You are on page 1of 44
(040372016 ulidades gatovoladornetsstuldown pp?url=htips 92°42" lsu cam 2Fgrupadeestudosterrandodaogum%i2 decs'i2Fesplendar_e-doca. TWO wLelOls TOMO! PIERRE VERGER ¥AMIOSORONGA MineG Ue eaon relat ep: dads gatovclader.netssuuldown php?urI=htps9s3A%K2F :2F ssw. com ZF upodeestudosternandodsogum®é2Fdocs%¢2Fesplendor_e-decad... 144 (040372016 ulidades gatovoladornetsstuldown pp?url=htips 92°42" lsu cam 2Fgrupadeestudosterrandodaogum%i2 decs'i2Fesplendar_e-doca. ARTIGOS ESPLENDOR E DECADENCIA DO CULTO DE iyAMI OSORONGA "MINHA MAE A FEITICEIRA” ENTRE 0S IORUBAS Datos Intornacionais de Catalogacée na Publicagao (CIP) (CAmera Brasileira do Livro, SP, Brasil) Pierre Verger a aay Q Corrupio pl dads gatovcladornetissuuldown php? Isis %69A1%2F :2Fssw.com2F gr upodesstucosternandodeogum®S2Fdocs%:2Fesplendor_e-decad... 244 (040372016 lidades gatovoladornetssuuldown php? ESPLENDOR E DECADENCIA DO CULTO DE IAMI OSORONGA ENTRE OS IORUBAS “wns SAE, A ETCH? Pare Verne ‘conhecidas doe babalage iorubas (pais ou guardiaoe do sagredo}. Bstos contos eo tranenitidos oralmenta de gerasse Sm geragio, © fazem parte de auerscon tex tos, Tepartidos entre os 256 odi' ~ signos -, que! partir dos quate os babalaée fase a interpretagso do iff, sistens de edivintaglo rutura © necanisne, foram estudados judese Bernard Maupoil”. Comparazaa doe textos extraidos da teadigdo oral atual, com on publicadoe nd une centens de anos a respsite, des religiges forubas, “retirados da nesma fonts, fet con gue, ‘mitas veses, aparecam aiferencas, Mas, guna dectag Variagsea soo resultado de quesimentas ou do acréacino de elementos Doves, ‘20 pedenos atimmar, entzetante, que 08 aspectoe de um mito, fixados hé un século, Sejan mais préxinos de 2us concspgdo original que op lovantados atualmeate. Tato porcue a en qualquer gue tenhe far fundamentada om na documentagao incomplota, om indicarses de n= I inserted Ciaterantscceets epee pas 12 shes eigen ornate pasa 2 Ghai oes che ror tr uavene tamed ones cpa opines Bn Stan esa sroce ope at fin sce See pn ari es Sesion em me tin) wero ae Soeaieae as ae 2 Me er ones ese tips 76949262" issu com Fer upadeostudosterrandodaogum "42 docs'k2Fesplendar_e-doca, formantes reticentes, ou © fruto de interpretagsen muito’ promaturas oa, elnda, refletir mito mais a mentalidade eas crengas do pecquisader que as do povo © caso dae felticeiras, por exempio, tem aide abordads miitas vezes mas, parece Gus a Guestdo de cua relagses com ae religises Gitas tradicionais nfo foi sempre corre mente considerada. varte-se do principio que ‘ay Eeitigeria): ‘esis ‘antinscial ea jeacéocts) bio faz parte das religiges de una comunidade bugana. Hota nogdo tem a vantagem de sor Simples, mas o cxare de certos textos ‘reco Inldos ‘mostra, “ao contrario, que no. pais Soruba, a atividader das feiticesrae = 396 = os mitos da eriagae do mundo. Bm goral, as aj¢ aio tom boa ropstagio na- quete pais cone sa jagadoras de sortilégio, Gntiganente, na Europa. Noa neioe tradiclonaia on sentinentos mais matizados; a 2)¢ nfo elo banidas da Sociedade da qual sto, com verenos, um dos Dilares prudente re Esbelecide, malévolo e ative, @ pois obser vada acarretando una diserigdo a teu respeito ue digiculta e trabalho dos pesguieadores. DUPLO AsPECTO Das Ap, Nko ne atbe o none verdadeiro dan Ajf. De preferéncia, ofo chonadas male faniiiermonte Se Iya! dgdrangd (minha mle, @ felticelra), mais sinplesmente, yam (minha ple), ot, itao, glgye (proprietéria de pissaros), ou, ainda, Abd ou