(aq) + In-(aq) : :‬‬
‫&‪ :.‬ازرق ا و"ل ا ‪%‬ــــن ا ‪ :Y =8‬ا ‪ W‬ا "&ل وا ‪%‬ــــن ا ‪ :Y ?7‬ا ‪ W‬أ ‪:=1‬‬
‫وا ‪%‬ــــن ا زرق‬
‫‪ :Y‬ا ‪ W‬ا ‪FA‬ي ‪.‬‬
‫=‪0‬ـــــــــ< ت ‪:‬‬
‫‪-‬‬
‫‪ L' B‬ا ‪: h/ B  HIn/In 2
'% M"1‬‬

‫و  ‪.pH "A :‬‬ ‫إن ن ا "‪%1‬ل &‪


 u%‬‬

‫‪ ETa‬أ‪ %p‬و‪: ,‬‬ ‫‪Y‬ن ا ‪?d‬‬ ‫ــ إذا آن‬


‫‪ ETa‬أ‪ %p‬و‪: ,‬‬ ‫‪Y‬ن ا ‪?d‬‬ ‫ــ إذا آن‬
‫‪Y‬ن ن ا "‪%1‬ل‬ ‫‪A‬رب‬ ‫‪h/ ،‬‬ ‫ــ ‪ 9‬ا‪ E3‬ا "‪,‬ل‬
‫‪T‬ن ‪ 9 iB‬ا ‪)H 9%‬ا "‪ P‬ه)ا ا "‪,‬ل )‪,‬ل ا ‪ V‬ا ‪(:%‬‬

‫‪ /4.4‬ا !ة اـ ‪: ! pH‬‬


‫ـ * اآ‪ Z‬ا‪  Z!L‬ا !ة وا;ات ا‪: Z‬‬
‫ــ =‪%1 q‬ل & ‪ :Y‬ا ‪ 9 Va ",/ )8^ ، a‬ا "‪%1‬ل ا ‪ (]') :="1‬آ‪ lB‬ا " ‪I= $ Ca :‬‬
‫ا "ء ا "‪ "p EH P/ .A‬ر ‪H3‬ز ‪ :Y  pH‬ا "‪%1‬ل ‪.‬‬
‫ــ "] ا ‪%1"  /1‬ل ا ‪ :‬ا )ي آ‪. Cb lB‬‬
‫ــ ‪ fT‬ر‪ ,‬ا "‪%1‬ل ا ‪ P%F :‬ا "‪%1‬ل ا ‪pH "* E, Vb $,/ fT 
F h1 :="1‬‬
‫ا "‪)iB‬ا‪ t‬ا ‪d‬رة( ‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫ب‬T" ‫ ا‬: ‫ل ا‬%1" ‫ ا‬$,/   iB" ‫ ا‬pH ‫ات‬V E'" ‫ ا "&ة ا )ي‬P
1
 $ ‫ــ‬
‫أي‬

: ‫د‬b‫ا ل ا‬J \!I &!X‫ ا‬D0 ‫  !ة ل‬: (1) ‫& ل‬
lB‫ ا )ي آ‬: ‫ل ا‬%1" ‫ ا‬,‫ ر‬fT $ :="1 ‫ل ا‬%1" ‫ ا‬9 a ‫ ا‬:Y q=
$ $ ‫ب‬T $,/ E‫ آ‬E3‫ ا‬9 iB" ‫ ا‬pH "* E, : " ‫ا‬
‫ ا "&ة‬P
1


. ‫  ل ادا اب‬Vb


‫   ا‬pH ‫ر اـ‬
: ‫! د ا ه‬
+ -
CH3COOH(aq) + H2O(ℓ) = H3O (aq) + CH3COO (aq)

16
‫‪ W%% $G %‬ا !ة ‪:‬‬
‫‪B‬ا ا ـ ‪W pH‬ء ‪.‬‬ ‫ــ ‪ :Y‬ا ‪B,‬ء‬
‫‪B‬ا ا ـ ‪ F pH‬اآ ‪.‬‬ ‫ــ ‪ :Y‬ا ‪B,‬ء‬
‫‪B‬ا *‪ ]%‬و‪X .‬ول ا ‪ ) / "* P‬ا "
‪X P
1‬ول ا ‪A W8 P‬رب‬ ‫ــ ‪ :Y‬ا ‪B,‬ء‬
‫أ‪. ( :AY‬‬
‫أي‬ ‫و‪ .A 
F‬ا ‪: , XYT‬‬
‫و
 ‪: ,‬‬ ‫و
 ‪: ,‬‬
‫& ل )‪!  : (2‬ة ل ا‪ $%‬در ‪J‬ا ل ‪ D0‬آر ا ء ‪:‬‬
‫أ‪ t‬ا ‪ *.‬ا  &"‪S E‬ي‬
‫‪ "I ?+‬ا ‪ "!J T‬ا ? ااز!? ‪:‬‬

‫(‪:‬‬ ‫‪ "I ?+‬ا ‪ !# ?P T‬ا‪=PK‬م ا‪ "!# ) *e‬ا‪ ! B%‬ا<‪W%% W‬‬

‫‪17‬‬
: I‫! ا !ة ا‬# ?P T ‫" ا‬I ?+

: G %‫ س ا‬G !# ?P ‫* ا !ة‬T T ‫" ا‬I ?+

18

You might also like