.

ENZİMLER

Klinik Enzimoloji

Vücuttaki farklı organlar spesifik fonksiyonlarını yapabilmek için özel

enzimlere sahiptir. Bazı enzimler vücutta yaygın olarak bulunduğu halde bazıları
sadece belirli organların hücrelerinde yüksek miktarda bulunur.
Bu enzimlerin çok az miktarları plazmada ya salınma ya da hücrelerin
yenilenmesi sırasında bulunur. Plazmadaki düzeylerin önemli derecede yüksek
olması spesifik organdaki veya organlardaki bozukluğu gösterir. Hücrelerin
ölümü (nekrozis) sonucunda enzimlerin salınması ve subletal hasar neticesinde
hücre membran permeabilitesinin artması ve enzimin hücre dışına çıkması ile
artış şekillenir. Belirli ilaçların enzim sentezini uyarması ile de (enzim
indüksiyonu) düzeyi artar. Enzim miktarlarındaki artışa çok rastlanırken bazen
organlardaki belirli tip hücrelerin azalması neticesinde plazma enzim
düzeylerinde azalma gözlenir.
Birimler

Enzimler, molar veya kütle konsantrasyonları ile ifade edilen diğer

maddelerden ayrı olarak plazma veya serumda litrede aktivite olarak
birimlendirilir. Aktivite internasyonel tinite/1 olarak ifade edilir ki dakikada bir
mikromol substratı ürüne dönüştüren enzim miktarıdır.
Fotometrik ölçümlerde, şiddetli renkler (hemoliz, sarılık) veya
bulanıklık (lipemi) ışığın transmisyonunu azaltacağından yanlış olarak yüksek
değer verir. Enzim ölçümlerinde hemoliz istenmez. Çünkü bazı enzimler
eritrositlerde yüksek miktarda (AST, LDH) bulunduğundan hemolizli
numunelerde bu değerler yüksek ölçülür. Hemoglobin varlığında ise Iipaz enzimi
inhibe edildiğinden düşük değer saptanır.

Spesifiklik

Bazı enzimler organ spesifiktir yani sadece bir organda yüksek

miktarlarda bulunur. ALT ve Ornitin karbomiltransferaz karaciğerde, lipaz
pankreasta bulunur. Eğer bunların değerleri yüksekse nereden gelebileceği
konusunda şüphelenilmez. Buna karşın bazı enzimlerin nereden geldiği
konusunda orijin fazlalığı nedeniyle emin olunamaz. Orijin yeri konusunda üç

230
faktör yardımcı ipuçları sağlar.
1. Klinik belirtiler ve laboratuvar bulguları özel olarak bir organı
gösterebilir.
2. Diğer enzim aktivitelerini ölçmek. Organdaki diğer enzimlerin
miktarlarını ölçmek, enzim kombinasyonlarını saptamakla doğru tanımlama
yapılabilir.
3. Özel bir izoenzimi ölçmek (izoenzim aynı enzimatik etkiye sahip
farklı moleküler enzim formlarıdır). Bazı organlarda bütün izoenzimler (AST)
bulunduğu halde bazen de izoenzimler farklı yerlerde bulunabilir. Her izoenzimin
aktivitesini ölçmekle enzimin orijini saptanır.

İzoenzim Ölçüm Teknikleri

?
Ölçüm metodları komplekstir. Fakat,
- Elektroforezis ve diğer seperasyon metodları ile bireysel fraksiyonları
ölçmek,

23
1
 - Total enzim aktivitesini, bir izoenzimi selektif inhibisyondan önce ve
sonra ölçmek ve aktiviteyi farklılıkla saptamak. Bu gelişme ve teşhiste yardımcı
bir kriterdir.
Küçük hayvanlardaki önemli izoenzimlere sahip enzimler şunlardır;
AST, ALP, CK, LDH, GGT, ACP, Amilaz.