iva agba (a ancia, a pessoa de dade’ “avangada, 8 mle de dade Eespeltével)~ Quando estes nones surgen_ na conversa, @ prudente tocar com a ponta dos Gedos na terra: bia bf pert akont, 4 £1 oud pul dads gatovclader.netssuuldown php?urI=htps9s3A%K2F :2F ssw. com ZF upodeestudostornandodsogum®s2Fdocs%¢2Fesplendor e-decad... iad (040372016 ulidades gatovoladornetsstuldown pp?url=htips 92°42" lsu cam 2Fgrupadeestudosterrandodaogum%i2 decs'i2Fesplendar_e-doca. Méscara gelédé do Benin Colegao Carybé / Salvador pl dads gatovcladornetissuuldown php? Isis %69A1%2F :2Fssuu.com2F gr upodesstucosternandodeogum®S2Fdocs%:2Fesplender_e-decad... 444 Jala s¢ fazenos nengio a una pessoa de Carder violento, fasenos una ‘mecca no 80107 Se potscas sentadas levantamse, entio, do Sout lugeves, por tm breve sonento, om inal Se respeito © humildade. ‘Algimas das histsrias de itd poblicadas nosto artigo dio um resuno dx inagem dupla fomada pela tradig’e, ou, neis exatanents pelas tradigdes, sobre Iyami. '0 primeiro aspacto soho gual ela é co- ahecida #0 de auiteree velhan, dona de uaa Gabaga contencs um psasaro, cransfornando-e, Glas préprins, em passaro, organizando entre Si rounlee ‘fotuctaa na florests, pare Glinentaren do gangue de suas vitinas eso Gctzagaren 4 trabalhos maiéficcs variados. ‘O segunds aspecto da iyami, mance oo nhecido, € aquele de divindade deposta, nos Ble chamada ado (n80 confundir com oda. de Tfey, ca odd ighéje, aguels que ao vir ao minds, recebe de’ Olodunaré 0 poder sobre 8 Geinis; poder einbolizado pelo q¥@s 0 péevaro. Ela torna-se elgyg (proprietéria do Béssaro of proprietaria ca rorya do péssaro) Ela tecebe tanbér sa cabaga’, imagom <0 undo, ©. contende seu poder. ‘ea, tendo ‘Sbusado desse poder, Olodusaré o retira a 0 Sf a Orixalé, seu companhairo magculino, indo a0 mundo’ ao noone tomps que ela. B ele Que exereeré. 0 poder, cujo controle, Ghtretante, sors conservado por ela (0 prineire aspects perece mito bon sor forma ‘degenerads do. antigo mito, om razde Conbinada do, temps ede iverson olonentoe dos guais falerence uais tards IvAMISEGUNDO AS CRENCAS POPULARES. © poder de iyiai é atribuido 4s mneres velhas, mas scredieacse que, em alguns casos, pode pertencer iquaimenta ac jovens, que o Rerian recebido coro herangs da nse ou de una Ge cuss avéa, Una mulher do dade qualquer pederia tasbén adguiri-lo, volunterlamente ov (040372016 ulidades gatovoladornetsstuldown pp?url=htips 92°42" lsu cam 2Fgrupadeestudosterrandodaogum%i2 decs'i2Fesplendar_e-doca. sen 0 saber, apés un trabalho feito por qalqiew 4yani a titulo de proselitiens. Txistisian tanbén feiticelros entre os homens, 08 o#6 (16-s0 Oxd), mas serian in- #ibttaceote: sande ieselantin (a) Susaltaoel sa a8. ‘09 dois 30, diganos, capazes de aatar, mag oe primsires nso atacam nunca op membros Ge sua familia, enquanto que as sejundas nao heaitam em matar seus proprios fithos. 4:6 pode conbater oes o sutras Ajé, enguanto qus Ord ateca Terenente outros og6 © O80 pode Snfrentar a multe poderosa ajé. Esta é tons S vingativa © atace secretancnte, enguanto O98 remuncia facilasnte a sua agio © 0 fae abertarente. ser ogo @ até reconhecido fran- Samanta. Sea nome @ 1igsdo a0 culte do orind Oko, sivindade ae agricuitura, cujoa fei eam none comportando a nengéo ayé eu #6. ‘jyami $ miitsa voxes chanada eleye proprietaria de pésearo. verenos nos textos Gis saguem como |or tevnon aye. péasaro, 0 Gleye prepeietaria de psosarcy #89 empregadoe {nd{ferentenente, pola ‘0 pa faiticeira; ¢ recebende-o 23. 