§4 Trao ®æi nhiÖt trong lß löa.

4-1 Trao ®æi nhiÖt:

Trong lß löa nguån nhiÖt chñ yÕu lµ ngän löa. T¹i ®©y ngän löa, vá lß vµ vËt liÖu
trao ®æi nhiÖt cho nhau. Vai trß ®èi l-u khi nhiÖt ®é h¬n 12000C chØ chiÕm 5 – 10%
nghÜa lµ bøc x¹ chiÕm vÞ trÝ chñ yÕu.
NÕu vËt liÖu nung l¹i h¬i trong (nh- thuû tinh ch¼ng h¹n) th× dßng bøc x¹ sÏ cÊp
cho líp vËt liÖu h¬i s©u phÝa d-íi vµ ®¸y lß.

TÝnh to¸n trao ®æi nhiÖt trong lß löa rÊt phøc t¹p v× phô thuéc vµo c¸c nh©n tè
kh¸c nhau, kÝch th-íc phßng lß, kÝch th-íc vµ vÞ trÝ cña ngän löa, tÝnh chÊt ngän löa
v.v..
Khi tÝnh to¸n thùc tÕ th-êng coi nhiÖt ®é vµ ®é ®en cña khÝ, kho¶ng ch¸y cña lß
®-îc lÊp ®Çy hoÆc mét phÇn bëi khÝ (ngän löa), ngän löa cã h×nh d¸ng nhÊt ®Þnh, ®é
®en ®ång ®Òu. Ph-¬ng ph¸p tÝnh to¸n trao ®æi nhiÖt trong lß löa trong ®iÒu kiÖn c¸c
dßng bøc x¹ ph©n bè ®ång ®Òu tõ ngän löa ®· ®-îc B.N.Timofeev ®Ò ra ®Çu tiªn, ë
ph-¬ng ph¸p nµy ta sÏ thµnh lËp c©n b»ng nhiÖt cña mçi mÆt tham dù trao ®æi nhiÖt:
VËt liÖu, vá lß, t-êng lß. Do ®ã ng-êi ta th-êng gäi nã lµ ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch.
ë ®©y chóng ta sö dông nh÷ng c«ng thøc ®¬n gi¶n h¬n ®Ó dÔ dµng tÝnh to¸n.
Dßng nhiÖt tæng tõ khÝ vµ bÒ mÆt trong cña lß (t-êng lß) cho vËt liÖu nung x¸c
®Þnh b»ng c«ng thøc:
Tk 4 T
Qvl = CC [( ) − ( vl ) 4 ]Fvl W
100 100
CC – hÖ sè bøc x¹ chung cña khÝ vµ t-êng lß cho vËt liÖu.
TK, Tvl – nhiÖt ®é tuyÖt ®èi cña khÝ vµ vËt liÖu nung, 0K.
Fvl – bÒ mÆt nhËn nhiÖt cña vËt liªu, m2.
NÕu nhiÖt ®é khÝ vµ vËt liÖu thay ®æi ë lß lµm viÖc liªn tôc th× chªnh lÖch nhiÖt
®é cã thÓ x¸c ®Þnh:
Tk 4 Tvl 4 T T T T'
( ) −( ) = [( C ) 4 − ( vl ) 4 ][( Kr ) 4 − ( vl ) 4 ]
100 100 100 100 100 100
TC - nhiÖt ®é ch¸y lý thuyÕt cña nhiªn liÖu, nÕu nhiªn liÖu ch¸y ë kho¶ng
lµm viÖc cña lß, 0K.
Tvl ,Tvl’ – nhiÖt ®é ®Çu vµ cuèi cña vËt liÖu, 0K.
TKr – nhiÖt ®é khÝ lóc ra khái z«n lµm viÖc cña lß, 0K
HÖ sè bøc x¹ chung CC tõ khÝ vµ t-êng lß cho vËt liÖu nung x¸c ®Þnh theo c«ng
thøc cña V.N.Timofeev:

1
  (1 −  k ) + 1
Cc = 5,7 vl . k .
 (1 −  k )[ vl +  k (1 −  vl ) +  k
W/m2.®é
K, vl - ®é ®en cña khÝ vµ bÒ mÆt vËt liÖu.
 - hÖ sè b»ng tû lÖ gi÷a bÒ mÆt nhËn nhiÖt cña vËt liÖu Fvl vµ bÒ mÆt trong cña
t-êng lß Ft.
Theo D.V.Budrin:
CC = 5,7vl.K W/m2.®é (3-117)
Trong ®ã
1
+1− k

K=
1− k 1
[ vl +  k (1 −  vl )] +
k 
1 Ft
= =
 Fvl - ®é ph¸t triÓn cña t-êng lß.

NÕu ký hiÖu  = vl + k(1 - vl) ta cã:

 +1− k
K=
1− k
 + (3-118)
k
Gi¸ trÞ hÖ sè nh©n K cã thÓ t×m trong biÓu ®å cña Budrin (h×nh 3-12)

2
h×nh 3-12
NÕu vËt liÖu kh«ng xÕp kÝn nÒn lß th× gi¸ trÞ vl ë c«ng thøc 3-118 ta thay b»ng:
 vl
 ' vl =
F ' vl
1 − (1 −  vl )(1 − )
Fvl
Fvl’ – bÒ mÆt nhËn nhiÖt thùc cña vËt liÖu, m2
Fvl – bÒ mÆt nÒn lß chung, m2
Fvl’/ Fvl – ®é dµy cña vËt liÖu ë nÒn lß.
NÕu kÓ c¶ dßng nhiÖt ®èi l-u tõ khÝ tíi vËt liÖu vµ t-êng lß vµ tæn thÊt nhiÖt ra
m«i tr-êng xung quanh bëi t-êng lß th× hÖ sè bøc x¹ chung sÏ b»ng:
 (1 −  K ) + 1 + K1 + K 2
 ' c = 5,7 K . vl
 (1 −  K )[ vl +  K (1 −  vl )] +  K W/m2.®é4

K1 – hÖ sè, kÓ ®Õn dßng nhiÖt ®èi l-u, q®l (W/m2) tõ khÝ tíi t-êng trõ ®i tæn thÊt nhiÖt
qtt (W/m2) ra m«i tr-êng xung quanh qua t-êng.
(q dl − qtt )(1 −  K )
K1 =
5,7.10−8  vl K (TK4 − Tvl4 )
K2 – hÖ sè, kÓ ®Õn dßng nhiÖt ®èi l-u tõ khÝ tíi bÒ mÆt vËt liÖu
q dv . (1 −  K )[ vl +  K (1 −  vl )] + q dv . K
K2 =
5,7.10−8  vl K (TK4 − Tvl4 )
q®l – dßng nhiÖt ®èi l-u tõ khÝ tíi t-êng lß (2-26).