ALANİN AMİNOTRANSFERAZ (ALT)

Serum alanin aminotransferaz (SALT) diye tanınan bu enzim, eskiden

glutamik-piruvik transaminaz (GPT) olarak adlandırılır idi. Normal değerler
metoda bağımlı olarak değişir. Kedi ve köpeklerde bu enzim karaciğer spesifiktir
ve değer yükselmesi karaciğer hasarını gösterir. Bu amaçla rutin olarak
kullanılabilen en iyi karaciğer fonksiyon testi değildir. Spesifik izoenzimi yoktur.
Kalp ve böbrekteki miktarı karaciğerdekinin 1/4 ve 1/10’u kadardır. Düşük
aktivitesinin önemi bilinmemektedir. Karaciğer hasarının derecesine göre ALT
aktivitesi yükselir. Hasar orta şiddetli ve dönüşümsüz (subletal hücre harabiyeti)
olup hücresel enzimin hücre membranından çıkmasına müsaade eder. Hücre
fonksiyonlarına önemli etkisi yoktur. Aktivitedeki artış hasarlı hücre sayısı ile
orantılı iken hasarın derecesi ile ilişkili değildir. ALT’deki az bir artış önemli
değildir. Çünkü karaciğerin bir görevi de detoksifîkasyon olduğundan oıta
derecedeki hasardan pek etkilenmez.
ALT’nin yarı ömrü 3 saat ile 3 gün arasında bildirilmiştir. Enfeksiyöz
kanin hepatitis ve CCf zehirlenmeleri gibi yaygın karaciğer nekrozlarında ALT
aktivitesi hızla yükselir. 3-4. günde en üst düzeye yükselirken normal düzeye
inmesi 10-14 gün sürer. Hasar tamir olduktan sonra, birkaç gün daha düzey
yüksek olarak kalır. Hepatik rejenerasyon sırasında hücre üretimi arttığından
ALT düzeyindeki artış devam eder.

232
 Karaciğer Hasarı
ALT düzeyindeki yükse ime i(e karaciğerin tahribatı, iyileşmesi veya
©

normal fonksiyon yapması arasında korelasyon yoktur. Mamafih akut hastalıkla

ilişkili olan hepatosit sayısını gösterir. Yüksek aktivitenin kalıcılığı nedenin
inatçılığını gösterir. Tek bir numuneden elde edilen değerle yorum yapılmamalı,
aktivitenin düştüğü ve azaldığı dönemlerde fazla sayıda numune ile çalışılmalıdır.
Yangı ve primer neoplaziler nedeniyle ALT'de önemli artış gözlenir. Gözlenen
yüksek ALT düzeyinden sonraki düşüş iyileşmeyle ilgili olmayıp enzimin
azalması veya hücre sayısındaki azalma ile ilişkilidir. ALT aktivitesi karaciğer
fonksiyonu ile ilişkisizdir. Herhangi bir zamanda karaciğer hasarı tarafından
etkilenen hücre sayısını gösterir.
Akut İnfeksiyöz Hepatit: Virüs, bakteri, mantar ve protozoa, karaciğer
abseleri veya cholangiohepatit gibi nedenlerle oluşur. Enfeksiyöz kanin hepatit ve
leptospirozisde ALT artışı vardır. Nekroz olduğu için aktivitede 30 kat yükselme
gözlenebilir. Tedaviye rağmen normal düzeye 2-3 hafta sonra kavuşulur.
Toksik Hepatitis: İlaçlar, kimyasal maddeler, aflatoksin ve
piyometradaki bakteriyel toksinler gibi biyolojik toksinlerle oluşur. Paracetamol,
glukokortikoid, phenytoin, phenobarbitone, primidon ve mebendazol gibi
ilaçlarda bu oluydan sorumludurlar.
Kronik Aktif Hepatit: Otoimmun bozukluklar, bakır depolama
problemleri ve idiopatik nedenlerle oluşur. Kalıcı olarak yüksek ALT düzeyi
vardır. Normal üst sınırın 12 katma kadar yükselir.
Şiddetli travma neticesinde diafram fıtkı ve akut pankreatitisteki
toksinlerin v.porta ile karaciğere gelmesi, kedilerdeki lenfositik kolangitis,
 hipoksi neticesinde oluşan şiddetli şok durumlarında diffuz
hepatosellüler hasar neticesinde ALT düzeyinde artış gözlenir.
Tümörler: Primer neoplazilerde (karsinoma ve hepatoma) aktivite
normalin 10 katı kadar yükselebilir. Yükseliş oldukça sabit kalır. Metastatik
neoplazilerde aktivite artışına sık rastlanmaz. Hepatik amiloidoziste progressif
hücre yıkımı ile orta/şiddetli ALT aktivite artışı vardır.
Sekonder Karaciğer Hastalıkları: Birçok endokrin bozukluklarda
ALT düzeyinde 2 veya 3 kat artışlar gözlenmiştir.
Cushing's sendromundaki steroid hepatopati ve takiben yapılan
glukokortikoid enjeksiyonlarında bazı derecelerde enzim indüksiyonları vardır.
Hipotiroidizmdeki hepatik lipidozis, akromegali kedi ve köpekteki
diabetes mellitusta artış gözlenir. Kedilerde hipertiroid vakalarının % 75finde
oluşan hipoksi. ve primer hiperparatiroidizmdeki işemi de artış nedenleri
arasındadır.
Hiperinsulinizm, “phaechromocytoma” ve Zollinger-Ellison sendro-
munda da artış gözlenmiştir.
Portosistemik shunt’ta da çok az aktivite artışı vardır. Kedilerde çok
nadir gözlenir. Siroz ve kronik pasif konjesyonda çok nadiren ALT artışı vardır.
Safra tıkanmaları, hepatik yangı ile ilişkili olduğu zaman artış gözlenmiştir.

