ENERJİ KAYNAKLARI DERS NOTLARI

Tarım ve Kaynaklarının Sınıflandırılması

 Basit bir tanımla fiziksel anlamda enerji hareket ettirici güç demek.
 Her maddenin bileşiminde iş yapabilecek güç vardır bu güç bir iş yapmıyorsa potansiyel enerji
ya da iş yapmayan enerji denir bu enerjinin esas kaynağı güneş gök varlığıdır.
 Yapılan iş sonucu açığa çıkan ve sağlanan enerji kinetik enerji denir.
 Enerji kaynakları: güneş, petrol, kömür, odun, rüzgâr, akarsular ..
 1760 de buhar makinası icat edilince Taşkömürü 1873'te dinamo icat edilince beyaz kömür
kaynakları 1900’lerde içten patlamalı motorlar ve 1910'larda dizel motorlar icat edilince
petrol önem kazanmıştı.

SINIFLANDIRMA

1-YERALTI ENERJİ KAYNAKLARI

Çeşitli kömürler petrol doğal gaz termonükleer petrol jeotermal kaynaklar, şistler, nükleer enerji
kaynakları olarak nispeten çeşitlidir uranyum ve toryum gibi metalik alanlarla jeotermal kaynaklar
hariç bunlara fosil enerji kaynakları denir.

2-YERÜSTÜ ENERJİ KAYNAKLARI

Ormanlardan sağlanan yakacak odun biyomas kaynakları tezekleri sayabiliriz ama en önemli
kaynaklar hidrolik kaynaklar olup bunlar tükenmez kaynaklar olarak ayrıca en önemlileri.

KULLANIŞLARININ YENİ VE ESKİ OLUŞUNA GÖRE

1-KONVEKSİYONEL ENERJİ KAYNAKLARI

-Birincil kaynaklar primer kaynaklar yenilemez kaynaklar da denir dikkat çekici özellikleri yenilenmez
olmaları ve tükenir olmaları.

-Bunlarda kömür petrol doğalgaz uranyum ve toryum gibi nükleer kaynaklar ve bütünlü şistlerdir.

2-YENİLEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

-Beyaz kömür haricinde diğerlerinden yakın zamanda yararlanılmaya başlanmış

-Tarihleri yeni olan yenilebilir kaynaklar güneş enerjisi jeotermal enerji biyomas enerji kaynakları
rüzgâr ve dalga enerjisi gibi kaynaklar.

YAKILDIĞI ZAMAN SICAKLIK YAYAN MADDELER

1-KATI YAKITLAR: Odun ve çeşitli (Antrasit, Taşkömürü, Linyit, Turba ..) kömürler bu gruba girer

2-SIVI YAKITLAR: Hampetrol ve bunun türevleri (Gazyağı, Benzin, Motorin, Mazot) gibi yakıtlar

3-GAZ YAKITLAR: Doğal gaz ve metan, büton, propen gibi gazlardır.

YERALTI ENERJİ KAYNAKLARI

•Kömür: %55 ila %90-95 oranında karbon ihtiva eden organik kökenli kayaçlardır

-Dünya kömür rezervlerinin işletilebilir rezervler olarak 430 milyar ton ve toplam rezerv olarak da 1
trilyon fazla olduğu sanılıyor

•Petrol: Bileşimi hidrokarbürlerdir hidrokarbür veya hidrokarbonlar gaz biçiminde ise doğal gaz sıvı
ise petrol ve katı halde ise bütümlü şist adını alır

-En önemlileri benzin mazot gazyağı çeşitli makina motor yağları sentetik lifler jet yakıtı metan büton
ve propan gibi sıvılaştırılmış yakıtlardır

-Dünya petrol rezervlerinin 100 milyar tonu işletilebilir ve 400 milyar tonunun da teknik açıdan
gelecekte işitilebilir olmak kaydıyla 500 milyar ton kadar olduğu bilinir

•Doğalgaz: Çoğunluğu gaz şeklinde bulunan bir çeşit petroldür fakat petrolü oluşturan maddelere
göre hafif ve uçucu maddelerden oluşmuştur

-Dünya doğal gaz rezervlerinin 75-80 trilyon metre² dolayında bulunur

-Termik santrallerde elektrik üretilmekte ve sanayi tesislerini beslemektedir

•Uranyum ve Toryum: nükleer elektrik Enerji üretiminde kullanılırlar uranyum ve toryum, stratejik ve
inorganik orjinli metallerdir

•Jeotermal enerji: Sondajlar yoluyla yeryüzüne çıkarılan ve kaynama derecesinin üstünde sıcak
suların ısıtılmasında kullanılır.

