1.

ASEPSA
Postupak kojim se služimo profilaktićkom uništavanju mikroorganizama I
kojim spređčavamo njihov prodor u organizam.
Cilj asepse je potpuno uništenje klica.
Služimo se fizičkim metodama.
Metoda profilakse za razliku od antisepse koja je metoda profilakse ali I
terapije.
Primjenom aseptičkih metoda pripremamo zavojni material I medicinske
instrumente da budu sterilni
Postupak kojim se služimo u asepsis zove se STERILIZACIJA.
Aseptičan rad u medicine je onaj rad pri kome se upotrebljava samo
material koji je prethodno potpuno očišćen od kllica I ne sadrži nikakve
patogene ni apatogene mikroorganizme.
2. ANTISEPSA
Skupo postupaka kojima uništavamo mikroorganizme uzročnike infekcije,
na predmetima ili u tkivima odnosno na koži
Cilj antisepse je da potpuno ili djelimično uništi mikoroorganizme, odnosno
da ih toliko ošteti da se onemogući razvoj infekcije
Služimo se hemijskim metodama.
Materijal pripremljen metodama antisešpse je DEZINFIKOVAN
Dezinfikovan material ili uopšte ne sazdrži mikroorganizme ili ih sadrži u
tako maloj količini ili tako smanjene virulencije da ne mogu izazvati
infekciju.
3. STERILIZACIJA
Postupak kojim se potpuno uništavaju svi mikroorganizmi I njihove spore sa
predmeta,materijala I instrumenata koji dolaze u kontakt sa ranom.
Vrste sterilizacije su :
1. Sterilizacija vlažnom toplotom u koju spada : sterilizacija kuhanjem I
sterilizacija u autoklavu koja podrazumjeva djelovanje toplote u vidu
vodene pare pod pritiskom.
2. Sterilizacija suhom toplotom u nju spadaju : sterilizacija spaljivanjem
tj toplota koja djeluje plamenom I suva sterilizacija to je djelovanje
toplote pregrijanim vazduhom u suvom sterilizatoru.
3. Sterilizacija hemijskim metodama tu spadaju : vlažna hemijska
sterilizacija koja se sprovodi potapanjem predmeta I materijala u
 tečnim sredstvima kao što su alcohol, jod, sublimagti I druga sredstva
u trajanju od 24h do 48h. koristi se za optičke instumente, gumene I
plastične instrumente koji bi se mogli oštetiti fizičkim metodama.
Suva hemijska sterilizacija koja se sprovodi stavljanjem predmeta I
materijala u tablete formaldehida koji isparavaju. Služi za sterilizaciju
gumenih rukavica, sondi, katetera, a sterilizacija traje 24h.
4. Savremene metode sterilizacije : sterilizacija radiacijom ,
ultrazvukom, gasna sterilizacija, sterilizacija UV zracima
5. STERILIZACIJA U AUTOKLAVU osušeni instrumenti redaju se u
metalnu kasetu sa bočno otvorenim rupičastim otvorima kroz koje
porolazi vodena para . Sterilizacija traje 30 minuta pod pritiskom od
2, 58 bara na temperaturi od 130 celzijusa. Po završetku sterilizacije
kada se autoklav ohladi poklopac na kaseti se zatvori I zalijepi
leukoplastom a na etiketi se napiše datum sterilizacije sa sadržajem
kasete, datumom I ličnim potpisom, satom sterilizacije. Ako se
material ne upotrijebi u roku od 72h mora se ponovo sterilisati.
6. trinstrumenata koji se koriste u previjanju I hirurškoj ambulanti.
Sterilizacija traje 60 minuta na temperature od 180 stepeni
4. Sredstva koja se koriste u antisepsi su antiseptic. Dezinficijentna sredstva ili
germicidna su ona sreddstva koja u potpunosti ubijaju mikroorganizme I
koristimo ih obično na materijalu jer mogu da oštete tkivo
Mogu biti: ANORGANSKI : jod , vodonik peroksid, Kalijev permanganate,
rastvor Borne kiseline, soli srebra
ORGANSKI : deterdzenti, alkoholi, fenol, formaldehid formalin, preparati
akridinskih boja rrivanol, kvarterne amonijumske baze Asepsol.
5. Sigurna primjena lijekova podrazumjeva pet pravila I tri provjere
Pri primjeni lijekova potrebno je poštovati pet pravila I tri provjere
5 pravila :
 Pravi pacijent- prije primjene lijeka potrebno je provjeriti ime pacijenta.
Pacijenta je potrebno pitati kako se zove a ne osloviti ga jer se mogu zbuniti
. potrebno je ostati uz pacijenta dok on uzima lijek , ne ostavljati lijek na
noćnom ormariću ili negdje drugdje .
  Pravi lijek I prava doza – pri pripremi lijekova potrebno je provjeriti naziv I
dozu lijeka koja je navedena na terapijskoj listi, provjeriti generičko I
tvorničko ime lijeka
 Parvo vrijeme – potrebno je provjeriti parvo vrijeme primjene lijeka, neki
lijekovi se primjenjuju jednom , neki dva neki tri puta, neke lijekove je
potrebno primjeniti u tačno određeno vrijeme
 Pravi put- način primjene – potrebno je provjeriti način primjene
TRI PROVJERE UKLJUČUJU :
 Provjeru naziva I doze lijeka pri uzimanju lijeka iz ormarića
 Provjera naziva I doze lijeka pri pripremi lijeka
 Usporedbu naziva I doze lijeka sa propisanim pori vraćanju lijeka u ormarić.