İlaç Uyarımları
İlaçlar toksisiteye de sahip oldukları için ALT’nin dışarı salınmasından
ziyade ALT’yi direkt uyarır. Primidone ve phenytoin gibi antikonvulsantlar,
glukokortikoidler, mebendazol ve thioacetarsamidler gibi. Uyarım ve toksisitenin
ALT aktivitesi artışına katkılarını ayırmak oldukça güçtür.

Myokarditis
Orta derecede artış gözlenir. Kalp kasında karaciğerdeki ALT miktarının
ancak % 25'i vardır.
Yüksek ateşli durumlarda ALT aktivite artışı görülmüştür.

234
 ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZ (AST)

Serum Aspartat Aminotransferaz (SAST) önceleri glutamik oksalaasetik

transaminaz (GOT) olarak bilinirdi. Normal değerleri kullanılan metodlara göre
değişir.
AST çok çeşitli dokularda bulunmasına rağmen en fazla iskelet kası, kalp
kası ve karaciğerde bulunur. Kas bozukluklarında teşhise yardımcı olur. Bu
dokulaıdak hücrelerin harap olması ile iki izoenzim salınır. Plazma aktivitesi artar,
AST aktivitesi karaciğer tahribatı, kaıdiak ve iskelet kası hasarları için fikir verir.
Düşük AST aktivitesi için bilgiler yoktur.

Plazma AST Aktivite Artışı

Özet Tablo
Karaciğer hasarı
İskelet kası hasarı
Kalp kası bozuklukları
Şiddetli kas hareketleri
AST belli bir dokuya karşı spesifiklik göstermediğinden, teşhisi
destekleyecek diğer enzim ve gerekli analizlerin yapılması yerinde olur.

Karaciğer Hasarı
ALT aktivitesini artıran bütün karaciğer bozuklukları AST'yi de çok fazla
olmasa da artıracaktır. Antikonvulsant ve östrojenler, toksik etkileriyle AST
aktivitesinde artışa neden olur.

İskelet Kası Hasarları

Bütün kas bozukluklarında kreatin kinaz (CK) ve AST aktivitesinde artış
gözlenir. AST'deki artış CK'a göre daha az ve yavaştır. Genellikle aktivite en üst
düzeye 12-24 saatte ulaşır ve 5-6 gün sürer.

Kardiomyopatiler
Kardiak işemi: Birçok kalp hastalıklarında miyokard hasarı görülmez.
Fakat kardiak işemide AST artışı şu nedenler olduğunda saptanmıştır. Bakteı iyel
endokarditis, dirofılariazis, aortik trombozis, miyokard infarktüsü.
Travma, nekroz, dejenerasyon ve neoplazi nedeniyle şekillenen diğer
kardiomyopatilerde düşük düzeyde aktivite artışı vardır.
Konjestif karaciğer ile şekillenen kardiak konjesyonda da total AST
aktivitesinde artış vardır.

235
 Şiddetli Hareket
Greyhound köpeklerinde yarıştan sonra AST aktiviteleri iki katına çıkar.
Hemoliz neticesinde eritrositlerden salman AST, hatalı olarak aktivite artışına
neden olur.

