VAN HOC vanud avons] NGHE THUAT TY SU TRONG TRUYEN NGAN CHIEC THUYEN NGOAI XA CUA NGUYEN MINH CHAU NGUYEN TH] BICH” )guyén Minh Chau la mét trong nhimg cay bit tiéu biéu ala van xudi thoi ky ‘ching MY, la “ngudi mo ding tinh anh vir tai ning” (Neuyén Ngoc) trong vvin hoc dn tc thoi ki d6i méi. Trude 1975, ngui doc yéu thich Nguyén Minh Chiu bai 16i vidtnhur “axing moi lop men are tn” len nbimg trang vin, con sau 1975, ngubi doc dng cm voi nha vn boi cdi nhin da chidu, da dién, bién chimg vé hign the va con nea Tro vé quy dao thoi binh, ciing ging nhu cae dng nghiép cia minh, sau bude tnuot “quan tinh”, Nguyén Minh Chau 4a kip tim kiém, phat hign, kham pha mét 16 di rigng nhur 6ng timg tim niém: “Ven hoc va dé song la hai vong tron in tm diém la. con nguoi” va nha van “mang néng trong minh tinh yéu cuée song, nhdt [as tinh yéu theomg con nguoi”®. Chinh quan niém d6 da chi phéi cach cam, cach nghi, cich viét cia nha van trrdc hién thye di sng. Chiée shuyén ngoai xa ra doi nim 1983, gitia lic dur im cia “Kinic ca Khai hodon” Ying diu, x8 hoi dang pha di ‘mat voi nhimg ng ngang, bé bon dé khic phuc hau qua chién tranh va xy dung dat ruc. Trong thoi diém nhay cm Ay, vig thé nao dé bc 6 tron ven tu tung, d& tanh sr hiéu lim va khéng bi quy kétvé “tinh gia cp” la mot thir thach rt lon khéng chi v6i Nguyén Minh Chau. 6 truyén ngin Chiée dagén ngoai xa, phat bién, déi moi cia nha van tap trung trong céch tiép céin hign thyc va Iya chon mét hinh thie tu su phi hop, déc dio, D6 la tinh hudng nhan thitc, ngudi ké chuyén xung “tdi”, diém nhin da tuyén va giong diéu tran thuat da sic thai, 1. Tinh hudng nhdn thite Tinh hu6ng chinh /@ “dui maie rita anh lam noi hinh, néi sac nhan vat, lam ro ‘he tong cha nha vin’®, la “cai chia khod van hénh oot truyén”, la mot thir “thude ©-ThS - Trumg Bai hoc Su pham Thai NguyénNigh thudt su. 109 nd” thie day su ra doi ciia nhiéu sy kién, bién cd quan trong khdc nhau. Chiéc ‘duyén ngodi xa dA Iya chon mt tinh hudng nghé thuat déc dio xoay quanh hai phat hign cita nhan vat Phing, nzhé si nhiép anh, Phat hién thir nhat duoc bat dau tir cfu chuyén anh nhgn nhiém vu thyc hign mét bite anh nghé thuat tinh vat dé bé sung cho b6 suu tap chuyén 48 12 thang vé chi dé “Thuyén va bién’”, Phiing da dén ‘vung dam pha mién Trung, cach Ha Néi hon 600 cay va “phuc kich” thién nhién ci khong giao diém ngay via rang, dém chua qua, Suét m6t tuan 18, anh Kan In, kiém tim, phat hién, hi vong ri lai that vong voi nhiéu y tuéng khic nhau. Trong luc tung nhu cai dich cua khat vong nghé thuat nim ngoai tam tay thi Phing ngau nhién bit gip trén mat bién mii suong mot canh “dit” trai cho ma c6 18 sudt doi cam may chua bao gi anh 06 duge. Nhung chinh tir phat hign dy da dn Phung dén mét phat hign thir hai -tré tréu ‘va nghich ly, ding sau vé dep hoan my c6 thé lam cho con ngudi mn nguyén, hanh phuc dén t6t dinh ay lai la mét su that tran trui, tan khdc, khie nghiét. Trén chiée thuyén dep nhur mo ma ngudi nghé s¥ vita phat hién ra lai la mét bi kich dau din, x6t xa -bi kich cia cip vo chéng hing chai. Nexbi dn ba “thd kéch’ xu x, met méi, 13 ri, tu tuy dang cén ring, ty nauyén chiu dung sur dénh dp, nguyén Tia cia lao chéng thé 16, dit din, Canh twong ay da gay mét “chin dong” tinh thin 46i véi Phiing, khién ngudi nghé sf rong anh tir kinh ngac, bang hoang dén “v6 ra” mét nhén thire méi, nhn thire Lam thay di céch nhin, each cém, cdch nghi quen thude vé cude doi va con ngudi ‘Nguyén Minh Chau khéng la chon tinh hudng hanh déng (chi yéu tap trang vio hanh d6ng 6 tinh buée ngodt ctia nhan vat) hay tinh huéng tém trang (soi nhimg din bién néi tm, cam xtc ciia nhin vat) ma Ira chon tinh huéng nhan thire (cha yéu cat nghia sue chuyén bién trong “gidc ng6” chan ly cia nhan vat). Phai chang nha vin mudn khing dinh tinh chat phiic tap, bi an cia doi sing khong thé nhin bang cai nhin gian don, dé dai, khéng thé chi danh gia ban chat qua cic biéu hign bé ngodi? Hom nia, sur that cude doi Khéng 6 dau xa, nghé thuat dich thue khong phai 14 cai gi cao siéu ma ki nhiing manh doi co cue, la “tidng dw Kho kit ‘host ra tie nhiong kiép lim than” (Nam Cao, Gicnng séng), Tinh hudng dy dda ra nnhiing dau héi khong dé ly gidi trong nhan thise nguéi doc. Bo la mdi quan hé gitta nghé thuat - doi séng, cai thién - cai ac; khat vong - thure t8; ndi dung - hinh thirc; cai chan - thién - my trong edi lém lap, lam 1d; s6 phén con ngudi trong cude muu sinh; sir tén tai ciia con ngudi va ¥ nghia dich thuc ciia cuée sng... Kiéu tinh huong nay cling xuat hién 6 nhiéu truyén ngiin khac cla Nguyén Minh Chiu nhur Bite tranh, Ben qué, Nguci dén bai trén chuyén tau toc hanh, Phién cho Gidt.110 NGHIEN CUU VAN HOC SO 11- 2011 2, Nhan vat ngwoi ké chuyén (NKC) xung “tai” NKC thuc chat la nhimg “sinh thé” trén gidy, t6n tai trong the gidi hu cau va tung tugng do tac gid sang tao ra c6 nhiém vu to chire két cau va méi gidi, dan dit ngudi doc tiép cn vin ban. Chiéc duyén ngodi xa dugc ké lai boi nhan vat Phing, mét nghé sf nhiép anh. Phing ké lai cau chuyén voi tu cach la ngudi chimg kién cau chuyén, ké 6 ngéi thir nhat (Homodiegetic narrative, con goi la nguoi ké tuémg minh hay nguéi ké 16 dién - NKC hign dign nhu mot nhan vat trong truyén, tién t6 “homo” chi ra ring NKC ciing la “mét nhan vat 6 cdp 6 hemh dong’). NKC xuat hién true tip dudi hin thire nhan vat “tdi”, thud vao thé gidi nhan vat duge miéu ta, gitt vai tr 1a mét yéu t6 cita t6 chite ty sy, dn dat cau chuyén. Phiing la mét nghé sf nhiét +huyét, 6 tém hon tinh té, nhay cdm va co mét tinh yéu tha thiét voi cai Dep. Canh_ ign nid sing ‘phéing King va tri mad’, cénh binh minh rang 16 hay cdnh bién dém “huyén bi, sdu thim’” déu dem lai “rung déng” tuyét din ‘khién anh ngyp Ian, chim dam, “ngdm tam” trong nhimg khat khao cao dep vé nghé thu, nhung ri cing li chinh anh cig kién nim g tn Khe nit, tn mi nt “cdi sur that 6 di”. Ly chon ng6i ké thir nhét, Nguyén Minh Chau thoa sire “diéu khién” nhin vat cla minh. NKC c6 thé béc 16 tnuc tiép xtc cam trude vé dep day bat ngo “trai cho”: “Mii thuyén in mét nét mo