3
 q®l = ®l (tK – tt) (W/m2)

qtt – tæn thÊt nhiÖt ra m«i tr-êng xung quanh qua t-êng lß.
1
qtt = (t1 − t kk )
 1
 + W/m2
 2
q®v – dßng nhiÖt ®èi l-u tõ khÝ tíi vËt liÖu nung

q®l = ®l (tK – tvl) (W/m2)

CÊp nhiÖt b»ng ®èi l-u sÏ t¨ng l-îng nhiÖt ®i tõ khÝ tíi vËt liÖu nh-ng tæn thÊt
nhiÖt ra m«i tr-êng xung quanh sÏ gi¶m l-îng nhiÖt ®i tõ khÝ tíi vËt liÖu. Víi sai sè
kh«ng lín l¾m cã thÓ coi K1 + K2  0 vµ bµi to¸n sÏ gi¶n ®¬n h¬n.
§Ó x¸c ®Þnh nhiÖt ®é bÒ mÆt trong cña t-êng lß t¹i z«n nhiÖt ®é cao, nhiÖt ®é
nµy cÇn ph¶i biÕt ®Ó tÝnh tæn thÊt b»ng dÉn nhiÖt ra m«i tr-êng xung quanh, cã thÓ sö
dông c«ng thøc:

Tt = 4 Tvl4 +  (TK4 − Tvl4 ) 0

K (3-122)
HÖ sè nh©n theo Budrin:
 +1− 
=
1− k
 +
k
§¹i l-îng  n»m trong kho¶ng 0,85 – 0,95 nÕu ®· biÕt nhiÖt ®é Tvl vµ Tt th×
nhiÖt ®é khÝ x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:

Tt 4 − Tvl4 (1 −  )
TK = 4
 0
K

4-2 C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn trao ®æi nhiÖt

Trong z«n nung nguån nhiÖt cung cÊp chñ yÕu lµ ngän löa, v× vËy ®Çu tiªn
chóng ta h·y kh¶o s¸t ®é s¸ng hay ®é ®en cña ngän löa vµ ¶nh h-ëng cña nã ®Õn kh¶
n¨ng bøc x¹ nhiÖt. Khi ch¸y cacbon hydro nhÑ sÏ t¹o ra c¸c h¹t cacbon 0,02 – 0,3
micron víi sè l-îng 1,3.108 h¹t trong 1 cm3 löa. Khi ch¸y dÇu vµ mazót t¹o ra h¹t ®Õn
50 micron vµ dµi hµng tr¨m micron.
MÆc dï c¸c h¹t nhá 0,05 – 0,3 micron cã ®é ®en nhá, nh-ng kh¶ n¨ng bøc x¹
chung cña c¶ khèi khÝ ®ã l¹i lín. Nh÷ng h¹t lín (20 – 30micron) ®é ®en cña b¶n th©n

4
tõng h¹t kh¸ lín (gÇn b»ng 1) nh-ng sè l-îng h¹t l¹i Ýt, nªn kh¶ n¨ng bøc x¹ cña ngän
löa l¹i kh«ng lín. V× vËy viÖc ch¸y than bôi (h¹t 50 – 100 micron) cã kh¶ n¨ng bøc x¹
nhá.
Ngän löa cã nhùa h¹t må hãng 1 – 4 micron cã c-êng ®é bøc x¹ cùc ®¹i. ë
nhiÖt ®é nh- nhau, ngän löa s¸ng bøc x¹ tèt h¬n ngän löa kh«ng s¸ng. Nh-ng nÕu tiªu
tèn khÝ than nh- nhau th× cÇn ph¶i xÐt cÈn thËn.
Kinh nghiÖm cña Serman chØ r»ng, khi ch¸y khÝ thiªn nhiªn ngän löa s¸ng cã ®é
®en lín vµ kh¶ n¨ng bøc x¹ lín h¬n ngän löa kh«ng s¸ng. Nh-ng bøc x¹ chung cña khÝ
vµ vá lß cho vËt liÖu ë ngän löa s¸ng l¹i kÐm h¬n ngän löa kh«ng s¸ng.
N.A.Zakharikov chØ r»ng, t¨ng ®é s¸ng cña ngän löa khi tiªu tèn khÝ nh- nhau ë
lß thÝ nghiÖm sÏ dÉn tíi gi¶m cÊp nhiÖt cho ®¸y lß so víi ngän löa ng¾n kh«ng s¸ng.
NhiÖt ®é cµng thÊp, ngän löa kh«ng s¸ng cµng cã hiÖu øng cao h¬n so víi ngän löa
s¸ng.
ë lß thuû tinh ng-êi ta l¹i cã kÕt qu¶ kh¸c.
Dßng nhiÖt bøc x¹ ®Õn mÆt nhËn nhiÖt trong lß:
q = . T4 (3-124)
NÕu t¨ng ®é s¸ng, hÖ sè  t¨ng lªn vµ nhiÖt ®é T h¹ xuèng. So s¸nh hai dßng
nhiÖt s¸ng qS vµ kh«ng s¸ng qK cã thÓ viÕt:
q s  s (T − T ) 4  s T
=  (1 − 4 )
qk  kT 4
k T (3-125)

T – nhiÖt ®é ngän löa kh«ng s¸ng.