6. OBAVEZNE PROCEDURE PRIJEMA PACIJENTA NA ODJEL

Bolesnik se upućuje u bolnicu kada njegovo zdravstveno stanje zahtjeva
intenzivnije dijagnostičke ili terapijske postupke u zdr njezi odnosno kada se
ti postupci ne mogu adekvatno pružiti na ambulantnom nivou ili u okviru
kućne njege. Ljekar primarne zdr zaštite upućuje bolesnika u bolnicu sa
ispunjenom uputnicom za bolničko liječenje. Bolesnik dolazi u bolnicu -po
svojoj želji, - po preporuci ljekara, - bez svoje saglasnosti kada su u pitanju
teške povrede ili bolesnici koji nisu pri svjesti I protiv svoje želje npr duševni
bolesnici. Po dolasku bolesnika u stacioniranu zdr ustanovu bolesnik ili
neko od pratilaca završava administrativne poslove u prijemnoj kancelariji
bolnice. Svi potrebni podaci se identifikuju ( ime I prezime, ime oca, godina
rođenja, tačna adresa, ime I prezime bračnog druga ili bliže rodbine, broj
telefona, broj zdr knjižice, matični broj) upisuju se I otvara se tzv istorija
bolesti u koju se mora upisati I uputna dijagnoza kao I odjeljenje na koje se
bolesnik upućuje. Po završetku administrativnih poslova bolesnik odlazi u
sanitarni blok gdje odlaže odjeću. Sanitarni blok se sastoji od čekaonice,
kabine za svlačenje , tuširanje, kabine za oblačenje bolničke odjeće. Poslije
svlačenja bolesnik predaje garderobu osobi koja radi u sanitarnom bloku.
Garderoba se šalje na čuvanje u bolničkom garderoberu a bolesniku se daje
revers sa kojim po izlasku iz bolnice preuzima svoje stvari. Iz kabine za
presvlačenje bolesnik odlazi u kabinu za tuširanje, ako mu je potrebna
pomoć pomaže mu sestra. Nakon toga odlazi u kabinu za oblačenje gdje
dobija bolesničko rublje. Zatim ga sestra void do odjela na kojem će
boraviti. Ukoliko je potrebno odmah mu se mjere vitalni znaci I kroz
posebne liste prati se tok liječenja I rehabilitacija. U TL se upisuju radna m
etoda, terapija I metode dijagnostike koje treba odraditi.

