ALTIN ORDU VE ÇÖKÜŞÜ

Birinci baskı : 1992

İkinci baskı : 2000
ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU
TÜRK TARİH KURUMU YAYINLARI
X. Dizi-Sayı: 152

A. YU. YAKUBOVSKİY

ALTIN ORDU VE ÇÖKÜŞÜ

Çeviren
Hasan EREN

3. Baskı

ANKARA, 2021
 Yakubovskiy, Aleksandr Yuryeviç, 1885-1953
Altın Ordu ve çöküşü / A. Yu. Yakubovskiy ; çeviren Hasan Eren. —
3. baskı. — Ankara : Türk Tarih Kurumu, 2021.

x, 282 s. : resim ; 24 cm. — (AKDTYK Türk Tarih Kurumu yayınları ;

X. Dizi-Sayı: 152)

Bibliyografya ve indeks var.

ISBN 978 - 975 - 16 - 0507 - 8

1. Altın Ordu Devleti_ Tarih. 2. Moğollar _ Rusya _ Tarih. 3. Rusya _ Tarih _

1533’e kadar. I. E.a. II. Eren, Hasan, 1919-2007, çeviren. III. Dizi.

950.2
956.101

Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yönetim Kurulunun 05.08.2020

tarihli ve 803/11 sayılı kararı gereği 2000 adet basılmıştır.

ISBN: 978-975-16-0507-8

Kapak Tasarım : Emine ÇAKIR

Baskı
Salmat Basım Yayıncılık Ambalaj San. ve Tic. Ltd. Şti.
Sebze Bahçeleri Caddesi Arpacıoğlu İş Hanı No:95/1 İskitler/ANKARA
Tel: (0312) 341 10 24 • Faks: (0312) 341 30 50
www.salmatbasim.com.tr • email: salmatbasim@gmail.com
 İÇİNDEKİLER

ÇEVİRENİN ÖN SÖZÜ..............................................................................VII
KISALTMALAR ............................................................................................ IX
GİRİŞ .............................................................................................................. XI

BİRİNCİ KİTAP
XIII-XIV. YÜZYILLARDA ALTIN ORDU’NUN KURULUŞU VE
GELİŞMESİ ..................................................................................................... 1
BİRİNCİ BÖLÜM
XI-XIII. YÜZYILLARDA MOĞOLLARIN GELİŞİMİNDEN ÖNCE
DEŞT-İ KIPÇAK (KIPÇAK BOZKIRI) ......................................................... 3

İKİNCİ BÖLÜM
XIII. YÜZYILIN BAŞINDA MOĞOLLAR VE MOĞOL İSTİLÂSI ....... 15

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ALTIN ORDU’NUN KURULUŞU (CUÇİ ULUSU)................................... 29

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ALTIN ORDU’NUN SİYASÎ TARİHİ ......................................................... 37

BEŞİNCİ BÖLÜM
XIII-XIV. YÜZYILLARDA ALTIN ORDU’NUN SOSYAL VE
EKONOMİK HAYATI................................................................................... 54

ALTINCI BÖLÜM
ALTIN ORDU’NUN SİYASÎ TEŞKİLÂTI .................................................. 71

YEDİNCİ BÖLÜM
ALTIN ORDU’DA ŞEHİR HAYATI ............................................................ 84

SEKİZİNCİ BÖLÜM
ALTIN ORDU’NUN KÜLTÜREL HAYATINA AİT ÇİZGİLER............. 96
VI İÇİNDEKİLER

İKİNCİ KİTAP
ALTIN ORDU’NUN ÇÖKÜŞÜ ................................................................. 107

BİRİNCİ BÖLÜM
XIV. YÜZYILIN 60-70. YILLARINDA ALTIN ORDU’DA FEODAL
KARIŞIKLIKLAR ........................................................................................ 109

İKİNCİ BÖLÜM
XIV. YÜZYILIN 80-90. YILLARINDA AK ORDU’NUN YÜKSELİŞİ VE
TOKTAMIŞ’IN ALTIN ORDU’YU GÜÇLENDİRME TEŞEBBÜSÜ ... 131

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
XVI. YÜZYILIN 80-90. YILLARINDA TİMUR’UN TOKTAMIŞ’LA
SAVAŞI .......................................................................................................... 157

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
EDİGE VE ALTIN ORDU HÂKİMİYETİNİN
SAĞLAMLAŞTIRILMASI YOLUNDA İKİNCİ TEŞEBBÜS ................ 183

