FOKUS SPM 2016

TEMA 7 BAB 1,2,3 TINGKATAN 4 (NOTA KONSEP)

1. Zaman Prasejarah ialah zaman manusia masih belum mengenali sistem tulisan. Kajian
terhadap Zaman ini dan budayanya dijalankan oleh ahli arkeologi. Terdapat empat tahap
Zaman Prasejarah, iaitu Zaman Paleolitik, Zaman Mesolitik, Zaman Neolitik dan
Zaman Logam pula terbahagi kepada dua iaitu Zaman Gangsa dan Zaman Besi.
2. Tamadun berasal daripada Bahasa Arab, iaitu daripada perkataan mudun, madain dan madana
yang mempunyai dua maksud, iaitu tinggi budi bahasa dan pembukaan bandar. Perkataan
Bahasa Inggeris yang mempunyai persamaan makna dengan tamadun civilization yang berasal
daripada Bahasa Greek, iaitu civitas yang bermaksud bandar. Tamadun juga boleh diertikan
sebagai peradaban. Secara umumnya, konsep tamadun tidak hanya mementingkan pencapaian
berbentuk lahiriah seperti kesenian dan pembinaan kota semata- mata tetapi meliputi dengan
pencapaian dalam aspek rohaniah, tatasusila dan moral.
3. Tamadun menurut masyarakat Barat, dikaitkan dengan pembangunan lahiriah terutamanya
dalam hal- hal kebudayaan seperti penulisan, undang- undang, kesenian dan pembandaran.
Menurut pandangan sarjana Barat Gordon Childe, pencapaian lahiriah merupakan kayu ukur
kemajuan tamadun dalam sesebuah masyarakat. Darcy Riberio dan R.A. Buchanan pula
menolak unsur rohaniah sebaliknya menekankan kepentingan dan pembangunan lahiriah dalam
proses perkembangan tamadun.
4. Tamadun menurut Islam, mestilah merangkumi pembangunan lahiriah dan rohaniah. Oleh
itu, Islam menekankan pembangunan lahiriah dan rohaniah. Kedua- dua unsur ini penting
untuk mengukur tahap ketamadunan sesebuah masyarakat. Mengikut pandangan Syed Naquib
al-Attas, tamadun ialah pencapaian tahap tatasusila yang tinggi dan kebudayaan yang luhur
oleh sesebuah masyarakat. Pandangan sarjana Islam ini turut disokong oleh sarjana Barat
seperti Richard Sullivan yang mengakui bahawa unsur rohaniah sangat penting dalam konsep
tamadun.
5. Negara Kota, merupakan sebuah kerajaan yang berdaulat yang mempunyai unit politiknya
yang tersendiri. Negara kota ini hanya akan bersatu tenaha untuk berperang dan menentang
musuh. Biasanya keleluasan sesebuah negara kota lebih kurang 1000 batu persegi. Contohnya,
keluasan kota Lagash adalah lebih kurang 1800 batu persegi dan penduduknya berjumlah
antara 30000 hingga 35000 orang.
6. Teokrasi ialah pemerintahan oleh tuhan atau wakil tuhan yang berasaskan hokum agama dan
bersifat ketuhanan.
7. Firaun merupakan ketua kerajaan Mesir Purba. Perkataan asal ini berasal daripada perkataan
Yunani, iaitu Pharaoh yang bererti rumah yang agung. Istilah rumah yang agung bermakna
pihak ataupun kuasa yang mengenakan pembayaran cukai terhadap tanah dan harta. Rumah
yang agung ini merujuk kepada istana dan raja yang memerinta h, iaitu firaun.
8. Politeisme ialah kepercayaan kepada banyak tuhan.
9. Mandat daripada tuhan ialah masyarakat Hwang Ho percaya bahawa jika raja memerintah
dengan adil, kerajaan dan rakyat akan menikmati kemakmuran dan kesejahteraan hidup kerana
pemerintahan itu direstui tuhan. Mereka percaya pemerintah Shang telah kehilangan mandat
itu kerana mereka berlaku zalim.
10. Yin dan Yang, orang China percaya bahawa alam semesta dan kejadiannya terdiri daripada
dua unsur yang saling melengkapi, iaitu Yin dan Yang. Yin ialah kuasa pasif dan Yang
ialah kuasa aktif.
11. Feng Hsui. Falsafah Taoisme yang berlandaskan falsafah alam semesta yang merujuk
pada hubungan antara manusia dengan alam sekitar terutama tentang bagaimana manusia
boleh hidup secara harmoni dengan alam sekitar.

27
 FOKUS SPM 2016

12. Polis ialah Institusi politik yang merdeka. Saiznya agak kecil dan Athens merupakan polis
yang terbesar. Jumlah penduduknya juga kecil. Athens pada kemuncaknya hanya mempunyai
40000 orang penduduk.
13. Acropolis, iaitu kawasan tertinggi yang menempatkan bangunan kerajaan dan keagamaan.
Agora, iaitu tempat pertemuan atau mesyuarat rakyat yang merupakan pusat ekonomi bagi
sesebuah polis. Kawasan tanaman di luar kota yang menyediakan keperluan penduduk.
14. Diktator ialah pemerintah berkuasa mutlak, iaitu mempunyai kuasa yang tidak terhad.
15. Demokrasi ialah pemerintahan atau kerajaan yang ditadbir oleh wakil yang dipilih oleh
rakyat melalui pilihan raya. Antara bentuk demokrasi, di Athens berbentuk penyertaan
langsung kerana warganegara lelakinya terlibat dalam membentuk kerajaan melalui undian
dan berpeluang menganggotai Dewan Perhimpunan. Di Malaysia pula berbentuk penyertaan
tidak langsung, iaitu demokrasi berparlimen kerana rakyat memilih wakil mereka melalui
pilihan raya dan wakil ini yang menganggotai Dewan Rakyat.
16. Republik ialah negara yang ditadbir oleh wakil yang dipilih oleh rakyat melalui pilihan
raya dan diketuai oleh presiden.
17. Zaman Graeco-Roman merupakan zaman yang dikenali sebagai Zaman Hellenistik,
yang merujuk pada penyerapan budaya Greek ke dalam masyarakat Rom.
18. Acropolis merupakan pusat pentadbiran atau ibu negeri di Athens dan banyak binaan yang
menarik seperti rumah berhala, teater, serta bangunan yang paling menarik ialah parthenon.
19. Aqueduct Rom ialah saluran air pada zaman tamadun Rom. Aqueduct yang paling panjang
ialah di Marcia, iaitu 91 kilometer dan air disalurkan melalui saluran dalam tanah dan saluran
dalam pintugerbang (arches). Teknologi aqueduct adalah berasaskan sistem graviti.
20. Helot merupakan kelas ketiga yang menjadi ancaman kepada kelas pemerintah yang
menyebabkan sistem ketenteraan diamalkan selain memainkan peranan penting dalam ekonomi
Sparta.
21. Agama Hindu mempercayai Hukum Karma yang bersabit dengan kelakuan manusia pada
hidup dan kelahiran semula selepas mati. Kelahiran semula adalah bergantung pada Karma
dan tujuan hidup pula adalah untuk mencapai Moksya, iaitu kebebasan mutlak. Sesiapa yang
mencapai tahap ini akan bersatu dengan Tuhan dan tidak akan lahir lagi ke dunia. Oleh yang
demikian, seseorang itu perlulah berbuat baik semasa hidupnya agar Moksya dapat dicapai.
22. Kerajaan agraria ialah kerajaan yang menjalankan kegiatan ekonomi berasaskan pertanian,
penternakan, dan pemungutan hasil hutan dan sungai. Kerajaan ini terbentuk di kawasan
pertanian yang subur seperti di lembah sungai seperti kerajaan Dvararavati di Sungai Menam
(Thailand) dan Sungai Irrawaddy (Myanmar), kerajaan Sungai Merah (Vietnam), dan kerajaan
Sungai Mekong (Kemboja, Laos dan Vietnam). Kerajaan agraria juga terdapat di kawasan
pedalaman seperti di kawasan berbukit dan di lereng tanah gunung berapi. Contohnya, kerajaan
Taruma di Tanah Tinggi Dieng (Indonesia).
23. Kerajaam maritim ialah kerajaan yang menjalankan kegiatan ekonomi berasaskan
perdagangan dan kelautan, serta berfungsi sebagai pelabuhan. Ia terletak berhampiran kawasan
pesisiran pantai, lembah sungai dan kepulauan. Contohnya kerajaan Srivijaya di Sungai Musi,
kerajaan Kedah Tua di Sungai Merbok dan Sungai Muda, dan kerajaan Tiumah di Pulau
Tioman (Pahang).
24. Baray ialah tempat takungan air buatan manusia yang menyerupai tasik yang luas. Pada
musim hujan, air ditakungkan supaya dapat disalirkan pada musim kemarau untuk mengairi
sawah padi selain dijadikan air minuman.
25. Pelabuhan pe mbekal ialah pelabuhan yang membekalkan bahan logam tempatan seperti timah
dan emas serta bekalan makanan kepada pedagang yang singgah di pelabuhan.
26. Pelabuhan kerajaan ialah pelabuhan yang asalnya merupakan pelabuhan pembekal tetapi
kemudiannya bertukar apabila petempatan tersebut berkembang menjadi sebuah negeri.

28
 FOKUS SPM 2016

27. Pelabuhan entrepot ialah pelabuhan yang berperanan membekalkan hasil tempatan dan
hasil kawasan takluknya kepada pedagang antarabangsa yang berdagang di pelabuhannya.
Pelabuhan ini juga berperanan membeli barangan daripada pedagang antarabangsa dan
mengedarkannya kepada pedagang yang datang dari pelabuhan sekitarnya dan kawasan
takluknya.
28. Lingua franca ialah bahasa yang dituturkan secara meluas dan digunakan dalam pelbagai
urusan. Pada tahap kerajaan awal di Asia Tenggara, Bahasa Melayu dituturkan dalam urusan
perdagangan. Bahkan perkembangannya juga dapat dilihat pada beberapa tinggalan
arkeologi seperti batu bersurat di Srivijaya pada abad ketujuh hingga ketiga belas Masihi
yang menggunakan Bahasa Melayu.
29. Derhaka ialah konsep yang digunakan dalam menjelaskan hubungan antara raja dengan rakyat,
iaitu rakyat mesti taat dan tidak boleh menentang raja.
30. Orde kosmos ialah negara dianggap sebagai suatu alam semesta. Sehubungan itu raja dan
ibu kotanya ialah pusat alam dan pusat pemerintahan. Raja bertanggungjawab untuk
mengatur kesejahteraan negara dan rakyat selaras dengan Dharma.
31. Monumen ialah binaan atau bangunan yang dibuat daripada batu dengan tujuan
memperingati orang ternama atau peristiwa penting. Monumen ini boleh berupa candi, iaitu
kuil, wat atau stupa, arca dan patung.
32. Candi merupakan monumen keagamaan bagi agama Hindu dan Buddha serta berperanan sebagai
rumah ibadat, tempat menyimpan abu jenazah raja dan keluarganya, tempat menyimpan patung
dewa utama bagi sesebuah kerajaan awal serta menjadi lambang kepada keagungan seseorang
pemerintah berdasarkan kehebatan seni binanya. Angkot wat melambangkan orde kosmos, begitu
juga dengan Candi Borobudur. Di Thailand, Kemboja dan Vietnam, rumah ibadat dikenali sebagai
wat tetapi di Burma, disebut stupa. Penggunaan nama candi untuk rumah ibadat agama Hindu dan
Buddha telah mula diperkenalkan di Indonesia.

TEMA 8 BAB 4,5,6,7,8 TINGKATAN 4 (NOTA KONSEP)

1. Jahiliah berasal daripada perkataan dalam Bahasa Arab, jahala yang bermaksud jahil dan
tidak mengetahui atau tidak mempunyai ilmu pengetahuan. Istilah ini telah digunakan oleh
orang Islam untuk menggambarkan perubahan yang dibawa oleh Islam dalam corak kehidupan
dan pemikiran masyarakat.
2. Kafilah ialah kumpulan manusia yang bergerak dari satu tempat dengan satu tujuan,
contohnya berniaga atau berpindah.
3. Semangat kesukuan yang melampau dan tercetusnya peperangan di kalangan masyarakat.
Kemunculan semangat assabiah ini berpunca daripada struktur Sistem Kabilah yang
berasaskan keturunan. Dalam Sistem Kabilah setiap puak tinggal dalam kelompok masing-
masing dan mereka terikat kepada peraturan yang telah ditetapkan oleh kabilah mereka.
Keadaan ini telah menimbulkan perasaan kesukuan yang menebal di kalangan ahli kabilah.
Mereka juga sanggup menuntut bela demi mempertahankan maruah diri dan kabilah mereka.
4. Al-Amin bermaksud amanah. Baginda digelar al-Amin oleh orang Arab Quraisy kerana
perkataan dan perbuatan baginda sentiasa dipercayai dan tidak pernah berbohong. Panggilan al-
Amin terhadap Nabi Muhammad telah sebati di kalangan masyarakat Arab sehinggakan
panggilan Muhammad tidak digunakan. Sifat amanah yang dimiliki oleh Nabi Muhammad saw
telah menyebabkan Khadijah binti Khuwailid menyerahkan modal yang besar kepada baginda
untuk diperniagakan. Setelah dilantik menjadi rasul, baginda telah menyampaikan ajaran Islam
dengan bersungguh- sungguh walaupun menghadapi pelbagai rintangan.
5. Bertahannuth (mengasingkan diri untuk beribadat) kepada Allah di Gua Hirak yang terletak di
Bukit Nur. Walaupun Gua Hirak terletak di puncak Bukit Nur tetapi baginda dengan sabar dan

29
 FOKUS SPM 2016

tabah mendakinya semata- mata untuk mendapatkan tempat beribadat yang sunyi dan tenang.
Dengan sepenuh jiwa raga baginda menyerahkan diri kepada Allah dan memikir masalah yang
dihadapi oleh kaum Quraisy Makkah.
6. Hijrah bermaksud berpindah dalam Bahasa arab ataupun perpindahan berlaku dari satu tempat
ke satu tempat yang lain. Namun, dalam konteks tamadun Islam, hijrah bermaksud perpindahan
orang Islam dari kota Makkah ke Madinah dalam usaha untuk memperkukuh kedudukan Islam
serta merupakan strategi baru untuk menyebarkan Islam. Penghijrahan juga mempunyai
pengertian yang lebih luas den lebih mendalam, iaitu perjuangan untuk menegakkan kebenaran
dan meninggalkan keburukan dan kejahatan.
7. Piagam Madinah atau Sahifah Madinah merupakan sebuah perlembagaan bertulis yang telah
dirangka oleh Nabi Muhammad saw pada tahun 622 M., berpandukan wahyu Allah. Piagam
Madinah menjadi asas pemerintahan kerajaan Islam Madinah yang terdiri daripada masyarakat
Islam dan bukan Islam. Piagam ini mencatatkan tentang peraturan, tanggungjawab ketua
negara dan rakyatnya, serta dirangka berasaskan persetujuan orang Islam (Muhajirin dan
Ansar) dan orang bukan Islam (Yahudi dan suku Arab yang lain).
8. Khalifah bererti pengganti (kata jamaknya, Khulafa). Dalam konteks ini khalifah bermaksud
pengganti yang melaksanakan tanggungjawab pemerintahan dan pentadbiran kerajaan yang
sebelumnya telah dilakukan oleh Nabi Muhammad saw. Dalam konteks agama pula perkataan
ini bermaksud tanggungjawab memelihara kemurnian agama Islam yang disampaikan oleh
Nabi Muhammad saw dan juga tanggungjawab mengekalkan keharmonian serta kestabilan
umat Islam.
9. Musyawarah atau syura ialah pemesyuaratan atau perundingan untuk mengambil keputusan
tentang sesuatu perkara.
10. Baiah bermaksud perakuan sumpah taat setia yang diberikan kepada seseorang yang telah
dilantik sebagai pemimpin. Terdapat juga baiah yang disertai dengan nama Allah sebagai
sokongan.
11. Mawali ialah orang bukan Arab yang memeluk agama Islam. Mereka memiliki keistimewaan
yang sama dengan orang Arab Muslim, namun dikehendaki membayar cukai tambahan.
12. Sistem warisan atau pemerintahan monarki ialah kaedah yang diguna pakai untuk melantik
pemerintah kerajaan Islam secara turun temurun. Pada tahun 661 M., setelah Khalifah Ali bin
Abu Talib meninggal dunia, maka, berakhirlah kaedah pelantikan pemerintahan kerajaan
Islam mengikut sistem syura. Selepas pemerintahan Khulafa al-Rasyidin, pentadbiran kerajaan
Islam seterusnya telah dilaksanakan oleh kerajaan Bani Umaiyah, Bani Abbasiyah dan Turki
Uthmaniyah
13. Baitulhikmah telah didirikan semasa zaman Khalifah Harun a-Rasyid (786-809 M.). Institusi
ini mencapai kegemilangannya semasa zaman Khalifa al-Ma’Mun (813-833 M.). Semasa
zaman inilah aktiviti penterjemahan mencapai kemuncaknya. Kerja- kerja penterjemahan juga
menjadi lebih sistematik. Penterjemah bekerja sebagai berkumpulan dan diawasi oleh seorang
penyelaras.
14. Semangat Ghazi merujuk kepada semangat untuk menjadi pahlawan yang sanggup berkorban
untuk menyebarkan Islam. Kekuatan semangat inilah yang membolehkan kerajaan
Uthmaniyah memperluaskan kuasanya ke Eropah dan juga menjadi sebuah kerajaan Islam
yang terbesar dan terkuat antara abad ke-14 hinggalah abad ke-17.
15. Janissari ialah kumpulan tentera infrantri elit dalam sistem ketenteraan kerajaan Uthmaniyah.
Kumpulan kanak- kanak yang diambil melalui sistem devshirme tidak semua akan menjadi
pentadbir tetapi sebahagiannya akan diserapkan ke dalam sistem ketenteraan Uthmaniyah.
Sebelum diserap, kanak- kanak tersebut akan diberi latihan fizikal dan ketenteraan
terutamanya selok- belok dan taktik serta teknik peperangan.
16. Golongan Mudejar ialah Orang Islam setempat (minoriti) yang terus tinggal di
kawasan pemerintahan orang Kristian.
30
 FOKUS SPM 2016

17. Mahmudah ialah sifat terpuji seperti bersopan santun, ikhlas dan lemah lembut.
18. Sultan bermaksud kuasa, kewibawaan atau pemerintah, berasal dari perkataan Bahasa Arab.
Istilah ini menggantikan istilah raja selepas kedatangan Islam.Konsep dewa-raja menegaskan
bahawa raja merupakan keturunan atau penjelmaan daripada tuhan- tuhan Hindu.
19. Sumber baitulmal ialah dari harta yang diperoleh daripada zakat seperti zakat fitrah dan
zakat harta. Harta milik negara, iaitu sumber kekayaan alam seperti minyak. Pelaburan dan
saham yang dijual kepada umat Islam melalui institusi yang ditubuhkan oleh baitulmal. Badan
ini berfungsi untuk menyelenggara harta kerajaan. Harta ini akan digunakan bagi kepentingan
dan kemakmuran negara serta sebagai sumber bantuan yang sewajarnya kepada ahli
masyarakat yang memerlukan bantuan.
20. Zillullah fil-alam dan Zillullah fil-ardh yang bermakna bayangan Allah di muka bumi telah
mula digunakan. Konsep ini menjadi teras institusi raja dan memberikan suatu pengesahan
berlandaskan Islam terhadap kewibawaan seseorang raja tersebut. Para pemerintah juga telah
menggunakan gelaran seperti Khalifatul Mukminin yang bermakna pemimpin orang mukmin.
Contohnya, gelaran ini telah digunakan oleh Sultan Mahmud Shah di Melaka, dan Sultan Abdul
Ghafur Muhyidin yang memerintah Pahang antara tahun 1572 hingga tahun 1614.