6) a0 Neamo. tempo, pissaro’ quo fargo os ‘trabalhos maleficos Felatados a seguir. Durante as expedigses <> Pissaro, até e nomonto da mus volta, o Corp de feitsceive fice om casa, eatenaids © i= Berte en aeu leita, Para ‘conbeter 0 8/4, jorla euticlents eafregar pinenta vernoiha n> Seu corpo deitedo sen ‘cefeeay quando © sspirite voltasce lo poderia mais ccupar 5 Serpe lanbusado pela substdncia que Ihe & proibida. Algumae Matériaa de 4f4 dio & lydmt una imagem de acordo com a extabelecida pela renga popular, tal qual aquela do ed iréte neji (i), publicads no fim desde artigo Eis alguns trechos: pl dates gatvcladcrnotssuuldown pp ?urlhitps%63A%K2F :2Fsswcomk2Fo-upodesstucosternandodsogum®S2Fdocs%2Fesplondcr_e-decad,. Sida (040372016 lidades gatovoladornetssuuldown php? Aydin post uma cabasa um passaro (1/7-23): “puzentas qerea om OtS. Elas escolhen entre si una Ryéléde (a que dirige ae mulher deia ioruba). As que querem obter 0 poder de 856 veo até ela com uma cabaga e dizen quo ro. tyéiéde coloca queen, cada una, um ps 2 péssare dentro da cabaga, a cobre, © Govolve. De volta para casa alas tonam conta @essan cabagas, as escondem em um canto co Rhecide eomente por elas ou por una outra Dossoa que poasua também una cabaqa’ yt crn o pss para fazer um trabalho (2/28-58): “quando elas queen enviar eleye om alguna miselo, abren a cabagay eleye You e vai levar a mensagom da qual fot encar~ Fegeda, seja para tagos, seja para Tbadan soja a un dos quatro cantos do mundo. quando © trabalho termina, gieye volta. 0 passaro Giz a sue dona: Bu fie 0 trabalho gue m= havias ancarregado. Entra de volta na cabaga, gue ela cobre da nove @ recoloca on cot Tiger’ (0 tents de yt 6 fio com distal ovine! “Rote pissaro elegante voa de pernas para © ar, fesce docanente sobre 0 tero da casa (ele vai silesciogamente cono om gato)". (1/42-41): "Se ela diz para matar, matario. se ela diz quo tragan os inter Ge aiguem, eles os trardo. quando ex Sepreita de alguém para abrir sea ventre saa pessoa nko sabe que queren lever seus Enteatinos” 1 Do ons Ot So eaudgtes om frac verse no ua ‘rocaossnslenmentn ss ves fale a paren ou deo tips 76949262" issu com Fer upadeostudosterrandodaogum "42 docs'k2Fesplendar_e-doca, Jyanienvia pesndelo as pesos (1/90-05): "este passaro pegaré um ch cote, pode pegar um bastao ou uma facay © pode’ tornar-ce egum ospirito de morto) Oriana, Faré medo 4 peasca para a qual foi © viedo’ Asatividades do paissaro si enumerudas (W/17-74)+ “Blas vio trazer ae doencas, fraqueza ao corpo das pessoss; VSO comer #0 olbes, seu figado, beber seu sangue. El levan’dores de bartiga as criangas, tonan palmees das pessoas, dio dor de cabega, dor Feundticas, ‘febre. Elas do deixan due malher fiqie gravida, ©, a5 que fican, néo Seixan parir. yam vala reuniz parttharo sang de suas vilimas coma teas eye (4/63-74)+ "oma possoa que tem un péooa vai entao ue meio da reuniée © diz que envi © passaro on missio. Ela levou seu trabal a0 meio da assenbiéia, porque no pode faz Gate trabalho soinhs. quando ela acaba falar assim, as outras glgye queren ters parte. Ela ‘apresenta o ‘eangue trazido pe péseare. Todas as sua companhosraa quer focd-lo com a boca e experinentar. quan de beber o sangue juntas, ses Tudo iato de acordo com a crenca de que ayant doven trazer una vitina, ov © sangie ina pessoa, cada uma na sua vez,para anzembléin na feiticeivas, las devem co binar gual a préxima vitima-eacolhida, af de que nenhuna iyini a proteja, pois’ (I/5 aye a peseoa poseuir un encentanen contra ao 2j¢, © pdasaro, apesar de todos seus esforgos, no conseguiré tomar o que v (236) © tenban enviado buscar”. ep: dads gatovclader.netissuuldown php?urI=htps9s3A%K2 :2F ssw. com k2F¢-upodeestudosternandodsogum®42Fdocs%¢2Fesplendor e-decad... 