hé loé nhoe vao bau suomg mis trdng nue siaa, cb pha abi chit méu hong hong do énh mat troi chiéu ao... toan b6 kung canh te daing nét dn dn sing du hii hod va dep, mot vé dep tac dom gin va toden Bich Khién ching trac 16 tr ném bi ri, trai tim nue c6 cdi gi 6 op tht wao"®. hay thuat lai mét cach khéch quan cu chuyén minh chimg kién: “Lao din (ng ldp tee trésnén hiang hé, mt db gay, ldo nit trong nguiii ra mt chiéc thit hong aa Tinh nguyy ngiy 00a (..) quit 16% tap vio hg nguacn din Be, Kao via cin via the hing hic, hai heim ring nghién ken két”, kh thi trac tiép tham gia tanh lun cing nhan vat: “Lao ta héi trusic bay nhim 06 di linh nguy khing?”, “Vay sao khéng lén bo ma &”; khi lai thay mat nha vin phat biéu chan lis“bem than cai dep chink lit dao dhin:, ki thi niur 46i thoai, tranh bign véi ngudi doc: “Quai la, uy 1a nh den tring ning méi lin ngéim ky, t6i van thay hién lén meu hong hong ctia anh song mai hic bdy gio (...) bao gic 16i ciing nhin thay ngucri din ba dy dang bucke ra tte tdm anh (...) mu buic nhimg buic cham rai, ban chén dm wén mat dat chéic chin, hoa ln trong dim ding...” RS rang v6i cich thire nay, NKC dong vai nhan vat da chite nding, thyc hign xudt sic nhimg “nhigm vu” ma nha vn giao pho va ii gim. Trude 1975, NKC trong van hoc thug xuat hign 6 ngéi ké thir ba, véi tur céch la ngudi “biét tuét” va giao gidng, ap dat chan li cho ngudi doc. Ngay ca trong truong: hop diing ngéi ké thir nhat thi NKC hdu nhu ofing chi dong vai tro la “ngudi thay” dé1 ‘gio duc hoc la phuong tién ké chuyén ciia tac gid ma tinh tranh bién, déi thoai gan nhu bj né tanh. Ching han nhu trong hop truyén ngin Manh tring cudi rimg, ‘Nguyén Minh Chau cing dé nhan vat Lam ke lai céu chuyén cia minh nhung 6 lai 1 mét su tich dep trong chién dau duoc ké bang loi ciia ngudi dang yéu (ngudi con si tén ting, Nguyét, 4a lam anh mé dm va cém phyc) nén nhimg loi nggi ca da boc nhin vat “trong mt bdu khong khi v6 tring”. © Chiéc tuyén ngoai xa lai khic, Phiing vita la hod than ciia Nguyén Minh Chau, viral mét nhan vat ma nha van sing ‘tao dé phan anh hién thuc, thé hién nhimg théng diép va tu tudng nghé thudt. Vi thé, ‘trong mach ké, chiing ta khéng chi doc durge “hién thu dai sng” ma con doc duuge nhimg suy tu, trin t6, nhimg “thite nhan” trong tam tri ngudi ké chuyén - ngudi cchimg kién ‘gui trong cuée dé ri cing dong cm, cling di thos, ‘tranh bién va nat ray nghia cho rigng minh, Digu dic big, voi dé ti thé sy, xy cumg nhn vt NKC 6 ‘ngoi thir nhat, nha van da khéo Iéo 48 NKC tham gia vao cét truyén, “mdi gidi” din dt ngudi doc tiép cn van ban. 3. Diém nhin da tuyén Diém nhin “thé hién sye chi, quan tim ver ic diém ctia chit thé trong vige tao ra cai nhin nghé thugt. Gid tri ctia sing tao nghé thudt mét phan khong nho la do dem lai cho nguci theimg thin: mét cai nhin moi doi voi cude sing”. Khac biét 6 Chiée thuyén ngodi xa chinh la cau chuyén duge ké ngdi thie nhdt nhung khéng tran thuat voi diém nhin don tuyén (Hinh thirc ty sy ma 6 dé tic gid chon mét nhan vat xung “t6i” dé