TEMA 9 BAB 9,10 TINGKATAN 4 (NOTA KONSEP)

21. Zaman Gelap, Eropah telah mengalami kemorosotan dalam bidang ilmu pengetahuan,
perdagangan dan kehidupan perbandaran. Pada masa itu juga tidak terdapat pentadbiran pusat
yang berkesan.
22. Renaissance berasal daripada perkataan Itali, iaitu renisciment yang bermaksud kelahiran
semula dan istilah ini merujuk kepada penghargaan semula ilmu yang telah dihasilkan oleh
cendekiawan dan pejuang seni dalam tamadun Yunani dan Rom. Zaman ini adalah selepas
Zaman Kemuncak Pertengahan. Kegemilangan tamadun tersebut telah tenggelam pada
Zaman Gelap dan kegemilangan itulah yang telah muncul dan dikembangkan semula.
23. Reformation merupakan suatu gerakan yang berlaku di Eropah Barat pada abad ke-16.
Reformation berasal daripada perkataan reform yang bermaksud melaksanakan perubahan
atau pembaharuan terhadap sesuatu untuk menghasilkan sesuatu yang lebih baik atau untuk
membentuk sesuatu yang baru dan gerakan ini mempunyai kaitan dengan agama Kristian.
24. Penjelajahan dan penerokaan merupakan kegiatan para pelaut Eropah mencari laluan baru di
lautan luas bagi membolehkan mereka menuju ke Timur. Pada abad ke-16, mereka telah aktif
menjelajah ke beberapa buah kawasan di luar Eropah. Kejayaan sains dan teknologi pada
Zaman Renaissance turut membantu kegiatan penerokaan dan penjelajahan Eropah.
25. Revolusi merupakan suatu perubahan besar yang berlaku dalam bidang politik, sosial atau
ekonomi. Sering kali revolusi dalam sesuatu bidang akan memberikan kesan kepada bidang
lain atau kehidupan manusia secara keseluruhannya. Contohnya revolusi politik, apabila
terdapat satu kebangkitan yang menukarkan sistem pemerintahan seperti daripada sistem
kolonial kepada pemerintahan peribumi.
26. Revolusi Pertanian bolehlah dianggap sebaga satu revolusi yang telah menyediakan asas bagi
Revolusi Perindustrian. Sebelum berlakunya Revolusi Pertanian, pengeluaran makanan telah
dikendalikan secara kecil- kecilan. Pengeluaran makanan secara besar- besaran semasa
Revolusi Pertanian telah dapat dilakukan kerana wujudnya beberapa faktor. Yang pertama,
terdapat perubahan dalam sistem penggunaan dan pemilikan tanah. Yang kedua, terdapat
penggunaan kaedah atau teknik saintifik. Teknik ini merangkumi penanaman yang lebih
efisien, penggunaan peralatan baru, serta penggunaan baja. Yang ketiga, terdapat kaedah
pemasaran produk pertanian secara lebih meluas dan berkesan.

31
 FOKUS SPM 2016

27. Kadang- kadang revolusi yang berlaku itu boleh juga memakan masa yang agak lama dan
secara berterusan. Inilah yang berlaku, misalnya, dalam kes Revolusi Perindustrian.
Revolusi ini tidak berlaku secara mendadak dalam sehari dua atau sebulan. Negara pertama
di dunia yang mengalami Revolusi Perindustrian ini ialah Britain.
28. Imperialisme ialah penguasaan sesebuah negara yang lebih kuat terhadap negara lain yang
lebih lemah bertujuan untuk mendapatkan keuntungan dari segi politik dan juga ekonomi.
Fenomena sebegini memang boleh dikatakan telah berlaku dari zaman awal Eropah, semenjak
zaman Rom. Pada abad ke-15 dan ke-16 kita mendapati bahawa kuasa seperti Sepanyol dan
Portugal telah menakluk daerah di Asia dan Amerika Latin.
29. Ekonomi sara diri merujuk pada aktiviti ekonomi yang tidak menghasilkan lebihan produk
tujuan pemasaran. Contohnya sebelum kedatangan British, masyarakat Melayu menjalankan
pelbagai aktiviti ekonomi seperti melombong, bercucuk tanam, memungut hasil hutan,
menternak binatang dan menangkap ikan secara kecil- kecilan.
30. Ekonomi dagangan merujuk pada kegiatan pertanian atau perlombongan yang melibatkan
lebihan pengeluaran untuk tujuan pemasaran dalam skala yang besar dengan menggunakan
sumber tenaga buruh yang banyak dan modal yang besar, teknologi yang lebih tinggi, dan
pemasaran yang lebih luas.
31. Pertanian komersial dianggap sebagai penyumbang utama kepada sumber pendapatan
kerajaan British di Tanah Melayu pada zaman sebelum merdeka. Tanaman komersial yang
telah digalakkan oleh British di Tanah Melayu termasuk Sbah dan Sarawak pada abad ke-19
ialah ubi kayu, tebu, lada hitam, gambir, tembakau dan kopi. Contohnya di Johor, semasa
pemerintahan Maharaja Abu Bakar, penanaman gambir dan lada hitam telah diusahakan
secara besar- besaran melalui Sistem Kangcu. Pada tahun 1860-an, Johor dianggarkan
mempunyai 1200 ladang lada hitam dan gambir.
32. Sistem kangcu ialah sistem pajakan tanah kepada pengusaha dari China di Johor. Dalam
sistem ini, setiap ladang dikenali sebagai kangkar. Saiz setiap satu kangkar ialah sekitar 2500
ekar hingga 20000 ekar. Setiap kangkar akan dibahagikan pula kepada beberapa kawasan kecil
antara 50-250 ekar akan diusahakan oleh 3-10 orang buruh dari China.
33. Komprador ialah pemodal yang mempunyai talian yang rapat dengan British. Penjajah
mengutamakan ekonomi mereka sendiri dan ekonomi peladang besar atau kelas komprador
yang sama- sama mengaut keuntungan negara.
34. Peribumi merujuk pada penduduk asal satu kawasan sebelum kedatangan kuasa- kuasa Barat.
Di Malaysia, peribumi merujuk kepada orang Melayu dan orang Asli di Semenanjung dan
pelbagai kumpuln etnik di Sabah dan Sarawak. Peribumi Sarawak- Iban, Murut, Kenyah,
Kelabit, Kayan, Bisayah, Penan dan sebagainya. Peribumi Sabah- Kadazan, Dusun, Bidayuh,
Murut, Bajau, Kedayan, Iranun dan sebagainya.
35. Pembandaran bermaksud perubahan daripada pecan kecil atau kampong kepada sebuah
bandar hasil pertambahan fungsi atau kegiatan ekonominya. Perkembangan pesat ekonomi
menyebabkan berlakunya proses pembandaran terutama di kawasan yang kaya dengan sumber
semula jadi dan kawasan yang menjadi pusat kegiatan ekonomi penjajah.
36. Sistem pendidikan vernakular ialah sistem pendidikan yang menggunakan Bahasa ibunda
kaum masing- masing sebagai bahasa pengantar. Kesannya sistem ini tidak mampu untuk
memupuk unsur perpaduan bangsa di Tanah Melayu kerana murid- murid daripada pelbagai
kaum itu telah dipisahkan dan tidak melalui sistem pendidikan yang sama.
37. Sanitary Board ditubuhkan di beberapa buah bandar di Perak. Pada tahun 1911, fungsi
dan tanggungjawab Sanitary Board telah dipecahkan kepada dua bahagian. Tanggungjawab
menjaga kebersihan bandar terus dijalankan oleh Sanitary Board sehinggalah Perang Dunia
Kedua. Manakala tanggungjawab dari aspek kesihatan telah diambil alih oleh Jabatan
Kesihatan.

32
 FOKUS SPM 2016

TEMA 10 BAB 1,2 TINGKATAN 5 (NOTA KONSEP)

1. Imperialisme merupakan dasar sesebuah negara meluaskan pengaruh dan wilayahnya dengan
menjajah negara lain untuk kepentingan tertentu dan telah berlaku sejak Empayar Yunani dan
Empayar Rom lagi. Walaubagaimanapun, imperialisme moden bermula sejak abad ke- 15 apabila
kuasa- kuasa Barat menguasai wilayah- wilayah di Amerika Latin, Afrika dan Asia.
2. Slogan beban orang putih sering digunakan oleh kuasa British dan Belanda dalam
menjalankan imperialisme. Kedua- dua kuasa ini mendakwa bahawa mereka lebih maju dan
bertamadun. Mereka berasa bertanggungjawab untuk memimpin orang Timur kearah
kehidupan yang lebih sejahtera.
3. Slogan tugas menyebarkan tamadun pula digunakan oleh perancis dan merasa
bertanggungjawab untuk mentamadunkan orang Timur. Mubaligh Kristian juga
berpendapat bahawa mereka bertanggungjawab menyebarkan agama Kristian kepada
penduduk di tanah jajahan.
4. Nasionalisme bermaksud perasaan cinta akan bangsa dan negara yang membawa kepada
gerakan membebaskan tanah air. Nasionalisme tidak terhad kepada pembebasan kuasa politik
sahaja tetapi juga pembebasan daripada cengkaman ekonomi dan kebudayaan asing.
5. Gerakan pemimpin tempatan ini telah berlaku pada awal kedatangan British ke Malaysia.
Gerakan ini merupakan reaksi spontan masyarakat tempatan untuk menjaga kepentingan
mereka daripada dicerobohi dan dikuasai oleh orang luar. Antara pemimpin penentangan
itu termasuklah Penghulu Dol Said, Dato’ Maharaja Lela, Rentap dan Mat Salleh.
6. Gerakan Islah merupakan gerakan yang berusaha mendorong masyarakat Melayu supaya
membetulkan pandangan mereka terhadap Islam. Pendorong gerakan ini antaranya termasuklah
Sheikh Tahir Jalaludin, Syed Syeikh al-Hadi dan Dr. Burhanuddin al-Helmy. Golongan ini
dikenali sebagai Kaum Muda. Akhbar dan majalah yang terkenal seperti al-Imam, Neracha,
Idaran Zaman dan Pengasuh telah menjadi saluran Gerakan Islah ini.
7. Melayu Raya atau Indonesia Raya ialah slogan dan cita- cita politik sebahagian kecil orang
Melayu. Mereka mahu menghidupkan semula kegemilangan empayar Melayu seperti
Majapahit, Srivijaya atau empayar Melaka. Idea negara besar Melayu ini telah dimulakan di
Maktab Perguruan Sultan Idris oleh Abdul Hadi Hassan, pensyarah Ilmu Tawarikh (Sejarah) di
maktab tersebut.

TEMA 11 BAB 3,4,5,6,7,8 TINGKATAN 5 (NOTA KONSEP)

1. Realpolitik merupakan amalan politik yang dipelopori oleh Niccolo Machiavelli dalam
bukunya, The Prince yang mewajarkan apa sahaja cara seperti tipu helah, kekerasan
bersenjata dan peperangan untuk mencapai matlamat politik.
2. Negara ialah wilayah yang mempunyai penduduk, sempadan dan pemerintah yang
berwibawa contohnya Negara Malaysia terdiri daripada Persekutuan Tanah Melayu, Sarawak
dan Sabah. Negara juga merujuk kepada institusi pemerintahan yang tersusun yang
bertanggungjawab membuat dan melaksanakan keputusan politik serta menguatkuasakan
undang- undang dan peraturan kerajaan.
3. Bangsa merujuk kepada sekumpulan manusia yang mendiami sesebuah wilayah serta yang
mempunyai persamaan dari segi Bahasa, adat resam, kesenian dan pengalaman sejarah.
Idea bangsa kini sering digunakan oleh negara kita untuk melahirkan perasaan bersatu padu
di kalangan rakyat yang berbilang kaum demi membentuk bangsa Malaysia yang kukuh.
4. Kerajaan ialah institusi pemerintah yang bertanggungjawab menggubal dan melaksanakan
dasar sesebuah negara. Kerajaan atau institusi pemerintah ini merangkumi semua badan yang
membuat, mentafsirkan dan melaksanakan dasar- dasar tersebut. Kerajaan juga bertindak

33
 FOKUS SPM 2016

sebagai pengaman dan penentu arah kehidupan masyarakat sesebuah negara. Kerajaan di
negara kita merujuk kepada tiga badan dalam pemerintahan, iaitu Badan Perundangan,
Badan Pelaksana dan Badan Kehakiman.
5. Perlembagaan merupakan peraturan tertinggi sama ada bertulis atau tidak bertulis yang
menjadi rujukan dan panduan bagi mentadbir dan memerintah sebuah negara. Di Malaysia,
perlembagaan merupakan peraturan bertulis tertinggi yang didokumenkan dan dijadikan
rujukan untuk mentadbir negara dengan tujuan memberikan jaminan perlindungan kepada
rakyat negara ini.
6. Pengenalan Malayan Union pada tahun 1946 merupakan usaha British untuk menghapuskan
negara dan bangsa yang telah dibina sejak zaman Kesultanan Melayu Melaka. Selama ini
British menjalankan dasar menerima Negeri Melayu, Raja Melayu dan orang Melayu sebagai
pemilik Tanah Melayu. Selain itu, agama Islam dan Bahasa Melayu ialah budaya Tanah
Melayu.
7. Persekutuan Tanah Melayu telah dibentuk pada 1 Februari 1948 melalui Perjanjian
Persekutuan Tanah Melayu yang menggantikan Perjanjian Persekutuan Malayan Union.
Perjanjian ini ialah hasil desakan orang Melayu yang menuntut British supaya
mempertimbangkan pendapat dan kehendak mereka dalam sebarang perubahan politik
di Tanah Melayu. Perjanjian ini juga menunjukkan kejayaan orang tempatan menentang
penjajahan British terhadap Tanah Melayu.
8. Sistem Ahli merupakan sistem yang melatih penduduk tempatan dan kaum lain menerajui
pentadbiran Tanah Melayu. Idea perubahannya telah dicetuskan oleh Dato’ Onn Ja’afar dalam
perbincangannya dengan Sir Henry Gurney di Kuala Lumpur. Cadangan ini selaras dengan
hasrat British untuk menjalankan dasar dekolonisasi. Pihak British berpendapat bahawa
Sistem Ahli ini akan mengurangkan tekanan daripada pihak Parti Komunis Malaya.
9. Pakatan murni merupakan usaha semua kaum di Tanah Melayu menghasilkan satu kerjasama dan
tolak ansur politik melalui rundingan. Setiap kaum mempunyai tuntutan dan masalah yang
tersendiri. Pakatan murni merupakan jalan penyelesaian untuk menyatupadukan pelbagai kaum.
10. Suruhanjaya Reid telah dibentuk pada bulan Mac 1956 bagi membincangkan dan menyusun
perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu yang merdeka. Suruhanjaya ini telah diketuai oleh
Lord Reid (Hakim British) yang bertindak sebagai pengerusi, manakala ahli yang lain ialah Sir
Ivor Jennings (England), Sir William McKell (Bekas Gabenor Jeneral Australia), Tuan B.
Malik (Hakim Mahkamah Tinggi India) dan Tuan Abdul Hamid (Pakistan). Tugas
suruhanjaya ini adalah untuk merangka sebuah perlembagaan bagi Persekutuan Tanah Melayu
yang akan merdeka.
11. Perjanjian Persekutuan Tanah Melayu 1957 telah ditandatangani oleh Raja- Raja Melayu
dan British pada 15 Ogos 1957. Perjanjian ini telah melahirkan Perlembagaan Persekutuan
Tanah Melayu 1957 yang berasaskan Perjanjian Persekutuan Tanah Melayu 1948. Walau
bagaimanapun, pada 27 Mei 1961 Tunku Abdul Rahman telah menyetujui gagasan
Malaysia dan mencadangkan pembentukannya dalam majlis makan tengah hari anjuran
Persatuan Wartawan Luar Negeri di Hotel Adelphi, Singapura.
12. Akta Malaysia ialah akta yang memperuntukkan penggabungan negeri- negeri berkenaan yang
seterusnya dinamai Malaysia. Ratu Elizabeth II telah memperkenankan Akta Malaysia yang
diluluskan oleh Parlimen Britain dan disusuli dengan kelulusan Perjanjian Malaysia oleh
Parlimen Tanah Melayu, Dewan Perhimpunan Singapura, Majlis Undangan Sarawak dan
Majlis Undangan Sabah. Pada 26 Ogos 1963, Yang di-Pertuan Agong telah memperkenankan
Akta Malaysia. Negara Malaysia ditubuhkan secara rasminya yang merangkumi Persekutuan
Tanah Melayu, Singapura, Sarawak dan Sabah pada 16 September 1963
13. Hari Malaysia merupakan hari perisytiharan pembentukan Malaysia pada 16 September 1963.
Penetapan tarikh ini adalah berdasarkan keputusan Setiausaha Agung PBB dan dipersetujui
oleh kerajaan British, Singapura, Sarawak dan Sabah.
34
 FOKUS SPM 2016

14. Negara demokrasi lahir daripada perjuangan berasaskan kedaulatan rakyat. Umumnya
terdapat dua corak pemerintahan negara demokrasi, iaitu sistem Raja Berpelembagaan dan
sistem Republik.
15. Sistem Raja Berpelembagaan ialah sistem pemerintahan yang mengekalkan raja sebagai
pemerintah tertinggi negara dan negeri dan dibantu oleh Perdana Menteri.
16. Sistem Republik ialah sistem yang menolak institusi beraja. Kerajaan diketuai oleh
presiden yang dipilih oleh rakyat melalui pilihan raya. Di Perancis, Korea Selatan, India dan
Filipina, presiden memegang dua jawatan, iaitu ketua kerajaan dan ketua negara.
17. Perlembagaan merupakan undang- undang tertinggi yang menjadi asas kepada pembentukan
sesebuah kerajaan. Perlembagaan dijadikan dokumen rasmi dan di dalamnya terkandung
segala peraturan dan prinsip sebagai panduan kepada kerajaan untuk melaksanakan kuasanya
dan mentadbir negara.
18. Keluhuran perlembagaan bermaksud keagungan dan ketertinggian undang- undang atau
perlembagaan itu sendiri dan merupakan prinsip rukun negara yang ketiga. Keluhuran
Perlembagaan Malaysia mengatasi Yang di-Pertuan Agong, Parlimen, Jemaah Menteri dan
Mahkamah dan semua jenis undang- undang yang bercanggah dengan Perlembagaan
Malaysia adalah tidak sah.
19. Pindaan Perlembagaan bertujuan untuk melindungi kepentingan rakyat, menjaga keselamatan
negara dan melicinkan urusan pentadbiran negara. Perlembagaan perlu dipinda supaya sentiasa
relevan dan sesuai dengan keperluan semasa. Pindaan ini juga menjadikan perlembagaan
sebagai undang- undang yang munasabah dan kandungannya dipatuhi oleh rakyat dengan rela
hati.
20. Malaysia ialah salah sebuah negara demokrasi berparlimen yang mengamalkan konsep
pengasingan kuasa yang mana kuasa pemerintahan dibahagikan kepada tiga cabang, iaitu badan
perundangan, badan pelaksana dan badan kehakiman. Ketiga- tiga badan ini harus dipegang
oleh pihak yang berasingan untuk mengelakkan pembolotan kuasa.
21. Perundangan merujuk kepada undang- undang yang digubal oleh badan perundangan yang
dipertanggungjawabkan oleh perlembagaan. Fungsi badan perundangan adalah menggubal
undang- undang bagi menjamin keadilan dan kesejahteraan rakyat.
22. Parlimen ialah badan perundangan yang bertanggungjawab menggubal undang- undang
negara yang terdiri daripada Yang di-Pertuan Agong, Dewan Negara dan Dewan Rakyat.
23. Dewan Negara atau Senat merupakan dewan tertinggi dalam sistem pemerintahan negara kita
dan mengandungi 69 orang ahli. Ahli Dewan Negara digelar Senator mewakili setiap negeri
dan dilantik tanpa melalui pertandingan dalam pilihanraya. Senator boleh memegang jawatan
bagi tempoh tiga tahun dan mestilah berumur sekurang- kurangnya 30 tahun. Mereka boleh
dilantik menjadi ahli Jemaah Menteri dan sama taraf dengan ahli parlimen
24. Dewan Rakyat merupakan dewan terpenting kerana ahlinya dipilih oleh rakyat dalam pilihan
raya umum. Dewan Rakyat mengandungi 219 orang ahli yang mewakili semua kawasan pilihan
raya di seluruh negara. Tempoh jawatan bagi anggota ahli Dewan Rakyat adalah menggubal
dan meluluskan undang- undang pada peringkat Dewan Rakyat.
25. Jemaah Menteri atau Kabinet merupakan badan pelaksana dasar- dasar kerajaan. Kabinet
merupakan pembuat dasar tertinggi negara serta berperanan menggubal dasar- dasar kerajaan
dalam semua perkara. Perdana Menteri merupakan Ketua Jemaah Menteri.
26. Kementerian diketuai oleh seorang Menteri dan dibantu oleh Timbalan Menteri, Setiausaha
Parlimen dan Setiausaha Politik. Seseorang Menteri yang tidak diberikan tugas dalam
kementerian tertentu dikenali sebagai Menteri Tak Berportfolio. Beliau akan diberikan tugas-
tugas tertentu oleh Perdana Menteri.
27. Perkhidmatan awam di Malaysia diketuai oleh Ketua Setiausaha Negara. Beliau
bertanggungjawab mengawasi perjalanan kementerian dan jabatan kerajaan. Pada peringkat
kementerian, pentadbirannya diketuai oleh Ketua Setiausaha Kementerian. Beliau dibantu oleh
35
 FOKUS SPM 2016

kakitangan kerajaan yang dikenali sebagai kumpulan pegawai perkhidmatan awam.