YER ÜSTÜ ENERJİ KAYNAKLARI

•Hidroelektrik: Su gücünden elde edilen elektrik enerjisi ne denir

•Odun: En eski klasik enerji kaynağı %30'u orman

•Tezek: Çin ve Çin hindi ülkeleri biyogaz adı verilen metan gazını mutfak gazı ve aydınlanma ihtiyacı
için kullanıyor

•Yeni enerji kaynakları: En önemlileri güneş enerjisi rüzgâr enerjisi biyogaz enerji kaynaklarıdır

-en iyisi güneş olan güneş dev bir nükleerfizyon reaktörü olarak adlandırılır.

JENETİK AÇIDAN ENERJİ KAYNAKLARI

1-İNORGANİK KÖKENLİ OLANLAR

En tipik örnekleri uranyum ve toryum metalleri

2-ORGANİK KÖKENLİ OLANLAR

- Kömürler fosilleşmiş organik tortul kayaçlardır

- Odun biyogaz biyomas vb. enerji kaynakları organik kökenli

 ENERJİ KAYNAKLARI

KULLANIŞLARINA GÖRE

A-YENİLEMEZ ( TÜKENİR ) DÖNÜŞTÜRÜLEBİLİRLİKLERİNE GÖRE

1)FOSİL KAYNAKLI A-Birincil(Primer)

- Kömür - Kömür

- Petrol - Petrol

- Doğalgaz - Doğalgaz

2)ÇEKİRDEK KAYNAKLI - Nükleer

- Uranyum - Biokütle

- Toryum - Hidrolik

B-YENİLEBİLİR(TÜKENMEZ) - Güneş

-Hidrolik - Rüzgar

- Güneş - Dalga, gel-git

- Biokütle B-İKİNCİL(SEKONDER)

- Rüzgâr - Elektrik, benzin, mazot, motorin

- Jeotermal - İkincil kömür

- Dalga, git-gel - Kök, petrokök

- Hidrojen - Hava gazı

- Sıvılaştırılmış petrol gazı(lpg)

DÜNYA BİRİNCİL ENERJİ TÜKETİMİNİN SEKTÖREL DAĞILIMI 2015

ENERJİ KAYNAĞI TÜKETİM ORANI(%)

PETROL 32,8
KÖMÜR 29,0

DOĞALGAZ 24,2
HİDROLİK 6,8

NÜKLEER 4,5
YENİLEBİLİR 2,7
DÜNYA KÖMÜR YATAKLARI VE COĞRAFİ DAĞILIŞI

NOT: Dünya birincil enerji tüketiminin %86'lık bölümünü fosil yakıtlar oluşturur.

-Dünya kömür rezervlerinin 80-100 yıl sonra uranyum-toryum kaynaklarının 100-135 yıl ve petrol ve
doğalgaz kaynaklarının 150-200 yıl sonra tükeneceği görüşü var.

Cinyit=Termik santral

Taşkömürü=Sanayi

- Sanayi devrimini başlatan icat buhar makinesinin icadı. Bu icat 1705 yılında Newcomen ile yapıldı

- Sanayi devrimi 18.yy

- İlk buharlı gemi 1817 yılında sefere kondu

- Lokomotifin icadı 1807'de

- İlk demir çelik fabrikası İngiltere’de 1745 yılında kuruldu

- İlk yüksek fırın 1945'te Abraham Derby tarafından kullanılmış İngiltere'de hizmete girmiş.

KÖMÜR SANAYİSİNDE TEMEL HAMMADDELER:

Havagazı Katran Benzol

Amonyak Naftalin Eczacılık maddeleri

NOT: 18yy'da İngiltere’de taşkömürüne(kök)dökme denir.

NOT2: yüksek fırınların icat edilmesiyle demir eğrilterek çelik icat edilmiş çelik çağı başlamış

NOT3: İlk yüksek fırının icadını 1865'te İngiliz H.Bessember icat etmiş.

