Ancient & Medieval

History
By
Dinesh D. Tathe
 MPSC PRELIMS (10 Mcqs)

• Ancient History • Medieval History

(प्राचीन इततशाव ) (भध्ममुगीन इततशाव)
• Since the beginning of time • Since the beginning of 8th
to 7th century AD. century AD to the end of
• R.S.Sharma Book (Translated later mugals.
by K’sagar) • Satish chandra book.
(Translated by K’sagar)
Always check the Cost benefit ratio
ऐतिषासशक काऱगणना
Dinesh Tathe
 Civilization details
• Authors and books.
• Location & excavation details of old civilizations like Harappa,
Mohenjo-Daro, kalibangan, lothal, etc..
• Archeological evidences and discoveries. (ex Trade, art, etc)
• features of particular civilization ( Citadel, roads , drainage,
fortification, etc )
• Social practices ( Beliefs, Matriarchal , burring practices, etc..)
 Authors and books.
Zmd B§J«OrV ^mfm§Va coIH$ nwñH$mMo Zmd
Ho$cocm JǤW
 Ooåg ‘rc History of British
 EZ. ~r hmëh>oS> ‘Zwñ‘¥Vr gZ 1776
India
 Mmëg© {dëH$sÝg ^JdVJrVm - 1785
1. Hindu
{hVmonXoe
 ga {d붑 OmoÝg emH$w§Vc‘ 2. Muslim
(H$mcrXmg) 3. British
JrV JmoqdX  ga pìhÝg|Q> AmW©a Early History of
(O¶Xod) pñ‘W India
 Location & excavation details
of old civilizations
hS>ßnm ‘mohZOmoXS>mo
• X¶mam‘ ghmZr (1921) • am¶mcXmg ~°ZOu (1922)
• 1924 ‘ܶo Om°Z ‘me©c • qgYy ZXr (Indus River)
¶m§MoH$Sy>Z KmofUm • gmV ñVa
• amdr ZXr • ñZmZJ¥h
• n§Om~ (nm{H$ñVmZ) • Bronze (H$mñ¶ ‘wVu) Dancing
Girl
H$mcr~§JV cmoWc
• A‘cmZ§X Kmog (1331) • Eg. Ama. amd (1955)
• K½Ja ZXr, amOñWmZ • ^moJdm ZXr, JwOamV
• gwYmarV Zm§Jacocr eoVr • Dockyrd (gmJar ‘mJm©Zo ì¶mna
hmoV Agë¶mMr ImÌr)
 Location & excavation details
of old civilizations

amIrJT>r Mhþ§Xamo
• {hgma, h[a¶mUm • qgY àm§V, nmH$sñVmZ
• E.Or. ‘wO‘Xma
Xm¶‘m~mX • Omod} (g§J‘Zoa)
• E‘.EZ.Xoenm§S>o (1958) • Voa (Cñ‘mZm~mX / Ymam{ed)
• lram‘nwa (Ah‘XZJa) • Zodmgo (Ah‘XZJa)
• BZm‘Jmd (KmoS> ZXr, nwUo)
 Questions asked on Archeological evidences
and discoveries.

MCQ 1
 Questions asked on Archeological evidences
and discoveries.

MCQ 2
 सशिंधु शिंस्कृिीचे ळैसऴष्टे
 जगातीर वलाात प्राचीन नागयी वंस्कृती आशे .
 यस्ते (काटकोनांत छे दणाये ) , घये (One or two floors), वांडऩाण्माची व्मलस्था
माची वुतनमोजजत यचना.
 ऩुयाऩवून वंयषण कयण्माकरयता उं च जोत्मालय घये फांधण्मात आरी शोती.
 आयोग्म ल स्लच्छता मांच्मा दृष्टीने फंद गटाये तनभााण कयण्मात आरी शोती.
(Proper drainage system)
 भोशें जदडो मेथे 12 भीटय रांफ, 7 भीटय रं द आणण 2.5 भीटय उं चीचे स्नानगश ृ
मभऱारे आशे .
 धान्माची कोठाये शे शडप्ऩा वंस्कृतीचे अवलबाज्म अंग शोते.
(शडप्ऩा वंस्कृतीच्मा नगयांत वलटांचा लाऩय शी एक वलळेऴ गोष्ट आशे )
 सशिंधु शिंस्कृिी मधीऱ - धममकल्ऩना