ALKALİ FOSFATAZ (ALP)

Eskiden serum alkali fosfataz (SAP) olarak bilinen bu enzimin normal

değerleri kullanılan metodlara göre değişir. Kediler köpeklerdeki değerin ancak
1/3’üne sahiptir.
ALP; karaciğer (safra kanalı epitel hücreleri ve hepatositler), kemik
(osteoblastlar), böbrek, barsak ve plesanta da izoenzim grupları halinde bulunur.
Plazma aktivitesindeki artış karaciğer ve kemikten türeyen izoenzimlerden gelir.
Diğer organlardaki izoenzimlerin yarı ömürleri 3-6 dakika olduğu için total
aktiviteye katkısı azdır.
Diğer enzimlerden ayrı olarak ALP aktivite artışı uyarım yoluyla
şekillenir, hasar görmüş hücrelerden salınım etkili değildir. Muhtemel olarak
sadece yeni üretilen ALP hücreden dışarı çıkar. Köpekte karaciğerden iki
izoenzim elde edilmiştir. Bunlardan birisi steroidler tarafından uyarılma halinde
mevcuttur ki steroidle uyarılmış ALP (SIAP) de denilir. Kedilerde SIAP yoktur.
Teşhiste ALP aktivite artışının kaynağını bilmek önemlidir.
Elektroforetik, immünolojik ve kromatografık metodlarla izoenzimleri ayırmak ve
bireysel aktivitelerini ölçmek mümkündür.
Kolestazis özellikle hepatik ALP aktivitesini uyarır. Kolestazisin en
hassas indikatörüdür. Çünkü dikkati çekecek şekilde bilirubin düzeyi
yükselmeden önce ALP artışı şekillenir. Belki de safra asidi ALP sentezini
uyarmaktadır. Hepatik ALP aktivite artışı; hepatik nekroz, yangı ve barbitürat ve
antikonvulsantlar tarafından uyarılma neticesinde oluşabilir.
Kedilerde hepatik izoenzimin yarı ömrü 6 saattir. Köpeklerde ise 3
gündür. Bu nedenle kedilerdeki safra ve karaciğer bozukluklarında ALP’nin
önemi azdır.
Kemik izoenzimi osteoblastik aktivite tarafından uyarılır. Bu nedenle
ALP aktivitesi gençlerde ve büyüyen hayvanlarda fazladır.
Köpek ve kedide 6 aylıktan genç hayvanlarda aktivite, normal
erişkinlerdeki üst sınırın 6 kat fazlasına ulaşabilir.
ALP aktivitesindeki artış safra tahribatı ve/veya karaciğer hasarı, steroid
veya bazı ilaçların, yaygın kemik hastalıkların, bazı neoplazilerin ve endokrin
hastalıkların doğal bir neticesi olabilir. Ayrıca hamile, büyüyen ve terbiye
edilmekte olan GreyhoundMarda da artış saptanmıştır.

236
 Safra Tıkanması
İntra ve ekstrahepatik safra tıkanmalar) koiestazis oluşturur ve tıkanma
sarılığı şekillenir. Aktivitenin artışı tıkanmanın derecesi ile ilgilidir. Köpeklerde
tam tıkanma olduğu zaman normalin üst sınırının 150 katı artış gözlenir.
Kedilerde 15 katlık artış saptanmıştır. Safra tıkanmasının nedenleri;
- Yangılı karaciğer hücrelerinin safra kanalcıklarına baskısı
- Alan kaplayan lezyonların (ekstra hepatik veya intrahepatik neoplazm
ve abselerinin) safra damarlarına baskısı

237
 - Anormal dokuların karaciğerde diffuz birikmesi (amiloid, fibıoz doku
veya neoplastik doku)
- Yaygın kronik enfeksiyon ile karakterize pyogranülomatoz karaciğer
lezyonları (Histoplazmozis)
- Safra taşlan ile safra kanalının blokajı (göçen askaridler)
- Köpeklerdeki safra sisteminin konjenital kistik hastalıkları
- Safra kanalı yırtılmaları da ALP aktivitesini artırır.