5. INFEKCIJA

Infekcija (latinski inficere, što znači „zaraziti“) je biološki proces koji

nastaje prodorom patogenih mikroorganizama u telo domaćina i pojavu
specifičnih simptoma i znakova.
Infekcija može biti:
Egzogena- uzročnik infekcije je iz spoljašne sredine (nesterilni materijal,
instrumenti, oruđe kojim je naneta povreda…)
Endogena-uzročnik infekcije je u samom organizmu, nastaje usled
poremećaja imuniteta
Uzročnici infekcija:
virusi-(lat. virus – otrov) mali infektivni agens koji se razmnožava samo
unutar živih ćelija drugih organizama. Virusi su izgrađeni od samo dve
komponente. Jednu predstavlja nukleinska kiselina, a drugu omotač
proteinske prirode. Iako poseduju genetički, nasledni materijal, o virusima
se obično ne govori kao o živim organizmima. Virusi nisu sposobni da rastu,
da sintetišu svoje proteine niti da obavljaju metaboličke procese.
bakterije-jednoćelijski organizmi prokariotske građe koji se uočavaju
svetlostnim mikroskopom. Najstariji su i najbrojniji organizmi na našoj
planeti. Prisutni su u svim vrstama staništa, uključujući i ljudski organizam.
paraziti-(grč. para=pored i sitos=hrana) je mikroorganizam koji se hrani na
račun drugog organizma (nazvanog domaćin) u toku dužeg vremenskog
perioda
gljivice- patogene gljivice su gljive koje uzrokuju bolesti kod ljudi ili drugih
organizama.
prioni -su posebni proteini koji izazvivaju neke bolesti kod ljudi i životinja.
Nastaju mutacijom gena koji kodira jedan protein ljudskog tela, prion
protein. Ovakvi izmenjeni proteini mogu se preneti na druge osobe
Vogralikov lanac
 Da bi nastala infekcija neophodno je da se povežu određeni faktori. Bolest
predstavlja manifestaciju infekcije. Na pojavu bolesti utuču faktori
domaćina, sredine kao i faktori vezani za samog uzročnika. Od interakcije
ova tri faktora, koja čine ekološki trijas, zavisi da li će doći do pojave zarazne
bolesti ili ne. Sam proces se može predstaviti lancem infekcije koji se naziva
Vogralikov lanac. Njega čine sledeće karike:

1. Izvor zaraze, iz koga se infekcija prenosi, mogu biti čovek ili životinja
2. Put širenja, način na koji se uzročnik infekcije prenosi do domaćina
3. Ulazno mesto, putem koga agens prodre u domaćina
4. Broj I virulencija klica- patogenost
5. Dispozicija ili sklonost domaćina da oboli od zarazne bolesti.

7. DIUREZA
Centar za mokraću nalazi se u slabinskom dijelu kičmene moždine. Količine
izlučene mokraće u toku 24h sata zove se diureza. U normalnim uslovima u
toku dana izluči se od 1200 do 1500ml što zavisi od hrane I unijete tečnosti,
znojenja, povraćanja, dijareje. Povećana količina izlučene mokraće u toku 24h
zove se POLIURIJA, smanjena količina OLIGURIJA, potpuni prestanak ANURIJA.
Zdrav čovjek mokri od 3 do 6 puta u toku dana, nijendom ili jednom u toku
noći. INKONTINENCIJA je nemogućnost bolesnika da zadrži mokraću.
RETENCIJA nemogućnost potpunog pražnjenja bešike. Ukoliko je povećano
prisustvo elektrolita HEMATURIJA. Povećano prisustvo šećera GLIKOZURIJA.
Specifična težina mokraće je 1012 do 1025.