T - ®é gi¶m nhiÖt ®é cña ngän löa s¸ng so víi ngän löa kh«ng s¸ng.
S, K – hÖ sè bøc x¹ khi ngän löa s¸ng vµ kh«ng s¸ng.
ë nhiÖt ®é cao ¶nh h-ëng cña hÖ sè nh©n gi¶m ®i:
T
(1 − 4 ) 1
T
Vµ S lu«n lín h¬n K, cÊp nhiÖt cña ngän löa s¸ng sÏ lín h¬n ngän löa kh«ng
T
s¸ng. ë nhiÖt ®é thÊp th× ng-îc l¹i sè nh©n (1-4. ) nhá h¬n 1 nhiÒu vµ cÊp nhiÖt cña
T
ngän löa kh«ng s¸ng l¹i lín h¬n.
§Ó t¨ng ®é s¸ng cña ngän löa ng-êi ta th-êng pha nhùa than (H¾c Ýn) hoÆc
mazót vµo dßng khÝ vµ ph-¬ng tr×nh 3-125 trªn sÏ cã d¹ng:

q  (T + T )  T 4
=s s
 (1 + 4 ) s

q k  T  k
4
T k
(3-126)

5
 C¶ hai ®Òu biÕn thiªn theo mét h-íng do ®ã c¸cbon ho¸ dßng khÝ do pha thªm
nhiªn liÖu láng cã ý nghÜa rÊt cao.
ë ngän löa s¸ng, tæn thÊt nhiÖt ra m«i tr-êng xung quanh kh«ng ¶nh h-ëng ®Õn
cÊp nhiÖt cho vËt liÖu. NÕu ngän löa hoµn toµn trong suèt (®é ®en rÊt nhá), nhiÖt ®é
t-êng lß bÞ h¹ thÊp, tæn thÊt nhiÖt ra m«i tr-êng xung quanh cã ¶nh h-ëng nhiÒu ®Õn
cÊp nhiÖt cho vËt liÖu. T-êng lß sÏ trao cho vËt liÖu tÊt c¶ nhiÖt nhËn ®-îc tõ khÝ sau
khi ®· trõ phÇn tæn thÊt ra m«i tr-êng xung quanh vµ tÝch luü bëi t-êng lß. Tr-êng hîp
®Çu K = 1 nªn TK  Tt, gi÷a t-êng lß vµ vËt liÖu kh«ng cã sù trao ®æi nhiÖt. Tr-êng hîp
sau K = 0, t-êng lß vµ vËt liÖu cã trao ®æi nhiÖt nªn nhiÖt ®é cña t-êng lß cã ¶nh
h-ëng ®Õn cÊp nhiÖt cho vËt liÖu.
NÕu t¨ng kÝch th-íc cña ngän löa th× l-îng nhiÖt truyÒn cho vËt liÖu lóc ®Çu
t¨ng nhanh ®Õn d/B = 0,5 (d: ®-êng kÝnh ngän löa, B: chiÒu réng lß) sau ®ã t¨ng chËm.
ChiÒu dµi cña ngän löa phô thuéc vµo tèc ®é ch¸y nhiªn liÖu. NÕu ch¸y nhanh, ngän
löa sÏ ng¾n nh-ng nhiÖt ®é ngän löa l¹i cao. NÕu ch¸y chËm, ngän löa kÐo dµi ra, song
nhiÖt ®é cña ngän löa l¹i thÊp h¬n. V× vËy tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ mµ duy tr× ngän
löa dµi hay ng¾n. VÝ dô ë lß nÊu thuû tinh cÇn ®¶m b¶o nhiÖt ®é ph©n bè ®ång ®Òu trªn
®-êng ®i cña khÝ, ngän löa cÇn dµi nh-ng nhiÖt ®é cña ngän löa vÉn ph¶i duy tr× ë
ph¹m vi cho phÐp. NÕu ®Ó ngän löa qu¸ dµi, mét phÇn ngän löa v-ît khái khu nung
luyÖn, sÏ g©y tæn th©t nhiÖt. NÕu h-íng ngän löa d-íi mét gãc vµo vËt liÖu, ®ång thêi
®iÒu chØnh ®Ó khu vùc nhiÖt ®é vµ tèc ®é lín nhÊt trªn mÆt vËt liÖu gi¶m sù x¸o trén
ngän löa víi m«i tr-êng xung quanh ë phÝa trªn vµ d-íi ngän löa, th× cÊp nhiÖt cho vËt
liÖu sÏ t¨ng lªn ®ång thêi vá lß l¹i bÒn h¬n.
CÇn tr¸nh t¹o gãc chÕt trong lß
Trong thùc tÕ lß c«ng nghiÖp ng-êi ta duy tr× ngän löa s¸ng ch¼ng nh÷ng cã -u
thÕ vÒ truyÒn nhiÖt mµ cßn dÔ quan s¸t, theo dâi qu¸ tr×nh ch¸y vµ chuyÓn ®éng cña
ngän löa. §Ó gi¶m tæn thÊt nhiÖt ra m«i tr-êng xung quanh tøc gi¶m tiªu tèn nhiªn
liÖu, cÇn ph¶i c¸ch nhiÖt t-êng lß cho tèt, che kÝn c¸c lç hay khe hë. §iÒu khiÓn ngän
löa víi tèc ®é lín vµ h-íng nã vµo mÆt vËt liÖu d-íi mét gãc sÏ t¨ng tèc ®é nung nÊu.

3 CÊp nhiÖt ra m«i tr-êng xung quanh

TÊt c¶ c¸c lß nung lß sÊy ®Òu cã tæn thÊt nhiÖt ra m«i tr-êng xung quanh do
truyÒn nhiÖt qua t-êng lß, vßm lß vµ c¶ ®¸y lß.
Dßng nhiÖt tæn thÊt ë ®©y lµ tæng hîp cña c¶ 3 d¹ng truyÒn nhiÖt: dÉn nhiÖt, ®èi
l-u vµ bøc x¹. §Ó x¸c ®Þnh l-îng nhiÖt tæn thÊt qua t-êng hay vßm lß ta dïng c«ng
thøc tæng qu¸t:
3,6 F (t k − t kk )
Qtt =
1  1
+ + Kj/h (3-127)
1  2

6
 0,001(t k − t kk ) F
Qtt =
1  1
hoÆc:
+ + KW (3-128)
1  2
tK – tKK – chªnh lÖch nhiÖt ®é cña khÝ trong lß vµ kh«ng khÝ, 0C
F- bÒ mÆt truyÒn nhiÖt cña t-êng hay vßm lß, m2
1 – hÖ sè cÊp nhiÖt tõ khÝ tíi t-êng lß, W/m2.®é
2 – hÖ sè cÊp nhiÖt tõ mÆt t-êng ngoµi tíi kh«ng khÝ bao quanh, W/m2.®é