KÖK KÖMÜRÜ: Taş kömürü içindeki uçucu maddelerin, kök fabrikası adı verilen tesislerde alınması
sonucu elde edilen karbon oranı yüksek kömürdür. Kök yapay bir kömür türü olup ana hammaddesi
taş kömürüdür.

BENZOLÜN: Kimyasal boyalar, aspirin hapları, vitamin hapları, DDT ilacı gibi şeylerin kimyasında
tüketilir.

KATRAN: Yol asfalt kaplaması makine motor yağları imali ve cila yapımında kullanılır.

KÖMÜR YATAKLARININ OLUŞUMU VE TEORİLERİ:

- Birinci jeolojik zamanın karbonifer devrinde oluşmuştur.

- Karbon oranı en yüksek olan antrasitlerdir ve %95'dir.Taşkömürünün oranı da %80-90'dır.

- Kömürler organik kökenli kayaçlaşmış yani fosilleşmiş yakıtlardır.

- Kömürler bitkisel kökenli fosillerdir. Birinci ve üçüncü jeolojik zamanlarda rastlanır örnekleri eğrelti
otları, ot kuyrukları, kibrit otlarıdır.

1)ALLOKTAN OLUŞUM KURAMI

- Deltalar teorisi denir

- Kömürler bugün bulundukları basenlerin otokton(yerli) materyali değildir iddiasını savunan
görüştür.

- Bitki hayvan atıklarının taşınma sonucu birikerek fosilleşmesidir.

- İlk aşama turbolaşma aşamasıdır

- Hümifikasyon kömürleşme

- Kömür damarları delta sedimantasyonuna örnek danbas ve apalaş kömür havzaları

2)OTOKTON OLUŞUM KURAMI

- Yer, o yere ait, aynı yerde oluşmuş.

- Bu kuramın kanıtı iste şudur. Dik ve sike yakın duruşlar biçiminde fosilleşmiş dev ağaçların kök ve
gövdeleri keşfedilmiştir.

KURAMLARIN ORTAK YÖNLERİ

- Kömürleri oluşturan ana eleman karasal bitkilerdir.

- Kömürlerin oluşumunu günümüz turbolarına benzetiriz.

- Kömürleşme çok nemli ve ıslak bir ortamda oluşmaya başlar hava ile teması kesilmesi sonucu oluşur.

1)Antrasitler:1.sırada

- Nem ve uçucu maddelerin büyük ölçüde yitirmesi suretiyle oluşmuş kömürler

- Devoniyen ve karbonifer devirlerinde oluşmuşlar,1.zamanda

- Rezerv az

- Karbon değeri yüksek olduğu için ekonomik değeri en yüksek

- Dünya maden kömür rezervlerinin %5'i antrasitlerden oluşur

2)TAŞKÖMÜRLERİ (maden kömürleri): 2.sırada

- Antrasitler dışındaki maden kömürü türlerinin hepsine birden taşkömürü denir

- Dünyada %80-85 oranında

- Karbonifer devri ve permiyen devirlerinde oluşmuştur (1.zamanda)

ÇEŞİTLERİ

Yağlı taş kömürü->kök kömür üretiminde kullanılır.

Yağsız taş kömürü->konutları ısıtmada kullanılır.

Alevli taş kömürü->kömür kimyasalı elde etmede kullanılır

3)Linyitler:3.sırada

Üçüncü jeolojik zamanın Tersiyer devrinde oluşmuşlar linyitler elektrik enerjisi üretiminde 1900
yıllarda önem kazanmış linyitler konutların ısıtılmasına kullanılır.

4) Turbolar (4.sırada)
Dördüncü zamanın Kuaterner devrinde oluşmuştur.

- Kömürleşmemiştir

Dünya kömür rezervleri

Rezerv teriminin anlamı-> saklı olan yedekte tutulan yedek anlamına gelir.

En güvenilir rezerv işletilebilir rezervedir.

Potansiyel rezervler yaklaşık 8 trilyon tondur.

İşletilebilir rezervler 891.5 milyondur hata payı yüksektir.