HepatoselIUler Hasar
Bu durumlarda genelde ALT, AST, GGT aktivitelerindeki artış, albumin,
üre, glukoz düzeyindeki azalış kontrol edilmelidir. ALP'nin kısmi artışı, safra
kanalcıklarında hasar yapan intrahepatik kolestazis ile şekillenir. Yangılı hücrenin
şişmesi veya fibrozisli durumda gözlenir. Sentrilobuler hasarda ALP aktivitesinde
çok az artış vardır. Hepatik lipidozisde de artış görülür ve normal değerin 6 katı
kadar yükselme beklenir. Şu nedenlerle hepatosellüler hasar gözlenir.
- Kolangiohepatitisi de içeren enfeksiyöz hastalıklar; kalıcı ALP artışı
gözlenmez.
- Toksik ilaçlar, kimyasal ve biyolojik toksinler; fosfor, fenol, paraguat
ve organik solventler temelde sorumludur. ALP artışı ALT ve AST artışından
sonra şekillenir. ALT ve AST aktivitelerinin düşmesinden sonra da ALP aktivitesi
yüksek kalabilir.
- Kronik aktif hepatit; otoimmun hastalıklardan,, bakır depolama
problemlerinden ve idiopatik nedenlerden dolayı oluşabilir.
- Trafik kazaları neticesinde oluşan şiddetli karaciğer travmalarında,
- Portal kan ile karaciğere taşınan toksinler neticesinde oluşan akut
pankreatitislerde,
- İdiopatik feline hepatik lipidozisde, ALP de önemli derecede artış
vardır.
- Neoplazilerde; kanserlerde normalin 10 katından fazla artış vardır.
Köpeklerde 50-100 kat artış gözlenirken kedilerde çok çok az artış, ayrıca
metastazlarda ise orta şiddette artış saptanmıştır.
- Sirozda safra akışı işe karıştığı için ALP artışı gözlenmiştir.
- Porto sistemik geçitte ise ALP artışı yoktur veya çok azdır.
Cushing's Sendromu
Adrenal plazi ve hipofız kökenli olaylarda artış vardır. Köpeklerde
vakaların % 95'inde artış gözlenirken kedilerde yoktur.

Glukokortikoid Tedavisi
Endojen veya enfeksiyonla alınan glukokortikoidler köpeklerde ALP'nin
spesifik izoenzimini uyarır (SIAP). Bu ayrı olarak ölçülür. Köpeklerde normal
değerin üst sınırının 200 katma kadar ALP aktivitesi artabilir.

238
 Büyümekte Olan Hayvanlar
Büyümekte olan köpek ve kedi yavrularında ALP'nin kemik izoenzimi
yükselir. Özellikle iri köpek ırklarında bu izoenzimin ALP artışına katkısı
büyüktür. Osteoblastik aktivitedeki artışa bağlı olarak ALP aktivite artışı normal
üst sınırının 6 katına ulaşabilir. Genellikle ilk 6-9 ayda genç hayvanlarda gözlenen
artış normal değerinin 6 katından az ise bu yükseliş normal kabul edilir.

Yaygın ve Generalizi Olmuş Kemik Hastalıkları

Osteoblastik aktivite aşağıdaki nedenlerden dolayı orta derecede
artabilir.
- Hiperparatiroidizm: ALP aktivitesi normal veya artmış olabilir. Ca ve
P düzeyleri değişmiştir.
- Kanin panosteitis,
- Kemik tümörleri: Osteosarkom ve metastatik karsinomlar
- Kemik iyileşmeleri: Kırık kemiklerin iyileşmesi ALP aktivite artışına
neden olur..
- Kraniomandibular osteoarthropati
- Raşitizm, osteomalazi

/
Diğer Endokrin Bozukluklar
Hiperparatirodizm ve hiperadrenokortisizmden başka bazı endokrin
bozukluklarda ALP artışı ile ilişkilidir. Bunlar:
- Akromegali: STH'nın kemik, hepatik lipidozis ve/veya progesteron ve
progestagenlerin üzerine etkisi nedeniyle oluşur.

239
 - Hipertiroidizm: Kedilerde vakaların % 90'mnda ALP aktivitesi yükselmiştir. Bu insanlarda kemik izoenziminin artması
nedeniyle şekillenir.
- Tiroidtümörleri:Köpeklerde hiperkalsemi nedeniyle artışı gözlenir.
- Diabetes mellitus: Diabetik kedi ve köpeklerde hepatik lipidozis nedeniyle ALP aktivitesinde aıtış saptanmıştır.
Orta derecede artışlar hipotiroidizmde, hiperinsulinizm de ve fazla gastrin sekresyonu ile karakterize Zollinger-Ellison
sendromunda gözlenmiştir.

Neoplaziler
Karaciğer, safra, kemik ve adrenal bezlerin tümörlerinden başka; miks meme tümörleri, lenfosarkomlar,
hemangiosarkomlar, farklılaşmamış sarkomlar, mast hücre tümörleri (mastocytoma), malign melanom ve oral karsinomlarda ALP
aktivitesinde artış bildirilmiştir.