8. PRANJE RUKU
Temeljno i redovno pranje ruku jedan je od najboljih, jednostavnih i jeftinih
postupaka  odstranjenja mikroorganizama s ruku, sprečavanja/smanjenja širenja
mikroorganizama i sprečavanja/smanjenja nastanka mnogobrojnih zaraznih
bolesti.
Temeljnim i redovnim pranjem ruku sapunom i vodom odstranjujemo
mikrorganizme, sprečavamo ulazak mikroorganizama u tijelo putem očiju, nosa i
usta što omogućava  da ostanemo zdravi.
Istraživanja pokazuju da temeljno i redovno pranje  ruku može spriječiti 1 od 3
proljeva i  1 od 5 prehlada ili gripe kao i  drugih respiratornih infekcija.
Pranje ruku treba biti cjeloživotna zdrava navika  koja se treba učiti od najranije
životne dobi  i prakticirati je treba temeljno i redovno kod  kuće, u vrtićima, školi,
na radnom mjestu, u igri i svim slučajevima kada su ruke  potencijalno prljave.
Ranije  smo pisali o navedenoj temi (kada treba prati ruke i dr.), što možete
pročitate na linkovima 
Svaki put kod pranja ruku treba slijediti  pet koraka:
 namočiti/pokvasiti ruke tekućom vodom  (toplom ili hladnom vodom) 
 nasapunjati i trljati ruke sapunom
(temeljito trljati dlanove, nadlanice, prostor između prstiju i ispod noktiju)
 prati ruke najmanje  20 sekundi
 isprati ruke pod mlazom čiste vode
 osušiti ruke papirnatim ubrusom ili ih osušiti na zraku.  
Pranje ruku sapunom i vodom najbolji  je način odstranjenja mikrorganizama u
svim situacijama.
Ruke se mogu prati tekućim sapunom ili običnim sapunom u krutom stanju.
Istraživanja su utvrdila jednaku djelotvornost antibakterijskih sapuna i običnih
sapuna (bez antibakterijskih sastojaka).
U nedostatku sapuna i vode mogu se koristiti dezinfekciona sredstva koja sadrže
najmanje 60% alkohola. 
Dezinfekciona sredstva na bazi alkohola mogu smanjiti broj mikroorganizama u
mnogim situacijama, ali ne mogu odstraniti sve vrste mikroorganizama, za razliku
od sapuna i vode.
9. Šok je skup znakova i simptoma, koji nastaju kao posledica poremećene
cirkulacije, hipoksije i posledične hipoperfuzije tkiva, koja imaju za
posledicu pojavu, sekundarnih, funkcionalnih i morfoloških oštećenja
organskih sistema. Šok nije bolesno stanje u pravom smislu te reči, mada se
često naziva bolešću, već reakcije organizma na štetne nadražaja koji
narušavaju ravnotežu unutrašnje sredine.[1][2] Šokno stanje prati znatna
redukcija u dopremanju kiseoniki nutricijenata tkivima, što u početnoj fazi
šoka vodi reverzibilnom, a u prolongiranoj fazi i ireverzibilnom
oštećenju ćelija, zbog anaerobne glikolize ATP-a u mitohondrijama
(metabolička acidoza).[3]
Šok se u praksi vezuje za spoljašnje uzrok nastajanja (npr svaka teža povreda,
teži operativni zahvat, opekotine...), i po tome se razlikuje od kolapsa koji se
vezuje za unutrašnje uzroke (dejstvo otrova, oboljenja organa...). Poremećaji u
šoku su dinamični, sa stalnom promenom kliničke slike, u kojoj dominiraju
hladna i lepljiva koža, bledilo, poremećaj svesti, pad krvnog pritiska
(hipotenzija) slab jedva pipljiv puls i nestabilni vitalni znaci.[4][5]
ok je proces koji ima za posledicu gašenje funkcija svih organskih sistema
određenim redosledom. Vreme koje je potrebno da se razvije šok kroz sve
njegove faze varira od pacijenta do pacijent, što zavisi od; trenutnog
zdravstvenog stanja i sposobnošst organizma da kompenzuje novonastale
poremećaje. Kako se šok razvija, proces promena u organizmu se ubrzava,
cirkulatorni sistem nije u stanju da obezbedi adekvatnu količinu krvi u
tkivima,nastaje hipoksija u ćelijma i njihova smrt.

Kako je osnovni patofiziološki poremećaj u šoku narušen rad srčane pumpe,

savremena etiološka podela šoka, zasniva se na uzroku koji neposredno
izaziva poremećaj funkcija kardiovaskularnog sistema, pa tako razlikujemo:
hipovolemijski šok, kardiogeni šok, septički šok, traumatski šok, neurogeni
šok i anafilaktični šok. Ova podela napravljena je prema etiološkim
faktorima, kliničkim znacima i simptomima, laboratorisjkim analizama i
primarnim patofiziološkim zbivanjima.