Çıkarılabilir kömür rezervlerinin bölgesel dağılışı 2015

1) Avrupa-Asya-Rezerv 310.5 yüzdesi 34.9

2) Asya-Pasifik-Rezerv 288.3 yüzdesi 32.3

3) Kuzey Amerika-Rezerv 245.1 yüzdesi 27.5

Çıkarılabilir kömür rezervlerinin ülkelere göre dağılışı 2015:

1) ABD->Rezerv 237.2->yüzde 26.7 ( Apalaş kömür yatakları yaygın)

2) Rusya->rezerv 157.0->yüzde 17.6

3) Çin->rezerv 114.5->yüzde 12.8

DÜNYA KÖMÜR ÜRETİMİNDEKİ ARTIŞLAR

-Talep ve üretim artışlarının Temelinde batı ülkelerindeki sanayileşme hareketi ve özellikle de demir-
çelik endüstrisinin giderek artan kök kömür ihtiyacı en önemli sebep.

- Dünya kömür üretimindeki artışlar 1900-2015 arasında üretim on kattan fazla artış göstermiştir.

- Rezervler konusunda da denildiği üzere 34 ülkede ekonomik anlamda kömür üretimi yapılmakta.

- Yıllık toplam üretimin %91.1'i 10 ülke tarafından elde edilir.

Dünya kömür üretiminin tarihi gelişimi

İlk Çağ da Romalılar devrinden beri kullanılır Marco Polo garibeler ülkesinde adlı eserinde Çin'de taş
kömürünün kullanıldığından bahsetmiş ABDde kömür ilk kez 1765'te Illıinois eyaletinde keşfedilmiş
Avustralya'da kömürün keşfi 1800 lerde İngilizler tarafından keşfedilmiş.

Dünya kömür üretiminde önde gelen ülkeler 2015:

1)Çin->üretim 3747.0->yüzde 47.7

2)ABD->üretim 812.8->yüzde 10.3

3)Hindistan->üretim 677.5->yüzde 8.6

Dünya kömür üretiminin tarihi gelişimi

Dünya kömür üretiminde öncü ülkeler

Çin: Kömürde 1.sırada rezervde 3.sırada

-Çıkarılabilir rezervleri 110 milyar ton

A) KUZEY VE DOĞU ÇİN YATAKLARI

Başlıca yatakları şansi, hopei, hanan, şantung eyaletleridir.

En önemli yatakları şansi ve şensi havzalarıdır

En zengin rezervli yatağı şansi havzasında işletilir

Bu rezervler taş kömürü rezervlerinin %70 ile %75 ini temsil eder

Karbonifer devirlerinde oluşumlardır.

Güney Çin Kömür Yatakları:

Bu yataklar Seçuan Havzası yatakları ve Kuzeyde Yang-çe Irmağı yatağı ile onun Güneyinde Siuyong
Irmağı Vadisi arasında kalan yataktır.

-%5'lik bir paya sahiptir.

- Metalürji koku üretimine uygun kömürler verirler.

- Doğuda Hubei - Kyongtung bölgelerinde önemli yataklar var.

Kuzeydoğu Çin (Mançurya) Yatakları: Ülke kömür rezervlerinin yaklaşık %10’unun bu üretim
bölgesinde olduğu bilinir.

-En zengin yatakları Fujin Havzası, Fusun havzası ve Kaila havzasıdır. Bunlar en eski havzalar olup
kömür yatakları arasında ölçülmüş en kalın kömür damarlarından biri.

Tersiyer devri oluşumları olduklarından üretimlerinin hepsi metalürji koku yapımına uygun değildir.

Doğu Türkistan Kömür Yatakları: Yeraltı kaynaklarından zengin.

-Başlıca yatakları Urumçi, Tsinka, Karamay’dır.

Yılda 20 milyon ton taşkömürü elde edilir.

-Urumai çevresinin rezervleri 650 – 700 milyon tonu bulur.

Çin’in kömür üretimindeki milyon ton artışları:

- 1981’de 621.6’dır.

-2015’de 3747.0’dır.

ABD: Kömür üretiminde 2.sırada rezervde 1.sırada.

Dünyanın en zengin ülkesidir kömür rezerviyle.

ABD kömür yataklarının coğrafi dağılışları:

1) Appalaş Dağları Havzaları:

1. Zamanda oluşup değerli bir yataktır.

- Pennsylvania, Kentucky ve Batı Virginia bunlar kömür üretiminin yarısını verir.