ké, cu chuyén chi duoc nhin nhén, danh gid qua y thie chi quan ciia mét ngudi ké) ma ty sy theo diém nhin da tuyén (hinh thire ty sue 6 46 06 su dich chuyén trén hai hay nhiéu NKC hoc cu chuyén duge nhin nhén, anh gia qua y thitc cia nhiéu ngudi). Diém nhin trong truyén ké khong don thuan 1a vi tri quan sét va ké ma diéu quan trong, né mang tu tung va y thite hé ciia nha van, Su lya chon ngudi ké chuyén, vi tri quan sat va cach thirc ké sé mang dam dau ‘an cla ngudi nghé si. Nguyén Minh Chau dé nhan vat Phing ké lai cau chuyén khi chuyén céng tac dai hodn than, khi bite anh nghé thudt cia anh durgc treo nhiéu noi, due nhiéu ngudi sinh nghé thuat tran trong. Anh thuét lai cu chuyén va khi can thiét “Tdi” da “ban giao” lai ké cho ngudi dan ba hing chai, nhan vat chinh cua ‘truyén. Chang han, khi ngudi dan ba duoc goi dén toa n ln thir hai va dé ly gidi ‘cho “mong muén” cia minh, chj da ké lai cude dai: “Tir nho 161 dd a mot dha con (gai xdu lai r6 méit, sau mot ban lén dtu mita (...). Gié 16: dé it di, hodic ching 161 sm m6t chiéc thuyén réng hon (....). Mong cdc chti ctich mang thong cam cho. ‘iéu dé khién cdu chuyén thuyét phuc hon nhiéu. Cir nhur vay, diém nhin di dong tir cdi t6i nay sang cAi tdi khéc, ti nhan vat nay sang nhén vat khéc o6 tae dung112 NGHIEN CUU VAN HOC SO 11 - 2011 “khigu Khich 46i thoai”. Nguyén Minh Chau da khéo Igo t6 chite nhimg 46i thoai ngm 48 soichiéu di sing tr nhiéu diém nhin Kha nau, bude nawbi doc cing suy tu dé tim kiém chan ly doi sng. Cing nhin nhan vé bi kich gia dinh hing chai suy nghi va céch hanh xr Kae nhau. Ciing ging nhu Phing, Dau (hién than cua luat phap) cho ring hanh vi danh vg cia nguii din Ong rit dang lén dn, Theo anh, 46 1a hanh dng vi pham phap Lut va li hén 1a giai phap hitu higu nhat dé giai thoat cho ngudi dan ba khdi nan bao. hanh gia dinh, Nhung tude ly 18 cia nguéi din ba: “dim din ba hang chai o thuyén chting ti cain phai cé nguin dan éng dé chéo chong khi phong ba, dé cing Lam din nudi sing dling mét sip con nhii nao ciing trén chue daa (..)" thi mt cai gi vila méi “v6 ra” trong dau cia “vj Bao Cng phd huyén ving bién”. Hoa ra, Dau hiéu luat phép nhung chua hiéu thdu dao thyc té doi song, théng hiéu sach vo hung lai nding néi, ngay tho... Khi hiéu ra, anh da trit mét tiéng the dai chua chat: nus pac mt nga in 6g. ci in cliy man re bao?” RO rang, trude 86 phn cia “ngudi dan ba’, nguoi tai nghiém sudt ci eude di trong nbi co cue, ding cay, trong d6i nghéo, lam Iti, moi thién y va luét phap, long tot va ly thuyét sich vé déu bat luc. Con ngudi nhiéu khi phai chap nhan bi kich cia chinh minh, chap nhan nhimg nghich ly, nhiing bat cong dé tén tai Déi voi hai dita tré, trudc hét la thing bé Phac, phan img tyr nhién cia no thé hign tinh yéu ngay tho, thanh that va tha thiét véi me, No phan img quyét ligt true hanh dOng tan bao cia nguoi cha, NO “gidn al, cing thing, nhay x6 vio ging dune chiée thit lung, lién dein thing nguii vung chiéc khod sat quét vao gitta Khuon nguc nguii 6”. D6 la hanh dong bang bét, la