Semua kakitangan awam bertanggungjawab melaksanakan dasar dan tugas yang
ditetapkan oleh kerajaan.
28. Ketua Jabatan atau Ketua Pengarah mengetuai jabatan kerajaan. Sesebuah kementerian
biasanya mempunyai jabatan pada peringkat pusat, negeri dan daerah.
29. Badan berkanun merupakan badan separuh kerajaan yang mempunyai kuasa autonomi
tertentu. Badan berkanun mempunyai peruntukan kewangan tersendiri. Badan ini ditadbir oleh
sebuah Lembaga Pengarah yang bertanggungjawab kepada menteri yang berkenaan. Badan
berkanun ini mempunyai pelbagai tugas dan tanggungjawab yang besar untuk mempercepat
pentadbiran dan program pembangunan di bawah rancangan lima tahun kerajaan.
30. Beberapa suruhanjaya telah ditubuhkan di negara kita untuk mengendalikan urusan
pelantikan, kenaikan pangkat dan pemantauan disiplin kakitangan perkhidmatan awam.
Antaranya termasuklah Suruhanjaya Perkhidmatan Awam, Suruhanjaya Perkhidmatan
Pendidikan, Suruhanjaya Perkhidmatan Undang- Undang dan Kehakiman,
Suruhanjaya Pasukan Polis dan Majlis Angkatan Tentera.
31. Badan Kehakiman mempunyai kuasa mendengar serta menentukan perkara sivil dan
jenayah. Perkara sivil berkaitan dengan saman biasanya memerlukan affidavit. Perkara
jenayah pula melibatkan kanun keseksaan. Badan Kehakiman boleh menentukan kesahihan
undang- undang yang dibuat oleh badan perundangan dan pihak badan pelaksana. Badan
kehakiman juga berkuasa mentafsir Perlembagaan Persekutuan dan Perlembagaan Negeri.
32. Peguam Negara merupakan penasihat undang- undang kerajaan. Peguam Negara akan
menjadi Pendakwa Raya atau Peguam Bela bagi kerajaan. Peguam Negara dibantu oleh
Pegawai Perkhidmatan Undang- Undang dan Kehakiman.
33. Pilihan raya ialah proses memilih wakil rakyat untuk memerintah sama ada pada peringkat
negeri atau persekutuan. Pemlihan ini dilakukan secara sulit dengan menggunakan prosedur
yang telus dan teratur. Pengiraan undi dibuat secara terbuka dan keputusannya direkodkan.
Calon yang mendapat undi terbanyak dikira menang. Sistem ini dikenali dengan sistem
majority mudah. Pilihan raya merupakan ciri penting sistem demokrasi berparliman di
Malaysia.
34. Pilihan raya di Malaysia dijalankan oleh Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR). Keanggotaannya
dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong selepas berunding dengan Majlis Raja- Raja Melayu.
Suruhanjaya Pilihan Raya ditubuhkan untuk menjamin pilihan raya yang adil dan bebas tanpa
tekanan parti pemerintah atau pembangkang. Tiga fungsi utama SPR adalah menentukan
sempadan bahagian- bahagian pilihan raya, menjalankan pendaftaran pemilih dan
mengendalikan pilihan raya sama ada pilihan raya umum atau pilihan raya kecil.
35. Pilihan raya umum diadakan untuk memilih ahli Dewan Rakyat dan ahli Dewan Undangan
Negeri secara serentak di seluruh Semenanjung Malaysia. Di Sarawak dan Sabah pula pilihan
raya umum bagi Dewan Rakyat dan Dewan Undangan Negeri diadakan secara berasingan.
36. Pilihan raya kecil diadakan apabila berlaku kekosongan kerusi di mana- mana kawasan
Parlimen atau Dewan Undangan Negeri. Kekosongan itu berlaku mungkin disebabkan hal- hal
tertentu seperti kematian, peletakan jawatan dan perlucutan jawatan. Pilihan raya kecil mesti
diadakan dalam tempoh 60 hari bagi Semenanjung Malaysia dan 90 hari bagi Sarawak dan
Sabah selepas kekosongan itu.
37. Calon bertanding dalam pilihan raya. Seseorang yang ingin menjadi calon dalam pilihan
raya mestilah warganegara Malaysia, berumur 21 tahun, bermastautin di Malaysia, sempurna
akal, bukan orang yang muflis, tidak memegang jawatan dalam perkhidmatan awam dan
tidak disabitkan dengan sesuatu kesalahan oleh mahkamah.
38. Seseorang warganegara akan hilang kelayakannya sebagai ahli Parlime n atau ahli
Dewan Undangan Negeri jika dihukum penjara tidak kurang daripada 12 bulan atau
didenda tidak kurang daripada RM2000 dan belum mendapat pengampunan.
36
 FOKUS SPM 2016

39. Calon- calon dalam sesuatu pilihan raya boleh bertanding atas nama parti atau atas nama
individu sebagai calon bebas. Mereka harus mengemukakan kertas penamaan calon pada hari
penamaan calon.
40. Seseorang pengundi yang berkelayakan boleh mengundi jika namanya didaftarkan dalam
Senarai Daftar Pemilih. Menurut perkara 119 Perlembagaan Malaysia, seseorang warganegara
yang berumur 21 tahun, bermastautin atau tidak bermastautin, tinggal di mana- mana kawasan
pilihan raya Dewan Rakyat atau Dewan Undangan Negeri boleh mengundi dalam pilihan raya
tersebut. Seseorang pengundi hanya boleh mengundi dalam sebuah kawasan pilihan raya
sahaja. Perlembagaan membenarkan anggota pasukan keselamatan, pelajar di luar negara dan
pegawai kerajaan yang bertugas di luar negara mengundi melalui pos dengan syarat nama
mereka terdaftar sebagai pengundi.
41. Parti politik merujuk kepada sekumpulan orang yang mempunyai ideologi politik untuk
mencapai matlamat bersama. Parti- parti politik ini berjuang untuk mendapat kuasa. Ahli-
ahlinya membayar yuran keahlian dan selalunya memberikan kesetiaan dan komitmen
terhadap perjuangan parti.
42. Malaysia ialah sebuah negara Persekutuan. Persekutuan bermaksud penyatuan beberapa
buah negeri yang mempunyai sebuah Kerajaan Persekutuan serta beberapa buah Kerajaan
Negeri. Kedua- dua kerajaan ini menjalankan tugas berdasarkan kuasa yang diperuntukkan
dalam Perlembagaan Malaysia.
43. Senarai Persekutuan memuatkan bidang kuasa Persekutuan, iaitu hanya Kerajaan
Persekutuan mempunyai kuasa terhadapnya.
44. Senarai Negeri mengandungi bidang kuasa yang diperuntukkan kepada negeri, iaitu Kerajaan
Negeri sahaja mempunyai kuasa terhadapnya.
45. Senarai Bersama pula menurunkan bidang kuasa Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan Negeri.
Dalam bidang kuasa ini, kedua- dua kerajaan mempunyai kuasa terhadapnya.
46. Perlembagaan Persekutuan memberikan peruntukan yang luas kepada Kerajaan Persekutuan
berhubung dengan pentadbiran negara. Bidang pentadbiran negara meliputu semua aspek
perkhidmatan seperti perkhidmatan ekonomi, sosial, keselamatan dan pendidikan. Badan
pelaksana atau eksekutif mempunyai tugas untuk menjalankan kuasa- kuasa eksekutif mengikut
perlembagaan dan undang- undang yang sedia ada. Mengikut Perlembagaan Persekutuan,
kuasa eksekutif bagi Kerajaan Persekutuan terletak pada Yang di-Pertuan Agong. Kabinet atau
Jemaah Menteri ialah badan yang menjalankan kuasa eksekutif yang dipegang oleh Yang di-
Pertuan Agong. Jemaah Menteri ini diketuai oleh seorang Perdana Menteri daripada kalangan
ahli Dewan Rakyat.
47. Perlembagaan Malaysia memperuntukkan kuasa eksekutif kepada setiap negeri. Kuasa eksekutif
itu terletak pada Raja atau Sultan atau Yang Dipertua Negeri. Menteri Besar atau Ketua Menteri
dilantik oleh Raja atau Yang Dipertua Negeri daripada kalangan ahli Dewan Undangan Negeri
(DUN) yang mendapat kepercayaan majority ahli dewan tersebut. Urusan pentadbiran peringkat
negeri pula terletak pada perlembagaan negeri sebagaimana yang diperuntukkan oleh
Perlembagaan Malaysia. Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (EXCO) di Semenanjung Malaysia,
Majlis Tertinggi di Sarawak Kabinet di Sabah mengandungi sebilangan ahli DUN serta tiga orang
pegawai kerajaan (ex-officio), iaitu Setiausaha Kerajaan Negeri, Pegawai Kewangan Negeri dan
Pegawai Kewangan Negeri dan Penasihat Undang-Undang Negeri yang berperanan menjalankan
dasar pentadbiran negara pada peringkat negeri.
48. Jata negara Malaysia menjadi lambang kemegahan penduduk negara ini. Setiap lambang
pada jata negara mempunyai maksud yang tertentu.
49. Bendera kebangsaan berfungsi untuk membangkitkan semangat perjuangan. Bendera
kebangsaan berkibar megah di negara kita sebaik- baik sahaja bendera Union Jack diturunkan
pada tengah malam 31 Ogos 1957. Pada tahun 1949, sebuah jawatankuasa telah ditubuhkan untuk
membuat perakuan berhubung dengan reka bentuk bendera Persekutuan Tanah Melayu.
37
 FOKUS SPM 2016

Majlis Perundangan Persekutuan telah mengadakan pertandingan pada peringkat kebangsaan

bagi memilih bendera Persekutuan Tanah Melayu yang baru. Seramai 373 orang pereka bentuk
telah mengambil bahagian dan tiga reka bentuk bendera dipilih ke peringkat akhir.
50. Lagu kebangsaan negara dikenali dengan tajuk Negaraku. Sebelum merdeka lagu
kebangsaan negara kita ialah lagu kebangsaan British, iaitu God Save The Quee. Lagu
Negaraku dicipta pada tahun 1957. Pemilihan lagu ini dibuat oleh Tunku Abdul Rahman yang
mengetuai sekumpulan Jemaah hakim di Dewan Polis Depoh, Kuala Lumpur. Pasukan
Pancaragam Polis Diraja telah memperkenalkan empat buah lagu. Lagu Terang Bulan, iaitu
lagu kebangsaan negeri Perak telah dipilih kerana mempunyai unsur kemelayuan. Majlis Raja-
Raja Melayu telah memperkenankan keputusan jemaah hakim tersebut. Lirik lagu kebangsaan
ini telah digubah semula oleh Encik Saiful Bahri berdasarkan lagu Terang Bulan.
51. Dasar Ekonomi Baru (DEB) pula diperkenalkan untuk membasmi kemiskinan dan menyusun
semula masyarakat tanpa mengira kaum. DEB dilaksanakan melalui Rancangan Pembangunan
Lima Tahun.
52. Dasar Pembangunan Nasional (DPN) telah diperkenalkan apabila tempoh DEB tamat bagi
menyambung hasrat DEB sehingga tahun 2000. Dalam perlaksanaan Rancangan Pembangunan
Lima Tahun menerusi DEB dan DPN, banyak dasar pembangunan dan agensi kerajaan diwujudkan
secara bersepadu untuk memastikan kejayaan pembangunan ekonomi negara.
53. RIDA diwujudkan bagi membangunkan masyarakat luar bandar. Antara peranan RIDA
termasuklah memberikan pinjaman kepada pengusaha pertanian kecil, membantu pemasaran
hasil pertanian dan menggalakkan penyertaan orang melayu dalam sektor perniagaan. Peranan
RIDA berterusan selepas merdeka dengan membangunkan dan memajukan masyarakat luar
bandar melalui pembangunan ekonomi, sosial dan infrastruktur.
54. FELDA ditubuhkan pada tahun 1956 sebagai badan berkanun. Peranan FELDA adalah untuk
meningkatkan taraf hidup masyarakat luar bandar di samping meningkatkan hasil pertanian
negara. Melalui agensi ini tanah baru dibuka secara besar- besaran untuk pertanian dan sebagai
petempatan baru yang dilengkapi kemudahan asas. Penduduk luar bandar yang miskin
dipindahkan ke petempatan baru ini dan menjadi petani moden. Jenis tanaman yang diberikan
tumpuan iailah getah dan kelapa sawit.
55. MARA ditubuhkan pada 1 Mac 1966. Matlamatnya membantu bumiputera dalam
perdagangan dan perindustrian. Strategi MARA ialah membantu usahawan bumiputera,
menambah guna tenaga bumiputera, meningkatkan ekuiti bumiputera dan menyediakan
kemudahan asas kepada bumiputera.
56. Pembangunan In-Situ merupakan strategi untuk meningkatkan produktiviti kawasan
pertanian yang sedia ada. Dilaksanakan melalui projek- projek pembangunan pertanian
bersepadu dan program yang lazim dilaksanakan oleh jabatan kerajaan contohnya,
KEMUBU, BESUT, JOHOR BARAT, KELANTAN UTARA dan SELANGOR BARAT.
57. Mageran ditubuhkan selepas Peristiwa 13 Mei 1969. Antara peranannya termasuklah
mengembalikan keamanan, melicinkan pentadbiran dan mengembalikan keharmonian
kaum. Pentadbiran MAGERAN berjalan selama 21 bulan.
58. Gagasan pembentukan Rukun Negara merupakan kesan daripada 13 Mei 1969. Peristiwa
rusuhan kaum yang berlaku itu telah mengancam ketenteraman, keamanan dan keselamatan
negara. Majlis Gerakan Negara (MAGERAN) yang dipertanggungjawabkan mengambil alih
pentadbiran negara telah menubuhkan Majlis Perundingan Negara (MPN) untuk
membincangkan dan menilai isu perpeduan negara. MPN menekankan pembentukan ideologi
negara yang dikenak sebagai Rukun Negara dan diisytiharkan pada 31 Ogos 1970. Matlamat
Rukun Negara adalah untuk mengukuhkan perpaduan, memelihara corak hidup demokratik,
mencipta sebuah masyarakat yang adil, menjamin sikap liberal terhadap tradisi kebudayaan
yang pelbagai dan membina masyarakat progresif dan akan menggunakan sains dan teknologi.

38
 FOKUS SPM 2016

59. Bahasa Kebangsaan Negara ialah Bahasa Melayu. Kedudukan Bahasa Melayu sebagai
Bahasa kebangsaan telah termaktub dalam Perkara 152 Perlembagaan Persekutuan Tanah
Melayu 1957. Kedudukan Bahasa Melayu sebagai Bahasa kebangsaan bukan sahaja untuk
memartabatkan Bahasa Melayu tetapi juga untuk menjamin perpaduan rakyat di Tanah Melayu.
60. Dasar Kebudayaan Kebangsaan lahir daripada gagasan Kongres Kebudayaan Kebangsaan
yang dianjurkan oleh Kementerian Kebudayaan, Belia dan Sukan pada 1971. Dasar ini digubal
untuk menjadi panduan dalam membentuk dan membekalkan identiti negara Malaysia.
Objektif Dasar Kebudayaan Kebangsaan adalah untuk memperkukuhkan perpaduan melalui
kebudayaan serta memupuk dan memelihara keperibadian kebangsaan. Dasar ini juga bertujuan
memperkaya dan mempertingkatkan kualiti kehidupan dari aspek kemanusiaan dan kerohanian
seimbang dengan pembangunan sosioekonomi.
61. Wawasan 2020 merupakan gagasan negara untuk menjadi sebuah negara yang maju menjelang
tahun 2020. Idea wawasan ini dicetuskan oleh Perdana Menteri Dato’ Seri Dr. Mahathir
Mohammad pada 28 Februari 1991. Matlamat wawasan ini adalah untuk menjadikan Malaysia
sebagai sebuah negara industri yang maju dengan menggunakan acuan sendiri standing dengan
negara maju di dunia. Kemajuan yang diharapkan bukan seperti negara- negara maju di Barat
yang menitikberatkan kemajuan fizikal semata- mata tetapi kemajuan bersepadu.
62. Kemajuan Bersepadu. Malaysia akan menjadi sebuah industri yang maju pada tahun 2020
berteraskan perpaduan rakyat, kestabilan politik, ketinggian taraf hidup, kekukuhan nilai moral
dan etika, kekukuhan sistem kerajaan, ketinggian maruah bangsa dan semangat yakin diri
bangsanya.

TEMA 12 BAB 9 TINGKATAN 5 (NOTA KONSEP)

1. Perikatan Kuasa Tengah atau Triple Alliance dibentuk pada tahun 1882 dan dianggotai oleh
negara Jerman, Austria-Hungary dan Itali kemudiannya disertai oleh Turki dan Bulgaria.
2. Pakatan Bertiga atau Triple Entente terdiri daripada negara Britain, Perancis dan Rusia
yang dibentuk pada tahun 1907, pakatan ini kemudiannya disertai oleh Itali dan Jepun.
3. Blok dunia merujuk kepada negara- negara yang sehaluan yang berusaha untuk bersatu dan
bertindak secara bersama bagi menajaga kepentingan ahli. Blok ini tampil dalam pelbagai
bentuk, iaitu sama ada berdasarkan aspek politik, ekonomi atau geografi. Blok dunia yang
terbentuk semasa Perang Dingin berasaskan geopolitik.
4. Perang Dingin berlaku sejak tamatnya Perang Dunia Kedua sehinggalah tahun 1989 apabila
sistem komunis Soviet Union hancur. Perang Dingin berlaku disebabkan ideologi dan fahaman
politik yang berbeza. Hal ini merujuk pada persaingan kuasa yang berlaku antara blok
kapitalis yang diketuai oleh Amerika Syarikat dengan blok komunis yang diketuai oleh Soviet
Union. Perang ini juga dikenali sebagai Perang Dingin kerana tidak berlaku sebarang konflik
bersenjata secara langsung antara kedua- dua blok ini. Namun, kedua- dua blok ini ingin
membuktikan kekuasaan masing- masing. Mereka berusaha menyebarkan pengaruh dan
memajukan kepentingan masing- masing di Eropah dan juga di Asia melalui propaganda serta
bantuan ekonomi dan ketenteraan.
5. Negara- negara Dunia Ketiga tidak bersekongkol dengan mana- mana negara daripada blok
komunis (negara Dunia Kedua) mahupun daripada blok kapitalis (negara Dunia Pertama) dan
mengamalkan sikap berkecuali. Namun, semasa Perang Dingin blok komunis dan blok kapitalis ini
berusaha mempengaruhi pegangan negara- negara Dunia Ketiga ini dengan menawarkan bantuan
pertahanan dan ekonomi. Negara- negara Dunia Ketiga ini menjadi rebutan dua kuasa besar, iaitu
Amerika Syarikat dan Soviet Union yang kemudiannya disertai oleh China.
6. Globalisasi merujuk pada perubahan yang menjadikan dunia tanpa sempadan yang disebabkan
oleh kepesatan atau kepantasan perkembangan teknologi maklumat. Segala aspek penting

39
 FOKUS SPM 2016

penting dari segi ekonomi dan sosial seperti barangan, modal, tenaga manusia, kemahiran dan
nilai menyeberangi sempadan dalam masa yang begitu singkat. Perubahan yang meliputi skop
yang luas ini dihubungkan dengan kemajuan teknologi, khususnya dalam bidang teknologi
maklumat dan komunikasi.
7. Peralatan teknologi baru seperti computer dan internet, perkembangan teknologi
telekomunikasi contohnya telefon mudah alih, dan kos pengangkutan yang semakin murah
merupakan faktor- faktor yang menjadi pemangkin kepada hubungan sesama manusia
antara sebuah negara dengan sebuah negara yang lain. Inovasi teknologi ini membawa
perubahan yang luas dalam masa yang singkat.
8. Koridor Raya Multimedia (MSC) dilancarkan pada 27 Jun 1998. Koridor Raya Multimedia
ini merujuk pada sebuah kawasan yang mencakupi Kuala Lumpur City Center (KLCC)
sehingga Lapangan Terbang Antarabangsa Kuala Lumpur (KLIA). Koridor raya ini
dibangunkan secara berperingkat dan akan mencakupi seluruh negara. Tujuannya adalah untuk
memanfaatkan sepenuhnya perkembangan teknologi maklumat dan multimedia global dan
seterusnya melahirkan masyarakat yang bermaklumat.
9. K-ekonomi, iaitu ekonomi berlandaskan pengetahuan atau knowledge-based economy merujuk
pada keupayaan seseorang untuk menggunakan ilmu pengetahuan bagi mencipta satu nilai baru
yang dapat membawa kemajuan.