64a ‘Orumili val er 0 segrodo de yn em O46 ma, historia de ifa (11) do od ireeg Guanrin! nomtes como Orumils (If8) vat buscar Oo wegreds de lyin em oté. Antes do partir ele faz oferenda de um saco da tackdo brance “tenho meu péosaro, nao me combatan". Ele vai para otd e chega’ao mercado. Hal dizen aa Ayam, a sopa chogou. Aquole que elae quorian cone’ Shegou- Eka, mensageizo dos outres orixés, que faz 0 bom ¢ que faz 0 mal, diz as Syamis' oronilé 6 mais forte quo todas voces rounidas, ole ton seu péssaro; tragan-Ihe 03 vyosses (subsetan voaso poder ao dela). Flas fearon sous pasoaron, man setao en= Golerizacas, pois orunilA vai revelar 9 segredo cer OFinilé faz una oferta de gkusahs, on g gure grande, © um frango pipi, que nao pode voar porgue suas pena: cio crompar © Sptem restatancia ao ary As, fyan gestion Stacer Orumiid, mas nao podian, pols a Oferenda é una mensagen que significa: "336 Selvagen io pode comer phuj@bd, vocts ako podem me cagar} frango arrepiado hao ten asas para voar sobre © tete, veces néo podem mo star.” Fol ascin que orunilé surpresndou 0. IVAME ESTA SEMPRE ENCOLERIZADA. fyami esta sompre oncolerizada © senpre prota a desencadear sua cOlera sobre os eres humanos. Ela set sempre istitada, fenha sido maicratada ou nia, quer eateje em ‘nunerosa companhia ou golitaria, que falen dola ben ou sal, cu que nada falom dola, 1 Taner égun, gue tudo que ele pedir tecande um eind (ag0go) ele obtera. Fyani ~ olove seta satistoita. entrotanto, Ampée' una condigdo antes do dar se perdaot ser8 apresentado. le devera adivinhar o sia- sificads da fraset "elas dizen: arizacy Ors Fecponde gue elas vio. atirar ux ovo e venee cele deverd apanhd-lo dentro da borre (040372016 ulidades gatovoladornetsstuldown pp?url=htips 92°42" lsu cam 2Fgrupadeestudosterrandodaogum%i2 decs'i2Fesplendar_e-doca. Jo algodio. orumilé & antio perdeado @ os fitnos dew pessoas também. A héstoria termina Son un eanto ne qual Oruni24 revela o sesredo Gon Seta rie, daa quatro folhas, co mel, da ena de papagaio © doe pée vormetho © branco Tyandy gatiefeita, diz a Orumila que. ol Fioark velo, que s# tiver neceseidads de sue Shoda, Masterd cancer aquela cangao fazendo fimbsh as mesmae oferendas; onde quer que weja © lugar quo feontee, oa sete Siis de cimay now sete o6as de belxe, 8 om Goalquer dos’ quatro cantos do mundo, seu asedo sera atendido. © texto precedante mostra claranente cone as oferendas falan 2 iyami on una Linguagen Mecténica, onde varios slomantor da narureza oN Gihes, atinais, materials — vom sous nomes lijados por assonincia a una aio esperada ou tm aentinento ao qual fazem apelo. Verenoe Cotroe enenplos nas histeries que se segui~ Tatote sf une coneepeo funda sobre» soja, Sapien) denier ne eccecmstames caper Toinse enprageder Foutsco controlavel. ov enjgne‘rovolvide por, ora; “apanhar Orda usta Be dyani conte Sknriet-obstalas 0 ovo far pette de. tod Sterendas, av dyiniy 0 algodio. pela soe. brat~ G. wepestace! a coecald, "verenod ane itage (historia vers), um outro sinbole desta tee” dusedo! obatala beige com a glare aoe testes ohelpeatsg ees ene Orato de sgenha ovo dents da borra do a1getie aka Endlenghe Ga wnteeliaages, de SIS'GE Syuni-eigye por obartxé, cus & om doe tints “ingorvastes "do mice. da” criasioy” que ‘tm