 रोकांची प्राभख्
ु माने ळेतीलयती उऩजीवलका अवल्माने रोक बभ ू ातेव
भातदृ े लता भानत. त्मांच्मा धामभाक जीलनात तनवगा ळक्तीव भशत्त्लाचे
स्थान शोते. वम ू ,ा जर, अग्नी, लष ृ मांची ते ऩज
ू ा कयत.
 कामरफंगन मेथे वाऩडरेल्मा अजग्नकंु डालरून ते अजग्नऩज ू ा कयत
अवल्माचे ददवते. तनवगादेलतेप्रभाणेच ऩळऩ ु ती, नाग, लऴृ ब
म्शणजे फैर मांचीशी ते ऩज ू ा कयत शोते. रोक भतू ताऩज
ू क शोते, भात्र
शडप्ऩा वंस्कृतीत भंददये आढऱरी नाशीत.
 तेथीर रोक भत ृ दे शाचे वलधधऩलू क
ा दपन कयत. दपन कयते लेऱी त्मांचे
वोफत अरंकाय ल बांडी ठे लरी जात.
 Dinesh Tathe

Vedic period

Early- Vedic period

1500 B.C- 1000 B.C

later- Vedic period

1000 B.C- 500 B.C
ळेदिक ळ ळेिोत्िर काऱखिंड
 Dinesh Tathe

Important terms from Vedic age

MCQ 3
Rivers old & new names
{dVñVm Poc‘
{dnmem {~¶mg
ÑfÛVr K½Ka
ApñH$Zr {MZm~
nê$îUr amdr
eVÐy gVcO
gXmZram J§S>H$
आश्रमव्यळस्था आणण ळणमव्यळस्था
• ब्रह्भचमााश्रभ - उऩनमन
वंस्कायानंतय ब्रह्भचमााश्रभाव वुरलात
शाेेत.े उऩनमन शे लणाक्रभाने लमाच्मा
आठव्मा, अकयाव्मा आणण फायाव्मा लऴी
शोणे मोग्म भानरे आशे .

• गश
ृ स्थाश्रभ - वललाश-वंस्काया नंतयच
गश
ृ स्थाश्रभात प्रलेळ मभऱतो.

• लानप्रस्थश्रभ - तनलत्ृ तीच्मा

काऱानंतयचे आमष्ु म

• वंन्मावश्रभ- भोषाच्मा ळोधात वला

त्माग करन तनघून जाणे.
 Dinesh Tathe

Mahajanpadas
Bhagavati
sutra &
Anguhttarnikay
• State and
capital
• Location
(Map
prefered)
• Magadha
empire
• Famous
Kings
 Dinesh Tathe
राज्ये ळ त्यािंच्या राजधान्या
(Map practice is preferred)
MCQ 4 –
 • शमाक लंळ
• मळळन ु ाग
• नंद लंळ
• भौमा लंळ
• ळुंग लंळ
• कण्ल लंळ
• वातलाशन
लंळ

Chanakya

Jainism
Bindusa
r
Ashoka
Need to have Such approach.…
Example – Haryanka dynasty
 MCQ 5 - Best way to eliminate options.
• 5. Which of the following
statements are true about
Ajatashatru? (Mpsc 2014)

(a) His name was also Kunika,

(b) He was the last ruler of the
Haryanka dynasty.
(c) The first Budhist council was held
at Rajgruh during his regime.
(d) He integrated Lichhavi kingdom
into Magadh.