10. Tretman rana uključuje njen:

• pregled
• čišćenje
• zatvaranje.
• Ako se radi o nedavno nastaloj rani, ona se
mora što prije obraditi kako ne bi došlo do sekundarne infekcije.
Obrada rane, u zavisnosti od vremena proteklog od povređivanja ,
podrazumjeva više faza zbrinjavanja , kao i načina obrade.
Prva pomoć kod otvorenih povreda podrazumjeva niz postupaka :
-pri prvom kontaktu ne vaditi strano tijelo ili fragmente kosti
-ranu isprati vodom i nekim antiseptičnim rastvorom , od ivice rane ka spolja
-postaviti sterilnu gazu preko rane
-imobilisati povrijeđeni dio tijela i postaviti u horizontalni položaj
- sprovesti antitetanusnu zaštitu
Obrada rane se može učiniti na nekoliko načina : -primarni šav- u roku od 8 sati
nakon povrede i ukoliko rana nije izrazito kontaminirana,nikada se ne stavlja
na ubodne , ustrelne i rane nastale ujedom životinje.
-primarni odloženi šav- ukoliko je prošlo više od 12h od povrede ili ukoliko je
rana izrazito kontaminirana – tada se zašivanje rane odlaže, rana se čisti i
previja , a nakon 24 h se provjera da li su se stekli uslovi za postavljanje šava
-sekundarni šav-obrada i zatvaranje prethodno inficirane rane nakon što je
infekcija sanirana (prestanak sekrecije i prisustvo crvenog granulacionog tkiva
su znak sanacije-pri tome treba znati da gran. površina nikad nije sterilna , ali
da je bitno da se na njoj ne nalaze koli bakterije , streptikok, stafilokok ,
pseudomonas i proteus)
Previjanje rana – na ranu se direktno stavlja sterilni ,hipoalergeni i neiritirajući
materijal, koji dobro upija i koji može lako da se ukloni sa rane. Na neke rane
se stavljaju zavoji impregnirani raznim antisepticima , antibioticima i
vazelinom, koji imaju za cilj da spriječe lijepljenje a ranu kao i njeno isušivanje.
Sveža rana je svaka rana koja je nastala unazad 24 časa. Takva rana se mora
hirurški zbrinuti šivenjem primarnim šavom, ali uz predhodnu obradu.
Lokalna anestezija, sedacija ili opšta anestezija u zavisnosti od vrste i obimnosti
rane, njene lokalizacije, krvarenja, poreme ćaja opšteg stanja i ponašanja
životinje; Pirvremena hemostaza Esmarhovom poveskom (ako je tehni čki
izvodljivo) ili tamponiranjem i kompresijom; Šišanje okoline rane Šišanje
okoline rane sa zaštitom rane gelom ili t zaštitom rane gelom ili tupferom sa
fizoploškim r. upferom sa fizoploškim r. Ispiranje i dezinfekcija rane Ispiranje i
dezinfekcija rane, Ringer laktatom Ringer laktatom - Hartmanov rastvor
Hartmanov rastvor, Hlorhexidinom, povidon jodidom 1%. Dezinfekcija kože
oko rane, Hlorhexidinom, povidon jodidom 1%. i izolacija od okolne regije
sterilnom kompresom; Eksploracija i debridment Eksploracija i debridment -
čiš ćenje rane od stranih tela, dlake, koaguluma, devitalizovanog tkiva, ili
deperiostiranih sekvestara kosti; Trajna - hirurška hemostaza hirurška
hemostaza (ligiranje krvnih sudova); Obrada rubova rane radi što pravilnije
koaptacije (priljubljivanja rubova rane); Šivenje rane po etažama po etažama -
primarni šav; odložni primarni (2 primarni šav; odložni primarni (2-5dana),
5dana), odložni sekundarni (5 odložni sekundarni (5-7dana). 7dana). Zaštita
rane zavojem u zavisnosti od lokalizacije.