40

TEMA 7 BAB 1,2,3 TINGKATAN 4 (NOTA SPOT)
Zaman Prasejarah
a) Apakah Zaman Prasejarah.
1. Zaman ini manusia belum mengenali
tulisan.
2. Kajian zaman ini dilakukan oleh ahli
arkeologi.
3. Empat tahap zaman ini ialah Zaman
Paleolitik, Mesolitik, Neolitik dan Logam.
4. Zaman Logam terbahagi 2 iaitu
zaman Gangsa dan Besi.
b) Zaman Paleolitik dan Mesolitik.
1. Hidup secara nomad – berpindah randah.
2. Tempat tinggal – tepi tasik/sungai
dan dalam gua.
3. Cara hidup – kelompok keluarga da n
berkumpulan.
4. Menyara hidup – menangkap ikan,
memburu binatang, memungut
hasil hutan.
5. Alat-alat batu – lebih kasar yang
mengutamakan fungsinya bukan
nilai seni.
c) Zaman Neolitik.
1. Hidup menetap – kelompok besar
dan bermasyarakat.
2. Menyara hidup – cucuk tanam da n
ternak binatang.
3. Alat-alat batu – lebih halus/licin da n
pelbagai fungsi.
4. Mempunyai bahan tembikar.
5. Mula mewujudkan pengkhususan kerja.
6. Hasil artifak mereka lebih baik.
7. Pada akhir zaman ini – mula
melebur logam.
8. Sistem barter berlaku kesan hidup
menetap dan lebihan hasil makanan.
d) Ciri-ciri Zaman Logam.
1. Zaman ini terbahagi 2 iaitu zaman
Gangsa dan Besi.
2. Penggunaan besi menghasilkan
ciptaan perahu dan rumah.
3. Mereka mula meneroka lautan.
4. Mereka menjalankan perdagangan
maritim (antarabangsa).
5. Petempatan mula membesar menjadi
kota/bandar.
FOKUS SPM 2016
6. Mereka juga mula membina
kota pertahanan.
7. Contoh bandar ialah Catal Huyuk
di Turki, Jericho, Jordan.
Tamadun Manusia
a) Ciri-ciri tamadun.
1. Pembentukan tamadun – hasil kemajuan
pemikiran dan rohaniah manusia.
2. Petempatan kekal – corak hidupnya
sistematik, bekalan makanan berterusan,
kemajuan pertanian dan penternakan,
menyimpan makanan, mempunyai
alatan seperti cangkul, teknologi
pengairan, dan lebihan makanan yang
menampung pertambahan penduduk.
3. Kehidupan berorganisasi – merangkumi
sosial, ekonomi dan politik. Hidup mereka
stabil dan makmur, bermula dengan sistem
keluarga kemudian menjadi kompleks
kerana penduduk bertambah dan ekonomi
pelbagai. Sistem sosial berbentuk piramid;
bangsawan diketuai oleh raja (atas sekali),
pembesar seperti ahli agama, ketua
keluarga/ kelompok, pentadbir, ilmuan,
pakar seni (kedua), rakyat biasa seperti
petani dan pedagang (ketiga) dan hamba
(bawah sekali).
4. Sistem Pemerintahan – untuk
menjalankan pentadbiran. Ketua
menggunakan unsur magis dan dianggap
wakil tuhan. Perundangan dicipta untuk
keamanan dan kemakmuran.
5. Pengkhususan pekerjaan – berlaku
kesan kestabilan politik. Barangan
terhasil kerana kepakaran kumpulan
tertentu. Kemudian berlaku sistem
barter, kemudian berlakulah
perdagangan, pertukaran ilmu
pengetahuan, teknologi, budaya dan
hubungan dengan tamadun luar.
6. Agama dan kepercayaan – manusia
bermula dengan kepercayaan Animisme.
Mereka percaya kuasa ghaib menguasai
alam sekeliling maka mereka menyembah
pokok dan matahari. Kemudian mereka
beragama, bermula dengan menyembah
lebih daripada satu tuhan (politeisme).
7. Bahasa dan tulisan – bahasa terawal
seperti Yunani dan Sanskrit. Tulisan
41
 FOKUS SPM 2016

terawal seperti hiegrolif, cuneiform dan 4. Pengkhususan kerja;

ideogram. Kepentingan bahasa dan 
 Ia berlakukerana wujudnya lebihan hasil
tulisan ialah memperkembangkan ilmu pertanian.
pengetahuan, perhubungan, pentadbiran, 
keagamaan, idea dan pemikiran.  
Maka ada petani bertukar kerja menjadi
peniaga, pedagang.

Tamadun Mesopotamia  Mereka  berniaga hingga ke Lembah
Indus.

a) Ciri-ciri tamadun  Perdagangan penting  kerana kurangnya
hasil bahan mentah.
Mesopotamia. 1. Negara kota; 
 Maka logam, kayu-kayan, emas dari
Mempunyai kawasan utama – iaitu  luar  dengan hasil
kerajaan ditukarkan
 pusat kota,
tembok kota, luar kota dan pertanian mereka.
pelabuhan. 
 Terdapat juga pengusaha tekstil,
 Kubu pertahanan – lengkap
pelbagai pintu gerbang.
 dengan  tembikar  kerana
dan tukang rumah
pertambahan penduduk.
 
Dalam kota – ada istana, rumah Ada juga rakyat yang menjadi tentera
 kediaman,  pasar dan jalan
rumah ibadat, mempertahankannegara kota
yang lurus dan lebar. daripada musuh.

 
Pusat kota – ialah rumah ibadah. 5. Sistem tulisan;
 
 Ia bermula dalam bentuk gambar.

 Setiap kota – mempunyai unit politik dan

agama. 
 ditulis di
 Kemudian berbentuk simbol yang

 Pengangkutan – seperti kapal, pedati dan atas tanah liat kerana tiada kertas.
keldai. 
  pepaku dikenali
Tulisan ini berbentuk
Hubungan luar – melalui
 jalan laut, sebagai cuneiform.
bandar dan negara kota.
2. Organisasi sosial; e) Sumbangan tamadun Mesopotamia.
 1. Kod Undang-undang Hammurabi;
  dua iaitu pemerintah dan
Terbahagi 
rakyat. Ia digubal oleh Raja Hammurabi
 pemerintah Babylon.
 Pemerintah terdiri daripada raja, ketua 
pendeta, ketua tentera, dan bangsawan. Ia berteraskan hak rakyat terhadap
 keadilan.
Rakyat terbahagi dua iaitu rakyat bebas 

(seperti petani, artisan, pedagang) dan Hukuman mestilah setimpal dengan
hamba (tawanan perang). kesalahan tetapi berbeza mengikut susun
3. Sistem pemerintahan; lapis masyarakat.
  
Teokrasi – raja dianggap tuhan, Ia dipahat pada tembok dan tiang besar.
 Berbentuk
wakil tuhan dan pemilik negara kota. Ia menjadi dasar perundangan tamadun
 Mesopotamia.
Walau bagaimanapun mereka tidak 
menyembah raja, kecuali Raja Naramsin Undang-undang ini mengelakkan masalah
di Akkad yang menganggap dirinya pelbagai kaum dan susun lapis masyarakat
dan membawa perpaduan.
 terlalu agung bergelar
Penjuru Alam”.
 “Raja Empat
2. Hasil tulisan;
 
 Raja 
menjadi ketua pentadbir, ketua Melahirkan jurutulis yang merekod urusan
tentera, ketua pendeta.  pentadbiran dan perniagaanlengkap dengan
 resit, nota dan surat kredit.
Raja juga ketua agama raja dan beliau 
 melantik keluarganya memegang Lahirnya epik Gilgamesh – hasil
jawatan di Zigurat. sastera mengenai falsafah dan cara
 hidup orang mesopotamia.
 
Zigurat ialah pusat ibadat, perdagangan, 3. Ilmu pengetahuan;
dan menyimpan khazanah negara.
 
 Raja turut berkuasa dalam soaltanah Ilmu astronomi – pencerapan
cukai, pertanian dan perniagaan. pergerakan bulan, bintang, matahari
 memperkembangkan ilmu matematik –
Raja dibantu oleh bangsawan yang ada seperti tambah, tolak, darab dan bahagi.
ikatan keluarga.

42
 FOKUS SPM 2016

 4. Kemudian lahir aristokrat dikalangan

 Ilmu Astronomi membantu  mereka konsul tadi yang memiliki kuasa yang
menggunakan jalan laut.
 besar, sistem ini ialah aristokrasi.
 Kalendar mereka berasas sistem solar (12
bulan satu tahun). 5. Kemudian berlaku rampasan kuasa
 kerana rakyat tidak puas hati – maka
Ilmu perubatan – mementingkan kesihatan muncul sistem diktator dikalangan
tentera menggunakan ubatan herba. golongan kaya atau tentera.
Ramuan perubatan dikatalogkan dan
6. Rampasan kuasa ini ditentang oleh
disampelkan penggunaannya dan  cara aristokrat – maka muncullah demokrasi.
mengubatnya telah dicatatkan.
4. Pengangkutan; 7. Sistem demokrasi di Athens – terdapat
 Dewan Perhimpunan dan Majlis. Semua
 Roda 
menghasilkan kereta kuda untuk
warganegara lelaki dewasa menjadi
perang.
 anggota Dewan Perhimpunan selama 6
Ketika aman roda digunakan sebagai bulan hingga 1 tahun. Dewan ini
 kincir 
air untuk pertanian dan
mengawal banjir. berhimpun 3 kali sebulan, ahli boleh
 mencadangkan dasar kerajaan, tetapi
Kapal layar dan kenderaan roda keputusan dikendalikan oleh Majlis. Ahli
menghubungkan mereka dengan  wilayah
di India dan Laut Mediterranean. Majlis, Majistret dan Juri dilantik oleh
5. Seni bina; dewan, maka dewan berkuasa penuh ke
 atas ketiga-tiganya.
 
Mereka membuat batu-bata daripada 8. Raja berkuasa mutlak tidak
tanah liat.
 mengamalkan sistem demokrasi.
 Merekamencipta arca seperti patung raja 9. Sistem tentera di Sparta – pertahanan
Gudea.
 amat penting, maka anak lelaki dilatih
Arca dan  tiang batu ada pada bangunan menjadi askar yang handal dan patriotik.
Zigurat.
6. Empayar pertama dunia; b) Tamadun Rom.
 1. Bermula dengan sistem raja berkuasa
Raja Sargon membina kerajaan mutlak iaitu keturunan raja Etruscan
Akkad (empayar pertama dunia) yang (bukan keturunan Latin tempatan).
 menyatukan 
wilayah-wilayah
2. Patrician (bangsawan) mengetuai
kerajaan Sumeria.
 pemberontakan masyarakat Latin
Beliau jugamembentuk masyarakat menjatuhkan raja Etruscan.
berestetika.
7. Perpustakaan diraja; 3. Kemudian dibentuk sistem Republik – dua
 konsul dilantik oleh Dewan Senat supaya
 Ashurbanipal di bandar
Dibina oleh tiada yang lebih kuasa. Konsul dibantu
Nineveh.
oleh Dewan Senat (bangsawan) bagi
membincangkan hal pentadbiran dan
Pemerintahan dan pentadbiran
perundangan. Konsul dilantik di-kalangan
a) Tamadun Yunani. ahli Dewan Senat yang biasanya praeotor
(peme-rintah tentera). Di bawah Dewan
1. Bentuknya berubah-ubah seperti monarki,
Senat ialah Dewan Per-himpunan (semua
oligarki, aristokrasi, diktator dan akhirnya
demokrasi. rakyat Rom). Keputusan Dewan Senat
disampaikan kepada Dewan Perhimpunan
2. Di Athens – mulanya mengamalkan
untuk diluluskan.
sistem beraja. Raja menjadi ketua
hakim, tentera dan agama. Beliau 4. Pemerintahan bercorak empayar ketika
dibantu oleh konsul yang terdiri Julius Caesar – berlaku selepas perluasan
daripada golongan kaya. kuasa ke Macedonia, Yunani, Mesir
hingga ke Brittania dan Jerman. Wilayah
3. Kemudian konsul menjadi kuat dan
raja merosot – raja dipilih tetapi kuasa kecil telah disatukan di bawah
pentadbiran pusat. Julius bergelar
amat terhad. Beberapa orang konsul
maharaja menjadi diktator dengan
memerintah, sistem ini dinamakan
menguasai tentera dan Senat.
oligarki.

43

5. Maharaja Augustus membentuk
empayar keamanan Rom (Pax Romana)
meliputi benua Asia, Afrika dan Eropah.
c) Tamadun India.
1. 2 bentuk kerajaan – kerajaan kecil
(kepuakan/tiada raja) dan kerajaan
besar(diketuai raja seperti kerajaan
Kashi, Kosala).
2. Raja berkuasa mutlak – dikukuhkan
dengan kepercayaan raja suci dan
harus dihormati. Brahmin menjadi
penasihat raja dan Ksyatria menjadi
pemerintah tertinggi.
3. Pemerintahan empayar – raja Maurya
menjadi maharaja. Ia meliputi dari Teluk
Benggala ke Pergunungan Hindu Kush.
Ibu negaranya ialah Pataliputra.
Kegemilangan Dinasti Maurya ketika
pemerintahan Asoka yang menamatkan
perang Kalinga, membentuk kedamaian,
menakluk melalui penyebaran agama
buddha dan membentuk birokrasi
pentadbiran.
d) Tamadun China.
1. Sistem feudal bertukar kepada
pentadbiran pusat kerana perluasan
kuasa empayar Dinasti Chin.
2. Konsep raja menjadi maharaja.
3. Maharaja membentuk birokrasi awam dan
melantik pegawai dikalangan rakyat.
Perlantikan dibuat oleh jawatankuasa
perkhidmatan awam berasaskan
peperiksaan awam. Sistem ini diwujudkan
oleh Dinasti Han, tokoh pentingnya ialah
Shih Huang Ti.
Perundangan
a) Tamadun Yunani.
1. Dewan Perhimpunan menggubal undang-
undang.
2. Plato dalam bukunya Republik
mengatakan negara harus diperintah
oleh ahli falsafah.
3. Katanya ahli falsafah berupaya
menggubal undang-undang.
b) Tamadun Rom.
1. Hukum Kanun 12 – undang-undang yang
pertama. Ia dipahat pada kayu papan 12
dan diletakkan di tempat awam.
2. Lahir pada awalnya ketika zaman
Republik, kemudian Maharaja Justinian
mengemaskini dan membukukannya.
FOKUS SPM 2016
3. Beliau akhirnya melahirkan Kod Undang-
undang Rom yang dikenali sebagai
Undang-undang Justinian.
c) Tamadun India.
1. Dharma Sastra ialah kitab undang-undang
Hindu tertua.
2. Raja memelihara kesucian undang-
undang.
3. Denda kesalahan bergantung
keseriusan kesalahan.
4. Brahmin dominan dalam hal undang-
undang kerana mereka mahir berkaitan
hal keagamaan.
5. Ketika Dinasti Maurya – undang-
undang disampaikan sebagai titah
perintah diraja yang diukir pada tiang
batu di tepi jalan. Tiang ini dikenali
sebagai Tiang Asoka yang berpegang
kepada kesejahteraan rakyat.
d) Tamadun China.
1. 2 prinsip utama – hukuman berat
dan bercorak kolektif.
2. Undang-undang berasaskan falsafah
Legalisme yang digubal dan
diperkenalkan oleh Han Fei Tzu yang
menyatakan undang-undang tegas
dapat mengawal tingkahlaku manusia.
3. Undang-undang tiada belas kasihan dan
penguatkuasaannya perlu dipelihara.
4. Sebaliknya ajaran Confucius
menekankan raja berpekerti baik dan
menjaga keharmonian.
Pendidikan
a) Tamadun India.
1. Pendidikan bermula pada zaman Vedik
yang mementingkan agama Hindu
yang didominasi oleh kaum lelaki.
2. Mereka menggunakan kitab Veda
dan bahasa Sanskrit.
3. Kaedah yang digunakan ialah
menghafal kitab Veda.
4. Tumpuan pendidikan ialah
agama (persediaan selepas mati).
5. Pendidikan awal terdapat di istana
dan rumah.
6. Kemudian lahir sistem pendidikan
tinggi di Kolej Brahman, universiti
agama Buddha di Nalanda.
7. Untuk menjadi Brahmin mereka harus
menghafal Veda yang mengandungi
peraturan ritual, mantera dan lagu-lagu
44

agama, mempelajari karya saintifik
dan falsafah.
8. Zaman seterusnya pendidikan untuk
meningkatkan ilmu sains, mengatasi buta
huruf dan mendapat jawatan kerajaan.
b) Tamadun China.
1. Matlamat pendidikan untuk lulus
peperiksaan awam.
2. Tiga peringkat pendidikan ialah
rendah, menengah, tinggi.
3. Peringkat rendah – mengenal/hafa l
tulisan ideogram dan 9 buku suci.
4. Peringkat menengah – tumpu karangan
dan sastera.
5. Peringkat tinggi – menterjemah buku suci.
6. Peperiksaan awam 3 tahap – Hsiu Tai
(ijazah pertama), Chun-Jen (sarjana) dan
Chin Shih (doktor falsafah).
7. Peperiksaan tahap 1 di daerah, tahap 2 di
ibu kota daerah dan tahap 3 di ibu kota
empayar (di istana-depan Maharaja).
8. Peluang kerjaya – menjadi
pegawai kerajaan dan tahap 3 akan
menjadi pendidik.
9. Waktu peperiksaan – tahap 1 (3 tahun 2
kali), tahap 2 dan 3 (3 tahun 1 kali).
Falsafah
a) Tamadun Yunani.
1. Ahli falsafah – Herodotus, Socrates,
Aristotle, Plato.
2. Isu utama – nilai individualisme,
kehidupan manusia, demokrasi.
3. Herodotus –bapa sejarah,karyanya‘
History of Persian War’
4. Thucydides –pengasas sejara h
saintifik, karyanya ‘History of the
Peloponnesia War’
5. Falsafah Yunani mengajar manusia
berfikir secara rasional dan sikap
ingin tahu.
6. Plato dalam buku Republik – masyarakat
dan negara yang baik diperintah oleh
ilmuan dan ahli falsafah.
7. Aristotle (guru Alaxander the Great) –
membincangkan cara berfikir yang teratur.
b) Tamadun Rom.
1. Mengambil falsafah Yunani contohnya
falsafah Rom (stoisisme) diasaskan
oleh Zeno (ahli Yunani).
2. Falsafah ini mengajar kebahagian dan
nasib manusia bergantung kepada alam,
FOKUS SPM 2016
penekanan kepada keadilan,
tanggungjawab, keberanian dan
peri kemanusiaan.
c) Tamadun India.
1. Falsafah terawal di dunia direkod ialah
falsafah India.
2. Falsafah mereka bersumber kitab Veda
seperti Rig Veda, Yajur Veda, Upanishad.
3. Falsafah bukan aliran Veda bersumber
ajaran seperti Carvaka, Buddhisme.
d) Tamadun China.
1. Falsafah China bersumber ajaran
Confucianisme dan Taoisme menekankan
hubungan manusia dengan manusia.
2. Falsafah Mo Tzu (Mencius) menolak
Confucianisme menekankan
hubungan manusia dan alam sekitar.
3. Falsafah Legalisme pula ialah hanya
undang-undang akan memberi nilai baik.
Sains dan teknologi
a) Tamadun Yunani.
1. Thales telah mengembangkan
ilmu geometri Mesir Purba.
2. Pythagoras – memperkenalkan Teorem
Pythagoras dan mengembangkan ilmu
geometri Mesir Purba dan Babylon.
3. Hippocrates – Bapa Perubatan.
4. Archimedes – ahli matematik dan fizik,
teorinya ialah isipadu air dan graviti.
5. Ptolemy – ahli astronomi Yunani.
6. Sistem angka Yunani ialah herodianic
dan ionic.
b) Tamadun Rom.
1. Boethius – mendapat pengaruh matematik
Yunani, beliau mengaitkan matematik
dengan muzik, geometri, astronomi.
2. Ilmu pelayaran (ciptaan perahu layar) –
memajukan perdagangan dengan Yunani,
India dan China.
c) Tamadun India.
1. Ilmu astronomi diambil daripada kitab
Rig Veda.
2. Ilmu matematik India seperti konsep
geometri, angka Brahmin, angka Kharosti.
3. Ilmu perubatan – berkaitan
dengan fisiologi (yoga).
d) Tamadun China.
1. China menganggap astronomi ialah
ilmu sains negara.
45