 - tæng nhiÖt c¶n néi cña t-êng lß

 - chiÒu dµy cña líp g¹ch hay vËt liÖu
- ®é dÉn nhiÖt t-¬ng øng cña g¹ch, W/m.®é
HÖ sè cÊp nhiÖt  trong mäi tr-êng hîp ®Òu b»ng tæng cÊp nhiÖt ®èi l-u vµ bøc
x¹:
 = ®l + bx (3-129)
HÖ sè 1 cã thÓ x¸c ®Þnh theo nh÷ng c«ng thøc ë phÇn trªn khi biÕt c¸c th«ng sè
cña khÝ vµ t-êng lß. ë nhiÖt ®é cao ®èi víi kh«ng khÝ kh« 1 = 7 – 14, ®èi víi hçn hîp
kh«ng khÝ vµ h¬i n-íc 1 = 20 – 200, ®èi víi khãi lß 1 = 100 – 450, ®èi víi h¬i
n-íc b·o hoµ kh«ng cã kh«ng khÝ 1 = 9000 – 12.000 W/m2.®é.
HÖ sè cÊp nhiÖt 2 x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
Ttn 4 T
5,7. [( ) − ( kk ) 4 ]
 2 = K 4 ttn − t kk + 100 100
ttn − t kk W/m2.®é

K = 2,6 ®èi víi t-êng th¼ng ®øng

K = 3,3 ®èi víi t-êng ngang vµ cÊp nhiÖt lªn phÝa trªn
K = 1,6 ®èi víi t-êng ngang cÊp nhiÖt xuèng d-íi (nÒn lß)
 - ®é ®en t-êng lß, t-êng g¹ch  = 0,8 – 0,9
Vá thÐp  = 0,8, vá phñ nhò s¸ng  = 0,2.
ttn, tKK – nhiÖt ®é mÆt t-êng ngoµi vµ kh«ng khÝ, 0C
NÕu ttn = 100 – 4000C cã thÓ x¸c ®Þnh 2 theo c«ng thøc ®¬n gi¶n sau:
2 = (9,5 + 0,07ttn) (1+ 0,2v) W/m2.®é (3-131)
v- tèc ®é giã ë bÒ mÆt t-êng, m/s
§èi víi lß lµm viÖc ë 1000 – 15000C, mÆt t-êng ngoµi cã nhiÖt ®é kho¶ng 60
– 1000C vµ 2 = 12 – 15 W/m2.®é.

7
 H×nh .

NhiÖt ®é bÒ mÆt trong t1 cña lß x¸c ®Þnh theo c«ng thøc 3-122 hoÆc ®Ó ®¬n gi¶n
cã thÓ x¸c ®Þnh theo ®-êng cong nung s¶n phÈm. §èi víi c¸c z«n kh¸c nhau. Khi ®ã
tæn thÊt nhiÖt x¸c ®Þnh theo:
0,001(t1 − t kk ) F
Q=
 1
 + KW (3-132)
 2
Còng cã thÓ x¸c ®Þnh theo:
Q = 0,0012(ttn – tKK).F KW (3-133)
TrÞ sè 2 cã thÓ dïng b¶ng ®Ó tra hoÆc dïng biÓu ®å ®Ó t×m (h×nh 3-13)
h×nh 3-13

V. TÝnh to¸n NUNG nãng b»ng ph-¬ng ph¸p hiÖu sè cuèi cïng
smidth
*Khi nung nãng t-êng lß sa mèt dÇy S m víi tèc ®é n©ng nhiÖt bªn trong gi¶
thiÕt 1000C/h. Hái sau bao l©u nhiÖt ®é mÆt ngoµi cña t-êng lß b¾t ®Çu n©ng nhiÖt? Sau
bao l©u nhiÖt ®é c¸ch mÆt trong 100 mm ®¹t 6000C?
* Còng t-êng trªn hái sau 10 giê nhiÖt ®é cña mÆt c¸ch mÆt trong cña t-êng 50
mm ®¹t bao nhiªu ®é?

8
 §Ó tÝnh to¸n qu¸ tr×nh nung nãng cã thÓ dïng ph-¬ng tr×nh vi ph©n truyÒn nhiÖt.
Víi ph-¬ng ph¸p nµy cã thÓ gi¶i chÝnh x¸c ®èi víi vËt thÓ cã h×nh d¹ng ®Òu ®Æn nh-:
tÊm, cÇu vµ trô,....
Gi¶i bµi to¸n nµy, ®Çu tiªn chóng ta ph¶i coi r»ng:
1. VËt thÓ ®-îc coi nh- lµ ®ång nhÊt vµ ®¼ng h-íng.
2. C¸c th«ng sè vËt lý nh- ®é dÉn nhiÖt ®é, tû nhiÖt, khèi l-îng riªng lµ kh«ng ®æi.
3. Tr¹ng th¸i tæ hîp cña nã kh«ng thay ®æi.
Ph-¬ng ph¸p hiÖu sè cuèi cïng do Smidth ®Ò x-íng. Thùc chÊt cña ph-¬ng
ph¸p nµy lµ thay nh÷ng ®o¹n v« cïng nhá dt, dS, d cña ph-¬ng tr×nh vi ph©n b»ng
nh÷ng ®o¹n t, S,  lín h¬n.

dt d t t t
2 2
=a 2 → =a 2
d dx  S (3-149)
t - ®é t¨ng nhiÖt ®é cña líp S sau thêi gian .
a - ®é dÉn nhiÖt ®é
3,6
a=
 .C m2/h (3-150)

 - ®é dÉn nhiÖt, W/m.®é

 - mËt ®é, Kg/m3
C – tû nhiÖt, Kj/Kg.®é
Sù thay thÕ nh- vËy sÏ ®¬n gi¶n bµi to¸n rÊt nhiÒu, ®-êng ph©n bè nhiÖt ®é sÏ lµ
®-êng gÉy khóc chø kh«ng ph¶i lµ ®-êng cong ®Òu ë ph-¬ng tr×nh vi ph©n truyÒn nhiÖt
h×nh 3-19.
L-îng nhiÖt ®i qua líp 1 vµo líp 2 sau thêi gian  sÏ b»ng:
3,6 (t1 − t 2 )
Q1 = q1 =  Kj/m2
S
Qua líp 2 vµo líp 3 còng sau thêi gian , l-îng nhiÖt truyÒn ®i:
3,6 (t 2 − t 3 )
Q2 = q2  =  Kj/m2
S
L-îng nhiÖt d- Q = Q1 – Q2 dïng ®Ó t¨ng nhiÖt ®é líp ®ã lªn t. Hµm nhiÖt
cña 1 m2 líp t¨ng lªn mét ®¹i l-îng I = 1. S .  . C . t, vÒ trÞ sè chÝnh b»ng Q.
Do ®ã:
3,6 (t1 − t 2 ) 3,6 (t 2 − t 3 )
S . .C.t = . − .
S S