sin phim cia suy nght non not, hén nhién noi tré nho, Khac voi thing em, c6 chi, c6 con gai 14-15 tudi cita mat gia dinh nghéo, déng con lai som hiéu nhing vat va cia me va néi bite béi cia ngudi cha. Dudng nhu cé di tro thanh ché dua tinh than cho ngudi me. Cé efing c6 ¥ thire cam chiu, chap nhin hoan cénh nén da xir su rat ding khi ng’n can hinh dong dai dot, trai dao ly cia thing em, Tir hinh dng cia hai dita té, nha van da 201 ra biét bao suy nght trong lang ban doc. Nhin suét toan truyén, Nguyén Minh Chau da khéo léo di chuyén diém nhin tir Phing sang Bau rdi bat ngo“trao” cho ngussi dn ba hang chai va chin ngudi din ba Khon kho ay lai la ngudi sau sic hiéu thau cude déi hon tat ca. Thai 4 cam chiu, ‘nhan nhin dén la King eta nguis din ba hing chai Iai la biéu hign cia bao tinh cém, vi tha, thanh thign: “din ba o dupén ching t6i phai song cho con chit khong phai song cho minh nie 6 trén dét cave...” vic “or'trén thuyén cing ¢6 hie vy chong con caiNel th tu su. 113 chuing t6i séng hoa thudn, vui ve (...) vui nhdt la nhin dén con t6i ching no dae én no”. Hanh phic nhoc nhan vay sao? Dé cd duoc khoanh khic ay, ngudi dan ba phai anh déi va chiu dumg ca cude doi, Cai ly ay 1a cai IY cba ngudi me thuong con va cling li cdi li mun doi cia ngudsi phu ni. Nguisi din ba hoan toan ¢6 quyén lén tiéng, 461 binh dng cho minh nhumg chi dalim ling. BGi vi chi biét chéng chi khéng phi la nguodi dc ma cfing chi la nan nha cia cude chién mur sinh, Boi v6i chi, Ong ta cn ka mgt an nhan (cho chi mét gia dinh dé chi dugc lim vo, lam me va ciing chinh éng ta 18 ngudi lao dong nudi nang ca din con cia chi). Vi thé, véi ngudi din ba, duge chung s6ng, chap nhan dau don dé chia sé v6i chang ganh ning ao com, dé din con duoc 06 mét gia dinh chinh la Ié séng, va cing la than phan cia chi, Ta hiéu vi sao chi khong thé va khéng bao gi chap nhan li hon ci nguoi chang cé “man ro”, “tin bao” dén dau. Néu bé lao ching khac nao danh déi bi kich nay lay mét bi kich khéc: chi phai lam sao day véi mét sip con, nhat fa nhimg khi bién d6ng, trén thuyén thiéu mot ngudi din Gng? Nguyén Minh Chau 4a phat hién mét digu 6 moi thoi, moi hodn canh, ngudi phu nit lun phai chiu thua thiét so voi din ng. Thé nén dé thay déi sb phan, dé giai phong cho ngudi din ba khéng the tim mot giai phap x hdi, mét thé luc 'bén ngoai nao khac ma phai phy thude vio chinh ban than ho. Vie chi ra cn nguyén néi kh ma ngudi dan ba phai ginh chiu chinh 1a tiéng néinhan dao ciia nha Van, Hay ni cach khac, nha van da dimg vé phia nir quyén de lén tiéng, dé thau hiéu cho moi ndi théng khé cua ngudi phy nit Co thé néi, Nguyén Minh Chau that “cao tay” khi Lim mét cue “hoan dai” vi thé gitta Phung, Dau voi ngudi dan ba. Tir chd Dau trigu tap ngudi dan ba dén toa in dé gidng giai cho chi ta hiéu, dén chd chinh ngudi dan ba da lam “bimg ngo” va “v6 ra” trong dau dc day triét ly cua anh nhiing ly 1é gian di ma sau sic vé cud doi. ‘Do la hanh trinh tu nhén thir, la su gide ng6 “chan 1y”. Qua suy nghi va ly 1é cia ngudi dan ba hang