2. Ilmu perubatan – berkaitan konsep Yin
Yang (keseimbangan membolehkan
manusia sihat).
Seni bina
a) Tamadun Yunani.
1. Acropolis oleh Pericles lebih bernilai
estetika – keagamaan dan pusat kegiatan.
b) Tamadun Rom.
1. Aqueduct – bekalan air.
2. Colloseum – pahlawan bertarung
dan teater.
c) Tamadun India.
1. Stupa Besar di Sanchi – tujua n
keagamaan.
2. Great Bath – binaannya baik dan lengkap.
3. Kompleks kuil di Gua Ajantha dan Gua
Ellora – bercirikan agama Buddha/Hindu.
4. Menara pelbagai bentuk – kon, kubah da n
pagoda.
d) Tamadun China.
1. Tembok Besar China – kubu pertahanan
sepanjang 1500 batu dari Kansu ke
Peking.
2. Bandar purba tembok batu –
Changan, Anyang, Peking.
3. Mereka turut menggunakan tanah liat,
batu bata, pintu gerbang, parit besar,
menara.
4. Kota Larangan – istana maharaja yang
banyak dewan (balai penghadapan,
tempat hukuman, keraian) dan taman.
5. Kuil dan Pagoda – tempat tinggal,
ruang tamu, pemujaan.
Bahasa dan Kesusasteraan
a) Tamadun Yunani.
1. Hesiod – penyair dan penulis puis i
Theology dan Works and Days.
2. Homer – menghasilkan Iliad dan Odyssey.
3. Tulisan orang Phoenecia tersebar di
Yunani (ditambah huruf vokal), kemudian
ke Rom dan Asia Tenggara (huruf rumi).
b) Tamadun Rom.
1. Penulis dan penyajak patriotisme – Cicero
dan Virgil.
c) Tamadun India.
1. Masyarakat Dravidia – bahasa Telegu,
Malayalam.
FOKUS SPM 2016
2. Masyarakat Indo-Arya – bahasa
Sanskrit yang melahirkan bahasa Hindi,
Urdu, Punjabi.
3. Sastera India terbahagi 3 iaitu vedik,
epik dan sajak.
4. Epik Mahabharata dan Ramayana –
mengenai tentera baik dan tentera jahat
d) Tamadun China.
1. Wujud dialek – Mandarin, Wu,
Hakka, Kantonis.
2. Ssu- ma Chien – karya sastera
prosan bertajuk Shih Chi.
3. Tokoh puisi – Tu Fu, Li Po
(semasa Dinasti Tang).
4. Ketika Dinasti Han – terpelajar
perlu mampu bersajak.
Sistem Sosial
a) Tamadun Yunani.
1. Di Athens terbahagi 3 kumpulan –
warganegara (ada hak politik), bukan
warganegara dan hamba (tiada hak
politik).
2. Di Sparta 3 kelas – warganegara
tulen, pekerja/artisan/ pedagang, helot
(pengusaha tanah/majoriti).
b) Tamadun Rom.
1. Terbahagi 3 – warganegara (orang
Rom), bukan warganegara (penduduk
taklukan) dan hamba.
c) Tamadun India.
1. Sistem 4 kasta utama – Brahmin,
Ksyatria, Vaisya, Sudra.
2. Masing-masing mempunyai
tanggungjawab berbeza.
3. Perkahwinan lelaki/wanita dan bercampur
gaul kasta berbeza tidak dibenarkan.
d) Tamadun China.
1. Terbahagi 3 kelas utama – atasan (pentadbir
seperti maharaja, keluarganya, bangsawan
dan sida-sida), rakyat bawahan (petani,
artisan), dan hamba. Kumpulan dua dan tiga
ialah kumpulan sokongan.
2. Confucius membahagikan 4 kelas utama
– teratas (sarjana/pegawai
berpendidikan), kedua(petani),
ketiga(tukang), terbawah (pedagang).
3. Setiap individu boleh bertukar kelas.
46

TEMA 8 BAB 4,5,6,7,8 TINGKATAN 4 (NOTA SPOT)
Perlaksanaan sistem khalifah Islam
a) Apakah maksud konsep khalifah.
1. Khalifah dalam bahasa Arab bererti
pengganti. Dalam konteks tersebut
pengganti Nabi Muhammad s.a.w.
memerintah dan mentadbir kerajaan
Islam.
2. Dalam konteks agama bermaksud
tanggungjawab memelihara kemurnian
Islam dan mengekalkan keharmonian
serta kestabilan umat Islam.
b) Apakah syarat pemilihan khalifah.
1. Lelaki merdeka beragama Islam.
2. Memiliki pengetahuan tentang Islam.
3. Mematuhi perintah Allah dan
melaksanakan hukum Allah.
4. Adil dan berakhlak baik.
5. Tubuh sihat, sempurna, cerdas
fikiran, warak.
6. Pandai mentadbir kerajaan Islam.
c) Bagaimanakah cara pemilihan khalifah.
1. Pertama, musyawarah atau syura –
perlantikan Saidina Abu Bakar atas
cadangan Saidina Umar
dipersetujui ramai.
2. Kedua, cadangan nama daripada khalifah
terdahulu sebelum wafat – Saidina Umar
dicadangkan Saidina Abu Bakar.
3. Ketiga, pemilihan daripada beberapa
calon – 6 orang nama diusulkan Saidina
Uthman terpilih.
4. Keempat,pencalonan sekelompok
masyarakat – Saidina Ali.
5. Keempat-empat cara ini tetap
melalui musyawarah/syura.
6. Khalifah ini perlu mengangkat
sumpah atau lafaz taat setia iaitu baia h
semasa dilantik menjadi khalifah.
7. Syura bermaksud pemuafakatan atau
konsensus.
d) Apakah tugas khalifah.
1. Memelihara kedudukan agama Islam.
2. Mentadbir negara mengikut
hukum syariah berpandukan al-
Quran dan sunnah.
3. Menitikberatkan sistem politik, sosial dan
ekonomi.
FOKUS SPM 2016
4. Mempertahankan negara
daripada ancaman musuh.
5. Melantik dan melucut
pegawai pentadbiran negara.
6. Menjaga kebajikan rakyat agar
bahagia dunia akhirat.
7. Meneruskan ajaran Allah yang
disampaikan melalui Nabi
Muhammad s.a.w.
8. Mengekalkan perpaduan ummah
melalui musyawarah.
9. Mengurus kewangan,
perbendaharaan, kharaj, jizyah, zakat.
Sumbangan Khulafa al-Rasyidin
a) Apakah sumbangan Khalifah
Abu Bakar al-Siddiq.
1. Digelar al-Siddiq bermaksud yang
membenarkan kerana beliau sentiasa
yakin kebenaran kata-kata nabi.
2. Sifatnya ikhlas, jujur dan setia
kepada baginda.
3. Saidina Abu Bakar dicadangkan
oleh Saidina Umar.
4. Beliau berjasa menghapuskan orang
Islam yang murtad dan tidak mahu
membayar zakat.
5. Mempertahankan Madinah daripada
ancaman Parsi dan Rom Timur.
6. Membahagikan Tanah Arab kepada 10
wilayah antaranya Makkah, Taif, Yaman
dan melantik amir mentadbirnya.
7. Memperkenalkan bayaran gaji
tentera, undang-undang tanah, hak
golongan mawali.
8. Memerintahkan Zaid b. Thabit
mengumpulkan tulisan al-Quran pada
batu, kayu, kulit binatang kerana ramai
hafiz al-Quran syahid. Salinan al-Quran
ini disimpan oleh Saidina Umar, Hafsah
(isteri nabi) dan Saidina Uthman.
9. Khalifah Abu Bakar digelar
Penyelamat Umat Islam.
b) Apakah sumbangan Khalifah Umar
bin al-Khattab.
1. Bersifat berani, tegas, berterus terang.
2. Pelantikkannya hasil cadangan Abu
Bakar ketika sakit.
47

3. Dianggap Zaman Keemasan
Kerajaan Islam Madinah.
4. Pembaharuan politik – mengamalkan
dasar pentadbiran dan melantik
pegawai, menubuhkan Majlis Syura
(dianggotai wakil Muhajirin dan Ansar),
membahagikan jajahan Islam kepada
wilayah dan melantik wali (gabenor).
5. Penubuhan jabatan – Jabatan Tentera,
Polis, Percukaian. Setiap jabatan
diketuai oleh katib (setiausaha).
6. Jabatan Kehakiman – dilantik hakim
bergaji bulanan.
7. Sosial – pendidikan al-Quran di masjid,
menghantar guru agama ke wilayah (Abu
Sufyan dihantar mengajar Badwi).
8. Kalender – tahun hijrah
menjadi pengiraan tahun Islam.
9. Tentera – tentera tetap dan sukarela,
bergaji, berpakaian seragam, markas
tentera dibina seperti di Madinah, Kufah.
10. Terusan dan tali air – menambah
hasil pertanian seperti Terusan
Amirul Mukminin di Mesir.
11. Rakyat digalakkan meneroka tanah
dan mengusahakan tanah terbiar.
12. Pengenalan cukai – cukai jizyah
dikenakan kepada Zimmi (bukan Islam
yang rela diperintah kerajaan Islam),
cukai kharaj berdasarkan jenis
tanaman dan kesuburan tanah seperti
tanaman gandum, barli, anggur.
13. Baitulmal ditubuhkan untuk mengawa l
pendapatan negara.
14. Digelar Amirul Mukminin atau
Panglima Agung Mukmin.
c) Apakah sumbangan Khalifah
Uthman bin Affan.
1. Seorang hartawan yang dermawan, lemah
lembut, tolak ansur, bersimpati.
2. Digelar Zun Nurain (mempunyai dua
cahaya) kerana pernah mengahwini 2
orang puteri Rasullullah selepas salah
seorang daripadanya meninggal dunia.
3. Dilantik daripada 6 cadangan calon,
undi sama banyak diterima oleh Uthman
dan Ali. Tinjauan persetujuan orang
ramai memilih Saidina Uthman menjadi
khalifah.
4. Dari segi politik – meluaskan empayar
seperti ke Cyprus, Afghanistan, Tripoli
FOKUS SPM 2016
dan khalifah pertama membina
angkatan tentera laut Islam.
5. Mengisytiharkan naskah al-Quran
Mushaf Uthmani.
6. Membina jambatan, jalan raya,
rumah rehat pengembara.
7. Baitulmal digunakan untuk
mengukuhkan tentera laut Islam –
membeli senjata dann kapa.
8. Jizyah dikekalkan – antara sumber
pendapatan baitulmal.
d) Apakah sumbangan Khalifah Ali
bin Abu Talib.
1. Seorang yang berani, pahlawan,
berpengetahuan luas tentang
perundangan Islam.
2. Dilantik hasil persetujuan sokongan
suara terbanyak.
3. Banyak menyelesaikan masalah
berhubung masyarakat dan
perundangan Islam.
4. Menghentikan Perang Siffin bila musuh
mengangkat al-Quran dan menjalankan
rundingan.
5. Membina markas tentera di Parsi
dan Syria.
6. Meneruskan cukai jizyah kepada Zimmi.
Kerajaan Bani Umaiyah
a) Latar belakang kemunculan
kerajaan Bani Umaiyah.
1. Nama kerajaan ini diambil sempena nama
keturunan Bani Umaiyah iaitu Umaiyah
b. Abdu Shams (peniaga terkenal).
2. Diasaskan oleh Muawiyah b. Abu Sufyan,
selepas peristiwa penyerahan kuasa
daripada Saidina Hassan b. Ali untuk
mengelakkan perpecahan umat Islam.
3. Tahap 1 – pemerintahan berpusat di
Damsyik menggunakan gelaran khalifah,
diasaskan oleh Khalifah Muawiyah.
4. Tahap 2 – berpusat di Codova
menggunakan gelaran amir diasaskan
oleh Abdul Rahman al-Dakhil.
b) Sumbangan kerajaan Bani Umaiyah
- bidang politik.
1. Sistem khalifah – ketua pemerintah
pengganti Nabi Muhammad s.a.w.
2. Sistem wazarah – pelantikan wazir yang
mengetuai pentadbiran kerajaan pusat.
48

3. Sistem Gabenor – mengetuai
pentadbiran wilayah.
4. Sistem urus setia – pegawai utama
dilantik mengumpulkan rekod, mengurus
surat dan dibahagikan pula kepada
beberapa bahagian seperti bahagian cukai,
ketenteraan, polis, kehakiman.
5. Sistem hijabah – menjaga keselamatan
dan memeriksa orang yang ingin menemui
khalifah.
6. Penubuhan 4 jabatan – Jabatan cukai,
surat menyurat, urusan am dan urusan
cap mohor pemerintah.
7. Penubuhan Diwanul Jundi (Jabatan
Ketenteraan).
8. Penubuhan angkatan tentera darat
dan tentera laut.
9. Bidang perundangan – hukuman
berdasarkan ijtihad berpandukan
al-Quran, sunnah atau ijmak.
Hakim mestilah bebas dan adil.
c) Sumbangan kerajaan Bani Umaiyah
- bidang sosial.
1. Ilmu pengetahuan – Kota Basrah menjadi
pusat pengajaran dan penyebaran ilmu
2. Lahir ilmuan seperti Khalili ibn Ahmad
(bahasa dan filologi Arab), Sibawayhi
(nahu Arab), Jarir (sasterawan).
3. Bahasa Arab dijadikan bahasa
rasmi negara.
4. Tanda bunyi atau baris dalam tulisan al-
Quran diperkenalkan untuk memudahkan
umat Islam bukan Arab.
5. Ilmu agama – Ibn Zihat al-Zuhri (hadis),
Ibn Jarih (tafsir al-Quran), Hasan al-
Basri (usuluddin).
6. Hospital pertama – dibina oleh Khalifa h
al-Walid Abdul Malik di Damsyik.
7. Hospital penyakit kusta – dibina
Khalifah Umar Abdul Aziz.
8. Terjemahan pelbagai ilmu ke bahasa Arab
– Ibn al-Nafis menterjemahkan buku
berkaitan pembedahan.
9. Perkembangan ilmu moden lain –
kimia, astronomi.
d) Sumbangan kerajaan Bani Umaiyah ke-
2 di Andalusia.
1. Pusat pengajian tinggi di Cordova –
diasaskan oleh Abdul Rahman III,
kemudian berkembang ke Eropah.
FOKUS SPM 2016
2. Perpustakaan Cordova diasaskan oleh
al-Hakam II.
3. Bandar ilmu yang lain – Seville,
Toledo, Granada.
4. Pusat penterjemahan karya Yunani ke
dalam bahasa Arab terdapat di Toledo.
5. Cordova juga menjadi jambatan
ilmu antara dunia Islam dan Eropah.
6. Seni bina Islam – masjid Cordova
lengkap dengan menara, kubah dan tiang
daripada marmar.
7. Penubuhan baitulmal – mendapat sumber
pendapatan daripada kharaj (cukai
tanah), jizyah (cukai perlindungan),
usyur (hasil pertanian), ghanimah (harta
rampasan perang) dan zakat (wajib bagi
umat Islam).
8. Cordova menjadi pusat ekonomi dan
perdagangan antara-bangsa contohnya
perusaahaan orang Islam seperti
tembikar, perhiasan emas/perak, kulit,
membuat senjata.
9. Pertanian – sistem saliran dan
penyelidikan benih tanaman.
Kerajaan Turki Uthmaniyah
a) Latar belakang kemunculan
Kerajaan Turki Uthmaniyah.
1. Kelemahan kerajaan Abbasiyah
menyebabkan munculnya kerajaan
kecil seperti kerajaan Saljuk di Turki.
2. Salah sebuah pemerintahan di bawah
pengaruh Saljuk ialah Anatolia, tetapi
pemerintah Anatolia bebas mentadbir.
3. Kemudiannya kerajaan kecil Anatolia
ini menguasai kerajaan lain hingga
membentuk kerajaan Turki Uthmaniyah.
4. Uthmaniyah berasal daripada nama
pengasas kerajaan ini iaitu Uthman b.
Ertughrul. Beliau ialah amir (gabenor
Saljuk) kawasan barat Anatolia yang
bersempadan empayar Byzantine (Rom
Timur) maka ancaman di sini amat tinggi.
5. Kemudiannya Byzantine ditumpaskan
oleh Uthman, maka ramai ghazi
(pahlawan tentera) dan pemimpin
masyarakat bersatu di bawah Uthman
memperluaskan taklukan.
49

b) Perluasan empayar Kerajaan
Turki Uthmaniyah.
1. Empayar bermula di sekitar Anatolia,
kemudian Bursa dijadikan ibu negeri
ketika pemerintahan Uthman.
2. Penggantinya iaitu anaknya Orhan
1 meluaskan jajahan seperti
Marmara, Anakara.
3. Kemudiannya Murad 1 dan Bayezid 1
menguasai jajahan seperti Bulgaria,
Sofia, Albania, Kosovo.
4. Mehmed II pula berjaya menawan
Istanbul (Constantinople) iaitu ibu
kota Rom Timur.
5. Pada awal abad ke-20, empayar ini
merosot kerana pemimpin lemah,
keruntuhan sistem cukai dan
pemberontakan.
c) Sumbangan Kerajaan
Turki Uthmaniyah.
1. Bertahan selama 600 tahun sebagai
empayar Islam sehingga berperanan
membentuk kesatuan orang Islam seluruh
dunia.
2. Istanbul menjadi pusat pentadbiran dunia
Islam.
3. Apabila Sultan Selim I menguasai
Makkah kerajaan ini dianggap
pelindung umat Islam seluruh dunia.
4. Kanun Suleiman diperkenalkan
sebagai perundangan yang melindungi
nyawa, harta dan kehormatan individu
tanpa mengira bangsa dan agama.
5. Kerajaan ini memperkenalkan sistem
jawatan seperti kadi dan mufti. Jawatan
Sheikh-ul-Islam pula ialah ketua ulama
yang mengeluarkan fatwa.
6. Dari segi ekonomi – Istanbul menjadi
kota perdagangan timur dan barat, dunia
Islam dan bukan Islam.
7. Hubungan perdagangan Turki meliputi
pelabuhan di sepanjang Laut
Mediterranean, Tengah, Merah dan Hindi.
8. Menukarkan sistem bangsawan
berasaskan susun lapis masyarkat kepada
sistem menggalakkan kecemerlangan
individu – mobiliti sosial meluas
khasnya di jajahan Eropah.
9. Sistem pendidikan – sistem madrasah,
sekolah pendidikan akademik, sekolah
sastera, maktab tentera, kolej perubatan.
FOKUS SPM 2016
10. Penulisan ensiklopedia – berkaitan sains
Islam.
11. Perpustakaan ditubuhkan di
masjid, hospital, rumah.
12. Seni bina – masjid Sultan Ahmed (masjid
biru) di Istanbul.
Pengaruh Islam terhadap sosiobudaya
a) Pendidikan tidak formal.
1. Pendidikan tidak formal terawal
melalui asuhan keluarga.
2. Penekanannya ialah nilai moral,
pembelajaran melalui pendengaran,
penglihatan dan pemerhatian.
3. Kanak-kanak kemahiran ibu bapa
seperti pertanian, perikanan, kraftangan,
pertukangan.
4. Ibu bapa turut mengajar hal agama,
adat, sopan santun.
5. Nilai murni diterap melalui cerita lisan
seperti cerita binatang dan jenaka yang
memberi teladan dan pengajaran.
6. Pantang-larang dan adat dipelajari
melalui pergaulan sosial seperti tunduk
apabila lalu di hadapan orang tua.
7. Pendidikan juga dilakukan melalui
pantun, teka-teki, peribahasa.
b) Pendidikan formal.
1. Pendidikan formal berkaitan keagamaan
di rumah, istana, masjid, surau, madrasah
dan pondok.
2. Di rumah tok guru, pendidikan al-Quran
diajar melibatkan anak-anak berusia 7
hingga 15 tahun.
3. Di istana, menurut Sejarah Melayu –
pusat pengajian agama terdapat di istana
Melaka. Sultan Mansur Syah telah
menerima pengajaran Islam daripada
Maulana Abu Bakar. Ramai ulama
menetap di Melaka antaranya orang Arab,
Parsi, Gujerat kerana pengaruh
pemerintah Melaka.
4. Kitab al-Dur al-Manzum (kitab Tasawuf)
– sangat terkenal di istana Melaka
hingga ke istana kerajaan Johor.
5. Pengajaran buku hikayat seperti
Hikayat Amir Hamzah turut disimpan
di istana Melaka.
6. Di istana juga mengajar ilmu politik
dan pentadbiran negara.
50