9
 t (t − t ) − (t − t )
=a 1 2 2 2 3
Tõ ®©y ta cã:
 S (3-151)
So s¸nh víi ph-¬ng tr×nh 3-149 ta cã thÓ viÕt:
t1 + t 3 )
(t1 – t2)-(t2 – t3) = 2. ( − t 2 ) = 2 t
2
Tõ ph-¬ng tr×nh 2-151, ®é t¨ng nhiÖt ®é trong líp sÏ b»ng
2a t1 + t 3
t = ( − t2 )
S 2
2 (3-152)
NÕu trän  sao cho tho¶ m·n ®iÒu kiÖn:
S 2
 = (3-153)
2a
t +t
t = ( 1 3 − t 2 )
2
V× trÞ sè:
2 a
=1
S 2

Khi ®ã ta ®­îc mét nhÞªt ®é míi t’2 (h×nh 3-16) vµ

t1 + t 3
t2’= t2 +
t = (3-154)
2
Tõ ®©y ta cã ®Þnh nghÜa: nhiÖt ®é cña líp ë thêi ®iÓm nµo ®ã b»ng trung b×nh
céng cña hai líp c¹nh nã tr-íc ®ã mét ®o¹n thêi gian  .
B»ng ph-¬ng ph¸p nµy, nÕu biÕt nhiÖt ®é cña líp bªn ph¶i vµ tr¸i, ta dÔ dµng
x¸c ®Þnh nhiÖt ®é míi ®èi víi líp gi÷a sau ®o¹n thêi gian  b»ng biÓu ®å hay b¶ng
tÝnh. Tuy nhiªn, vÉn ch-a thÓ x¸c ®Þnh ®-îc nhiÖt ®é mÆt trong vµ mÆt ngoµi cña
t-êng. NhiÖt ®é mÆt trong cña t-êng cã thÓ x¸c ®Þnh theo tèc ®é n©ng nhiÖt ®é ®· cho
hoÆc theo dßng nhiÖt cho ®Õn t-êng, nhiÖt ®é mÆt trong cña t-êng cã thÓ x¸c ®Þnh theo
tèc ®é n©ng nhiÖt ®é ®· cho cña m«i tr-êng khÝ. §¬n gi¶n nhÊt, ta lÊy nhiÖt ®é nµy
theo ®-êng cong n©ng nhiÖt ®é hay lµm nguéi cña lß.
NhiÖt ®é mÆt ngoµi cña t-êng trong nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh vÉn duy tr× kh«ng
®æi. Sau mét thêi gian nã ®-îc h©m nãng lªn. Tõ lóc ®ã nhiÖt ®é t-êng ngoµi x¸c ®Þnh
nh- sau.

10
 NÕu biÕt nhiÖt ®é t¹i ®iÓm c¸ch mÆt ngoµi cña t-êng mét ®o¹n S lµ t S ' th×
dßng nhiÖt truyÒn b»ng dÉn nhiÖt ®Õn mÆt ngoµi lµ:

t S − t n
q=
S
Còng l-îng nhiÖt nµy, mÆt ngoµi trao cho m«i tr-êng xung quanh (kh«ng khÝ).
q = 2 (tn – tKK)
Do ®ã:
t S − t n
 =  2 (t n − t KK )
S
Rót ra:
 2 .S .t KK + t S
tn =
 +  2 S (3-155)

Chøng minh t-¬ng tù ta còng cã thÓ x¸c ®Þnh nhiÖt ®é mÆt trong cña t-êng:
1 .S .t K + t S
t1 =
 + 1S (3-156)

1 – hÖ sè cÊp nhiÖt tõ khÝ tíi t-êng lß

tK – nhiÖt ®é cña khÝ
 - ®é dÉn nhiÖt cña t-êng
t S - nhiÖt ®é ë ®iÓm c¸ch mÆt t-êng mét ®o¹n S trong ®o¹n thêi gian cho.
T-êng nhiÒu líp:
NÕu t-êng lß x©y b»ng nhiÒu lo¹i vËt liÖu kh¸c nhau vÝ dô trong lß g¹ch chÞu
löa, líp ngoµi lµ g¹ch c¸ch nhiÖt, th× hÖ sè  vµ a còng kh¸c nhau. §Ó tÝnh to¸n, ®Çu
tiªn ta ph¶i chän líp chÝnh (th-êng lµ líp trong cïng) råi chia nã thµnh nh÷ng ®o¹nh
chiÒu dµy S. Thêi gian ®Ó n©ng líp ®ã lªn nhiÖt ®é t ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn:

S 2
 =
2a
Líp vËt liÖu thø hai vµ nh÷ng líp tiÕp theo, ta chia thµnh nh÷ng líp máng cã
chiÒu dµy S’ vµ còng ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn  = ’ cã nghÜa lµ:

11
 S 2 (S ' ) 2 (S ' ' ) 2
 = = = = ... = const (3-157)
2a 2a 2a
Do ®ã:

a' a' '

S ' = S ;
S ' ' = S (3-158)
a a
BiÕn ®æi nhiÖt ®é trong líp g¹ch ®Çu tiªn x¸c ®Þnh nh- ®èi víi t-êng mét líp.
NhiÖt ®é ë mÆt tiÕp xóc gi÷a hai lo¹i g¹ch kh¸c nhau ta sÏ x¸c ®Þnh nh- sau:
L-îng nhiÖt ®i ®Õn mÆt chung còng b»ng l-îng nhiÖt ®i tõ mÆt chung ®ã ®i vµo
líp g¹ch thø hai, nªn ta cã thÓ viÕt:
dt dt
 ( ) S = 0 =  ' ' ( ) S '= 0 (3-159)
dS dS '
NÕu biÕt nhiÖt ®é c¸ch mÆt chung nµy mét ®o¹n S ë phÝa tr¸i lµ t S vµ vÒ phÝa

ph¶i S’ lµ t S ' th× ta sÏ cã:

 '
(t S − t C ) = (t C − t S ' )
S S '
tc – nhiÖt ®é mÆt chung gi÷a hai lo¹i g¹ch hoÆc:
1 1
(t S −t C ) = ' (t C − t S ' )
r r
r, r’ – nhiÖt c¶n cña líp S vµ S’
Tõ ®©y ta t×m ®-îc nhiÖt ®é mÆt chung:
r ' t S + rt S '
tC =
r + r' (3-160)
NhiÖt ®é tiÕp theo trong líp g¹ch thø hai ®-îc x¸c ®Þnh nh- ®èi víi t-êng mét
líp.
ë nh÷ng ®o¹n thêi gian nhÊt ®Þnh, nhiÖt ®é trung b×nh cña mçi líp g¹ch cã thÓ
x¸c ®Þnh theo c«ng thøc ®¬n gi¶n sau:
t1 + t n +1
( ) + t 2 + t 3 + ... + t n
t tb = 2
(3-161)
n

12
n – sè líp cã chiÒu dµy S
tn+1 – nhiÖt ®é mÆt ngoµi hoÆc nhiÖt ®é mÆt chung cña hai líp g¹ch kh¸c nhau.
L-îng nhiÖt tÝch luü bëi t-êng lß x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
q = V.  (Cctc – C®t®) (Kj/m2) (3-162)
V- thÓ tÝch g¹ch tÝch nhiÖt, øng víi 1 m2 t-êng lß, m3/m2
 - mËt ®é g¹ch, Kg/m3
Cc, C® - tû nhiÖt cuèi vµ ®Çu, Kj/Kg.®é
tc, t® - nhiÖt ®é cuèi vµ ®Çu, 0C
Khi tÝnh to¸n ®èi víi t-êng h×nh trô ®Çu tiªn ta chia chiÒu dµy t-êng thµnh n líp
cã chiÒu dµy S sau ®ã ta x¸c ®Þnh ngay chiÒu dµy ®-¬ng l-îng theo c«ng thøc:
2 Dn S 2 Dn S
S1 = ; S 2 = ; .... (3-163)
Dt + D1 D1 + D2
Dn - ®-êng kÝnh ngoµi
Dt - ®-êng kÝnh trong
D1 = Dt + 2S; D2 = D1 + 2S ....
NÕu trong lß cã chøa vËt liÖu nung ta cã thÓ x¸c ®Þnh chiÒu dµy ®-¬ng l-îng
cña líp nµy nh- sau:
S®l = Vvl : F m (3-164)
V – thÓ tÝch vËt liÖu xÕp trong lß, m3
F – bÒ mÆt trong cña t-êng lß, m2
Sau ®ã tÝnh to¸n t-¬ng tù nh- ®èi víi t-êng nhiÒu líp.
NÕu trong qu¸ tr×nh ®èt nãng hoÆc lµm nguéi ®Æc tÝnh vËt liÖu hay tr¹ng th¸i vËt
liÖu thay ®æi th× chóng ta tÝnh to¸n øng víi mçi giai ®o¹n. Trong kho¶ng thêi gian øng
víi mçi giai ®o¹n ®Æc tÝnh vËt liÖu coi nh- kh«ng ®æi.
NÕu trong ®o¹n thêi gian nµo ®ã, ë vËt liÖu cã sù biÕn ®æi ho¸ häc vµ cã tiªu tèn
nhiÖt lªn qu¸ tr×nh biÕn ®æi nµy th× khi tÝnh to¸n ta sö dông tû nhiÖt cã ®iÒu kiÖn:
CC t C − C d t d + q hh
C dk =
tC − t d Kj/kg.®é (3-165)

qhh – nhiÖt tiªu tèn cho qu¸ tr×nh biÕn ®æi ho¸ lý cña vËt liÖu, Kj/Kg
Cã hai ph-¬ng ph¸p ®Ó thÓ hiÖn kÕt qu¶: Ph-¬ng ph¸p b¶ng vµ ph-¬ng ph¸p
biÓu ®å. §Ó minh ho¹ ®iÒu nµy ta h·y xÐt bµi to¸n vÝ dô cô thÓ d-íi ®©y:
Ph-¬ng ph¸p b¶ng:
VÝ dô: H·y t×m sù ph©n bè nhiÖt ®é khi nung nãng vµ lµm nguéi t-êng lß víi tèc
®é 78,50C/h. BiÕt r»ng t-êng lß gåm samèt dµy 345mm, g¹ch c¸ch nhiÖt 115mm, nhiÖt
®é ban ®Çu ®ång ®Òu 200C, nhiÖt ®é kh«ng khÝ bao quanh 200C
Gi¶i: §Çu tiªn ta chia g¹ch chÞu löa samèt lµm 6 líp
S1 = 0,345/6 = 0,058 m
Theo c«ng thøc 3 – 153 ta t×m ®o¹n thêi gian . §é dÉn nhiÖt vµ tû nhiÖt cña
g¹ch samèt phô thuéc vµo nhiÖt ®é. ë ®©y ta lÊy gi¸ trÞ øng víi nhiÖt ®é trung b×nh.
1 = 1,08W/m.®é