chai, nha van Nguyén Minh Chau da “dénh thie” trong su thim ngudi doc nhiing triét by vé cude sng va 18 doi: Con ngudi trong cude di phai chiu biét bao dau dén 48 cho ngudi gan nguisi hon va khéng phai con ngudi lic nao cing dau tranh véi nhau ma c6n phai chiu dung ln nhau. Duong nhu nhan vat phu nif trong sang tac cla Nguyén Minh Chau déu co chung mét vé dep tham Jang ma bén vimg, tén tuy ma thiét tha nhu Lién trong Bén qué, Thai trong Co Jaw... D6 khing phai la cdi dep rang 13, chéi chang, cia nhimg con ngudi - anh hing, con ngudi - thanh nhén ma la ci dep nhin ban doi thuong, 1a nhing “hat ngge” khuat lap trong céi lm lap, lam li cia cude sing déi nghéo. Phia sau céu chuyén rat budn cia Chiée tuyén ngodi,xa, trai tim nhan hau cua nha van van dm 4p niém tin yéu va su tran trong trudc ve dep cua tudi tho, cua tinh mau ti, sy can114 NGHIEN CUU VAN HOC S6 11-2011 dim, long hy sinh, tri tim cao thuong, bao dung, sau sic cia ngudi phu ntt. Tinh yéu ay cla ngudi nghé sj, theo Nguyén Minh Chau “vite la mot niém han hoan say ‘mé, vita la m6t noi dau dom, Khéic khodi, mét moi quan hoai theig true vé sb Phéin, hanh phic cita nhimg ngucsi xung quanh minh". ‘Voi diém nhin da tuyén, Nguyén Minh Chau da kéo ngudi doc vao nhimg déi thoai, tranh bién dé tim chan ly, vao khung di séng nhiéu cl dan chi hoa méi quan hé gifta nha vin va céng ching, khoi goi, néu vin dé dé cing suy ngim chir khdng dp dat chan ly 4. Gigng digu tran thuat da sic thai Giong digu tran thuat khéng chi la yéu t6 then chét trong tyr su ma quan trong, hon né tao nén phong céch tac gid. Xoay quanh tinh hudng ty nhan thie, di tir lim Jan, ng nhan dén kham pha, hiéu biét, gidc ngd, sic thai giong diéu luén thay déi theo dign tién tinh tiét kha gidu kich tinh: cé luc khiing dinh ngoi ca; c6 Iie khéch quan, tiét ché; lic x6t xa, thuong cém, lic suy tu tram lang, chiém nghiém triét ly. Trong ba muoi nam chién tranh, vin hoc cia ta déu c6 chung giong digu ‘khang dinh, nggi ca voi tinh than lac quan, tin tudng. Nhiing sang tac cla Nguy’ ‘Minh Chau cing nam trong dong chay ay. Sau 1975, dit nude hoa binh, cudc séng thoi hau chién v6 cling bén bé va phitc tap. Voi niém tin tha thiét 6 su bat diét cua ci dep va cdi thién, Nguyén Minh Chau ludn tran 6, tim t6i dé ca ngoi va khang dinh, dé hung ngudi doc dén vei nhiing gia tri Chin - Thién - My. 6 Chiée thuyén ngodi xa, giong digu ay van duoc cat lén khi nha vin mé dim trudc vé dep huyén digu cia thién nhién dat ti, ngg ngang - phat hién trude vé dep tim hén cao cd cla con ngudi. Nguyén Minh Chau nhu hoa than vio nhin vat Phing dé cam nhfan vé tho méng c6 phan hoang so ciia ving dam pha. Khéng chi say sua voi vé dep cia thién nhién, dat troi, trude vé dep con ngudi, nha van ciing rat tran trong va cat lén hing lai nggi ca. Chang han, tnréc vé dep rin réi ciia c6 bé 14 - 15 tudi, con gai ‘cua ngudi dan ba hang chai: “Né mém mati ve: nhank nhue mét con vuon den tuyén trong b6 quéin do den wit rut bo sit véo minh”. Nhimg li 18 va giong digu diy thién cam ay phai ching