Ayrıca
- Septisemi; karaciğer harabiyeti nedeniyle köpeklerde normal değerin üst sınırının 5 katı, kedilerde 3 katı artış
gözlenmiştir.
- İlaçlar; glukokortikoidler haricinde bazı ilaçlarda ALP aktivite artışına neden olur. Bunlardan primidone ve phenytoin
gibi antikonvulsantlar 3-5 kat aıtış yapar. Barbituratlar 30 kat artış yapar. Dieldrin, mebendazol, thiacetarsamid ve bazı
antibiyotikler aıtış yaparken tüm bu ilaçların kedilerde aktivite artışı yaptığı konusunda kesinlik yoktur.
- Şiddetli açlıkta hepatik lipidozis ile ilişkili olarak artışlar vardır.
- Kısmi hepatectomiden 6 hafta sonrasına kadar ALP aktivite artışı bildirilmiştir.
Gebe Queen’lerde, ekserzisteki Greyhound’larda ve genelde trafik kazalarından sonra ALP aktivite artışı bildirilmiştir.

AMİLAZ (AMS)

Bu enzim a-amilaz olarak da bilinir. Plazmada birçok izoenzimi (izoamilaz) vardır ve genelde bunlar pankreas, karaciğer
ve incebağırsaktan köken alır. Köpeklerdeki total amilaz plazma aktivitesi, insanlardan 5-10 defa

240
fazla iken çoğu enzim barsak kökenlidir. Amilaz kftçük hayvanlarda genelde
pankreatik bozuklukların teşhisinde kullanılırsa |da pankreatik izoamilaz barsak
kökenli izoenzimlerde baskılanır. Fakat pankreastan çok yoğun enzim salınması
olduğu zaman totaf aktivite artacaktır.
İzoenzimlerin elektroforez veya selektif inhibisyonla ayrılması
pankreatik izoenzimi kendi başına ölçmeyi mümkün kılmıştır. İnsanlarda akut
pankreatitişte yüksek AMS, ekzokrin pankreatit yetersizliğinde düşük AMS
aktivitesi saptanırken köpeklerde bu olası değildir.
Normal değer kullanılan metoda göre değişirken, total aktivite artışı
akut pankreatit, renal yetmezlik ve barsak tıkanmasının sonucu olabilir.

Akut Pankreatitis
Köpeklerde akut pankreatitis ve bazı pankreatik neoplaziler, abse
oluşması ve pankreas kanalı tıkanmaları amilaz aktivitesinde artışa neden olur.
Normal değerin üst sınırının üç kattan fazla artış akut pankreatitis nedeniyledir.
Artış 2-3 kat arasında ise akut pankreatitis veya başka nedenler akla gelebilir.
Normal değerin iki katından az yükselmelerde neden akut pankreatitis
olmayabilir. Bazı durumlarda ise hastalığın ilerlemesinden sonra numune
alınması halinde amilaz aktivite yükselmesi görülmeyebilir. Bu durumda lipaz
aktivitesi de değerlendirilmelidir. Kedilerde akut pankreatitisde aktivite de
yükselme gözlenmiştir. Sadece izoenzimin ölçülmesi artışın orijinini bulmada
kriter değildir.

Renal Yetmezlik
Hiperamilazemi bazı renal yetmezlik vakalarında gözlenmiştir. Amilaz
klirensindeki azalmayı, artmış pankreatik amilaz sekresyonu (gastrin artışı
nedeniyle) yansıtır.

24
1
 Köpeklerde İnce Barsak Tıkanması
Hiperamilazemi köpeklerde ince barsak tıkanmalarına ait karakteristik bir
özelliktir. Yemeği takip eden kusma vardır. Aktivite normal düzeyin iki katından az
artar. Burada abdominal ağrı, kusma ve ateş kontrol edilmelidir.

Diğer Sindirim Bozuklukları

Yırtılmış duodenal ülserler, intestinal enfarktüs, intestinal torsiyon ve
abdominal travma gibi nedenlerde de amilaz aktivitesi artar.

Glukokortikoid Enjeksiyonları
Amilaz aktivitesi lipemi uyarımına, pankreatik kanal epiteli hiperplazisi ve çok
yoğun pankreatik salgıya bağlı olarak yükselir. Ancak kortikosteroid enjeksiyonunu
takiben düşüş bildirilmiştir.

Plazma Amilaz Aktivitesindeki Düşmeler

1. Ekzokrin pankreatik yetmezlik (EPI)

2. Pankreatik nekroz
3. Kortikosteroidler

1. Pankreatik izoamilaz üretimindeki azalma total aktivitede azalmaya neden

olmaz. Çünkü ince barsak kökenli amilaz bunu telafi eder.
2. Pankreasın kan damarlarındaki trombozlarla ilgili olarak amilaz
düşer.
3. Kortikosteroid verilmesinden sonra görülen amilaz yükselmesine rağmen
total amilaz aktivitesindeki azalma teşhiste şüpheli değerdir.