7. Di masjid dan surau, kanak-kanak diajar
ilmu tajwid, fikah dan bacaan
sembahyang, orang dewasa pula belajar
ilmu fikah, usuludin, hadis, tasawuf
pada tahap lebih tinggi.
8. Pendidikan pondok pula, pengajiannya
menyediakan pelajar yang bakal
menjadi guru agama dan berkhidmat
kepada masyarakat.
9. Pondok terkenal terdapat di Kelantan
(Pondok Pulau Condong),
Terengganu (Pondok Pulau Manis)
dan Kedah (Pondok Titi Gajah).
10. Pelajar akan belajar sehingga 10 tahun
sebelum tamat pengajiannya.
11. Sistem Madrasah – diperkenalkan oleh
Bani Saljuk di Iraq. Sistem ini
berdasarkan sukatan pelajaran dan
dilaksanakan secara kelas.
12. Pendidikan Madrasah ini mengikut
tahap iaitu tahap permulaan,
pertengahan, pengkhususan. Ia diawasi
oleh Mudir (Guru Besar) dan diselia
oleh sebuah lembaga.
c) Bahasa dan Kesusasteraan.
1. Sebelum lahirnya tulisan jawi telah
wujud tulisan dalam sastera Melayu
seperti tulisan Pallava, Kawi (Jawa
kuno), Sunda kuno, Batak dan Rencong.
2. Tulisan jawi hasil penyesuaian bahasa
Melayu dan tulisan Arab menjadi
saluran pembacaan dan penulisan utama.
3. Istilah bahasa Melayu bertambah kesan
pengaruh bahasa Arab seperti perkataan
adat, hakim, hukum. Kemudian ditambah
dengan istilah fikah, tauhid.
4. Kesusasteraan rakyat, disampaikan
secara lisan seperti cerita asal-usul,
binatang, jenaka, dongeng dan puisi
seperti pantun, gurindam dan seloka.
5. Hikayat berkaitan kisah Nabi Muhammad
s.a.w. dan sahabat seperti Hikayat Nur
Muhammad, Hikayat Abu Bakar.
6. Bentuk puisi syair – Syair Dahulu Kala (d i
Terengganu).
7. Hikayat Saduran Arab Parsi –
Hikayat Abu Nawas.
d) Kesenian.
1. Seni bermakna suatu yang indah kepada
penciptanya.
FOKUS SPM 2016
2. Keindahan ini dapat dilihat daripada seni
halus, seni rupa, seni tekstil, seni tampak.
3. Seni zaman Hindu Buddha – seperti
candi, seni bina, arca di Lembah Bujang.
4. Zaman Islam - seni bina masjid terdapat
ciri khas seperti mihrab, mimbar,
telaga, bumbung. Masjid terkenal
contohnya Masjid Kg Laut Kelantan
dan Masjid Tengkera Melaka.
5. Istana raja pula dilengkapi dengan
balairung, tempat bersemayam, balai
istiadat contohnya istana Melaka.
6. Rumah pula mempunyai seni ukiran
tumbuhan, geometri.
7. Seni epigrafi ada pada batu bersurat
dan batu nisan.
8. Seni khat atau kaligrafi digunakan
sebagai hiasan di masjid dan madrasah,
batu nisan, tembikar atau mata wang.
9. Seni persembahan merangkumi tarian,
muzik, nyanyian yang dipersembahkan
dalam majlis perkahwinan, berkhatan
dan upacara bersifat keagamaan.
10. Tarian pengaruh Arab seperti tarian
dabus di Perak, tarian inang di istana
Melaka, nazam.
11. Seni muzik pula seperti seni dikir
diiringi rebana dan kompang, ghazal.
Pengaruh Islam terhadap ekonomi
a) Perdagangan.
1. Pengaruh perdagangan amat kuat kepada
umat Islam kerana Nabi Muhammad
s.a.w. terlibat secara langsung dalam
perdagangan (memperdagangkan barang
dagang Khadijah).
2. Melaka menjadi pusat dagang kerana
strategik (laluan timur dan barat
turut melibatkan pedagang Islam.
3. Pelabuhan Melaka mempunyai
kemudahan yang lengkap.
4. Laksamana membantu mnguruskan
hal kelautan.
5. Syahbandar menjadi ketua pelabuhan.
6. Undang-undang Laut Melaka membantu
menentukan tugas nakhoda, jurumudi.
7. Di Melaka amat ramai pedagang,
dikatakan tidak kurang 84
bahasa dipertuturkan di Melaka.
8. Melaka turut memperkenalkan sistem
timbang dan sukat seperti kati dan tahil
51

yang dipertanggungjawabkan
kepada Syahbandar.
9. Barangan yang ditimbang seperti emas,
perak dan rempah menggunakan
dachim (dacing).
10. Kaedah yang digunakan ialah tukar
barang dan jual beli.
11. Kejatuhan Melaka mengalih
perkembangan perdagangan ke Johor,
Kedah, Kelantan dan Terengganu.
b) Mata wang.
1. Sistem mata wang adalah alternatif
kepada sistem tukar barang atau barter.
2. Mata wang asing juga digunakan di
Melaka seperti mata wang Pasai, Hormuz
dan Cambay. Mata wang ini boleh
ditukar dengan mata wang tempatan.
3. Umumnya negeri Melayu menggunakan
timah sebagai wang dan nama sultan serta
tarikh Islam dicatat pada mata wang.
4. Di Johor wang timah dikenali sebagai
wang katun yang mempunyai tulisan
jawi atau Arab.
5. Mata wang timah Kedah berbentuk
seekor ayam jantan yang hinggap di atas
beberapa cincin.
6. Mata wang emas Johor digunakan ketika
Sultan Alaudin, wang emas Johor digelar
kupang.
7. Mata wang emas Kelanta n
dikenali sebagai kijang.
8. Mata wang emas ini mencatatkan nama
dan pangkat sultan dan di belakang
mata wang tertulis gelaran sultan iaitu
Khalifatul Muslimin.
TEMA 9 BAB 9,10 TINGKATAN 4 (NOTA SPOT)
Kesan Revolusi Pertanian dan
Revolusi Perindustrian
a) Pertanian sebagai punca ekonomi.
1. Wujud pertanian komersial –
gandum, rye, jagung.
2. Peladang menjadi pedagang
antarabangsa dengan mengeksport hasil
lebihan ke luar negara.
3. Revolusi pertanian menyediakan
makanan kepada buruh kilang industri.
FOKUS SPM 2016
9. Pedagang Arab menggunakan wang
emas, tetapi pedagang Eropah
menggunakan wang perak.
a) Percukaian.
1. Cukai ialah bayaran yang dikenakan
oleh pemerintah terhadap aktiviti
tertentu atau barang tertentu.
2. Di Melaka, cukai dibayar oleh pedagang
sebelum memulakan perniagaan.
3. Cukai paling asas ialah cukai tetap
(cukai import) – contohnya pedagang
dari India dan Arab (6 % daripada
jumlah barang), Jepun dan China (5 %).
4. Barang yang tidak dikenakan cukai
ialah beras,makanan.
5. Setelah cukai dibayar, mereka boleh
berniaga di bazar-bazar di sepanjang
Sungai Melaka.
6. Orang asing yang menetap di Melaka juga
dikenakan cukai, contohnya orang asing
Kepulauan Melayu (cukai diraja 3%) dan
orang asing lain (cukai diraja 6%).
7. Amalan riba dikalangan orang Islam
tidak dibenarkan di negeri Melayu.
Penegasan tentang riba ini dinyatakan
dalam Hukum Kanun Melaka.
8. Walau bagaimanapun golongan ceti
yang memberi pinjaman dibenarkan
menjalankan aktiviti riba mereka.
9. Orang Islam yang berkemampuan
dikenakan zakat harta.
10. Wang zakat disimpan oleh Baitulmal yang
menyelenggarakan harta kerajaan, wang
Baitulmal digunakan untuk pem-bangunan
negara dan masyarakat.
b) Peningkatan pe rdagangan
antarabangsa.
1. Britain amat mudah memperdagangkan
lebihan hasil pertanian dan industrinya
kerana mereka negara penjajah.
2. Britain juga memerlukan bahan mentah
untuk mengembangkan perindustriannya
daripada tanah jajahan seperti getah,
bijih timah.
c) Kemajuan pengangkutan.
1. Pada mulanya Britain
menggunakan kereta kuda dan baj.
52

2. Kemudian jalan raya dibina dan kereta
api diperkenalkan.
3. Pada mulanya rel kereta api diperbuat
daripada kayu kemudian daripada besi dan
keluli.
4. Pengangkutan laut pula melibatkan
pengenalan kapal laut berkuasa wap.
d) Kemunculan golongan buruh
dan majikan.
1. Ekonomi skala besar menyebabkan
munculnya golongan buruh ladang
dan kilang.
2. Penggunaan mesin memerlukan
kilang seperti kilang tekstil.
3. Peringkat awal Revolusi Pertanian dan
Perindustrian para buruh tidak dilayan
dengan baik.
4. Kemahiran mereka pula tidak diperlukan
selepas penciptaan mesin baru seperti
ciptaan mesin membuat stokin, pakaian,
yang menyebabkan penenun dan tukang
jahit tradisional tidak diperlukan.
5. Pekerja mahir (penenun dan tukang jahit)
memprotes dan memusnahkan mesin-
mesin, contohnya Pergerakan Luddite.
6. Akta Antipenggabungan diperkenalkan
untuk melarang pekerja bergabung
bagi mendapatkan gaji dan layanan
baik daripada majikan.
7. Larangan ini menyukarkan pekerja
kerana tidak semua majikan bertimbang
rasa kepada pekerja.
8. Kanak-kanak bawah usia 10 tahun pada
masa ini dieksploitasi bekerja sebagai
pelombong arang batu dan di kilang
tekstil. Masa bekerja mereka pula lebih
10 jam sehari.
9. Pada masa ini amalan ekonomi bebas
amat berpengaruh, bagi mereka gaji
pekerja ditentukan oleh pasaran dan
campur tangan kerajaan perlu
dihindarkan.
10. Tetapi kemudiannya akta
antipenggabungan telah dimansuhkan
dan kesatuan sekerja ditubuhkan.
11. Akta baru diluluskan untuk membela
nasib pekerja.
FOKUS SPM 2016
Imperialis barat di Asia.
a) Latar belakang kemunculan
Zaman Imperialisme.
1. Imperialisme bererti penguasaan
negara lebih kuat terhadap negara lain
yang lemah.
2. Penguasaan ini bertujuan mendapatkan
keuntungan ekonomi dan politik, ia
dilakukan sejak Zaman Rom, kemudian
Sepanyol, Portugal.
3. Pada awalnya barat berminat dengan hasil
dagang seperti rempah, emas dan perak.
4. Kemudiannya ekonomi negara jajahan
distrukturkan untuk memenuhi kehendak
ekonomi penjajah.
5. Selepas itu, penjajah seperti Britain
dan Belanda mengubah ekonomi
negara jajahan agar memenuhi
keperluan perindustrian di negara
mereka seperti tanaman getah.
b) Faktor kedatangan kuasa
barat menjajah Asia.
1. Mereka ingin mendapatkan bahan
mentah seperti getah.
2. Mereka menjajah untuk mendapatkan
pasaran barang perindustrian mereka.
3. Pengangkutan jalan raya, kereta api
dan kapal wap mempercepatkan
perjalanan dan membantu kedatangan
kuasa barat menjajah Asia.
4. Apabila negara barat dan Amerika
Syarikat melindungi industrinya dengan
memperkenalkan peraturan tarif maka
Britain tambah terdesak mencari
pasaran baru di Asia.
5. Barat ke Asia juga kerana faktor
menyebarkan tamadun mereka
yang dianggap tinggi.
6. Mereka turut menyebarkan budaya
dan agama Kristian.
7. Barat juga berebut-rebut sesama
mereka menjajah negara Asia kerana
menjajah telah menjadi simbol status
kuasa yang kuat.
c) Kesan imperialisme terhadap Asia
Tenggara.
1. Politik – pemerintah tempatan terpaksa
menerima penasihat dan pentadbir barat.
Sistem politik peribumi ditukar atau
diubahsuai dengan sistem barat. Kuasa
53

barat telah campur tangan di Asia seperti
Inggeris di Tanah Melayu, India, Belanda
di Indonesia, Amerika di Filipina.
2. Ekonomi – ekonomi distrukturkan untuk
keperluan industri barat contoh bijih timah
dan getah di Tanah Melayu.
3. Pendidikan – sistem pendidikan Inggeris
diperkenalkan di bandar dan untuk mereka
yang akan menjadi pentadbir rendah
British.
4. Kemasukkan buruh asing – barat
menjemput masuk buruh asing bekerja
dengan mereka. Kesannya wujud pelbagai
kaum yang berpecah belah dan tidak
wujud keharmonian antara kaum.
Perkembangan aktiviti ekonomi sebelum
dan semasa pemerintahan British
a) Penggunaan mata wang.
1. Zaman Muzaffar Syah Melaka – contoh
wang emas, perak dan timah yang
digunakan untuk urusan perniagaan.
2. Di negeri lain – dinar emas (Kelantan),
kupang emas (Terengganu), jongkong
tampang (Pahang).
3. Pedagang Eropah membawa mata wang
asing contohnya mata wang perak
Sepanyol yang digunakan di Negeri-
Negeri Selat dan Negeri-Negeri Melayu.
4. Kemudiannya kerajaan British
mengeluarkan wang kertas bagi Negeri-
Negeri Selat di bawah Lembaga
Pesuruhjaya Wang, wang ini sahaja
yang sah digunakan ketika itu dan wang
kerajaan Melayu kian pupus.
b) Institusi kewangan atau perbankan.
1. Institusi kewangan berperanan
menyediakan kemudahan pinjaman kepada
pelabur yang kemudiannya memajukan
industri bijih timah dan getah.
2. Bank memperkenalkan kaedah baru
yang berorientasikan keuntungan
berasaskan kadar faedah yang tinggi.
3. Bank telah menyebabkan dana luar
negara dapat disalurkan terus ke Tanah
Melayu dengan mudah dan cepat.
4. Bank telah bertindak sebagai ejen
pembayar kepada pengeksport dan
pengimport dan melicinkan
perdagangan antarabangsa.
FOKUS SPM 2016
5. Bank pertama di Tanah Melayu
ialah Mercantile Bank.
6. Selepas perjanjian wujud banyak bank
lain seperti The Chartered Bank,
Hong Kong and Shanghai Bank.
7. Bank Eropah mengutamakan
pedagang Eropah.
8. Pedagang tempatan mendapat
perkhidmatan bank Eropah melalui
Komprador (orang tengah) yang
terdiri daripada orang tempatan yang
diberi kepercayaan oleh bank untuk
menjadi penaja kepada peminjam.
9. Bank tempatan pertama ialah Kwong
Yik Bank di Kuala Lumpur, Bank of
Malaya di Ipoh, Ban Hin Lee Bank di
Pulau Pinang.
10. Di Sarawak – Kwong Lee Bank,
Ban Chiang Bank.
11. Bank orang Melayu pertama – Malay
National Banking Corporation Bhd.
c) Perkembangan perkhidmatan insurans.
1. Antara insurans penting ialah insurans
maritim, kebakaran, harta,
perniagaan, kemalangan dan nyawa.
2. Insurans maritim – melindungi
dagangan dan kapal pedagang.
3. Insurans kebakaran – penting kerana
kebakaran kerap berlaku contohnya
kebakaran hampir seluruh Kuala
Lumpur tahun 1892.
4. Peringkat awal syarikat insurans di Tanah
Melayu adalah cawangan syarikat beribu
pejabat di luar negara – contohnya
Boustead and Company di Pulau Pinang
mewakili Syarikat Royal Insurance
Company England.
5. Syarikat insurans tempatan contohnya
Straits Insurance Limited di Singapura.
6. Kerajaan British juga telah
mengasingkan insurans nyawa daripada
insurans kebakaran.
Dasar-dasar pertanian British
a) Undang-undang melindungi
tanah bumiputra.
1. Akta Tanah Simpanan Melayu (TSM)
diperkenalkan oleh British bagi
mengelakkan tanah milik Melayu
berpindah kepada orang asing.
54