nha van muén danh cho ngudi me, mét ngudi dan ba “xau xxi ved dau kho” Iai tao ra mot vé dep “nlue dic te tro bién trong suét”. Gitta ranh gidi cia lang man va hién thuc, giita ng6 nbn va thire nhan, gitta bé ngodi va ban chat, giong khng dinh nggi ca van vit lén, né bit ngudn ti cam himg yéu mén con ngudi va cude doi, bat nguén tir niém tin vao cai dep va cai thién. Hi diém b6n bé day phirc tap, nha vin da dura vio trang viét cla minh chat hién thyc doi sng. Nhv giong diéu khach quan, tiét ché,Nghé th ti 115 hién thuc ngon ng6n trén trang van, hién hién nhig gi nhu von c6 cita nd. V6i giong digu khach quan, duémg nhu nha vin da tao oo héi dé ngudi doc tiép xtc “truc tiép” ‘v6i hién thuc tran trui, khic nghiét. Tir do, bay t0 suy nghi, quan niém ca nhan ma Khéng phai chiu su chi phéi cla bat ctr diém nhin nao khéc (Trude nam 1975, ngudi doc thuémg chiu su dinh hudng aia nha van). Bang cach nay, Nguyén Minh Chau 44 kéo nghé thudt vé gan véi cude doi thy, da tue bd lép “Ao bao” cla thé gidi nghé ‘thuat sir thi, ding “Anh sang hang nghin nén” dé soi roi vao s6 phéin con nguti. Khao khat muén nhan thie mot cich sau se vé ci “sy tht 6 gin”, ding cim kham pha nhimg van 4é gai g6e, nhitc nhdi cia doi séng, nhiing s6 phan dy an $6, nha vin khOng khi x6t xa, thuomg cém khi hiéu théu nhimg bi kich & dei, Trude noi dau cia nguoi din ba hang chai, Nguyén Minh Chau viét: “Mig i 01, nguaii cin ba ngdi xép xudng true met thing bé, dm ch buéng ra, chép tay vai ldy vai dé, roi lai 6m cham lay. Théng nho cho dén hie ney vin ching hé hé rang, nlue mot vien dan bin vao nguabi din Ong va bay gir dang >xuyén qua tém hin nguai din bi, kam 6 xudng nhing dong music mat..." Navi dan ba ay khéng phai “v6 06” chiu dmg “ba ngdy mét ern nhe, ndim ngay mét trdn nang” ciia g& chong vii phu, nha van nhu hiéu thau tém tu, cai cao ca, bao dung trong tam hon nguéi me, nguoi phy nit: “Ngucii din ba bong chép miéng, con ‘mat nlue nhin suét ca doi minh..." Chinh giong, digu xét xa, thuong cam da thé hién noi budn sau lang trudc hién thyc cudc doi, nd mang lai cho nhimg trang viét tinh than nhan dao sau sc va hé mé tam hén giau tréc an ciia nha van. Trong cudc d6i thoai gay git gita vé dep ém dém, hur ao ciia chiée thuyén ngodi xa, gta bubi ban mai trén bién véi nghich cénh tr téu, ngang tri cia gia dinh ngu dan, nhiéu chan ly 48 duge thire nhén, nhiéu gia tri di dugc déi thay. Cac sc thai giong digu dan xen linh heat Song, ndi bat hon cd la giong diéu suy tu, tram ling, chiém nghigm tit I voi nm, cau vin dim thim, tr tinh ~nhimg cu ‘vn mang tinh triétludn su sic, nhimg so sinh mé ra truimg lign tung nhiéu lo au, Khic khoai, day dir: “Khodinh khdic sau, bai lai trévé voi vé ménh méng va hoang so. Gitta tiéng song ngoai khoi déi nhiing tiéng kéu 6 6 vaio cdi im lang, chi cé t6i vai thiing bé ding tro gitta bai xe King hong, trén tay thing nho vn cdm chiéc thin hung, hai ching t6i daa mét ngor ngdc nhin ra mot quing bir Phi ban néiy chide thuyén dé”. Ding sau nhimg dong van dim thim, giau sic thai