- Bu dağlar 2100 km’lik bir uzunluğu gösterir.

- Taş kömürü rezervlerinin %70 fazlasını ve üretimde ise %75 fazlasını bu Appalaş yatakları sağlar.

2) İç Havzalar:

A) İç Doğu Havzaları :

İllinois, İndiana ve Kentucky eyaletlerinde oluşur.

- Kok üretiminde uygun olmadıklarından metalürji sanayisinde önemi yok.

- Yıllık üretim 80 – 100 milyon tondur.

Modhgo Pradesth Eyaleti : Taş kömürü yatakları Karbo Havzası, Rihand Havzası, Sanhagpur Havzası,
Hasolo – Rampur havzaları

-Karbonifer ve Permiyen devrinde oluşmuşlar.

-Üretim %20 ile %25

-En büyük demir – çelik endüstri merkezi Bhilai kentidir

ORİSSA EYALETİ: Yıllık üretim 8 – 10 milyon ton

-Kok üretiminde pek önem taşımazlar.

-Uzaklık ve erişilebilirlik güçlükleri nedeniyle kömür ve demir – çelik üretim ürünleri maliyeti yüksek

Hindistan kömür üretiminde artış milyon ton: - 1981’de 130.1

-2015’de 677.5

AVUSTRALYA: Rezervde 4.sırada.

-Çıkartılabilir kömür rezervleri 76,4 milyon ton

-Toplam rezerv 170 milyar ton potansiyel rezervde 600 milyar ton

-Rezervlerde önemli havzaları Queensland, Yeni Güney Galler ve Batı Avustralya’da işlenir.

-Demir – çelik şirketlerine Japonya ülkesiyle pazarlanıyor.

-Avustralya en çok kömür ihraç eden ülke.

Avustralya’nın kömür üretimindeki artışı milyar ton: -1981’de 126.9-2015’de 484.5

ENDONEZYA: Rezervde 10.sırada

-28 milyar ton çıkarılabilir rezerv

-En önemli iki adası vardır. Birincisi Şumatra Adasına, Umbulin ve Bikissosen yatakları
- İkincisi Borneo adasının Kalimonton eyaleti

- Japonya’da ihraç edilir.

-Petrolde vardır.

-İç pazarı sınırlıdır sıcak ülke olduğu için

-Metalürji endüstrisi yeterince gelişmemiş

Endonezya’nın Kömür Üretiminde Artışı Milyar Ton: 2015’de 392.0

RUSYA FEDERASYONU: Rezervde 2.sırada üretimde 6.sırada

-SSCB’nin dağılması sonucu kurulan bağımsız devletler Kazakistan ve Ukrayna’dır.

-Çıkarılabilir ülke rezervi 157.0 milyar ton

-Avrupa kesiminin kömür rezervlerinin en büyükleri Moskova veya Tula bölge yatakları

-1.zamanın Karbonifer devrinde oluşmuştur.

-Avrupa’daki yataklar termik santraller ve kimya endüstrisinde kullanılır.

-Varanozln kentlerinde de sanayi yoğun

-Rusya’nın diğer önemli taş kömür yatağı Ural dağları havzaları

-Kuzey’de de Peçero havzasında işletilir.

-Orta ve Güney Urallarda işlenen yataklar Kizel Havzası, Sverdlovsk ve Celyobinsk

-En zengin kömür deposu Asya’da

-Yıllık üretim 60 – 70 milyon ton

Asya kesimi taş kömürü rezervleri şunlardır:

a) Kuzbaş taş kömürü havzası: Bu havza Kuznetsk Havzası diye adlandırılır.

- 26 bin – kare’lik bir olanda yer alırlar.

- 350 km’lik bir uzunluk ve 100 – 110 km’lik genişlik gösterir.

- Rusya’nın en büyük kömür havzasıdır.

- Çıkarılabilir rezerv 60 milyar ton potansiyel rezervde 450 – 500 milyon ton

- Appalaş havzasında sonra 2.sırada

- Açık işletme yöntemi uygulandığı için maliyetin düşük ve kömür damarlarının kalın oluşu havzaya
büyük ekonomik önem kazandırıyor.

- 1.zamanın Karbonifer ve Permiyen devrinde oluşmuştur.