2. Residen berhak mengisytiharkan mana-
mana tanah orang Melayu sebagai
TSM untuk mengelak TSM daripada
dijual, dipajakgadai atau ditukar milik.
3. TSM juga ingin melindungi ekonomi
penjajah, contohnya TSM tidak boleh
diusahakan tanaman komersial, TSM
tidak subur dan tidak sesuai untuk
tanaman perladangan.
4. Land Order di Sarawak diperkenalkan
bagi melindungi tanah peribumi daripada
dicerobohi oleh pengusaha China.
5. Di sini juga diperkenalkan Land
Settlement Order bagi melindungi
tanah peribumi daripada di ceroboh.
6. Di Sarawak pemindahan hak milik tanah
hanya boleh dilakukan melalui
perwarisan, bagi mengelakkan pemajkan,
pemecahan dan penjualan tanah kepada
orang luar.
7. Land order Sarawak seterusnya
membahagikan tanah kepada 3 kawasan
iaitu tanah campuran, tanah simpanan dan
tanah pedalaman.
8. Imigran hanya dibenarkan memiliki
tanah campuran sahaja, manakala tanah
simpanan dan pedalaman dilindungi.
9. Di Sabah pula, Proklamasi III
Perlindungan Hak Peribumi yang
melindungi kepentingan peribumi
diwartakan oleh British. Peraturan ini
menetapkan hak milik peribumi di
bawah kuasa Pegawai Daerah.
10. Segala urusan jual beli tanah di Sabah
dengan orang Eropah pula perlu
dimaklumkan kepada ketua peribumi.
Penduduk peribumi juga berhak menuntut
ganti rugi ke atas tanah yang dijual kepada
orang asing.
b) Dasar tanaman padi.
1. Minat orang Melayu kepada getah
berbanding padi membimbangkan
British kerana Tanah Melayu terpaksa
mengimport beras dari Thailand,
Myanmar, Indo-China.
2. Bekalan import beras ini tidak terjamin,
contohnya ketika berlakunya kekurangan
pengeluaran beras di Myanmar.
3. Maka petani tidak dibenarkan
menanam getah di tanah sawah.
FOKUS SPM 2016
4. British menubuhkan Jabatan Parit dan
Taliair bagi memperbaiki sistem
perparitan dan membantu tanaman padi.
5. Ini membuktikan bahawa British
tidak memberi perhatian kepada
kemajuan ekonomi orang Melayu.
Kesan-kesan dasar ekonomi British
a) Perkembangan pembandaran.
1. Pembandaran bermaksud perubahan
pekan kecil atau kampung kepada
bandar hasil pertambahan fungsi dan
kegiatan ekonomi.
2. Pembandaran lebih cepat berlaku di
kawasan kaya dengan sumber semula jadi
dan kawasan yang menjadi pusat
kegiatan ekonomi penjajah.
3. Pekan di kawasan perlombongan
biasanya mempunyai penduduk yang kian
bertambah, menjadi pusat mengumpul
hasil lombong, pusat mendapatkan
keperluan harian.
4. Pekan ini kemudiannya menjadi bandar
yang menjadi pusat pentadbiran, perbankan
seperti Kuala Lumpur, Taiping.
5. Bandar Miri pula berkembang
kerana adanya petroleum.
6. Bandar baru muncul ini menjadi
tumpuan penduduk dan berfungsi sebagai
pusat perniagaan, pentadbiran.
7. Bandar ini lengkap dengan kemudahan
jalan raya, sekolah, air, elektrik, pusat
kesihatan dan institusi kewangan.
8. Bandar-bandar ini kebanyakkannya
didiami oleh orang China, sebaliknya
orang Melayu dan India menetap di
luar bandar.
9. Bandar baru pesat kerana adanya
kemajuan pengangkutan dan mempunyai
rangkaian jalan raya dan kereta api.
10. Hasil getah dan bijih timah turut
mengembangkan bandar pelabuhan
kerana keperluan eksport seperti
pelabuhan Klang, Pulau Pinang.
11. Bandar Kuching pula muncul kerana
kemajuan tanaman gambir dan lada hitam.
12. Walau bagaimanpun kemudahan
infrastruktur ketika pemerintahan British
tidak melibatkan kawasan luar bandar
khususnya di kawasan pantai timur
Tanah Melayu.
55

b) Pembentukan masyarakat
berbilang kaum.
1. Kedatangan imigran China dan India
kerana keperluan tenaga manusia
khasnya perlombongan dan perladangan.
2. Kedatangan imigran yang berlipat kali
ganda banyaknya ketika British telah
membentuk masyarakat berbilang kaum
di Tanah Melayu.
3. Semasa British petempatan dan kegiatan
ekonomi berasaskan kaum, Melayu
bertani di luar bandar, Cina berniaga dan
melombong di bandar dan kawasan
lombong, India menoreh getah di ladang.
4. Bahasa pertuturan mereka mengikut
bahasa ibunda masing-masing.
5. Pada masa ini tidak wujud interaksi
dan perpaduan antara kaum.
c) Perkembangan sektor perkilangan.
1. Pada awalnya British terlalu menumpukan
kepada eksport getah dan bijih timah,
hampir semua barangan kilang diimport.
2. Barangan kilang yang diimport seperti
pakaian telah bersaing hebat dengan
perkilangan tradisional tempatan
seperti batik, sutera.
3. Kasut getah – contohnya kilang Syarikat
Syarikat Fung Keong dan Syarikat Bata
di Klang.
4. Kilang membina kapal korek, kapal kecil
dan mesin memproses getah – Syarikat
United Engineers.
5. Kilang mengetin nanas – diusahakan
oleh bangsa Perancis di Johor.
6. Sektor ini dikuasai oleh pengusaha Eropah
dan Cina, sementara orang Melayu
tercicir.
d) Sistem pengangkutan dan perhubungan.
1. Jalan kereta api dibina untuk
mempercepatkan pengangkutan bijih
timah ke pelabuhan untuk dieksport,
contohnya Taiping ke Port Weld,
Seremban ke Port Dickson, Kuala
Lumpur Port Swettenham.
2. Jalan kereta api turut dihubungkan dari
Seberang Prai hingga ke sempadan Siam.
3. Kemudiannya ke pantai timur dari Gemas,
Pahang, Kelantan ke sempadan Siam.
4. Seterusnya disambung ke selatan
hingga ke Singapura.
FOKUS SPM 2016
5. Pengangkutan kereta api juga
menggalakan pembukaan tanah baru
di pedalaman dengan tanaman getah.
6. Kereta api juga dapat membawa
muatan yang banyak.
7. Di samping itu, jalan denai dan kereta
lembu yang digunakan untuk mengangkut
bijih timah dan getah ke pangkalan sungai
telah digantikan dengan jalan raya.
8. Jalan raya terus berkembang
khasnya apabila kenderaan bermotor
diperkenalkan.
9. Beberapa rangkaian jalan raya
disiapkan, contohnya dari Seberang prai
ke Melaka, Perlis ke Singapura, Kuala
Lumpur ke Kuantan,
10. Sistem perhubungan – contohnya
telegraf, telefon, pos.
11. Kemudahan pengangkutan dan
perhubungan di Pantai Timur Tanah
Melayu ketinggalan kerana
kurangnya pembangunan ekonomi.
e) Perkhidmatan kesihatan.
1. Kedatangan imigran menyebabkan
kesesakkan penduduk dan berlaku
pelbagai penyakit berjangkit kerana
tempat tinggal yang kotor dan air
yang tidak bersih.
2. Hospital kerajaan terawal dibina
di Taiping dan Kuala Lumpur.
3. Pusat perubatan pula dibina di Batu Gajah,
Kuala Kangsar dan Kuala Lumpur.
4. Pusat perubatan kecil pula di Pahang
dan Negeri Sembilan.
5. Hospital di Sabah – Jesselton,
Sandakan, Tawau.
6. Perkhidmatan perubatan di Sarawak di
Kuching dan pusat perubatan kecil di Sibu
dan Sri Aman.
7. Hospital swasta – contohnya Hospital
Tung Shin di Kuala Lumpur memberi
khidmat khasnya kepada pelombong.
8. Institut Penyelidikan Perubatan di Kuala
Lumpur – mengkaji punca penyakit dan
langkah-langkah pencegahannya.
9. Sanitary Board – lembaga yang menjaga
kebersihan dan kesihatan awam di
bandar Kuala Lumpur. Fungsi lembaga
ini kemudiannya terpecah dua kepada 2
bahagian iaitu Sanitary Board menjaga
kebersihan bandar dan Jabatan Kesihatan
menjaga kesihatan.
56

TEMA 10 BAB 1,2 TINGKATAN 5 (NOTA SPOT)
Perjuangan Pemimpin Setempat
Menentang British
a) Peristiwa perjuangan Sarawak
1. James Brooke (Raja Putih Sarawak)
berusaha menguasai beberapa daerah
pedalaman. Ini menimbulkan bantahan
daripada pemimpin tempatan.
2. Mereka enggan menyerahkan daerah
meraka kepada James Brooke dan ini
telah menyebabkan James Brooke
menyerang daerah-daerah tersebut.
3. Linggir (pemimpin kaum Iban di Saribas)
menentang James Brooke dengan
menyerang kapal Nemesis dekat Batang
Lupar.
4. Ia merupakan tindak balas terhadap
langkah James Brooke dan Kapten
Farquhar menghalang pelayaran mereka
di Sungai Saribas. Linggir dan
pengikutnya tewas dalam perang ini.
5. Rentap (bermaksud penggoncangan
dunia) atau nama sebenarnya Libau
berasal dari Hulu Skrang. Bergelar Raja
Darat atau Raja Ulu.
6. Beliau menentang Brooke kerana Brooke
menghapuskan orang Iban di Sungai
Skrang yang dianggap lanun. Beliau
bertindak menyerang Brooke di Kubu
Nanga Skrang. Rentap berjaya mengusir
James Brooke.
7. Brooke bertindak balas membakar
kampung dan Rentap berundur ke Bukit
Sadok, tetapi diserang oleh James Brooke
dan Rentap kalah. Rentap berundur ke Ulu
Sg Entabai dan serangannya semakin
lemah.
8. Penentangan orang Melayu di pimpin oleh
Syarif Masahor dan Datu Patinggi Abdul
Gapur. Syarif Masahor ialah Gabenor
Sarikei yang dilantik oleh Sultan Brunei.
Beliau sangat dihormati oleh orang Iban
dan Melanau.
9. Mereka berdua menolak penguasaan
James Brooke di wilayah mereka di
Sungai Rajang. Hal ini disebabkan mereka
kehilangan kuasa memungut cukai dan
pengaruh terhadap penduduk tempatan.
10. James Brooke pula telah membina sebuah
kubu di Kanowit. Syarif Masahor
menyerang kubu tersebut. Beliau dan
FOKUS SPM 2016
Datu Patinggi Abdul Gapur kemudian
menyerang James Brooke di Kuching
tetapi gagal. Syarif Masahor melarikan
diri ke Brunei tetapi beliau diserahkan
oleh Sultan Brunei kepada British di
Singapura. Datu Patinggi Abdul Gapur
pula melarikan diri ke Betawi tetapi
ditahan oleh Belanda dan diserahkan
kepada James Brooke.
b) Peristiwa perjuangan di Sabah
1. Penentangan pemim pin tempatan di Sabah
adalah terhadap Syarikat Borneo Utara
British (SBUB).
2. Penentangan terbesar dilakukan oleh Mat
Salleh. Nama sebenar beliau ialah
Mohammad Salleh bin Datu Balu. Beliau
berketurunan Suku Sulu Paitan. Beliau
ialah pemerintah daerah Tambunan dan
Sungai Sugut.
3. SBUB tidak menghiraukan kedudukan
Mat Salleh. Mereka menduduki kawasan
pengaruh Mat Salleh.
4. SBUB juga melaksanakan sistem cukai
kepala dan surat perahu.
5. Pegawai syarikat pula bersikap kasar
kepada penduduk tempatan.
6. Mat Salleh ke Sandakan untuk berbincang
dengan SBUB tentang masalah ini, tetapi
tidak dilayan.
7. Sebaliknya Gabenor Beaufort menyerang
dan membakar kampung Mat Salleh. Mat
Salleh terpaksa melarikan diri.
8. Mat Salleh dan para pengikutnya telah
melakukan serangan mengejut tehadap
kubu SBUB di Pulau Gaya.
9. SBUB telah menawarkan pelan damai
kepada Mat Salleh, iaitu menyerahkan
Tambunan kepadanya.
10. SBUB mungkir janji menyebabkan Mat
Salleh menyerang kubu SBUB lagi.
11. Serangan ini dibalas oleh pasukan tentera
SBUB dengan menyerang kubu Mat
Salleh.
12. Beliau akhirnya tewas dan meninggal
dunia pada 31 Januari 1900.
c) Peristiwa perjuangan di Pahang
1. Beberapa pembesar bersatu melawan
British apabila J.P. Rodgers dilantik
sebagai Residen Pahang pertama.
57

2. Dato’ Bahaman menolak undang-undang
British yang bertentangan dengan adat
resam dan sistem politik tempatan seperti
sistem kehakiman, pemungutan hasil
tanah, sistem cukai dan penubuhan
pasukan polis luar.
3. Ini adalah kerana undang-undang tersebut
menghakis kuasa Dato’ Bahaman sebagai
Orang Kaya Setia Perkasa
Pahlawan Semantan.
4. Bahaman dan rakan-rakannya seperti Tok
Gajah dan Imam Rasul bersatu
menentang British selama lima tahun.
5. Pada 1890 mereka menentang pembinaan
Balai Polis Lubuk Terua.
6. Pada 1891 Bahaman menyerang British
kerana menangkap anah buahnya.
7. Pada 1892 menyerang Lubuk Terua,
Kuala Tembeling dan Jeram Ampai.
8. Pada 1895 Bahaman berundur ke
Kelantan dan mendapat perlindungan
daripada penduduk dan pembesar
Terengganu dan Kelantan. Bahaman
menetap di Hulu Kelantan, Tok Gajah dan
keluarganya menetap di Hulu Terengganu.
9. Pada 1896, Bahaman berpindah ke
Bangkok dan diberikan perlindungan
politik oleh Raja Chulalongkorn.
10. Beliau menetap di Chieng Mai dan
diberikan wang sara hidup 1000 baht dan
meninggal dunia di sana.
Gerakan Nasionalisme Sehingga Perang
Dunia Kedua
a) Bagaimana kesedaran nasionalisme
semasa pendudukan Jepun
1. Semangat kebangsaan berlaku kesan dasar
pemerintahan ketenteraan Jepun.
2. Dasar Pemerintahan Tentera Jepun;
 mengharamkan semua akhbar
 yang diterbitkan sebelum ini.
 menukarkan nama akhbar tempatan
kepada nama Jepun seperti, Malai
 Shimbun untuk Utusan Melayu.
 semua sekolah menggunakan bahasa
Jepun sebagai bahasa pengantar dan nilai
budaya Jepun diperkenalkan.
3. Jepun menyekat kebebasan bersuara
penduduk Tanah Melayu, kebebasan
hanya diberi kepada pertubuhan yang
FOKUS SPM 2016
menyokongnya dan yang bergerak
di bawah pengawasan Jepun.
4. Ahmad Boestamam menyokong Jepun
dan menubuhkan Barisan Pemuda di
Perak bagi menyatukan pemuda
Melayu untuk dilatih berkawad dan
menjadi tentera sukarela Jepun.
5. Tetapi PKM menubuhkan MPAJA
bagi menentang Jepun.
6. PKM disokong oleh British yang
memberi bantuan senjata dan bekerjasama
dalam perang gerila.
7. Pasukan Bintang Tiga pula ditubuhkan
dengan ahlinya terdiri daripada kaum
Melayu, Cina dan India.
8. Orang Melayu menubuhkan Force 136
dan Pasukan Wataniah di Pahang.
Keanggotan Force 136 kecil dan
terdiri daripada pegawai tadbir Melayu
yang bekerjasama dengan British.
9. Pasukan ini bergerak secara gerila di
hutan di Kedah, Johor dan Pahang.
10. Pasukan Wataniah Pahang merupakan
pasukan sukarela menentang Jepun.
Anggotanya ialah guru, pegawai
tadbir kerajaan dan orang kampung.
11. Ibrahim Yaakob pula meminta Jepun
memberi kemerdekaan kepada Tanah
Melayu bersama Indonesia sebelum
kekalahan Jepun. Ia sesuai dengan
matlamat asal KMM iaitu menubuhkan
Melayu Raya atau Indonesia Raya.
12. Ciri-ciri Melayu Raya;
 Slogan dan cita-cita politik sebahagian
 kecil orang Melayu sahaja.
 Menghidupkan empayar Melayu
 seperti Majapahit atau Melaka.
 Idea ini dimulakan di Maktab Perguruan
Sultan Idris oleh Abdul Hadi Hassan,
pensyarah Ilmu Tawarikh di MPSI.
13. KRIS pula ditubuhkan sebagai badan
yang melaksanakan Melayu Raya.
14. Kongres Pemuda KRIS di Kuala Lumpur
membincangkan persediaan
kemerdekaan dengan Indonesia.
15. Tetapi Soekarno mengisytiharkan
kemerdekaan Indonesia lebih awal
kerana kekalahan Jepun yang mendadak.
58

TEMA 11 BAB 3,4,5,6,7,8 TINGKATAN 5 (NOTA SPOT)
Latar Belakang Pembinaan Negara Dan
Bangsa
a) Pembentukan negara bangsa di Eropah
1. Di Eropah konsep ini merujuk pada
pembentukan negara bangsa moden.
2. Idea ini tercetus kesan Revolusi
Inggeris, Revolusi Perancis dan Perang
Kemerdekaan Amerika. Maka muncul
idea hak rakyat, kerajaan
berperlembagaan dan negara bangsa.
3. Pembentukan negara moden ini adalah
mengikut sempadan rumpun bangsa
bagi menggantikan negara feudal.
4. Di Eropah Barat, pada sekitar pertengahan
atau penghujung abad ke-16.
Nasionalisme dapat dilihat pada politik
berasaskan keagamaan dan kemunculan
idea negara bangsa.
5. Kebangkitan nasionalisme telah
mengancam empayar Austria, Rusia
dan Turki yang mempunyai penduduk
berbilang bangsa.
6. Para nasionalis menggunakan unsur
persamaan rumpun bangsa dan bahasa
untuk membentuk negara bangsa
yang baru.
7. Penyatuan dan pembentukan negara
bangsa merupakan matlamat akhir
para nasionalis ini.
8. Perang Dunia Pertama berakhir
dengan kekalahan Jerman.
9. Di Perancis, Persidangan Damai Paris telah
mencapai kesepakatan malalui Deklarasi
Empat Belas Perkara Woodrow Wilson.
Deklarasi ini mencadangkan dua prinsip,
iaitu penentuan nasib negara oleh rakyat
sendiri dan prinsip sempadan negara
berasaskan bangsa.
10. Kesannya, empayar Austria-Hungary
dan Turki yang mengalami kalah telah
dibahagi-bahagikan.
11. Keadaan ini menyebabkan muncul
negara baru berasaskan etnik dan bangsa
seperti Czechoslovakia, Finland, Latvia,
Lithuania, Poland dan Yugoslavia.
b) Pembentukan negara bangsa di Itali
1. Itali pada asalnya terbahagi kepada
beberapa wilayah. Di bahagian utaranya,
FOKUS SPM 2016
beberapa wilayah seperti Venetia dan
Lombardy masih dikuasai oleh Austria.
2. Orang Itali mahu menyatukan wilayah
mereka di bawah sebuah pemerintahan
dan menghalau Austria dari bumi Itali.
3. Mereka menggunakan amalan realpolitik,
Count Camillo Benso di Cavour berusaha
menyatukan Itali menjadi sebuah negara.
4. Beliau sangat menyanjung penyatuan
Itali berlandaskan pemerintahan monarki
dan beliau telah mewujudkan kerjasama
dengan Napoleon III (Pemerintah
Perancis) bagi menentang Austria pada
tahun 1860.
5. Hasil bantuan tentera Napoleon III,
Itali berjaya menewaskan Austria.
6. Melalui pungutan suara rakyat, Count
Camillo Benso di Cavour memperoleh
majoriti untuk menyatukan Itali.
7. Kesan kerjasama Itali membantu
Prussia menewaskan Austria, wilayah
Venetia (jajahan Austria) dipulangkan
kepada Itali.
8. Apabila Perancis mengundurkan
tenteranya dari Rom, Count Camillo
menyatukan pula Rom dan Itali dan
membentuk negara bangsa Itali.
9. Amalan realpolitik di Itali ini dipelopori
oleh Niccolo Machiavelli dalam bukunya,
The Prince. Amalan ini menawarkan apa
sahaja cara seperti tipu helah, kekerasan
bersenjata dan peperangan untuk mencapai
matlalamat politik.
c) Pembentukan negara bangsa di Jerman
1. Otto Eduard von Bismarck juga
mengamalkan realpolitik serta politik
darah dan besi untuk menyatukan
negara Jerman pada tahun 1871.
2. Bismarck menggunakan pelbagai
taktik seperti tipu helah, pemalsuan
dokumen, provokasi, penipuan dan
ugutan untuk mencetuskan perang.
3. Matlamatnya untuk menyatukan Jerman.
Rakyat Jerman bersedia menerima
sistem kediktatoran yang dianjurkan oleh
Bismarck.
4. Bismarck telah menggunakan isu
membenci kuasa asing untuk
memenangi dan membangkitkan
semangat rakyat Prussia.
59