suy tu 1a déng cam xtie clia ngudi nghé sf. No tao ra khoang ling trong két néi cac tinh tiét, su viée. ‘Ngudi doc cé dip ling lai dé cing suy tuéng v6i nha van. Khéng chi la cam xtic ma con li nhing tri nghigm, nhimg trin tg, suy ngim trude céc hign trong cha doi sdng, khi bi ép dé “san” mét bic anh cho bé suu tap “Thuyén va bién”, Phang 44116 NGHIEN CUU VAN HOC SO 11 - 2011 nitra mét wiét ly: “Odor cai gi cing thé, con nguei bd tinh von lib biéng, doi Khi ‘minh haty cit dé cho minh roi véo hodn cénh bi ép bude phi lam, khong khéo lai Kam dhege edi gi”. Chan ly bién nhién nhu doi séng nhung khéng phai bic nao ching ta cing tham nhuan. Nguyén Minh Chau cén ly giai vé sy thanh bai cia ngudi nghé s¥: “76i nghi réng, voi nhimg tay nhiép anh nghé that, néu khong co them sue sip dit tai tinh cia ngdu nhién thi v6i ti ba dén bao nhieu, anh cing chi ‘thu chege nhiéng tém anh v6 hén”. Hay di khi lai fa tuyén ngén hing hon: “Ban thin céi dep ciing chinh li dao dic". Giong diéu suy tu trim King, chiém nghigm tiét Iy di tao chiéu siu va chat tri tué cho nhimg trang van. Suy tu, trim ling, cchiém nghiém wit ly la giong diéu chi dao ciia van hoe sau 1975, vin hoe viét vé dé tai thé sy, doi wr va cing la giong digu chu dao dic trmg trong céc sing tac cla Nguyén Minh Chau nhu Bia wan; Bén qué; Phién chy Gidt. No gidp nha van thé hign cai nhin da chiéu, da dién vé con ngudi va hign thyc. Tir do, thie tinh ta nhing suy tur, trn tro trong cach nhin vé dai sng thé sur va nhan sinh, Chiée thayén ngodi xa két lai bing sur 4m anh ngudi doc vé vé dep ciia chide thuyén trén mat bién lan cai mau hong héng cia anh suong mai va bi kich cua gia dinh ngu din ving dim Pha. Néi bat la nguéi din ba - Nguoi dan ba khong tén tuGi, nhu bao ngudi dan ba véi nhimg dang cay, gidng bao cia cue doi nhung van “chit chiu” nhimg “hat vang” hanh phiic. Hién thyc “xi a ‘g6c canh”, trén dudi ngoi bit Nguyén Minh Chau da hién lén nhu nhimg gi von c6 ciia n6 béi tinh hudng truyén déc dao, nghé thuat tu su dc sac @ ng6i ké thir nhat voi diém nhin da tuyén va giong digu da sic thai. Khéng li tudmg hoa cuéc song va con ngudi, nha van dé no hién lén voi tat ca nhimg tring - den, that - gia va chan li ‘hur m6t tro U tim khong dé gi nim bit, kiém tim, thire nhdn. Diéu do da khang dinh tai nding cia Nguyén Minh Chau va vai trd cua “nguoi mo dreimg tinh anh ve tai ba” trong phong trio ddi méi nén van hoc nude nhaO (Neue Minh Chi: Tron itr cen, Nuys Mins toe pp 5. Neb. Van, (2) Newyén Bang Manh (chu bién): Pn tch ink tng te pam vin hoc 12.Nxb. Git duc. H, 2008, 156, (3) Man tred Jahn: Tran thugt hoc, Nhdp mén li thuyée wrén thudt hoc, ngudn: http://www nic ‘koein de, 2005 (phién bn 1.7), t.7. (4) Cac din chimg ti phim trong bai trich tr Chigethuyén ngod xin trong Nguoi Minh (Chu, Tuyen dp trayen ngin, NXb. Vn he, H. 2006, tr 328347, (5) Lé Ba Hain, Trin Dinh Su, Nguyén Khiic Phi: Tir dién thudt ngit viin hoc. Nxb. Dai boc ‘Quéc gia Ha Noi, 1997, tr,191, (6) Neuyén Minh Chau: Tr ln png wn, bdo Van gh, nes 1-12-1986,