- Metalürji koku üretimi için elverişli kömürler verir.

- Kömür damarı kalınlıkları da yer yer 1m ile 15m arasında değişir.

NOT: Rusya’nın Asya kesiminde en büyük havzaları Kuzbaş ve Angora Havzası en büyük linyit
havzaları ve Tunguska ve Lena havzaları
-Kuzbaş havzası Rusya’nın önemli bir havzası olup ayrıca da en önemli sanayi bölgesi

-Nova Kuznetsk sanayi bölgesi önemlidir

-Demir – çelik sanayi ve metalürjide önde

- Taş kömür üretimi 80 – 100 milyon ton

Abakan ve Minusinsk Çernogorsk Yatakları: Rezervleri 10 milyar ton

-Yenisey Irmağı kıyısında yer alır

-Birinci zamanın Permiyen Devrinde oluşmuştur.

Angora Havzası: Taş kömürü bakımından zengin.

-Karbonifer ve Permiyen’de oluşmuş.

-Kuzbas Havzası 1. Angora Havzası 2.büyük havza olarak kabul edilir.

-Toplam rezervler 80 – 90 milyar ton.

Bukaçoço Yatakları:

Bureyo Yatakları:

Arsenyev Yatakları:

9) Sahalin Adası Yatakları:

- Kuril adaları ile Japonya’ya ait topraklardır.

- 1924’de Rus egemenliği altına girmiştir.

- Rezervlerin çoğunluğu linyit alan, dev kömürü havzalarından oluşur. Bu havzalar 2 tanedir.

TUNGUSKA HAVZASI

- Rus jeologları tarafından 2. Kuzbas havzası olarak nitelendirilen yer Tunguska ve Lena havzaları.

- Tunguska havazası orta sibiryadadır.

- En büyük linyit havzalarıdır.

- 750 bin km

- Çıkarılabilir rezerv 30 milyar ton

- Narilsk taş kömürü havzası rezervleri 66 milyar ton

LENA HAVZASI

- Tahminen 250 bin km

- Dev bir kömür havzasıdır.

RUSYA KÖMÜRÜ ÜRETİMİNDEKİ MİLYAR TON DEĞİŞMELER

- 2000’de 262,1

-1990’da 405,2
- 2015’de 373,3

GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ

- Kömür rezervinde 9.sırada üretimde 7.sırada

- Transvaol eyaleti taş kömürü rezervleri bakımından zengin

- Kömür rezervlerinin 30,1 milyar tonu yani %3,4’ü devletin sınırları içerisinde.

- Rezervlerin %90’i Transvaol eyaletinde

- Açık işletme yöntemi ile işletilirler.

- İşletme havzalarının en önemlisi Witbank havzası diğerleride Ermelo, Newcastle Dundee, Kroonstad,
Springs, Middelburg.

- 250 milyar ton kömür

- Üretim %70-75 metalürji sanayisidir.

- Yaklaşık %30’unu yeni 40-50 milyar tonunu ihraç eder. İhraç edilen ülkeler ise JAPONYA olup onu
HİNDİSTAN takip eder.

ALMANYA

- Rezervde 6. Sırada üretimde 8. Sırada.

- Rezerv ve üretim bakımından en zengin Avrupa ülkesi.

-Çıkarılabilir rezervler 40,5 milyar ton.

- Doğu Almanya’nın sınırları içinde bulunan dev linyit rezervleri var.

- Linyit üretimi 350-400 milyon ton.

- Taş kömür rezervleri en çok Ruhr ( Westfalyası ) ve saar havzalarındadır.

- Linyit kömür havzaları ise Aaehen, Ville, Halle, Barna, Lausitz, Brandenburg’dur.

1-RUHR HAVZASI:

- Almanya dev sanayi bölgesi.

- Bu havza Ukrayna’nın donbas havzasından sonra Avrupa’nın en büyük ikinci taş kömür havzası.

- 6200 km karelik alana sahip.

- Toplam rezervlerinin 200 milyar ton 20-25 milyar ton kadarının da işletilebilir rezerv olduğu
hesaplanır.

- Bu yataklara ilk kez 13.yy açık işletme yöntemi ile yararlanılmaya başlanmış.

- 1550 yılında üretim artmaya başlamış,1760 da 60 bin ton 1850 de de 1,6 milyon tona ulaşılmıştır.