(1) (a), (b) and (d)

(2) (a), (c) and (d)
(3) (a), (b) and (c)
(4) (b), (c) and (d)
 Dinesh D Tathe

Ashoka ( 68 to 232 BCE)

2

Devnampiydassi ,
1/6th taxation,
Eco friendly , secularism,
Kalinga nonviolence,
Son Mahendra to Sri lanka
Prakrut deciphered By James
princep in 1937
 MCQ 6 – LOGIC WILL WORK.
In the Pre-Mauryan period India
was known as ______
a) The Queen of the Eastern Seas
b) The Queen of the Western
Seas
c) The Queen of the Southern
Seas
d) The Queen of the Eritrean Sea
जैन धमम
 मषाळीर ळधममान (इ.श.ऩ.ू ५९९–५२७)
• जैन ऩयं ऩये त अवे भानरे जाते की 6 व्मा ळतकाच्मा ऩूलााधाात भशालीयांचा जन्भ
कंु डरऩयू मेथे याजा मवध्दाथा ल याणी त्रत्रळराभाता मांचऩे ोटी षत्रत्रम कुटुंफात झारा.
• लमाच्मा ततवाव्मा लऴी त्मांनी गश ृ त्माग केरा. भशालीयांनी 12 लऴाांऩमांत भशान तऩ
आणण आत्भध्मान केरे. त्मानंतय त्मांनी केलरसान (वलासता) प्राप्त केरे.
• ददगंफय ऩंथातीर अनुमामांच्मा भते ते आमुष्मबय अवललादशत शोते, तय श्लेतांफय
ऩंथातीर अनुमामांच्मा भते ते वललादशत शोते; मळोदा अवे त्मांच्मा ऩत्नीचे नाल
शोते आणण त्मांना अनुजा (/Priyadarshini) नालाची भुरगी शोती.
• वलावाभान्म भाणवांना आऩरा उऩदे ळ वभजाला अळी बालना अवल्माभुऱे त्मांनी
वंस्कृत बाऴेऐलजी अधाभागधी मा प्राकृत बाऴेचा लाऩय केरा.
• भशालीयांचे 72 लऴाांच्मा लमात तनलााण झारे.
• (Strict nonviolence, Agriculture issue, Importance of sacrifice Tyaga.)
 गौतभ फुद्ध
(इ.व.ऩू. ५६३ – इ.व.ऩू. ४८३)

• ळाक्म गणयाज्माचा याजा ळुद्धोधन ( ऩारी प्राकृत बाऴेत ळुद्धोधन, ल त्मांची ऩत्नी
भशायाणी भशाभामा (भामादे ली) मांच्मा ऩोटी षत्रत्रम कुऱाभध्मे इ.व.ऩू. ५६३ भध्मे रुंत्रफनी मेथे याजकुभायाचा
जन्भ झारा. मा याजकुभायाचे नाल ‘मवद्धाथा अवे ठे लण्मात आरे.
• मळोधया मा वंद ु य याजकुभायीळी मवद्धाथा गौतभाचा इ.व.ऩ.ू ५४७ भध्मे वललाश झारा ल ऩढ ु े
त्मांना याशुर नालाचा एक ऩुत्र झारा.
• जीणा ळयीयाचा रग्ण, जयाजजाय लद्ध ृ त्ल, एक प्रेतमात्रा, एक वंन्मावी.
• गमा मेथे तनयं जना नदीच्मा काठी वऩंऩऱाच्मा लष ृ ाखारी ध्मानस्थ फवरे अवता लमाच्मा ३५व्मा लऴी इ.व.ऩू.
५२८ भध्मे लैळाखी ऩौणणाभेच्मा ददलळी त्मांना ददव्म सानप्राप्ती झारी.
• सानी फुद्धांनी उत्तय प्रदे ळ भधीर वायनाथ मेथे ऩाच ऩंडडतांना ऩदशरा उऩदे ळ ददरा. त्मांच्मा ऩदशल्मा
उऩदे ळाव ‘धम्भचक्रप्रलतान’ ककं ला ‘धम्भचक्कऩलत्तन’ अवे म्शणतात.
• इ.व.ऩू. ४८३ भध्मे लमाच्मा ८० व्मा लऴी तथागत फुद्धांचे भशाऩरयतनलााण झारे. (कुळीनगय)
• चार आयमशत्ये
• १. िुःु ख :- भानली जीलन शे द्ु खभम आशे .
२. िष्ृ णा :- भनुष्माच्मा न वंऩणाऱ्मा इच्छा शे द्ु खाचे कायण आशे .
३. िुःु ख तनरोध :- द्ु खाचे तनयाकयण ला अंत वला प्रकायची आवक्ती वोडण्माने शोतो.
४. प्रतिऩद् :- द्ु ख तनलायण्मावाठी वदाचायाचा भागा (अष्टांग भागा) आशे .