11. Zdravstveni djelatnici kod zbrinjavanja pacijenta u izolaciji izvora

primjenjuju primarnu mjeru prevencije koja obuhvaća mjere i postupke
usmjerene sprječavanju širenja infekcije, kao i sekundarne mjere prevencije
usmjerene na putove prijenosa infekcije koje trebaju onemogućiti prijenos
bolesti. Mjere usmjerene na putove prijenosa infekcije trebaju onemogućiti
put širenja infekcije, a razlikuju se po načinu prijenosa, u odnosu na
fekalno-oralni, respiratorni, spolni ili drugi način stjecanja bolesti.
Razlikujemo i specifične mjere usmjerene na specifičnu zaštitu protiv
određenih bolesti, kao što je preventivna mjera cijepljenja (12). Poznavanje
osnova dezinfekcije i sterilizacije jest preduvjet u razumijevanju etiologije
bolničkih infekcija. Dezinfekcija je postupak kojim se mogu uništiti svi oblici
mikroorganizama osim bakterijskih spora. Antisepsa se provodi
antisepticima koji sprječavaju rast i razmnožavanje mikroorganizama.
 Asepsa je način rada koji isključuje svaku mogućnost vanjske infekcije
upotrebom sterilnog materijala i propisanim pravilima aseptičnog rada.
Sterilizacija je postupak pomoću kojega se uništavaju svi oblici mikroba, što
znači da na steriliziranom predmetu ili tekućini nema ili su potpuno uništeni
svi patogeni i apatogeni mikroorganizmi i njihove spore (13). Čiste ruke,
školovano osoblje i dobra infrastruktura tri su osnovna uvjeta za
sprječavanje bolničkih infekcija, što ne isključuje važnost opće higijene
bolnice i adekvatnu sterilizaciju. Medicinska sestra/tehničar mora imati
osnovna znanja o zaraznim bolestima, uzročnicima bolesti, načinima
sprječavanja i suzbijanja infekcija. Zdravstveni djelatnici u izolaciji izvora
prilikom provođenja mjera izolacije moraju se pridržavati radnih uputa
ustanove, a ona su uvjetovana člankom 66. stavkom 2. Zakona o zaštiti
pučanstva od zaraznih bolesti (NN 79/07, 113/08) i Pravilnikom o uvjetima i
načinu obavljanja mjera za sprječavanje i suzbijanje bolničkih infekcija (NN
85/12). Za potrebe skrbi bolesnika u izolaciji potrebno je osigurati zasebno
osoblje, međutim ukoliko se taj uvjet ne može ispuniti zbog manjka kadra,
tada se prostor izolacije uvijek, pri njezi, podjeli terapije, viziti i slično,
obilazi posljednji, također se broj osoba koje ulaze, uključujućii posjete,
maksimalno reducira (14). U prostoru izolacije obavezno se koristi
jednokratna zaštitna oprema, rukavice, maska, naočale, PVC pregače, koji
se po upotrebi odlaže u infektivan otpad. Zaštitna oprema stavlja se prije
ulaska u izolaciju, a skida unutar prostora izolacije. Rukavice se koriste kod
svih postupka oko bolesnika. Ruke se dezinficiraju prije i nakon skidanja
rukavica. Rukavice se mijenjaju
između dva postupka. Higijena ruku ključna je u sprječavanju prijenosa
infekcije, a posebno nakon kontakta s bolesnikom i njegovom okolinom.
Prepoznala je to i Svjetska zdravstvena organizacija te izradila sada već
prihvaćene smjernice za higijenu ruku u zdravstvenim ustanovama. Smjernice
obuhvaćaju preporuke za različite indikacije: za higijenu ruku, tehniku higijene
ruku, kiruršku pripremu ruku, odabir sredstava za higijenu ruku, njegu kože,
nokte, upotrebu rukavica, higijenu ruku bolesnika i posjetilaca, ulogu
edukacije, ulogu zdravstvene ustanove kao i državne uprave. Nadalje, u
smjernicama je objašnjen koncept „5 trenutaka za higijenu ruku“ te je prikazan
izvadak iz literature o higijeni ruku. Alkoholni dezinficijens mora biti na zidu
ispred mjesta ulaska i izlaska iz prostora izolacije. Pribor, oprema i materijal
potrebni za higijenu, njegu i liječenje koriste se samo za bolesnika u izolaciji.
Prednost imaju jednokratni pribori i materijali koji se po upotrebi bacaju u
infektivni otpad. Prostor izolacije mora biti naznačen na vratima ulaza. Rublje
se odlaže u zasebne naznačene vreće (2)