- Demir çelik sanayi tesisleri, termik santraller, kimyasal ürünler gelişmiş metalürji koku fabrikaları da
gelişmiş.

- Hollanda’nın Rotterdam ve almanyanın münster kenti kuzey denizine bağlanmış.

- Bunlardan Dvisburg-Rotterdam arasındaki kanala Ren kanalı ve Duisburg lippe ırmağı müster
üzerinden kuzey denizine varana ise ems kanalı denir.

- Almanya’nın taş kömür üretimi %75-%80 bu havzadan elde edilir.

- Ruhr havzası ve çevresi ülkenin en stratejik bölgesi durumundadır.

2-SAAR TAŞKÖMÜR HAVZASI

- Ülkenin 2. Büyük kömür havzasıdır.

- Önceleri Fransa işgalinde olup daha sonra halk oylamasıyla %92 ye varan bir oranla Almanya’ya
bağlanmıştır.

- Kömür rezervlerinin işletilmesi yoluyla 25 yılda Fransa’ya 90 milyon ton kömür verilmesi kaydıyla
kesin olarak Almanya’ya katılmıştır.

- Almanya’nın Saarland eyaleti sınırları içinde olup çok az bir bölümü Fransa’ya aittir. Rezervleri 12-20
milyon ton kadardır.

- Karbonifer devrinde oluşmuştur.

- ALMANYA SANAYİSİNİN KALBİDİR.

3-LİNYİT REZERVLERİ

- Almanya taş kömürü değil aynı zamanda linyit bakımından da zengindir.

- En büyük rezervleri Bonn ve Köln arasında kalan ünlü Ville havzası ile Hessen havzalarından elde
edilir.

- Linyit kömür havzaları Ville, Hessen, Halle, Borna, Cottlous, Luistz, Görlitz

- Almanya sanayisinin en büyük enerji kaynağıdır.

- Üretim 1985 yılında 521,6 milyar ton 2015 yılında da 184,3 milyon ton.

POLONYA:

- Üretimde 9. Sırada

- Erasmus’un anlaşmamızın olduğu ülke

- 135,5 milyon ton kömür

- İki önemli havzası var

1-AŞAĞI SİLEZYA (WOLDENBURG HAVZASI)

- Oder ırmağı ile Südet arasında kalan yörenin adıdır.

- %85’lik payı Polonya sınırları içinde %15’inde Çekya sınırlarındadır.

- En önemli zengin kaynağı taş kömür rezervleri.

- Karbonifer devrinde oluşmuştur.

- Rezervlerin az bir payı %10 güneyde Schwadawitz kömür havzası adıyla Çekya Sınırlarındadır.

2)YUKARI SİLEZYA

-Büyük sanayi bölgelerinden biridir.

-5500km2 olup bunun %80’den fazlası Polonya sınırındadır. %20’si de ostrva havzası adıyla yeni çekya
sınırları içerisinde.

- Bu havza ülke taşkömürü üretiminin %80 ile %85’ini verir.

- Polonya’nın en önemli Avrupası’nda sayılı sanayi bölgesidir.

- Linyit rezervi bakımından zengin bunlar lodz, konin, posen gibi kentler

- İhracat genel olarak İskandinavya ülkeleri ve İtalya gibi kömür üretimi yok denecek kadar az olan
veya hiç üretim yapmayan Avrupa ülkelerine yöneliktir.

KAZAKİSTAN:

- Rezervde 8 üretimde 10.sırada

- 16 Aralık 1991’dee bağımsızlığını ilan etti

- Türkiye Cumhuriyeti bu devletin bağımsızlığını en çabuk tanıyan ülke

- Ülkenin en büyük kömür havzası orta Kazakistan bölgesindeki karaganda kömür havzası olup eski
Sovyetler Birliğinin en büyük havzaları arasında bulunuyordu.

- Karaganda havzası 100km’lik uzunluk 40-60 km genişliğindedir.60 milyar tonluk da rezervi bulunur.

- Ülke kömür üretiminin %75 ile %80’lik bir payı bu havzadan sağlanır.

- Kazakistan’daki kömür yatakları Ekibastuz, Kuşburun, Uspenkiz, Baykonur, Aryş ve lenger’dir.