LİPAZ

Lipazın üretildiği temel organ pankreas olmakla beraber çok az miktarda

gastrik mukoza tarafından da üretilir. Parçalanma ise böbrekte şekillenir. Artışı her
zaman akut pankreatitle ilişkilidir.
Hemoliz lipaz aktivitesini inhibe eder, heparin kullanımı ise lipoprotein lipazı
aktive ettiğinden lipaz etkisinin hatalı artışına nedendir.

242
 Lipaz Aktivitesi Artışına Neden Olan Faktörler

1. Akut pankreatit ve diğer pankreatik bozukluklar

2. Renal bozukluklar
3. Karaciğer hastalıkları
4. Glukokortikoid verilmesi

1. Köpeklerdeki pankreas adenokarsinomu, pankreatik abse ve pankreas kanalı

tıkanmaları nedeniyle lipaz aktivitelerinde artış gözlenir. Lipaz, amilaza göre akut
pankreatitisin teşhisinde daha iyi enzim olarak değerlendirilir. Teknik olarak tayini güç
olmakla beraber artışı daha uzun süre kalıcıdır. Köpeklerdeki artışı normal değerin üst
sınırının 2-3 mislidir. Eğer lipaz aktivitesi yükselmemişse akut pankreatit olmayabilir.
Amilazdan farklı olarak kedilerde akut pankreatitiste lipaz enzim aktivitesi artar.
2. Renal klirens azalması ile lipaz aktivitesinde orta decede artış gözlenir.
3. ' Karaciğer hastalıklarında orta derecede artış vardır.
4. Glukokortikoid enjeksiyonları lipemi, pankreas kanalı epiteli
hiperplazilerini uyararak lipaz enzim aktivitesini çok artırır.

KREATİN KİNAZ (CK)

Kreatin fosfokinaz (CPK) olarak da bilinir. İsim benzerliğine rağmen

kreatininle benzerliği yoktur.
CK iskelet kasında, kalp kasında ve beyinde olmak üzere üç izoenzime
sahiptir. İskelet kası bozukluklarını teşhis etmede çok kullanılır. Diğer enzimlere göre
daha az yarı ömrü vardır. Birçok kardiomyopatilerde orta derecede artış gözlenir.
Miyokard enfarktüslerindeki artışı normaldir.
Küçük hayvanlarda normal değer kullanılan metoda bağlıdır. Artış iskelet kası
hasarını veya hipotiroidizmi gösterir. Yanlış olarak yükselme; hemoliz,
hiperbilirubinemi, irritan ilaçların intramuskuler enjeksiyonu neticesinde oluşur.
6 aylıktan genç hayvanlarda erişkinlere göre değer iki mislidir. Yaşjı
hayvanlarda değer düşük olarak bildirilmiştir.
Erkeklerde dişilere göre % 50,,çlaha fazla CK aktivitesi vardır. Kas
harabiyetinden 6-12 saat sonra yükselir Ve 2 gün içinde kaybolur. CK
aktivitesindeki devamlı artış bozukluğun kalıcılığım gösterir.

243
 1. İskelet kası bozukluklarına neden olan durumlarda CK aktivitesi
artar.
2. Greyhound köpeklerde yarıştan sonra CK artar.
3. Tiroid hormonu eksikliği CK katabolizmasını azalttığından,
permeabiliteyi artırıp iskelet kası fiberlerinde dejeneratif değişikliklere neden olarak
CK salınmasını artırdığından, hipotiroidizmde orta şiddette CK aktivite artışı
gözlenmiştir.
4. Konvulsiyonlar gibi bozukluklarda CK aktivitesinde artış görülür. Bu da
iskelet kasındaki harabiyet nedeniyledir.

LAKTAT DEHİDROJENAZ (LD veya LDH)

Serum laktat dehidrojenazı (SLDH) olarak da bilinir. Beş izoenzimden

oluşmuş, her bir izoenzim çok çeşitli dokularda özellikle iskelet kası, kalp kası,
karaciğer, eritrosit, böbrek, pankreas, kemik ve akciğerlerde bulunur. LD] izoenzimi
hidroksibutirat dehidrojenaz (HBD veya HBDH) olarak da bilinir.
Normal değer metoda bağlıdır, iskelet kası, kalp kası ve karaciğer
bozukluklarında artış vardır. Hemolizde LDH konsantrasyonu çok artar. Çünkü
eritrositlerde LDH, plazmanın 150 katı daha fazla bulunur.