13
 C1 = 0,997 Kj/Kg.®é
1 = 1900 Kg/m3
§é dÉn nhiÖt ®é:
3,6 3,6.1,08
a1 = = = 0,00205
C 1900.0,997 m2/h

S 2 0,0582
 = = = 0,815 h
2a 2.0,00205
T-¬ng tù ®èi víi g¹ch c¸ch nhiÖt trepel.
2 = 0,17W/m.®é
C2 = 0,89 Kj /Kg.®é
2 = 700 Kg/m3
3,6.0,17
a2 = = 0,00098 m2/h
700.0,89
Gi¸ trÞ cña S’ x¸c ®Þnh theo 2-158
Sè líp cña g¹ch c¸ch nhiÖt sÏ lµ:
n = 0,115/0,04  3
NhiÖt ®é tÝnh to¸n ®-îc ®-a vµo b¶ng 2-6.
NhiÖt ®é mÆt trong cña t-êng lÊy theo biÓu ®å ë h×nh 3-20, tèc ®é n©ng nhiÖt ®é
trung b×nh (1200 – 20)/15 = 78,50C/h, tèc ®é lµm nguéi 1000C/h.
Cø sau mét ®o¹n thêi gian  = 0,815h, nhiÖt ®é mÆt trong tmt t¨ng lªn:
tmt = 0,815.78,5 = 640C
Nh- vËy, trong cét tmt (0 S) ta cã thÓ tÝnh ®-îc nhiÖt ®é øng víi mäi ®o¹n 
(tõ 0 - 27).
NhiÖt ®é ë c¸c cét (trõ cét tc.6S vµ tm,n.3S’) tÝnh theo c«ng thøc 3-154.
VÝ dô: TÝnh to¸n ph©n bè nhiÖt ®é trong t-êng nhiÒu líp.
B¶ng 3-.6
Sè §o¹n Thêi G¹ch samèt G¹ch c¸ch nhiÖt
thêi gian Thêi tmt t2 1S t3 t4 t5 t6 t7 tc t8 t9 tmn
gian 0 S 2S 3S 4S 5S 6S 1S 2S 3S
(h)
0 0,000 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20
1 0,815 84 20 20 20 20 20 20 20 20 20
2 1,630 148 52 20 20 20 20 20 20 20 20
3 2,445 212 84 36 20 20 20 20 20 20 20
4 3,260 276 124 52 28 20 20 20 20 20 20
5 4,075 340 164 76 36 24 20 20 20 20 20

14
 6 4,890 404 208 100 50 28 22 20 20 20 20
7 5,705 468 252 129 64 36 24 23 20 20 20
8 6,520 532 299 158 83 44 30 29 22 20 20
9 7,335 596 345 191 101 57 37 35 25 21 20
10 8,150 660 394 223 124 69 46 43 28 23 21
11 8,965 724 442 259 146 85 56 52 33 25 22
12 9,780 788 488 294 172 101 69 64 39 28 23
13 10,595 852 541 330 192 112 82 75 46 31 24
14 11,410 916 591 367 226 137 98 90 53 35 25
15 12,225 980 642 409 252 162 114 104 63 39 27
16 13,040 1044 695 447 286 183 133 122 72 45 29
17 13,855 1108 746 491 315 210 153 140 83 51 31
18 14,670 1172 800 531 351 234 175 160 96 57 33
19 15,485 1200 852 576 383 263 197 180 109 65 36
20 16,300 1200 888 618 420 290 222 203 123 73 36
21 17,115 1200 909 654 454 321 247 227 138 80 38
22 17,930 1200 927 682 488 357 274 252 154 88 40
23 18,745 1126 941 708 517 381 302 296 170 97 43
24 19,560 1044 917 729 545 410 339 311 197 107 46
25 20,375 963 887 731 540 442 361 333 209 122 50
26 21,190 881 847 729 587 466 388 358 228 130 53
27 22,005 805 717 598 488 412 380 244 141 56 36

t 0 S ,1 + t 0 S ,1 84 + 20
t1 S ,2 = = = 52 0C
2 2
t 4 S ,9  + t 6 S ,9  57 + 37
t 5 S ,10 = = = 46 0C
2 2
NhiÖt ®é mÆt chung tc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc 2-160.
NhiÖt c¶n cña líp S vµ S’:
S 0,058 S ' 0,04
r1 = = = 0,0536 , r2 = = = 0,0235
1 1,08  2 0,17
VÝ dô ë ®o¹n 7:

15
 0,235.24 + 0,0536.530
t c = t 6 S , 7  = = 23 0C
0,0536 + 0,235
T-¬ng tù nh- vËy ta tÝnh cho toµn cét tc
NhiÖt ®é mÆt ngoµi x¸c ®Þnh theo c«ng thøc 3-155:

 2 S '.t KK + tS '

t mn =
 2 +  2 S '
LÊy trÞ sè 2 = 8 W/m2.®é, vÝ dô ë ®o¹n 10.
8.0,04.20 + 0,17.23
t mn = t 3S ',10  = = 21
0,17 + 8.0,04 C 0

8.0,04.20 + 0,17.25
t 3S ',11 = = 22
0,17 + 8.0,04 C 0

Tõ ®o¹n thêi gian 10 trë ®i ta ph¶i tÝnh theo ph-¬ng ph¸p trªn vµ kÕt qu¶ sÏ
®iÒn vµo cét tmn.
Khi nhiÖt ®é mÆt ngoµi ®¹t ®Õn 360C, ta tÝnh l¹i gi¸ trÞ 2 theo c«ng thøc:
Tn 4 TKK 4
5,7. [(
) −( ) ]
 2 = 2,64 t n − t KK + 100 100
t n − t KK
309 4 293 4
5,7.0.8[( ) −( ) ]
 2 = 2,64 36 − 20 + 100 100 = 10,1 W/m2.®é
36 − 20
10.1,04.20 + 0,17.73
t 3S ', 20  = = 36
0,17 + 10,1.0,04 C 0

NhiÖt ®é trung b×nh mçi lo¹i g¹ch ë ®o¹n thêi gian kh¶o s¸t x¸c ®Þnh theo c«ng
thøc 3-161.
§èi víi samèt sau giai ®o¹n ®èt nãng ®Õn 12000C ë ®o¹n 19:

16
 t1 + t n +1 )
( + t 2 + ... + t n
t tbs = 2
n
1200 + 180
+ 852 + 576 + 383 + 263 + 197
= 2 = 494 0C
6
T-¬ng tù tÝnh víi g¹ch nhÑ, kÕt qu¶ cho ë b¶ng 3-7.
Gi¸ trÞ nhiÖt ®é trung b×nh, 0C – b¶ng 3-7
Giai ®o¹n NhiÖt ®é t-êng g¹ch NhiÖt ®é mÆt
Samèt C¸ch nhiÖt ngoµi
0
I. §èt nãng 20 – 1200 C 494 94 23,5
0
II. Duy tr× 1200 C 574 129 37,5
III. Lµm nguéi 12000C 523 113 47,0
0
xuèng 800 C

L-îng nhiÖt tÝch luü bëi vá lß tÝnh theo c«ng thøc:

Q = G(C2t2 – C1t1)
Gi¸ trÞ cña G ®-îc tÝnh øng víi 1m2 t-êng lß.
Tæn thÊt nhiÖt ra m«i tr-êng xung quanh x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
q = 2(tn – tKK). 
TrÞ sè 2 x¸c ®Þnh theo biÓu ®å h×nh 3-13 hoÆc theo c«ng thøc 3-130. KÕt qu¶
tÝnh to¸n ®-îc ®-a vµo b¶ng 3-8

B¶ng 3-8
Giai Thêi NhiÖt tÝch lòy Kj/m2, giai ®o¹n NhiÖt tæn thÊt ra m«i tr-êng
®o¹n gian G¹ch samèt G¹ch c¸ch nhiÖt xung quanh Kj/m2, giai ®o¹n
(h)
1 15 302.218 5.301 1.548
2 3 58.669 2.507 10.206
*
3 4 -37.674 -1.146 16.912
*DÊu ©m chøng tá l-îng nhiÖt tÝch luü gi¶m ®i so víi giai ®o¹n h·m nhiÖt.

Tæng nhiÖt tæn thÊt ra m«i tr-êng xung quanh vµ tÝch luü bëi vá lß bëi 1 m 2
t-êng trong giai ®o¹n ®èt nãng (I) vµ h·m nhiÖt (II) lµ:
Qtt = 302.218 + 58.669 + 5.301 + 2.507 + 1.548 + 10.206 = 380.500 Kj/m2, giai ®o¹n.
Chó ý: Gi¸ trÞ , C lÊy trung b×nh ë trªn nÕu kh«ng phï hîp th× ph¶i t×m gi¸ trÞ
kh¸c t-¬ng xøng. Muèn chÝnh x¸c h¬n th× cø sau mçi ®o¹n thêi gian ta l¹i tÝnh to¸n 
vµ C øng víi nhiÖt ®é t×m ra.

17
Ph-¬ng ph¸p biÓu ®å víi t-êng mét líp:
Ph-¬ng ph¸p biÓu ®å cã nhiÒu thuËn tiÖn h¬n. ë ®©y ta sÏ t×m ®-îc ®-êng ph©n
bè nhiÖt ®é trong trôc to¹ ®é: NhiÖt ®é – nhiÖt c¶n. Chóng ta h·y kh¶o s¸t vÝ dô ®èi
víi t-êng mét líp samèt dµy 0,24m víi  = 1,0 W/m.®é, C=0,9 Kj/Kg.®é,  = 1,850
Kg/m3.

3,6
a= = 0.00216
C m /h 2

Chia t-êng lµm 3 líp:

0,24
S = = 0,08m
3
§o¹n thêi gian t-¬ng øng:
0,082
 = = 1,48h
2.0,00216
NhiÖt ®é mÆt thay ®æi víi tèc ®é 500C/h, nhiÖt ®é ban ®Çu cña toµn khèi g¹ch lµ
400C, hÖ sè cÊp nhiÖt tõ t-êng ra m«i tr-êng xung quanh 2 = 8W/m2.®é, nhiÖt ®é
kh«ng khÝ 200C.
S
0,08
r = = = 0,08
NhiÖt c¶n:  1,0
r1= r2= r3
1 1
r4= 
= = 0,125
2 8
Trªn trôc to¹ ®é h×nh 2-21 ta lÊy nh÷ng ®o¹n cã ®é dµi tû lÖ t-¬ng øng tíi r1
®Õn r4. Theo trôc tung ta cã nhiÖt ®é t-¬ng øng sau mçi ®o¹n  = 1,48 h.
NhiÖt ®é bÒ mÆt trong sau:
1 t1’ = 40 + 50.1,48 = 1140C
2 t1’’ = 40 + 50.2.1,48 = 1880C...
Sau 1 ®-êng ph©n bè nhiÖt ®é lµ ®-êng 1.
Sau 2 ®-êng ph©n bè nhiÖt ®é lµ ®-êng 2, ®iÓm gÉy khóc t2’’ chÝnh lµ giao
®iÓm cña ®-êng th¼ng gãc ë t2 víi ®-êng nèi 1140C víi t3 = 400C (®-êng nÐt ®øt).
Sau 3, ®iÓm gÉy t2’’’ vµ t3’’’ x¸c ®Þnh t­¬ng tù nh­ trªn, ®ã lµ giao ®iÓm cña
®-êng th¼ng gãc vµ nÐt ®øt t4’.

18
 Sau 4, nhiÖt ®é t4 b¾t ®Çu t¨ng lªn. §iÓm nµy t4’ lµ giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng
gãc víi ®-êng t3’’’ – tKK.
Sau 5, ®iÓm t4’’ lµ giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng gãc víi ®­êng t3’’’’ – tKK.
TiÕp tôc vÏ cho ®Õn n, ta sÏ ®-îc ®-êng ph©n bè nhiÖt ®é ë t-êng øng víi thêi
gian cÇn x¸c ®Þnh.

Ph-¬ng ph¸p biÓu ®å víi t-êng nhiÒu líp:

VÝ dô t-êng cã hai lo¹i g¹ch, g¹ch thø nhÊt chia lµm 3 líp S, t-¬ng øng theo
c«ng thøc 3-158 ta cã S’ vÝ dô cã hai líp.
X¸c ®Þnh r1 vµ r’, trªn trôc to¹ ®é ta vÏ nh÷ng r t-¬ng øng tõ r1 ®Õn r6 víi tû
lÖ chÝnh x¸c (h×nh 3-22).
C¸ch x¸c ®Þnh nh- ë t-êng mét líp g¹ch. NhiÖt ®é ttc lµ ®iÓm c¾t cña ®-êng
th¼ng gãc víi ®-êng t S vµ t S '' NhiÖt ®é mÆt ngoµi øng víi giao ®iÓm cña ®-êng th¼ng
gãc víi ®-êng t S ' − t KK .
Sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, ta t×m trªn biÓu ®å ®-êng ph©n bè nhiÖt ®é øng víi
thêi gian cho. Tõ ®ã ta tÝnh ®-îc nhiÖt ®é trung b×nh cña mçi lo¹i g¹ch vµ l-îng nhiÖt
tÝch luü bëi t-êng lß. Tõ nhiÖt ®é bÒ mÆt g¹ch ta tÝnh ®-îc nhiÖt ®é tæn thÊt ra m«i
tr-êng xung quanh.

19