5. Bismarck pernah menjadi peguam,
berkhidmat dengan perkhidmatan awam
dan duta Prussia di Rusia dan Perancis
serta pernah menjadi Perdana Menteri.
d) Pembentukan negara di Madinah
1. Pembentukan kerajaan Islam di Madinah
merupakan satu contoh penyatuan
melalui prinsip Islam.
2. Nabi Muhammad s.a.w. menyusun
perlembagaan terlebih dahulu
sebelum mengasaskan kerajaan Islam.
3. Piagam Madinah menyatukan
penduduk berbilang kaum, iaitu orang
Yahudi, Kristian dan Arab.
4. Dengan cara diplomasi, musyawarah
dan permuafakatan, baginda berjaya
membentuk kerajaan Islam.
5. Kerajaan Islam di Madinah telah
membuktikan bahawa kejayaan
tersebut disebabkan oleh wujudnya
amalan kerjasama dan permuafakatan
antara pemimpin dengan pemimpin dan
antara pemimpin dengan rakyat.
e) Ciri-ciri negara dan bangsa
1. Negara ialah wilayah yang mempunyai
penduduk, sempadan dan pemerintah yang
beribawa.
2. Malaysia terdiri daripada Persekutuan
Tanah Melayu, Sarawak dan Sabah.
Negara juga merujuk kepada institusi
pemerintahan yang tersusun yang
bertanggungjawab membuat dan
melaksanakan keputusan politik serta
menguatkuasakan undang-undang dan
peraturan kerajaan.
3. Bangsa ialah sekumpulan manusia yang
mendiami sesebuah wilayah serta
mempunyai persamaan dari segi
bahasa, adat resam, kesenian dan
pengalaman sejarah.
4. Idea bangsa kini sering digunakan
untuk melahirkan perasaan bersatu padu
di kalangan rakyat berbilang kaum.
5. Kerajaan ialah institusi pemerintah yang
bertanggungjawab menggubal dan
melaksanakan dasar negara. Kerajaan atau
institusi pemerintah ini merangkumi
semua badan yang membuat, mentafsirkan
dan melaksanakan dasar-dasar tersebut.
Kerajaan juga bertindak sebagai
FOKUS SPM 2016
pengaman dan penentu arah kehidupan
masyarakat sesebuah negara.
6. Kerajaan Malaysia merujuk kepada
tiga badan, iaitu Badan Perundangan,
Pelaksana dan Kehakiman.
7. Perlembagaan ialah peraturan tertinggi
sama ada bertulis atau tidak bertulis
yang menjadi rujukan dan panduan
mentadbir dan memerintah negara.
8. Di Malaysia, perlembagaan
merupakan peraturan bertulis tertinggi
yang didokumenkan dan dijadikan
rujukan untuk mentadbir negara.
Warisan Negeri-Negeri Melayu
a) Kandungan Undang-Undang Tubuh
Kerajaan Johor
1. Sultan Abu Bakar memperkenalkan
perlembagaan bertulis yang teratur,
lengkap dan dikuatkuasa pada 1895.
2. Perlembagaan ini dinamakan Undang-
undang Tubuh Kerajaan Johor.
3. Ia mengandungi perkara berkaitan
keturunan sultan sebagai pewaris takhta,
pengiktirafan orang melayu sebagai
rakyat Johor dan agama Islam sebagai
agama negeri.
4. Perlembagaan tersebut diasaskan
mengikut perlembagaan Barat.
5. Raja hendaklah berbahasa Melayu,
lelaki, beragama Islam dan merupakan
waris pemerintah Johor.
6. Raja, Menteri dan Jemaah Pangkuan
Negeri dilarang menyerahkan negeri
kepada kuasa atau kerajaan atau
kerajaan lain.
7. Raja berhak memilih Menteri Besar.
8. Naib Menteri Besar pula ditentukan oleh
Jemaah Menteri dengan perkenan Raja.
9. Berdasarkan Perlembagaan Johor 1895,
Majlis Mesyuarat Kerajaan
dibahagikan kepada dua, iaitu Majlis
Negeri yang mempunyai kuasa
perundangan dan Jemaah Menteri yang
mempunyai kuasa pelaksanaan.
10. Majlis Negeri dipengerusikan oleh
Menteri Besar sebagai Yang Dipertua
dan berfungsi membantu Raja dan
Jemaah Menteri dalam mentadbir negeri
dan rakyat.
11. Jemaah Menteri pula terdiri daripada 8
hingga 12 orang pegawai kanan kerajaan
60

yang menjadi ahli Majlis Negeri. Mereka
ini berbangsa Melayu, beragama Islam
dan rakyat Johor.
12. Pegawai kerajaan yang dilantik menjad i
Menteri mesti mengangkat sumpah da n
memberikan taat setia kepada Raja serta
kerajaan Johor.
13. Persidangan Jemaah Menteri diadakan
sebulan sekali dan bila-bila masa
apabila dikehendaki oleh Raja.
14. Boleh juga diadakan jika diminta ole h
Menteri Besar atau Naib menter i
Besar atau dengan permintaan tiga
orang ahli Jemaah Menteri.
15. Perlembagaan bertulis ini digubal kerana
keinginan pemerintah Johor membentuk
kerajaan bercorak demokrasi bagi
menggantikan pemerintahan raja berkuasa
mutlak.
16. Undang-undang Tubuh Kerajaan Johor
berjaya memantapkan sistem pentadbiran
Johor bagi menghalang British menguasai
negeri Johor.
b) Sistem Jemaah Menteri Kelantan
1. Sistem Jemaah Menteri di Kelantan
diamalkan sejak pemerintahan Sultan
Muhammad I. Baginda telah melantik
beberapa orang pembesar untuk
membantu pentadbiran baginda.
2. Sultan Muhammad II pula membentuk
Sistem Jemaah Menteri bagi melicinkan
pentadbiran Kelantan. Terdapat 8 badan
Jemaah Menteri dan setiap satunya
dianggotai oleh 4 orang pembesar. Setiap
Jemaah Menteri mempunyai bidang
tugas masing- masing.
3. Sultan Muhammad II juga telah
menyingkir kerabat diraja yang terlibat
dalam perebutan kuasa dan
menggantikannya dengan golongan
pembesar bergelar Nik dan Wan.
Pembesar ini membantu mengukuhkan
kewibawaan baginda dengan
memberikan taat setia kepada baginda.
4. Jemaah Penasihat Raja - menguruskan
perkara dan urusan penting yang bukan
rahsia.
5. Jemaah Menteri Istana - menguruskan
istiadat diraja dan istiadat rasmi di
seluruh negeri Kelantan.
FOKUS SPM 2016
6. Jemaah Menteri Keadilan/Kehakiman-
mengendalikan urusan penting tentang
keadilan dan Kehakiman.
7. Jemaah Menteri Dalam Negeri -
menjaga Keamanan negeri.
8. Jemaah Menteri Luar - menguruskan
dasar dan hal elwal luar negeri.
9. Jemaah Menteri Perbendaharaan -
mengendalikan harta benda dan
hasil mahsul.
10. Jemah Menteri Peperangan -
menguruskan pertahanan dan
keamanan negeri.
11. Jemaah Menteri Pentadbiran dan
Pengimarahan Negeri - menguruskan
kemajuan dan pembangunan negeri.
c) Undang-Undang Tubuh Kerajaan
Terrengganu (Ittiqan-Ilmuluk Bi-Ta’dil
Il-Suluk)
1. Sultan Zainal Abidin III
meluluskan Undang-undang Tubuh
Kerajaan Terengganu pada 1911.
2. Ia dikenali Ittiqan-ilmuluk bi-ta’dil il-
suluk bermaksud keyakinan kepada
pemerintah yang berdasarkan keadilan.
3. Ia berasaskan Undang- undang
Tubuh Kerajaan Johor.
4. Tujuan baginda memperkenalkan
perlembagaan bertulis tersebut adalah
untuk menghalang British yang
sedang berusaha meluaskan kuasanya.
5. Undang-undang ini mengekalkan amalan
sistem monarki dengan memberikan
kedudukan yang istimewa kepada agama
Islam, iaitu sebagai agama negeri.
6. Pemerintahan beraja di Terengganu
bercorak raja berperlembagaan.
7. Pemerintah Terengganu mesti
beragama Islam.
8. Mereka juga mestilah berbangsa
Melayu, lelaki, dan merupakan waris
Sultan yang memerintah Terengganu.
9. Sultan dibantu oleh Majlis Mesyuarat
Kerajaan dan Jemaah Menteri. Menteri
yang menganggotai Mesyuarat kerajaan
mestilah beragama Islam, bangsa Melayu,
rakyat Terengganu, serta mengaku taat
setia kepada Sultan dan kerajaan.
10. Undang-undang tubuh Kerajaan
Terengganu mengandungi fasal berkaitan
raja seperti pelantikan raja, syarat menjadi
raja, waris takhta, tertib raja, zuriat sultan,
61

raja yang belum cukup umur, tegahan
kepada raja dan sara hidup kerabat diraja.
11. Berkaitan menteri pula seperti bilangan
menteri, kesetiaan menteri dan
pelantikan menteri.
12. Perkara lain seperti Majlis Mesyuarat
Kerajaan Negeri, tanggungjawab
pembesar, kedudukan agama Islam,
ketaatan kepada pemerintah, kesalahan
khianat kepada negeri, pemilihan
Menteri Besar dan Naib Menteri Besar,
kepentingan dan agenda mesyuarat
kerajaan, mengadakan perjanjian dan
hubungan kerajaan dengan kerajaan lain.
13. Majlis Mesyuarat Kerajaan diketuai oleh
Menteri Besar yang dilantik oleh Sultan.
Jemaah Menteri pula berhak memilih
Naib Menteri Besar setelah diperkenan
oleh Sultan.
14. Ahli Mesyuarat Kerajaan
bertanggungjawab membantu Sultan dan
Jemaah Menteri mentadbir negeri,
menggubal undang-undang dan peraturan
negeri, menjaga rakyat dan keamanan
negeri, menjalin hubungan persahabatan
dengan negeri lain.
15. Waris Sultan atau Menteri dilarang
menyerah negeri kepada kuasa lain.
16. Perlembagaan ini menggambarkan
kebijaksanaan pemerintah yang ingin
meningkatkan kecekapan pentadbiran.
17. Ia juga menjadi benteng untuk
mengekalkan kedaulatan Terengganu.
d) Negeri Sembilan – Prinsip Demokrasi
Dan Konsep Persekutuan
1. Negeri ini mengandungi 9 negeri, iaitu
Sungai Ujong, Rembau, Johol, Jelebu,
Jempol, Seri Menanti, Inas, Terachi dan
Gunung Pasir.
2. Pada abad ke-18, ia mempunyai raja iaitu
Raja Melewar yang diberi gelaran
Yamtuan Besar dan bersemayam di Seri
Menanti.
3. Negeri Sembilan ialah negeri
Melayu pertama mirip persekutuan
sebelum wujudnya Negeri-Negeri
Melayu Bersekutu 1896.
4. Ia mengamalkan sistem pemerintahan
Adat Perpatih, iaitu kedaulatan berada di
tangan rakyat.
5. Dalam pemerintahan Adat Perpatih,
pelantikan pemimpin dibuat daripada
FOKUS SPM 2016
peringkat bawah, iaitu Anak Buah,
diikuti oleh Buapak, Lembaga dan
Undang yang kemudiannya melantik
Yang Dipertuan Besar.
6. Walaupun Yang Dipertuan Besar
merupakan pemeritah tertinggi tetapi
baginda tidak berhak melantik pembesar.
7. Hal ini disebabkan pelantikan tersebut
dibuat oleh Undang, Lembaga, Buapak
dan Anak Buah. Setiap keputusan Yang
Dipertuan Besar adalah berdasarkan
perundingan baginda dengan Undang.
8. Negeri Sembilan dibahagikan kepada
beberapa daerah atau jajahan yang
disebut luak. Empat luak utama ialah
Rembau, Sungai Ujong, Jelebu dan Johol.
Ketua setiap luak ialah Undang dan
mereka ini dipilih oleh Lembaga. Undang
dipertanggungjawabkan untuk melantik
Yang Dipertuan Besar.
9. Di bawah Undang ialah Lembaga dan
Lembaga ini dilantik oleh Buapak.
10. Lembaga merupakan ketua suku anggota
masyarakat. Setiap Lembaga
bertanggungjawab terhadap suku
masing- masing. Lembaga berkuasa
memilih Undang.
11. Buapak merupakan Ketua Perut dan
setiap anggota Perut dikenali sebagai
Anak Buah. Buapak menjadi tempat
rujukan setiap masalah, khasnya yang
berkaitan dengan adat.
12. Sistem ini tidak mengamalkan kuasa
mutlak tetapi agihan kuasa mengikut
peringkat. Ini menunjukkan bahawa
sistem pemilihan pemimpin di Negeri
Sembilan merupakan unsur demokrasi.
13. Sistem ini mementingkan muafakat dan
semangat kerjasama antara suku
semasa memilih pemimpin.
Lambang Negara
a) Jata Negara
1. Empat jalur berlainan warna di tengah
merujuk kepada negeri Perak, Selangor,
Negeri Sembilan dan Pahang (Negeri-
negeri Melayu Bersekutu). Warna hitam
dan putih (Pahang). Warna merah dan
kuning (Selangor). Warna hitam, putih
dan kuning (Perak). Warna merah,
hitam dan kuning (Negeri Sembilan).
62

2. Lima bilah keris melambangkan negeri
Perlis, Kedah, Kelantan, Terengganu
dan Johor (Negeri-Negeri Melayu Tidak
Bersekutu).
3. Lambang pokok pinang (Pulau
Pinang) dan pokok melaka (Melaka).
4. Sarawak dan Sabah dilambangka n
dengan jata negeri tersebut.
5. Di antara lambang negeri Sarawak
dan Sabah terdapat sekuntum bunga
raya (bunga kebangsaan Negara kita).
6. Bulan sabit warna kuning bermaksud
agama Islam agama rasmi dan bintang
berpecah 14 melambangkan gabungan
14 buah negeri dalam Malaysia.
7. Dua ekor harimau bermaksud keberanian.
8. Cogan kata, “Bersekutu Bertambah
Mutu” bermaksud semangat
permuafakatan akan mengeratkan lagi
perpaduan antara negeri di Malaysia.
b) Bendera Kebangsaan
1. Bendera kebangsaan berfungsi untuk
membangkitkan semangat perjuangan.
2. Pada tahun 1949, sebuah jawatankuasa
ditubuhkan untuk membuat perakuan
berhubung dengan reka bentuk
bendera Persekutuan Tanah Melayu.
3. Majlis Perundangan Persekutuan telah
mengadakan pertandingan bagi memilih
bendera Persekutuan Tanah Melayu.
4. 373 orang mengambil bahagian dan tiga
orang dipilih ke peringkat akhir.
5. Majlis Perundangan Persekutuan dan
akhbar The Malaya Mail menjemput
orang ramai memberikan pendapat
tentang reka bentuk bendera tersebut.
6. The Malaya Mail telah menyiarkan
keputusan majoriti orang ramai, reka
bentuk Encik Mohamad Hamzah,
arkitek kerajaan di Johor, telah terpilih.
7. Beberapa pindaan telah terhadap
reka bentuk bendera tersebut
sebelum diluluskan oleh Majlis
Perundangan Persekutuan.
8. Pada 19 April 1950, King George VI
memperkenalkan reka bentuk bendera
Persekutuan Tanah Melayu. Bendera
Persekutuan Tanah Melayu berkibar buat
kali pertama pada 26 Mei 1950 di
perkarangan Istana Sultan Selangor
dengan dihadiri oleh Raja-Raja Melayu
dan pegawai-pegawai King George VI.
FOKUS SPM 2016
9. Mula menggantikan Union Jack yang
diturunkan pada malam 31 Ogos 1957.
10. Bendera Malaysia juga dikenali dengan
nama Jalur Gemilang. Ia dikibarkan
dalam majlis dan adat istiadat rasmi
seperti Hari Kebangsaan dan Hari
Keputeraan Yang di-Pertuan Agong.
11. Ia juga dikibarkan di bangunan kerajaan
dan premis persendirian sebagai tanda
taat kepada raja dan negara.
12. Bendera ini mengandungi 14 jalur
berwarna merah dan putih yang
melambangkan gabungan negeri di
Malaysia. Warna merah lambang
keberanian dan warna putih pula lambang
kesucian.
13. Bulan sabit berwarna kuning
lambang agama Islam sebagai agama
rasmi persekutuan Malaysia.
14. Warna biru melambangkan perpaduan
rakyat berbilang kaum di negara kita.
15. Warna kuning melambangkan
kedaulatan Raja-Raja Melayu.
16. Bintang berpecah empat belas
melambangkan gabungan 14 buah
negeri dalam persekutuan Malaysia.
17. Lagu Jalur Gemilang telah dicipta iaitu
hasil seni lagu oleh Suhaimi Mohd
Zain dan seni kata oleh Siso.
c) Lagu Kebangsaan
1. Sebelum merdeka lagu kebangsaan ialah
lagu British iaitu God Save the Queen.
2. Tajuk lagu kebangsaaan kita ialah
Negaraku yang dicipta pada tahun 1957.
3. Pemilihan lagu ini dibuat oleh Tuanku
Abdul Rahman yang mengetuai
sekumpulan jemaah hakim di Dewan
Polis Depoh, Kuala Lumpur.
4. Pasukan Pancaragam Polis Diraja
memperkenalkan 4 buah lagu, Lagu
Terang Bulan (lagu kebangsaan Perak)
dipilih kerana unsur kemelayuannya.
5. Majlis Raja-Raja Melayu memperkenan
keputusan jemaah hakim tersebut.
6. Lirik lagu kebangsaan ini telah digubah
semula oleh Encik Saiful Bahri
berdasarkan lagu Terang Bulan.
7. Lagu kebangsaan menggambarkan
kesetiaan rakyat kepada tanah air.
8. Lirik lagu kebangsaan menuntut kita
supaya bersyukur, taat kepada raja dan
sanggup berkorban demi negara.
63

9. Lagu kebangsaan membangkitkan
semangat patriotik dan cinta akan
tanah air. Semua orang bangga dengan
lagu kebangsaan negara.
Ke Arah Negara Maju
a) Perincian Cabaran Wawasan 2020
1. Perpaduan Masyarakat Malaysia
merupakan asas kekuatan negara. Ia
boleh dicapai melalui dasar kerajaan.
2. Masyarakat Malaysia perlu berjiwa bebas,
berperasaan tenteram, sentiasa bersikap
terbuka, berkeyakinan diri, bangga
dengan apa yang dicapai dan gagah
menghadapi pelbagai masalah.
3. Masyarakat Malaysia yang demokratik
perlu dipupuk dan dibina. Masyarakat
demokratik memiliki kebebasan untuk
memilih kerajaan.
4. Masyarakat bermoral dan beretika pula
perlu diseimbangkan dengan kemajuan
fizikal dalam membentuk masyarakat
berbudaya unggul. Kepatuhan kepada
agama, pengalaman budaya dan tradisi
yang cemerlang, keberkesanan sistem
pendidikan dan keunggulan institusi
kekeluargaan merupakan sumber
pembinaan masyarakat bermoral dan
beretika.
5. Masyarakat yang matang dapat berfikir
secara rasional. Masyarakat yang liberal
dapat membebaskan diri dari fahaman
sempit dan berfikiran terbuka. Langkah
ke arah mewujudkan masyarakat yang
matang, liberal dan bertoleransi dapat
FOKUS SPM 2016
dilihat melalui perlembagaan negara,
pengalaman sistem demokrasi,
kewujudan parti politik gabungan
pelbagai parti kaum.
6. Masyarakat yang maju merupakan
masyarakat progresif yang dapat
menyerap segala perubahan
persekitarannya untuk membina
kecemerlangan. Masyaralkat yang
maju tidak dapat dipisahkan daripada
masyarakat saintifik.
7. Masyarakat penyayang sering
dicirikan dengan kehidupan
masyarakat yang bermuafakat, saling
memahami dan menghormati,
bekerjasama dan saling membantu.
8. Pada umumnya, dasar-dasar negara
adalah untuk menjamin keadilan ekonomi
yang sekali gus meningkatkan taraf hidup
rakyat.
9. Masyarakat makmur dicirikan oleh
masyarakat yang hidup dalam kemewahan
dan mempunyai taraf hidup yang tinggi.
Pada masa yang sama tiada ahli
masyarakat yang hidup miskin.
b) Teras Malaysia Sebagai Negara
Industri Tahun 2020
1. Perpaduan rakyat.
2. Kestabilan politik.
3. Ketinggian taraf hidup.
4. Kekukuhan nilai moral dan etika.
5. Kekukuhan sistem kerajaan.
6. Ketinggian maruah bangsa.
7. Semangat yakin diri bangsanya.
64