1. İskelet kası bozukluklarında LDH aktivitesi artar.

2. Bakteriyel endokarditis, dirofılariazis, aort trombozu ve myokard
enfaktüsü nedeniyle oluşan kardiak işemi ile ilişkili olduğu bildirilmiştir. Travma,
nekroz, dejenerasyon ve neoplazilerde daha düşük aktivite vardır.
3. Karaciğer hücrelerinde tahribata neden olan durumlarda LDH aktivitesi
artar.

244
 GAMA GLUTAMİLTRANSFERAZ (GGT- y GT)

GTP olarak da bilinen bu enzimin aktivitesi küçük hayvanlarda ölçülmez.

En fazla böbrekte, daha sonra endotel hücreleri ve hepatositlerde bulunur. Pankreas
ve ince barsakta da varlığı gösterilmiştir.
Renal bozukluklarda nadiren artış gözlenmişse de en çok kolestazis ve
karaciğer hastalıklarında aktivite artışı vardır.

- Karaciğer Hasarı ve Safra Tıkanmaları

GGT aktivitesi ALP ve ALT'dekine benzer şekilde artarsa da;
- Akut toksisiteye (CCI4) cevapsızdır.
- Daha uzun yarı ömre sahiptir. Kedilerde karaciğer bozukluğunun
teşhisinde ALP'den daha değerlidir.
- Portosistemik geçitte ALP ve ALT'den daha uzun süreli artış
gösterir.

- Glııkokortikoid ve Antikonvulsant İlaçlar

(Phenobarbitone ve Primidon):
GGT sentezini uyarır. ALP'de glukokortikoid verilince cevap GGT'den
daha fazladır.

- Kemik bozuklukları, GGT kemik bozukluklarında artmaz.

SORBİTOL DEHİDROJENAZ (SDH)

Iditol Dehidrojenaz olarak da bilinir. Karaciğer ve böbrekte en yüksek
aktivite ölçülmüştür. Karaciğer tahribatı çok spesifik olduğundan köpeklerde
indikatör olarak kullanılabilir. Çok dayanıksız bir enzimdir.

245
 ARJİNAZ

Karaciğer spesifik bir enzimdir, rutin olarak kullanılmaz. Karaciğer

harabiyetinden sonra normal düzeyine ALT'den daha hızlı (3 gün içinde) döner. Eğer
hasardan 3 gün sonra ALT ve Arjinaz aktivitesi yüksekse prognoz kötüdür. ALT
yüksek, Arjinaz düşük olunca tedavi olumlu yöndedir.

ORNİTİN KARBAMİLTRANSFERAZ (OCT)

Köpekte karaciğer spesifik enzimdir. Hepatosellüler hasarda ALT’ye yakın

hassasiyete sahiptir. Ölçümü zor olduğundan küçük hayvan kliniğinde az kullanılır.

ASİT FOSFATAZ (AGP)

Prostat, dalak, böbrek, karaciğer, barsak, kas ve kemikte farklı izoenzimlere

sahip bir enzimdir. Köpekte prostat kanserlerinde, özellikle kemik metastazı olduğu
zaman artar. Prostatitisde daha az artış vardır. Total ACP’nin artışı köpeklerde prostat
bozukluklarının teşhisine yardım edemez. Normal değerler metoda bağlıdır.

TRİPSİN

Tripsin aktivitesini direkt olarak ölçmek mümkün değildir. Çünkü pankreasın

otosindirimini engellemek için antiproteolitik faktörlerde ortamda vardır. Fakat
tripsinojeni ölçmek için immünolojik teknik geliştirmek mümkündür. Kanın tripsinine
karşı tavşanlarda antikor üretilebilir. Sonra radioimmunoassay ile köpek serum ve
plazmasındaki tripsinojen düzeyi ölçülür.

Tripsin-Benzeri İmmunoreaktivite

İmmunoreaktif tripsin IRT de denir. Köpekte var olan ekzokrin pankreatik

yetmezliğinde, düşük plazma tripsinojen miktarı (2.5 pg/Pden azdır) bulunmuştur. 2.5-5
pg/1 arası normal veya düşük değerlerdir. Ekzokrin pankreatik yetmezlik sırasında
yükselir. Teşhisin doğruluğunu desteklemek için 3 ay sonra test tekrarlanır. İnsanda da
akut pankreatitisde yüksek düzey ölçülmüştür.

246