( Buddhism provided More freedom than Jainism ) (Allowed females to practice buddhism)
4 Buddhist councils
* इंडो ग्रीक याज्मकते शािळाषन शाम्राज्य
The Indo-Greek kingdom was (Simukh, Pratisthan, Gautamiputra satkarni,
ruled by over 30 Greek kings caves.)
in the northwest and north
India from the 2nd century BC
to the beginning of the first
century AD.
The kingdom started when
Graeco-Bactrian king
Demetrius invaded India
around 180 BC.
Kushan Kanishka-
( c. 127 – c. 150 )
Gold coins, 4th buddhist
council, Hinyan/mahayan
 गप्ु ि शाम्राज्य
श्रीगुप्त २४० ते २९०
ऩदशरा
३०५ ते ३३५
चंद्रगप्ु त

वभुद्रगुप्त
(Indian ३३५ ते ३७०
Nepolian)

याभगप्ु त ३७० ते ३७५

दवु या
चंद्रगुप्त (चंद्रगुप्त ३१५ ते ४१५
वलक्रभाददत्म)

ऩदशरा कुभायगुप्त ४१५ ते ४५५

स्कंदगप्ु त ४५५ ते ४६७
 (भारिीय इतिषाशािीऱ शळ
ु णमकाल ?)
 गुप्तकाऱ शा वादशत्मतनमभातीचे अमबजात मुग भानरे जाते.
गुप्तकाऱात बाव शा नाटककाय झारा. माने १३ नाटके मरदशरी. मा काऱात
तनमभारेरी नाटके भजृ च्छकदटक, भद्र ु ायाषव. कामरदाव शा वलाश्रेष्ठ कली माच
काऱात झारा. भेघदत ू , अमबसानळाकंु तरभ, ऋतुवंशाय (भशाकाव्म), यघुलंळ
(भशाकाव्म), भारवलकाजग्नमभत्र अळी वलऩूर वादशत्म तनमभाती त्माने मा काऱात
केरी. कामरदाव चंद्रगुप्त दवु या (वलक्रभाददत्म) माच्मा दयफायात याजकली म्शणून
अवे.
 गणणतज्स म्शणजे आमाबट्ट मांचा जन्भ माच काऱात झारा. त्माने गणणत ल
खगोरज्मोततऴ मा वलऴमांलय आमाबटीम नालाचा ग्रंथ मरदशरा. जगातीर दळभान
ऩद्धतीची ऩदशरी नोंद मा ग्रंथात आढऱते. लयाशमभदशय गणणतज्स आणण
खगोरळास्त्रस माच काऱात झारा. परज्मोततऴळास्त्रालय त्माने फश ृ त्वंदशता शा
ग्रंथ यचरा.
 Social status of women, castism, sati, etc..
 शम्राट षवमळधमन
• (इ.व. ५९० – इ.व. ६४७)
• वम्राट शऴालधान एक प्रस्थावऩत नाटककाय आणण कली शोते. त्मांनी
‘नागानंद ', 'यत्नालरी' आणण 'वप्रमदमळाका' नालांच्मा नाटकांची यचना
केरी.
• त्मांच्मा दयफायात फाणबट्ट, शरयदत्त आणण जमवेन मांवायखे प्रमवद्ध कली
ल रेखक दयफायाची ळोबा लाढलत शोते.
• शऴालधान मांनी इ.व. ६४३ भध्मे कनोज आणण प्रमाग मा ळशयांभध्मे दोन
वलळार धामभाक वबांचे आमोजन केरे शोते. शऴालधानाने प्रमागभध्मे
आमोजजत केरेल्मा वबेरा भोषऩरयऴद् अवे म्शटरे जाते.
• ह्मए
ु न्वंग visited his kingdom. (Got almost killed but saved.)
 Dinesh D Tathe
Religious Philosophies
भारिीय ित्ळज्ञान - ऴाखा
ऩरिे ऴी अभ्यागि (foreign visitors)
Post Gupta
Period
Map.
(Early
Medieval
Period)
In Next
lecture. 
Dinesh D. Tathe
9970577409