outre spiagéso aa iuts entre orunila® tytn 'dnio a miatGria ¥, 80 eat Gat m632, 2 gett cevenleeeeeereeeal pul dads gatovclader.notissuuldown php?urI=htps9s3A%K2F 9: 2F ssw. comk2F¢-upodeestudostornandodsogum®é2Fdocs%2Fesplendor_e-decad... aad ‘Ae lyimi chegam a0 mundo. Mo caminho elas encontram Orunila. ‘= Onde vao? © que vio fazer? pergunta = renos levar todo tipo de daenga ae po: sons, ‘seremos inplacévels, née ‘auvirenos ninguén, ceaponden elas. ‘ae iyani,chegando na terra, vio grrloeirarcee sobre sete eapscies de arvores @ desencadeian toda corte de doenga sobre at pessoas. Ustas vio pedir ajuda a orumila, que fez ma oferenda e canta a neneagen reples sentada pelos diversos elenenten que a sompsen: “yami dgordngs, a feika do oghs ait ue compreenderois (gbd)} a cabsca (1g68) que pegasein (sb2)? qualquer coisa que ou dicscr, Sodan 29 lyasi-aleye, ficem en ellencio. orumila obteve feu pordso. © PODER me IvAMr & EMPREGADO PARA © BEATE PARA O MAL. ia historia VI do odd osbd Qeé) as iyini~ sieve, chegande so mundo, vso enpoleirar-ce, sono na historia precedente, “echre ast eepéoies de arvores, cucsseivanente. Sotre cada una deseas drvores elas tem atividader de caréter diferente. Gobre trée elas, elas trabathan para o ban; eobre trés outzany lao teabslhan para o mal; soice a gétinay elas ‘trabalnan para o bem e para o mal. gato tendo a nor mostrar gue para os dorubas o poder age (and) de iyant nko € @R 21 noon nen bon nen mau, ‘nem moral nen Perverso; 6. a mancirs coh quo 0 cxé ‘empregado $ gue inporta. Ponto de vista mito PrSximo daquele citado por J. Middleton! pars 8 Lugbara, "... entew @y euaie a feltigerie core te crseeto sit os Ma Sisto gem pin, ee (040372016 ulidades gatovoladornetsstuldown pp?url=htips 92°42" lsu cam 2Fgrupadeestudosterrandodaogum%i2 decs'i2Fesplendar_e-doca. © axé deve ser utilizads com calna o Giscrsgao, © 6 por ndo ter respeitado ests preceito ‘que nossa nie aye agoa perdeu © Sominio do minds (bistsria vir) ‘A SOCIEDADE IORUBA K IviMt. tyaléde, na peineiza hietsrin deste artigo (4/20) esta a frente das feiticoires, oi tribsindo-lhes os pésuazce - poder das 436. BySléde, om una eldeia iorsba, 6 aguela que ests a frente das mulheres da Comunicate, Particularmonte dagquslaa que venden no mer Sado. Ela é sta repeecantente no paldcio do Fei e 00 conselho. Ela estara presente no tribunal Local oe una. mulher axtiver in plicada on um caso judiolério. Ela prépria arbitra, fora do eribunal, as dessvengaa que Surgon ontro ao aulherea. pois iyaicdo quo controla se xelhoree "moda mulher 6 496, esczeve Ulli Beier, porque as lyin! controlian © sangue dau rogral se mulheres. ae “mes” posom fazer cosnar a= Fegras ou podea cauar Renorragia. Assim, a “eles” controlan todas as mulheres através destee poderes misticos.” "A posigio da iydidde & comparével a da ely ne pais dos mupe ou taps, visinhos ao angigo, reine: forth) eotte. oe gine, a5 pas: dado, oxistiran eotieites lagen cultapaiss © Dapel da Jelu foi descrito por Madel” on’ un qrthde sobre a feltigaria ne pais dos mupai ‘A miner que eats A frente da todas as. im theres feitleeiraa, iz ele, sav 6 titulo de elu, reconhecide pelss astoridades da al- dsia”e ‘pelo rei dos mpe. tla ara oficial sente a dirigente de todas aa milheres do Foroado co arbitro das disputes entre ae Belbezes do lugar". 2 Nall Wz andan lsat Ne So, Ao, 188, ep: dads gatovclader.notssuuldown php?urI=htps9s3A%K2F 9: 2F ssw. comk2F¢-upodeestudostornandodsogumY42Fdocs%¢2Fesplendor e-decad... ida

You might also like