- Kazakistan’da linyit yatakları işletilir. Başlıca rezervler kuzey Kazakistan bölgesinde aktuba ve
berçukur havzalarında işletilir.

KOLOMBİYA:

- Rezervler bakımından yeni dünyada ABD’den sonra durumu en iyi olan ülkedir.

- 2015 yılında 11.sırada yer alır.

- Önemli kömür yatakları tunja ve paz de rio yatakları

- Kolombiya’da ülke içi tüketim nispeten sınırlı olup büyük kömür üretiminin %70’ten fazlası ihraç
edilmekte.

KANADA:

- Hem rezervler hem de üretim bakımından Amerika kıtasındaki en önemli kömür üretici ülkelerinden
biridir.

- Üretim 60 milyon ton

- Önemli kömür yatakları Alberto ve Britanya Kolombiya havzası, Vancouver adası, Yeni İskoçya
yatakları

- En zengin rezervler Alberto havzasında bulunur

- Kömür rezervleri %80 ile %85’dir

- %70 ülke ihraç eder

- Kanada yeni dünya ülkeleri arasında ABD ve Kolombiya’dan sonra en çok kömür üreten ülke.

ÇEKYA:

- Polonyanın önemli kömür havzalarını oluşturan aşağı silezya ve yukarı silezya havzalarının bu ülke
sınırları içinde bulunan devamı durumundaki yataklar

- Yukarı silzeya havzasının önemli havzası Ostrava havzası

- Polonya’nın aşağı silezya havzasının yine bu ülkedeki devamı olan schwadawitz yatakları önemli.

Ukrayna:

- Yeraltı ve yerüstü kaynakları bakımından zengin.

- Tarıma çok uygun kara topraklar ülkesi

- En zengin olduğu madenler demir cevheri ve kömür rezervleridir.

- En önemli havzası Donbas havzası Don ırmağının bir kolu olan Donec ırmağının aşağı yatağında yer
alır.

- Avrupa’nın en büyük kömür havzası Donbas.

- 100 ile 150 m genişlik gösterir.

- Karbonifer ve Permiyen devrinde oluşmuştur.

- Avrupa’nın en büyük antrasit rezerv sahası olarak bilinir.

- Taş kömürü üretiminin yaklaşık %75- %80’i bu havzadan elde edilir.

- Avrupa’nın en büyük sanayi bölgelerinden biri.

- Avrupa’nın en büyük demir cevheri havzası Krivoy Rog demir cevheri havzası

- Üretim azalıyor 1985’te 195.4 iken 2015’te 38.5’tir.

- Ukrayna Linyit bakımından zengindir. Başlıca linyit rezervleri Çerkossy, Keremençug, Krivograd ve
Paltova ile Dnepropetrovsk çevrelerinde işletilir.

Dünya Kömür Ticareti ve Kömür Üretiminin Geleceği:

2.Dünya Savaşı öncesi yıllarda dünya kömür ticareti hemen hemen Avrupa ülkelerinden Büyük
Britanya başta olmak üzere Almanya ve Polonya gibi üç ülkenin elinde bulunuyordu.
- ABD’nin etkili bir biçimde dünya pazarlarına girmesi ve onu zamanla Avustralya, Endonezya ve
Güney Afrika gibi önemli kömür üretici ülkeleri izlemeye başlamış.

- Bugün en fazla kömür ihraç edip ülkeler Avustralya, Endonezya, Rusya, ABD ve Güney Afrika olup
ihracatın &70 ile %80’i bu ülkeler temsil eder.

- Dünya kömür ticaretinde kömür ithalatı yapan ülkeler de eskiden bu yana Japonya, Kore ve Tayvan
gibi doğal kaynakları sınırlı ülkelerle Çin, Hindistan ve Almanya gibi sanayideki enerji taleplerini
kömürle kapatmaya çalışan ülkeler.

- Dünya kömür ticaretinin en tipik özelliklerinden biri kömürün büyük ölçüde çıkarıldığı ülkelerde
tüketilmesidir.

- Bazı kömür yatakları tükenmiştir veya üretimleri azalmıştır. Örneğin Belçika, Hollanda, Fransa ve
Japonya’dır.

- Bazı rezervlerin yıllık verimleri azalmasına rağmen dünya kömür üretimi giderek artmaktadır.