BEŞİNCİ BÖLÜM
ALTIN ORDU’NUN DAĞILIŞI ................................................................. 204

KAYNAKLAR .............................................................................................. 221

DİZİN ........................................................................................................... 235
EKLER .......................................................................................................... 248
 ÇEVİRENİN ÖN SÖZÜ

Türk tarihine ait değerli araştırmalarıyla ün kazanan A. Yu. Yakubovskiy,

1937’de B. D. Grekov ile birlikte Zolotaya Orda (Leningrad 1937) adlı bir eser
yayımlamıştı. Oçerk istorii Ulusa Djuçi v period slojeniya i rascveta ı’ XIII-XIV vv.
ikinci adı altında çıkan bu eser, iki bölüme ayrılmıştı. Doğrudan doğruya Altın
Ordu tarihine ait olan ilk bölüm, Yakubovskiy tarafından yazılmış, Altın Ordu-Rus
ilişkilerine ayrılan ikinci bölüm ise Grekov tarafından kaleme alınmıştı.
Büyük bir bilimsel ihtiyacı başarı ile karşılayan bu eser, bilindiği gibi, 1939’da
François Thuret tarafından Fransızcaya çevrilerek bastırılmıştı (La Horde d’Or.,
Paris 1939).
Bu güzel eserden Payot yayın evinin tarih külliyatı arasında çıkan bu çe-
viri vasıtasıyla haberdar olan Türk tarihçileri, Yakubovskiy’nin çalışmaları-
nı ilgi ve takdirle karşıladılar. M. Fuad Köprülü, Türk Tarih Kurumunun çı-
kardığı Belleten’de (V, s. 397-436) uzun bir yazı yazarak, bu eserin millî ta-
rihimizin büyük bir boşluğunu doldurduğunu söyledi. Köprülü’ye göre,
“Hammer’den sonra yapılan ilk tecrübe olarak bu eseri memnuniyetle ve takdirle
karşılamak vazifemizdir.”
Büyük Türk bilgininin bu fikrine katılmamak imkansızdır. Gerçekten bugüne
kadar batı dillerinde de Altın Ordu’ya ait bu mahiyette bir eser yayımlanmamıştır.
Yukubovskiy ile Grekov’a borçlu olduğumuz bu eserin 1950’de üçüncü baskısı
yapıldı. Kitabın ilk baskısı ile üçüncü baskısı arasında büyük farklar vardır. Bir defa,
bu baskıda Köprülü’nün bahsettiği yanlışların büyük bir kısmı düzeltilmiş, yeni ve
önemli ilaveler yapılmıştır. Bundan başka, kitaba Altın Ordu’nun çöküşünü anlatan
169 sayfalık yeni bir bölüm de ilâve edilmiştir.
Bugün, millî tarih kültürünü artırmak isteyen Türk okuyucularına sunduğu-
muz bu çeviri, eserin 1950’de çıkan son baskısına dayanmaktadır. Kitabın, Altın
Ordu-Rus ilişkilerine dair Grekov tarafından yazılan bölümüne gelince: Rus şairi
Puşkin’in “İspanya’yı fetheden Müslümanlarla Tatarlar arasında hiçbir ortak cihet yok-
tur; onlar Rusya’yı fethettiler, fakat ona ne cebiri, ne de Aristo’yu öğrettiler” cümlesiyle
başlayan bu bölüm bizi doğrudan doğruya ilgilendirmez. Bu sebeple onu çevirmeye
lüzum görmedik.

Hasan EREN
X KISALTMALAR
XII GİRİŞ
GİRİŞ XIII
XIV GİRİŞ
GİRİŞ XV
XVI GİRİŞ
GİRİŞ XVII
4 A. YU. YAKUBOVSKİY
ALTIN ORDU VE ÇÖKÜŞÜ 5
6 A. YU. YAKUBOVSKİY
ALTIN ORDU VE ÇÖKÜŞÜ 7
8 A. YU. YAKUBOVSKİY
ALTIN ORDU VE ÇÖKÜŞÜ 9
10 A. YU. YAKUBOVSKİY
ALTIN ORDU VE ÇÖKÜŞÜ 11
12 A. YU. YAKUBOVSKİY
ALTIN ORDU VE ÇÖKÜŞÜ 13
14 A. YU. YAKUBOVSKİY
16 A. YU. YAKUBOVSKİY
ALTIN ORDU VE ÇÖKÜŞÜ 17